LEVENSLANG EN AANPASBAAR WONEN
INHOUDSTAFEL 1. Inleiding
2
2. Wat is levenslang wonen?
3
3. Waarom een ‘levenslange’ woning?
4
4. Levenslang en aanpasbaar (ver)bouwen
5
5. Praktische tips voor (ver)bouwers
6
6. Premies en tussenkomsten
8
Vlaamse tussenkomsten
8
Vlaamse premies
10
Provinciale premies
11
7. Professioneel advies en ondersteuning
13
VAPH
13
Landelijke thuiszorg
13
Dienstverlening OCMW
13
Mutualiteiten
13
8. Meer informatie?
15
9. Het gemeentelijk woonloket
16
1
1. Inleiding Vaak wordt er bij de bouw of verbouwing van de woning onvoldoende nagedacht over veranderende levensomstandigheden, de oude dag, of (plotse) fysieke beperkingen en ongemakken. De woning is met andere woorden niet aangepast aan de veranderende noden van de bewoners. In deze brochure willen we de principes van levenslang en aanpasbaar wonen/(ver)bouwen, of ook meegroeiwonen genoemd, bekender maken. Verder geven we een overzicht van de huidige premies en tussenkomsten van de overheid voor woningaanpassing. We verzamelen tenslotte een aantal organisaties die gespecialiseerde ondersteuning aanbieden om langer thuis te blijven wonen of je woning aan te passen aan het concept van meegroeiwonen. Deze brochure is een uitgave van de interlokale vereniging lokaal woonbeleid regio Noord (IVLW Noord), een samenwerkingsverband tussen de gemeenten Brasschaat, Brecht, Essen, Kalmthout, Kapellen, Schoten, Stabroek, Wijnegem, Wuustwezel en IGEAN dienstverlening. IVLW Noord wordt gefinancierd met middelen van de Vlaamse overheid, Agentschap Wonen Vlaanderen, de deelnemende gemeenten van het samenwerkingsverband en IGEAN.
2
2. Wat is levenslang wonen? = “Een geschikte woning voor iedereen, ongeacht leeftijd en lichamelijke kenmerken” Een levenslange woning is toegankelijk, comfortabel en veilig voor elke bewoner.
En meegroeiwonen?
= “Een flexibele woning, die makkelijk aangepast kan worden aan nieuwe woonwensen” Een meegroeiwoning heeft een aanpasbare structuur nodig, zodat zij mee evolueert met de behoeften van de bewoners. De aanwezige ruimtes kunnen flexibel gebruikt worden: - kamers krijgen een andere bestemming, bijvoorbeeld de bureauruimte wordt een slaapkamer, lichte wanden maken van 1 ruimte 2 kamers. - de woning wordt opgedeeld, bijvoorbeeld van de bovenverdieping wordt een nieuwe wooneenheid gemaakt zoals bij zorgwonen. - met hulpmiddelen maak je de ruimte aangepast, bijvoorbeeld plaats een antislip in de douchebak.
3
3. Waarom een ‘levenslange’ woning? Eigenlijk heeft iedereen baat bij een levenslange woning: - jonge bouwers en verbouwers - jonge gezinnen - mensen op oudere leeftijd - mensen met een fysieke beperking of handicap Je weet immers nooit wat het leven voor jou en je dierbaren inhoudt, maar als je voorbereid bent op mogelijke fysieke beperkingen als gevolg van ziekte, ongeval of ouderdom, valt alleszins een heel pak onzekerheid weg. Je woning aanpassen aan je leeftijd als oudere persoon Je beweeglijkheid vermindert naarmate het ouder worden. Op een gegeven moment stel je vast dat dit een belemmering vormt in je eigen huis. Je woning kan door (kleine) aanpassingen opnieuw comfortabel gemaakt worden, waardoor je langer thuis in je eigen vertrouwde woning kan blijven wonen. Denk hierbij aan: kleine niveauverschillen wegwerken, aanpassingen in de badkamer, het plaatsen van handgrepen of een traplift … Je woning aanpassen aan personen met een handicap In sommige gevallen kunnen mensen met een lichamelijke beperking, enkel mits allerlei aanpassingen zelfstandig in hun woning blijven. Vaak moet de woning worden aangepast naar toegankelijkheid voor een rolstoel. De meest voorkomende knelpunten in een woning zijn: - badkamer en toilet - drempels en niveauverschillen - breedte van deuropeningen - bereikbaarheid van verdiepingen
4
4. Levenslang en aanpasbaar (ver)bouwen = “(Ver)bouwen voor het leven, voor iedere bewoner, in alle omstandigheden.” Aanpasbaar (ver)bouwen start al bij de opmaak van de (ver)bouwplannen. Het is dus heel belangrijk om goed te overleggen met je architect.
Meer weten? Het Vlaamse Expertisecentrum Toegankelijkheid stelde de ontwerpgids ‘Meegroeiwonen’ samen. Deze ontwerpgids vormt een praktische handleiding voor architecten en (ver)bouwers om de principes van meegroeiwonen in praktijk te brengen. De geactualiseerde versie van de ontwerpgids meegroeiwonen kan je aanvragen via
[email protected].
5
5. Praktische tips voor (ver)bouwers Je woning aanpassen kan op een eenvoudige manier en met beperkte middelen. Door nu een kleine inspanning te leveren, kan je langer genieten van je woning. 1. Werk met minimale niveauverschillen, beperk of vermijd drempels. 2. Maak de gangen en de deurbreedte voldoende groot, met een minimale deurbreedte van 90cm. Plaats geen radiator naast de deuren, zodat deze volledig open kunnen en er geen warmteverlies is. 3. De leefruimte: - maak de ruimte voldoende groot, met bewegingsruimte. - leg een effen vloer. - zet de meubels stabiel. - leg de vloerbekleding vast en vermijd losse elektriciteitskabels. 4. De slaapkamer: - maak een aparte, voldoende grote ruimte. - creëer voldoende beweegruimte rond het bed, bijvoorbeeld voor rolstoelgebruik. - plaats een lichtschakelaar naast het bed, zodat je niet uit bed moet om het licht aan of uit te doen. - steek wachtleidingen voor water en elektriciteit, zo kan het netwerk uitgebreid worden. 5. De keuken: - maak de ruimte voldoende groot, toegankelijk en veilig. - richt je functioneel in: bijvoorbeeld een verstelbaar aanrechtblad, een afwasmachine op zithoogte ... - bekleed de vloer met een tegel die de kans op uitglijden beperkt.
6
6. Maak de badkamer comfortabel. - de douchebak wordt gelijk gemaakt met de vloer, zodat er geen opstapje is. - zorg ervoor dat in de douche gemakkelijk een stoel of douchestoel kan geplaatst worden. Plaats aan het bad een handgreep, om beter in en uit het bad te kunnen. - gebruik in de badkamer een antislipvloer of kurk. - plaats thermostatische kranen, zodat je je niet kan verbranden aan te heet water. - plaats ook waterdichte contactdozen, zodat er geen elektrocutiegevaar kan ontstaan. 7. Het toilet: - maak de ruimte voldoende groot. - plaats een verstelbare toiletbril. - plaats een handgreep naast het toilet. 8. Zorg dat je de buitenruimte/het terras zonder problemen kan bereiken. Vermijd drempels of hoogteverschillen aan de terrasdeur. 9. De bergplaats: - de ruimte is voldoende groot. - richt de berging praktisch in, zodat je spullen probleemloos kan pakken. - zet je hulpmiddelen, zoals looprekje, rolstoel … ergens veilig weg. 10. Plaats domotica als automatisering van handelingen: - de rolluiken werken automatisch, de gordijnen gaan automatisch open en dicht .... - voorzie een videofoon. De meest voorkomende knelpunten bevinden zich binnen in de woning. De positie van bepaalde toestellen en meubels of de gebruikte materialen kunnen het comfort van het dagelijkse leven bemoeilijken en zelfs gevaarlijke situaties creëren. Ook buiten de woning kunnen elementen als de oprit, de garagepoort, hellingsgraad, drempels … de toegang tot de woning bemoeilijken. Meer informatie over de principes van levenslang wonen, kan je verkrijgen bij gespecialiseerde organisaties die je achteraan in deze brochure vindt of bij het gemeentelijk woonloket.
7
6. Premies en tussenkomsten De overheid voorziet een aantal premies en/of tussenkomsten voor mensen die hun woning aanpassen aan leeftijd of lichamelijke beperking. Het overzicht van premies is een momentopname, er kunnen zich altijd wijzigingen voordoen. Voor de meest actuele informatie richt je je tot het woonloket in je gemeente of surf je naar www.premiezoeker.be. 6.1 Vlaamse tussenkomsten: 6.1.1 De Vlaamse Zorgverzekering: = een tegemoetkoming in de kosten voor niet-medische zorgen. Je komt in aanmerking voor de Vlaams zorgverzekering, enkel en alleen als je aangesloten bent bij een zorgkas. Vanaf 26 jaar ben je in principe verplicht je aan te sluiten bij een zorgkas en jaarlijks een bijdrage te betalen. Elke aangesloten zorgbehoevende ontvangt een uitkering voor mantel- en thuiszorg of residentiële zorg. Wat moet ik doen om een uitkering aan te vragen als ik zorgbehoevend ben? Als je zwaar zorgbehoevend bent, vraag je een uitkering aan door het aanvraagformulier van een tegemoetkoming voor mantel-en thuiszorg in te vullen en te bezorgen aan de zorgkas waarvan je lid bent. Je moet daarbij aantonen dat je zwaar zorgbehoevend bent. Contactgegevens van de zorgkassen: Christelijke Mutualiteiten Zorgkas Vlaanderen 02 246 41 11 www.zorgverzekering.be Zorgkas van de Socialistische Mutualiteiten 078 15 02 60 www.socmut.be Zorgkas van de Onafhankelijke Ziekenfondsen 02 778 92 11 www.mloz.be Zorgkas DKV 02 553 45 90 www.dkv.be 8
Neutrale Zorgkas Vlaanderen 03 491 86 60 www.neutrale-ziekenfondsen.be Zorgkas van de Liberale Ziekenfondsen 02 542 86 00 www.mut400.be Vlaamse Zorgkas 02 553 45 90 www.vlaamsezorgkas.be
6.1.2 Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH): = een organisatie die tussenkomt in bijkomende uitgaven door de handicap die een persoon heeft. Enkele voorbeelden waarvoor een tussenkomst kan verkregen worden: - een douchestoel of eetapparaat - brede deuropeningen -… Alle soorten hulpmiddelen en aanpassingen waarvoor je bij het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) een tegemoetkoming kan krijgen, zijn samengebracht in de zogeheten refertelijst. !!!Belangrijk: eerst de premie aanvragen, daarna pas aankopen.!!! Om in aanmerking te komen voor de premie moet je ingeschreven zijn bij het VAPH. Daarna moet je eerst de aanvraag tot tegemoetkoming bij de provinciale afdeling van het VAPH indienen. Pas nadien mag je het hulpmiddel of de aanpassing aankopen. Meer informatie kan je vinden op www.vaph.be
9
6.2 Vlaamse premies 6.2.1 Renovatiepremie = een premie die eigenaars stimuleert de kwaliteit van hun woning te verbeteren. De renovatiepremie kan ook aangevraagd worden wanneer je een woning verhuurt. Aan de renovatiepremie zijn een aantal voorwaarden verbonden. Ga voor meer informatie hierover naar het gemeentelijk woonloket of op www.premiezoeker.be of op www.wonenvlaanderen.be 6.2.2 Aanpassingspremie voor ouderen = een premie voor aanpassingswerken die je woning toegankelijker maken. Enkelen voorbeelden van aanpassingswerken waarvoor de premie kan aangevraagd worden: - aanpassen badkamer - plaatsen van een traplift - plaatsen van handgrepen aan bad of toilet - …. De premie kan aangevraagd worden door de verhuurder, maar ook door de bewoner van een woning. Er worden voorwaarden gesteld rond de leeftijd, het inkomen, de woning en de facturen. Meer informatie hierover kan je vragen bij het woonloket van je gemeente. Via internet kan je informatie vinden op www.premiezoeker.be of op www.wonenvlaanderen.be.
10
6.3 Provinciale premies 6.3.1 De individuele toelage voor aanpassing van de woning van ouderen = een premie voor aanpassingswerken waardoor ouderen langer thuis kunnen wonen. Enkele voorbeelden: - plaatsen traplift - aanpassen sanitair/keuken - aanpassingswerken om op 1 niveau te kunnen leven zoals plaatsen toilet, badkamer … - … Deze premie wil ouderen de mogelijkheid geven zo lang mogelijk op een veilige en comfortabele manier in de eigen woning te blijven wonen. Je kan deze premie aanvragen, zowel als eigenaar en bewoner of als huurder van een privégehuurde woning. Meer informatie hierover kan je vragen bij het gemeentelijk woonloket of vind je op www.premiezoeker.be of op www.provant.be/subsidies. 6.3.2 De individuele toelage voor thuisverzorging van ouderen (mantelzorg) = een premie voor een zorgbehoevende die door een mantelzorger wordt verzorgd. De premie bestaat voor de zorgbehoevende met een verminderd zelfzorgvermogen, zonder aangeboren oorzaak. De aanvrager (de zorgbehoevende) en de mantelzorger moeten op hetzelfde adres in de provincie Antwerpen wonen. De aanvrager moet het WIGW-statuut1 hebben of van de OMNIO of voorkeurregeling2 genieten.
1
WIGW-Statuut: staat voor Weduwen, Invaliden, Gepensioneerden en Wezen. OMNIO of voorkeurregeling: is een uitbreiding van de verhoogde tegemoetkoming voor medische prestaties (arts, tandarts, kine, apotheker, hospitalisatie…) door het ziekenfonds. Het criterium voor het Omnio-statuut is het jaarlijks bruto belastbaar gezinsinkomen.
2
11
Denk je er aan om één van deze premies aan te vragen? Wil je meer informatie? Ga dan zo snel mogelijk langs bij het woonloket van je gemeente. Daar krijg je gratis advies en meer informatie over je mogelijkheden. Meer informatie kan je vinden op www.premiezoeker.be, op www.wonenvlaanderen.be of op www.provant.be.
12
7. Professioneel advies en ondersteuning 7.1 Het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) Vaak zijn er, buiten aanpassingen aan de woning, ook nog hulpmiddelen nodig om het dagelijks functioneren in een woning mogelijk te maken. Personen met een handicap kunnen hier terecht voor een tegemoetkoming voor allerlei hulpmiddelen. Meer info op www.vaph.be en op het nummer 02 225 84 11. 7.2 Landelijke Thuiszorg Landelijke Thuiszorg is een erkende dienst voor gezinszorg en biedt een gedifferentieerd aanbod zorg aan: gezins- en bejaardenzorg, comfortzorg voor zwaar zorgbehoevenden, kraamzorg, logistieke hulp, dagopvang op een zorgboerderij, oppas, persoonlijke assistentie, klusjesdienst en woningaanpassing. De Landelijke Thuiszorg biedt volgende dienstverlening aan bij woningaanpassing: DGYLHVRYHUDDQSDVVLQJHQHQKXOSPLGGHOHQLQMHZRQLQJ RQGHU]RHNHQRSZHONHSUHPLHVMHUHFKWKHEW ]RHNHQQDDUDDQQHPHUVRIHHQNOXVMHVGLHQVWRPGHZHUNHQXLWWHYRHUHQ KHOSHQPHWGHSODQQLQJHQRSYROJLQJYDQGHZHUN]DDPKHGHQ RSPDNHQHQLQGLHQHQYDQKHWSUHPLHGRVVLHU Er wordt enkel een forfaitaire bijdrage voor advies en begeleiding aangerekend. Meer informatie op www.landelijkethuiszorg.be of stuur een e-mail naar
[email protected], of op 070 22 88 78. 7.3 OCMW dienstverlening Het OCMW van je gemeente heeft ook oog voor levenslang wonen. Het OCMW biedt een uitgebreide dienstverlening aan, opdat je zo lang en aangenaam mogelijk in jouw vertrouwde omgeving kan blijven wonen. Voor de gepaste hulp neem je contact op met het OCMW of met het gemeentelijk woonloket. 7.4 Mutualiteiten De mutualiteiten bieden allerlei dienstverlening aan: Ergotherapeut aan huis: De ergotherapeuten gaan samen met jou op zoek naar hulpmiddelen die dagelijkse handelingen kunnen vereenvoudigen en ervoor zorgen dat je langer op een veilige én zelfstandige manier thuis kan wonen. Deze dienstverlening wordt aangeboden door: Christelijke Mutualiteit, De Voorzorg, het Onafhankelijk Ziekenfonds, De Liberale Mutualiteit, het Vlaams en Neutraal Ziekenfonds. 13
Thuiszorgwinkels, Mediotheken, uitleendiensten: Hier kan je terecht voor allerlei hulpmiddelen die je leefcomfort kunnen verhogen. Men tracht samen met jou te zoeken naar de beste oplossing ‘op maat’. Zo wordt een assortiment aan hulpmiddelen voor thuiszorg, mobiliteit, revalidatiemateriaal, aangepast meubilair, wellness producten en heel wat andere verzorgingsproducten aangeboden. Er kan een uitgebreid gamma van toestellen en hulpmiddelen uitgeleend worden. Deze dienstverlening wordt aangeboden door: Christelijke Mutualiteit, De Voorzorg, het Onafhankelijk Ziekenfonds. Personenalarmsysteem: Het personenalarmsysteem is ontwikkeld voor wie alleen woont en het risico loopt om te vallen of onwel te worden. Het toestel wordt op een gewone telefoon aangesloten. In nood volstaat een druk op een alarmknop, die rond de hals wordt gedragen. De alarmcentrale roept een familielid, buur of hulpverlener op, die onmiddellijk de nodige hulp komt verlenen. Het personenalarm werkt enkel thuis of in de onmiddellijke omgeving. Deze dienstverlening wordt aangeboden door: Christelijke Mutualiteit, De Voorzorg, het Onafhankelijk Ziekenfonds, De Liberale Mutualiteit, het Vlaams en Neutraal Ziekenfonds. Klussendienst, karweihulp: Je kan hulp krijgen bij kleine huishoudelijke klussen. Als bejaarde, invalide, mindervalide of leefloongenieter kan je een beroep doen op de klussendienst. Er wordt een vergoeding gevraagd voor de werkuren en de verplaatsingskosten. Deze dienstverlening wordt aangeboden door: Christelijke Mutualiteit, De Voorzorg. Mantelzorg - Thuiszorg Mantelzorgers en gebruikers worden ondersteund door diensten binnen de mutualiteit zoals ziekenzorg, steunpunt thuiszorg, liever thuis. Deze dienstverlening wordt aangeboden door: Christelijke Mutualiteit, De Voorzorg, het Onafhankelijke Ziekenfonds, De Liberale Mutualiteit. Contactgegevens mutualiteiten: Christelijke Mutualiteit www.cm.be Het Onafhankelijk Ziekenfonds www.oz.be Vlaams en Neutraal Ziekenfonds www.vnz.be 14
De Voorzorg www.socmut.be De Liberale Mutualiteit www.liberalemutualiteit.be
8. Meer informatie? Publicaties: Hieronder worden een aantal publicaties opgesomd over het thema levenslang en aanpasbaar wonen of meegroeiwonen. Mogelijk bestaan er nog andere uitgaven. “Je leven verandert voortdurend. En je woning?”, uitgave van Enter vzw en NAV, de Vlaamse beroepsfederatie van architecten in samenwerking met de Vlaamse overheid. “Zo lang mogelijk zelfstandig thuis blijven wonen, hoe doet u dat?”, uitgave van de Koning Boudewijnstichting, september 2011. “Ontwerpgids Meegroeiwonen”, uitgave van Enter vzw, geactualiseerd in 2010. “Gezellig thuis … in een aangepaste woning”, uitgave van het Onafhankelijk Ziekenfonds, 2008. “Thuis in thuiszorg”, uitgave van Christelijke Mutualiteit Antwerpen, 2010.
Interessante websites: ZZZSUHPLHZLM]HUEHZZZZRQHQYODDQGHUHQEHZZZGH]LOYHUHQVOHXWHOEH ZZZPHHJURHLZRQHQEHZZZYHUPLMGYDOOHQEHZZZZRRQHHQOHYHQODQJEH ZZZZRRQODEREHZZZFPEHZZZR]EHZZZVRFPXWEHZZZOLEHUDOHPXWXDOLWHLWEH ZZZYQ]EHZZZODQGHOLMNHWKXLV]RUJEH
15
9. Het Gemeentelijk Woonloket In het gemeentelijk woonloket van je gemeente kan je terecht met al je vragen over wonen. De medewerker van het woonloket zal luisteren naar al je vragen en je zo goed en gericht mogelijk doorverwijzen naar gespecialiseerde organisaties. De medewerker van het woonloket kan je informatie geven over alle mogelijke premies en tegemoetkomingen. Bovendien zal een medewerker van het woonloket je verder helpen en begeleiden bij je premieaanvragen bij de Vlaamse, provinciale en gemeentelijke overheid.
Contactgegevens van de woonloketten:
16
Gemeentebestuur Brasschaat Bredabaan 182, 2930 Brasschaat Tel: 03/650 02 78
Gemeentebestuur Brecht Gemeentepark 1, 2960 Brecht Tel: 03/660 25 80
Gemeentebestuur Essen Heuvelplein 23, 2910 Essen Tel: 03/670 01 43
Gemeentebestuur Kalmthout Kerkeneind 13, 2920 Kalmthout Tel: 03/620 22 33
Gemeentebestuur Kapellen Antwerpsesteenweg 130, 2950 Kapellen Tel: 03/660 66 70
Gemeentebestuur Stabroek Dorpsstraat 99, 2940 Stabroek Tel: 03/210 11 39
Gemeentebestuur Schoten Verbertstraat 3, 2900 Schoten Tel: 03/680 09 57
Gemeentebestuur Wijnegem Turnhoutsebaan 422, 2110 Wijnegem Tel: 03/288 21 58
Gemeentebestuur Wuustwezel Gemeentepark 1, 2990 Wuustwezel Tel: 03/690 46 13
Projectcoördinatie IVLW Noord Doornaardstraat 60, 2160 Wommelgem Tel: 03/350 08 28
Deze folder is een uitgave van de Interlokale Vereniging Lokaal Woonbeleid Noord (IVLW Noord), Verantwoordelijke uitgever: IGEAN dienstverlening, Jos Van Hoydonck, Doornaardstraat 60 te 2160 Wommelgem.
