Onderwaterwereld. Een nieuw thema bij Ik & Ko. Activiteiten. Kringactiviteit: Onderwaterfoto van Ko. Bedoeling. Woorden. Vooraf

Onderwaterwereld Een nieuw thema bij Ik & Ko Auteur: Maaike van der Ploeg

Bedoeling

Onder water is alles anders. Met dit nieuwe Ik &

De kinderen ontvangen – zogenaamd vanaf zijn va-

Ko-thema maken de kinderen kennis met de won-

kantieadres – een (digitale) onderwaterfoto van Ko.

dere wereld onder water. Zo krijgen ze een (digi-

Woorden

tale) onderwaterfoto van Ko toegestuurd, lezen ze

het berichtje, dragen (kleding/duikbril), de duikbril,

een prentenboek over een wanhopige octopus,

de foto, de groetjes, onder water, de vakantie, de zee, de zwemvliezen.

bedenken ze hoe ze water evenredig over drie

Vooraf

aquaria kunnen verdelen en leren ze vissen vou-

• Zorg dat Ko niet in de klas aanwezig is. Hij is in dit

wen in een heuse ‘visvouwles’. Al spelend en le-

onderwaterthema – net als in Op reis – op vakan-

rend breiden de kleuters hun leefwereld en woor-

tie. • Maak een e-mail (zie tekst in kader). Upload de di-

denschat uit.

gitale ‘onderwaterfoto’ van Ko als bijlage bij deze e-mail. Zet de mail klaar op uw smartphone, tablet, computer of digibord.

Activiteiten

• Zorg voor enkele ‘ onderwaterattributen’ zoals:

Dit nieuwe Ik & Ko-thema ‘Onderwaterwereld’ bevat

duikbril, zwemvliezen, (zelfgemaakte duikfles van

minder activiteiten dan normaal, en is daardoor ge-

bijv. petfles met een slangetje), snorkel, schepnet.

makkelijk in een bestaand Ik & Ko-thema – bijvoorbeeld ‘Op reis’ – te integreren. En als de kleuters geen afscheid van de onderwaterwereld kunnen nemen, bevat dit artikel nog een aan-

Ha llo a l l ema a l Mij n vak an ti e is ech t coo l! Op d ez e fot o zw e m i k i n

tal suggesties waarmee u ook zelf betekenisvolle ‘onderwaterwereldactiviteiten’ kunt ontwerpen.

d e z e e h e l ema a l ond e r

Kringactiviteit: Onderwaterfoto van Ko

wat e r. Wa t is e r v e e l t e zi e n, hè? Naa r het wra k zw e m m e n,

gespreksvaardigheid: beschrijven van een gebeurtenis

von d i k h e e l spa n n end !

Deze activiteit kan in principe de introductie van het

Gro e tjes va n Ko

Ik & Ko-thema Op reis (Een kaart van Ko) vervangen, maar dat is niet noodzakelijk.

Ik & Ko Activiteiten - Onderwaterwereld

© Uitgeverij Zwijsen B.V. - www.ikenko.nl

1

Verloop van de activiteit

Vooraf

Start (grote groep)

Ondanks de moeilijke tekst is het verhaal – door de

Vertel de kinderen dat u een e-mail van Ko hebt ont-

duidelijke prenten – zeer geschikt voor NT2-leer-

vangen. Open het bericht en bekijk samen de bijbe-

ders. Ook de plot van het verhaal is goed te volgen.

horende vakantiefoto van Ko. Lees daarna de e-mail

De kinderen zullen lang niet alle woordgrapjes in de

voor.

tekst begrijpen, maar dat verstoort het verhaal begrip niet. Verander eventueel (delen van) teksten,

Kern

zodat u zeker weet dat de NT2-leerders profiteren

Bekijk nog een keer de digitale ‘foto’ van Ko, maar nu

van het aanbod. Dat betekent dat er wel een aantal

meer gedetailleerd. Bekijk en benoem samen de

moeilijke (doel)woorden in de tekst mogen staan,

onderwaterdieren.

maar niet te veel.

Bekijk wat Ko draagt aan attributen en benoem ze (zwemvliezen, duikbril, snorkel). Begrijpen de kin-

Tip!

deren waarom Ko deze attributen onder water

Schrijf uw aangepaste tekst op een memoplak-

draagt?

ker en plak die over de lopende tekst in het

Laat tot slot deze voorwerpen zien, voelen en uit

boek. Zo kunt u soepel het voorleesaanbod op

proberen. Bespreek de ervaringen.

de NT2-leerders afstemmen en weet u zeker dat de doelwoorden aan bod komen.

Afsluiting Wijs de kinderen op het wrak op de foto. Fantaseer samen met de kinderen wat er in het wrak zou kun-

Prentenboek in het kort

nen zitten. Een schat? Wat dan? Of wonen er misschien vissen in het wrak? Welke?

Als de octopus op een ochtend terugkomt van

Suggesties

niet meer in, want er steekt een heel grote staart

zijn dagelijkse ‘zwommetje’, kan hij zijn huis uit zijn appartementje. Geschrokken vraagt hij

• Spreek met de kinderen af dat ze met de onderwa-

zijn vrienden om raad. Iedereen bemoeit zich er-

terspullen in de vakantiehoek (zie p. 76, 77 Op reis)

mee en de octopus krijgt zo veel verschillende

mogen spelen.

adviezen dat hij er zeeziek van wordt. Wanhopig

• Misschien stuurt Ko nog meer onderwaterfoto’s?

besluit hij dan zijn eigen raad maar op te volgen;

Bedenk samen wat er op die foto’s zou kunnen

de octopus probeert met alle acht zijn armen de

staan. Vraag de kinderen die foto’s te tekenen.

staart uit zijn appartementje te trekken. Als dat

• Doe alsof de kinderen – net als Ko – onder water

uiteindelijk met hulp van zijn vrienden lukt,

springen. Ogen, neus en mond dicht! Laat de kin-

wacht de octopus een aangename verrassing:

deren schatten hoelang ze hun adem kunnen in-

de wildvreemde staart hoort bij een aantrekke-

houden. Controleer het met een stopwatch. Deze

lijke dame. En dat verandert de zaak!

activiteit levert een bijdrage aan de ontwikkeling van tijdsbesef.

Verloop van de activiteit Start

Voorleesactiviteit: Prentenboek O, o, Octopus

Laat de voorkant van het boek zien en lees de titel voor. Wijs de kinderen op de hoofdpersonage: de oc-

begrijpend luisteren, voorspellen van het verloop

topus, maar ook op de andere verhaalfiguren als de

van het verhaal

kwal, het zeepaard, de zeenaald, de lantaarnvis en de koffervis. Bespreek ook de gezichtsuitdrukking

Bedoeling

van de octopus. Wat is er aan de hand?

De kinderen bekijken en beluisteren het prentenKern

boek O, o, Octopus (Erik van Os & Elle van Lieshout).

Lees het verhaal voor. Laat tussentijds ruimte voor

Woorden

de reacties van kinderen door zo nu en dan een stilte

het appartementje, bemoeien, de dame, de (here-

te laten vallen en samen de prenten te bekijken. Be-

miet)kreeft, de koraalduivel, de kwal, de octopus, de

noem zoveel mogelijk de verschillende zeedieren en

rifbaars, de staart, treuzelen, twijfelen, de walvis,

beeld de ‘doewoorden’ uit, bijvoorbeeld het treuze-

het wrak, de zee, de zeeslak, (…) zus en (…) zo

len en twijfelen van de octopus.



2

• Zorg voor een bakje, bekertje of fles waar een afge-

Beeld met variatie in intonatie, mimiek en gebaar de

paste hoeveelheid water in kan.

verschillende emoties van de octopus uit. Bijvoorbeeld zijn schrik bij het zien van de grote staart, zijn oplopende ongeduld en boosheid, zijn wanhoop


door het aanhoren van alle verschillende adviezen,

Start (kleine groep)

maar ook zijn twijfel en zijn uiteindelijke opluchting

Laat de vissen en de lege ‘aquaria’ zien . Laat de kin-

bij het zien van de aantrekkelijke dame.

deren bepalen welke vis in welk aquarium mag.

Laat de kinderen steeds met de octopus meedenken.

Komen de kinderen op het idee om de aquaria te vul-

Zien de kinderen van wie die staart is? Wat is hun ad-

len met water?

vies aan de octopus? Laat de kinderen bij elk advies

Hoe willen ze dat aanpakken? Ga samen enkele mo-

aan de octopus bepalen of het een goed advies is.

gelijkheden na.

Waarom wel of niet? Beperk de reacties zoveel mogelijk tot het verhaal, zodat het verhaalbegrip niet

Kern

wordt verstoord.

De kinderen mogen de drie aquaria vullen met water.

Laat de kinderen reageren op de uiteindelijke plot:

Stel een voorwaarde: in elk aquarium moet evenveel

de staart blijkt helemaal niet van een gevaarlijk mon-

water zitten. Hoe gaan de kinderen dat aanpakken?

ster! Voelen de kinderen aan wat het laatste zinnetje

Stimuleer de kinderen zelf een goede strategie te be-

‘dat verandert de zaak!’ betekent?

denken en deze vervolgens uit te proberen. Help waar nodig. Mogelijke strategieën zijn:

Afsluiting

- de aquaria beurtelings vullen door ze onder de

Bekijk de prenten nog een keer en bespreek hoe deze

kraan te houden, vervolgens herverdelen door

dieren in het prentenboek wonen (de octopus woont

over te schenken;

in een soort grot, de (heremiet)kreeft woont in een

- een aquarium vullen, vervolgens de volgende vul-

leeg blikje, de rifbaars woont in een wrak en de wal-

len en de inhoud controleren door de aquaria naast

vis woont waar hij zwemt). Kunnen de kinderen een

elkaar te zetten (komen de kinderen op het idee

huis verzinnen voor de zeemeermin? Vraag hen het

dat dit alleen kan als de aquaria precies hetzelfde

huis te beschrijven.

zijn?); - een bekertje/bakje/fles als maatbeker gebruiken.

Suggestie

Deze steeds vullen en al tellend uitschenken in de

Laat de kinderen een ‘onderwaterhuis’ voor de zee-

aquaria.

meermin tekenen. Vraag hen na afloop het huis te

Maak de activiteit voor de stadium 3-kinderen moei-

beschrijven en schrijf of stempel er een paar kern-

lijker door er een aquarium bij te zetten dat qua vorm

woorden bij.

(hoogte en breedte) verschilt met de andere aquaria. Wat is nu de beste strategie om evenveel water in de vier aquaria te gieten? Laat de stadium 3-kinderen

Rekenactiviteit: Hoeveel water past in het aquarium?

hiermee experimenteren. Afsluiting

rekenen, meten van inhoud

Doe gezamenlijk de (plastic) vissen in het water. Zit er

Bedoeling

genoeg water in de aquaria? Of moet er nog wat bij?

De kinderen experimenteren met verschillende manieren waarop ze hoeveelheden water voor het aqua-

(geraadpleegde bron: Ik & Ko rekenonderwijs in

rium kunnen afmeten.

meertalige groepen, Zwijsen, 2004)

Woorden

Knutselactiviteit: Egelvis van klei en wattenstaafjes

het aquarium, bijna, evenveel, gieten, leeg, meer, minder, de vis, vol, het water

creatieve vorming, fijne motoriek

Vooraf Bedoeling

• Zorg voor een drietal (meer mag ook) grote, lege, doorzichtige (glazen) potten of bakken.

De kinderen maken van klei en wattenstaafjes een

• Zorg voor plastic visjes of andere soorten (plastic)

egelvis. De egelvisjes van alle kinderen samen krij-

onderwaterdieren die in deze zogenaamde aquaria

gen een plek in een zogenaamd aquarium.

passen. Ik & Ko Activiteiten - Onderwaterwereld


3

Woorden het aquarium, het draadje, de egelvis, de klei, de staart, de stekel, (erin) steken, de vin, het wattenstaafje, het zeewier

Vooraf • Zorg voor een bolletje (chamotte)klei, een draadje en wattenstaafjes voor elk kind. Leg ook verf, kwasten, scharen, groen/bruin chenilledraad en punaises gereed. • Maak van een verhuisdoos een aquarium of oceaan door de doos aan de binnenkant te beplakken met blauw(groen) papier. • Zorg dat de wattentipjes aan één kant van het wattenstaafje afgeknipt zijn (zo steken ze gemakkelijker in de klei). U kunt dat de kleuters ook zelf laten doen.

Verloop van de activiteit Start Laat het prentenboek O, o, Octopus zien. Bespreek nog een keer alle dieren vissoorten in dit prentenboek. Herinner de kinderen aan het egelvisje. Waarom heet dit visje een ‘egelvis’? Vertel de kinderen dat zij zelf egelvisjes van klei en wattenstaafjes gaan maken. Kern Geef elk kind een bolletje (chamotte)klei, een draadje en wattenstaafjes. Laat de kinderen het bolletje eerst plat maken. Daarna leggen ze er het (wollen) draadje op. Vervolgens maken ze (met het draadje erin) weer een bolletje van de klei, zodat het draadje aan het bolletje bevestigd wordt. Doe voor hoe vanuit het bolletje een staartje en twee vinnen kunnen worden getrokken (met duim en wijsvinger). Dan steken de kinderen de (aan één kant) afgeknipte wattenstaafjes een voor een in het lijfje van de vis. Zo ontstaat een egelvis! Met een stokje kerven ze aan beide kanten een oogje in de vis (twee bolletjes van klei erop plakken, kan ook). Laat de klei drogen. De kinderen kunnen de egelvis eventueel op een ander moment verven. Afsluiting Bevestig de egelvisjes met een punaise aan de bovenkant van de doos. Steek wat groen/bruine chenilledraad in bolletjes klei en leg deze in de doos. Dit is het zeewier.



4

Suggestie Uiteraard kunnen de kinderen ook proberen om andere onderwaterdieren uit het prentenboek na te maken van klei. Geschikte dieren zijn: de octopus (stimuleer de kinderen ook de armen uit hetzelfde bolletje klei te ‘trekken’), de zeenaald (dun sliertje rollen) of een zeeslak.

Rekenactiviteit: Visvouwles rekenen, meetkunde, construeren met papier

Bedoeling

Stap 3. Vouw het papier dubbel: van onder naar boven

De kinderen vouwen een of meer vissen van verschil-

langs de vouwlijn van stap 1.

lende groottes.

Woorden dubbel (vouwen), het oog, de punt, de schubben, de staart, het vierkant, de vin, de vis, vouwen

Vooraf • Zorg voor vouwblaadjes in verschillende kleuren en groottes • Maak een vouwreeks (zie fotoreeks) van de te vouwen vis en hang deze zichtbaar op, zodat de kinderen na de instructies ook zelfstandig aan de slag kunnen.

Stap 4. Vouw beide lagen van de bovenste punt schuin

• Houd het prentenboek O, o, Octopus bij de hand.

naar de onderste rand.

Stap 1. Leg een vierkant blaadje met de punt naar bene-

Stap 5. Vouw de rechterpunt omhoog langs de schuine

den. Vouw het papier dubbel: van onder naar boven en

rand.

weer terug.

Stap 2. Vouw de linkerpunt naar rechts.

Stap 6. Vouw het onderste puntje links naar achteren, zodat een puntige vissenbek ontstaat.



5


Spelactiviteit: Een berichtje terug

Start

informatie geven, gebruik van middelen

Herinner de kinderen aan het prentenboek O, o, Octopus. Laat de schutbladen van het prentenboek

Bedoeling

zien, waarop een grote ‘school vissen’ te zien is. Leg

De kinderen maken digitale foto’s van hun werk-

uit dat de meeste (kleine) vissen altijd in een grote

zaamheden bij het thema Onderwaterwereld (of Op

groep dicht bij elkaar zwemmen. Ze voelen zich dan

reis) en sturen deze foto’s met een berichtje naar

veiliger. Vertel dat de kinderen vissen gaan vouwen

Ko’s e-mailadres.

die uiteindelijk samen zo’n grote ‘school’ gaan vor-

Woorden

men.

(op)bellen, de computer, een t/m tien, het e-mailKern

adres, de letter, sturen naar … (van berichtje), de te-

Neem stap voor stap de vouwinstructies met de kin-

lefoon, het (telefoon)nummer, toetsen (van letters)

deren door. Wijs hen op de voorbeeldreeks. Help waar nodig en op verschillende niveaus:

Vooraf

- Laat kinderen die onwillekeurig zonder plan vou-

• Zorg voor een digitale camera en computer (smart-

wen eerst vouwen met een groter formaat vouwpa-

phone of tablet met fotografeermogelijkheden kan

pier. Neem stap voor stap de vouwinstructies door

ook).

en laat goed zien wat de bedoeling is. Als de vis

• Zorg voor een zogenaamd e-mailadres van Ko.

niet helemaal strak en netjes wordt, is dat niet erg. Het gaat erom dat de kinderen ervaren dat ze van


een stuk papier een vis kunnen vouwen.

Start

- Stimuleer kinderen die het voorbeeld proberen te

Wijs de kinderen op het feit dat Ko al een tijdje op

volgen precies te werken en goed naar de voor-

vakantie is. Hoe zou het met hem zijn? Bedenk samen

beeldenreeks te kijken voor de volgende stap.

wat Ko waarschijnlijk tijdens zijn vakantie doet. Her-

Laat kinderen ook grotere of kleinere vissen vouwen.

inner de kinderen aan de door hem toegestuurde (on-

Bespreek wat daarvoor nodig is. Laat de kinderen

derwater)foto. Stel voor om hem een berichtje en een

experimenteren met verschillende groottes vouw

foto van de activiteiten in de klas terug te sturen. Dat

papier.

vindt Ko vast leuk!

Wanneer een vis gevouwen is, tekenen de kinderen met stift een oog, de schubben, vin en staart.

Kern Loop met de kinderen nog eens de uitgevoerde acti-

Afsluiting

viteiten uit het thema Onderwaterwereld (Op reis)

Hang op een zichtbare plek een groot blauw vel

na. Inventariseer samen wat er tot nu toe is gedaan.

papier. Plak hier (samen) alle gevouwen visjes op,

Stimuleer daarbij het gebruik van de woorden toen,

zodat er een ‘school vissen’ ontstaat. Voor een op

daarna, daarvoor, enzovoort.

timaal effect plakt u de vissen allemaal in één rich-

Van welke activiteiten of werkjes zou Ko het leuk vin-

ting, zodat er optisch gezien ‘beweging’ ontstaat.

den om een foto te zien? Geef de kinderen de gelegenheid met een digitale camera, smartphone of tablet foto’s te maken van spel in de vakantiehoek, onderwaterwereldwerkjes of andere thema-activiteiten. Laat dit eventueel verdeeld in kleine groepen op verschillende tijdstippen doen. Het is vast verrassend om te zien hoe kleuters – vanuit hun eigen perspectief en met oog voor detail – foto’s maken. Laat daarom een aantal zelfgemaakte foto’s beschrijven en vraag waarom juist deze foto’s naar Ko moeten worden gestuurd. Bespreek ook welk (kort) berichtje daarbij hoort. Afsluiting Bespreek hoe de gemaakte foto’s naar Ko moeten

(geraadpleegde bron: Rekenonderwijs in meertalige

worden verstuurd. Weten de kinderen hoe dat werkt?

kleutergroepen, Zwijsen, 2004)

Ga samen na wat het e-mailadres van Ko is en ver-



6

stuur een aantal foto’s naar Ko’s e-mailadres. Laat de

Watertafelexperiment

kinderen die daar interesse voor hebben zoveel mo-

Richt een watertafel in voor een experiment. Tijdens

gelijk zelf de letters opzoeken en intoetsen.

een ontdekactiviteit in een speelwerkles vouwen de kinderen bootjes van verschillende soorten papier

Suggestie

(vouwblaadje, krant, tijdschrift, glimmend papier,

Wanneer u de beschikking heeft over een digibord, is

enzovoort). Welke papiersoort is het geschiktst om

het leuk om samen op het grote scherm de door de

een goed drijvend bootje mee te vouwen? Welk boot-

kinderen gemaakte foto’s te bekijken. Gebruik zo de

je zinkt naar de bodem en wordt een ‘wrak’?

foto’s om het thema Op reis of Onderwaterwereld te

Klankspelletjes in vissentaal

evalueren.

• Stimuleer de kinderen fantasietaal te gebruiken (jabbertalk). Hoe praten vissen met elkaar? Door

Aanvullende activiteiten bij het nieuwe Ik & Ko-thema Onderwaterwereld (of bij het thema Op reis)

middel van ‘blub-blub-blub’. Laat een paar kinderen met elkaar in de zogenaamde ‘blub-blub-taal’ met elkaar praten. De andere kinderen proberen te raden wat de vissen tegen elkaar zeggen.

‘Vis’ eens op afbeeldingen op Google

• Laat een (zelfgemaakt) papieren visje zien met

Bent u in het bezit van een digibord? Google na het

daarop de letter t. Stel de vis voor als een zoge-

lezen van het prentenboek eens een aantal afbeel-

naamde ‘t-vis’. Hij spreekt alleen ‘blubwoorden’

dingen van de dieren die in het prentenboek gete-

die beginnen met een t. Bespreek hoe deze ‘t-vis’

kend zijn. Alle getekende prentenboekdieren zijn

praat (tub-tub-tub). Laat een paar kinderen als een

bestaande onderwaterdieren: octopus, zeenaald,

‘t-vis’ met elkaar ‘praten’. Doe dit ook met een ‘p-

heremietkreeft, zeepaardje, koffervis, egelvis, sol-

vis’, ‘m-vis’ of ‘r-vis’.

datenvis, kwal, walvis, rifbaars, koraalduivel, zeeslak, lantaarnvis. Verwonder u samen met de kinde-

Boeken

ren over de vele soorten onderwaterdieren die er zo

De volgende ‘onderwaterprentenboeken’ zijn

verrassend uitzien!

zeer geschikt om de woordenschat uit te breiden en te verdiepen.

Doe meer met schelpen

• Hoera voor vis!, Lucy Cousins, Leopold, 2011.

• Leer de kinderen een liedje over ‘schelpen zoeken’

Eenvoudig kleurrijk prentenboek met heel

(zie kader).

veel (fantasie)vissoorten.

• Misschien zijn er kinderen die thuis schelpen heb-

• Klein wit visje, Guido van Genechten, Clavis,

ben? Vraag hen ze mee te nemen naar school en

2004. Een serieboekje over een wit visje dat

richt een Schelpenmuseum in. De kinderen sorte-

allerlei avonturen beleeft. Al zwemmend ont-

ren de schelpen en leggen ze gerangschikt neer,

moet het visje allerlei verschillende waterdie-

eventueel voorzien van (zelfgeschreven) labels.

ren.

Verder kunnen de kinderen een aantal schelpen

• Octopus Kietel, Ruth Galloway, Zebrafant,

omtoveren in echte museumstukken door ze te ver-

2007. Over een octopus die andere waterdie-

sieren met verf en glitters.

ren pest door hen te kietelen, maar op een dag

• Leg uit dat de schelpen die kinderen aan het strand

ontdekt hij dat hij veel meer kan dan dat.

vinden feitelijk de ‘huisjes’ van onderwaterdieren

• De mooiste vis van de zee, Marcus Pfister

zijn. Zoek met elkaar uit (door middel van informa-

(groot kartonboek), De Vier Windstreken,

tieve boeken of het internet) hoe schelpdieren on-

2007. De kartonnen uitgave van deze serie is

der water leven.

qua tekst iets eenvoudiger dan het origineel. Dat maakt deze uitgave geschikt voor de Ik &

Schelpen zoeken aan het strand.

Ko-doelgroep.

Mooiste schelpen van het land.

• Magische verhalen voor kleine kinderen

Met m’n emmer in mijn hand

(voorleesboek), Usborne, 2012. Voorleesboek

Loop ik op het warme zand.

met bewerkingen van volksverhalen, waaronder een grappig eenvoudig verhaal over een

Uit: Li-la-liedjesboek, Schatkist Zwijsen, 4e druk 2006

‘wensvis’.



7

Beeldfragmenten • Op de website van Schooltv/beeldbank staan allerlei leuke en informatieve videoclips die passen bij het thema ‘Onderwaterwereld’. Zoek bijvoorbeeld bij de categorie Peuters en Kleuters op het trefwoord ‘vissen’. • Ook op YouTube is interessant beeldmateriaal te vinden over het leven onder water. Zoek bijvoorbeeld op trefwoorden als ‘vissen’ en ‘duiken Curaçao’



8

Onderwaterwereld. Een nieuw thema bij Ik & Ko. Activiteiten. Kringactiviteit: Onderwaterfoto van Ko. Bedoeling. Woorden. Vooraf

Recommend Documents