ONDERSTEUNING NRK MJA GEBRUIKERSGROEP HERONTWERP PRODUCT voor volledige recyclebaarheid of biologische afbreekbaarheid, Geïnspireerd op ‘Cradle to Cradle’
Externe Rapportage
Betrokkenen: Iris de Rijke Klaas v.d. Sterren Erik de Ruijter Diana de Graaf (projectleider) Carla Neefs Heleen Willemsen
BECO Groep Vestiging Rotterdam, juni 2009
SenterNovem SenterNovem NRK BECO Groep BECO Groep BECO Groep
Eindrapport Extern Ondersteuning Gebruikersgroep Herontwerp mei 2009
1
INLEIDING
De afgelopen jaren heeft het Cradle to Cradle (C2C) concept aan populariteit gewonnen. Dit concept biedt een nieuwe manier om tegen productontwikkeling aan te kijken. De benadering gaat uit van het totaal elimineren van afval: waarom afval produceren als we producten ook zo kunnen ontwerpen dat ze na afdanking dienen als uitgangsmateriaal voor nieuwe producten of simpelweg als voedsel voor de aarde? Dit visionaire concept heeft al geleid tot succesvolle producten en kan verschillende grote bedrijven tot haar aanhangers rekenen (Herman Miller, Nike, Ford, Akzo, etc). Het Cradle to Cradle concept biedt juist voor de rubber- en kunststofindustrie veel mogelijkheden, omdat recycling van materialen en het gebruik van biopolymeren belangrijke aspecten zijn van Cradle to Cradle. Ondanks de populariteit van het concept, weten maar weinig kunststofbedrijven wat het concept precies inhoudt, welke kansen het biedt voor hun bedrijf en hoe een product ontworpen moet worden om te passen binnen de Cradle to Cradle filosofie. De NRK besloot daarom een uitdagend project te starten, waarbij kunststofverwerkende bedrijven concreet aan de slag gaan met het ontwerpen van een product, geïnspireerd op Cradle to Cradle (C2C). Dit project Herontwerp Product startte in april 2008 en liep af in maart 2009. Het project had vier deelnemende bedrijven, namelijk Haval, Rompa, Sekisui Alveo en Vescom. Het C2C concept kent veel aspecten. In het kader van dit project werd de nadruk gelegd op één van de belangrijkste onderwerpen binnen C2C: het ontwerpen voor een gesloten kringloop. Binnen C2C worden twee kringlopen onderscheiden: de biologische cyclus en de technische cyclus. Binnen de biologische cyclus worden producten zo ontworpen dat ze na gebruik weer door de natuur opgenomen kunnen worden als voedingsstof. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om het gebruik van biopolymeren of andere materialen van plantaardige oorsprong. Binnen de technische cyclus worden materialen oneindig hergebruikt. Hiervoor zijn onder andere bepaalde conventionele kunststoffen en metalen geschikt. Naast een juiste materiaalkeuze, zijn ook het elimineren van schadelijke stoffen, het organiseren van een recyclingsysteem en het demontabel maken van het product belangrijke aspecten om een gesloten kringloop te kunnen bereiken. Doel van het project was zodoende om kunststofverwerkende bedrijven te begeleiden bij herontwerp van een product volgens de principes van volledige recyclebaarheid of volledige biologische afbreekbaarheid. Omdat het project vrij uniek is en één van de eerste gezamenlijke trajecten rond het thema Cradle to Cradle, zien de projectenpartners mogelijkheden om het verloop en de resultaten van het project onder een groter publiek onder de aandacht te brengen. Met deze externe rapportage willen de projectpartners hiertoe informatie aanbieden.
BECO Groep
1
Eindrapport Extern Ondersteuning Gebruikersgroep Herontwerp mei 2009
2
PROJECTAANPAK
Het project Herontwerp Product bestond uit twee gedeelten: gezamenlijk workshops en individuele begeleiding. Zowel de gezamenlijke bijeenkomsten als de individuele begeleidingstrajecten werd door adviesbureau BECO verzorgd. Er vonden twee gezamenlijke bijeenkomsten plaats. In april 2008 was er de startbijeenkomst, waar de deelnemende bedrijven en andere geïnteresseerde bedrijven algemene informatie kregen over het ontwerpconcept Cradle to Cradle. Er kwamen onder andere de volgende vragen aan bod: Welke kansen brengt het C2C- concept voor de kunststofverwerkende industrie? Hoe kan een kunststof product bijdragen aan het sluiten van de kringlopen? Aan welke eisen moet een product voldoen om in aanmerking te komen voor C2C certificering? De tweede gezamenlijk bijeenkomst richtte zich op recycling, een thema waar vrijwel alle deelnemers op één of andere manier mee bezig waren. In deze middag kwamen verschillende experts aan het woord. Onderwerpen die aan bod kwamen waren o.a.: de technische mogelijkheden voor het recyclen van kunststof, het opzetten van een recyclingsysteem, het toepassen van gerecycled kunststof, en Design for Recycling. De individuele begeleiding bestond uit gesprekken tussen BECO-adviseurs en de deelnemers. In het eerste gesprek werd een globale inventarisatie gemaakt: hoe ver staat het bedrijf af van het sluiten van de kringlopen, wat moet er gebeuren aan product, logistiek of proces om de kringlopen te sluiten en met welke partijen kan het bedrijf samenwerken om dat te bereiken? Vervolgens gingen de bedrijven zelf aan de slag met het ontwikkeltraject, met ondersteuning van BECO. De resultaten van de individuele trajecten zijn in het volgende hoofdstuk beschreven. Op het moment van de afronding van het project, waren de ontwikkeltrajecten van de deelnemers nog in volle gang. Het volledig ontwikkelen van een nieuw product volgens het Cradle to Cradle concept neemt nou eenmaal meer tijd in beslag dan een klein jaar. Bovendien strooide bij sommige deelnemers de economische crisis roet in het eten, omdat innovatie lager op de prioriteitenlijstjes belandde. De eerste prototypes of marktintroducties van Cradle to Cradle producten van de deelnemers worden eind dit jaar verwacht. De deelnemers zijn zich verder bewust geworden van de bestaande problematiek en van demogelijke oplossingsrichtingen. Ze weten nu dat deze oplossingen niet bereikt kunnen worden met het simpelweg aanpassen van het bestaande product, maar dat er innovatie voor nodig is en dat de gehele keten betrokken zal moeten worden bij het realiseren van verbeteringen.
2
BECO Groep
Eindrapport Extern Ondersteuning Gebruikersgroep Herontwerp mei 2009
3
PROJECTEN VAN DE DEELNEMERS
3.1
Haval
Haval is een producent van bestek en servies voor eenmalig gebruik. Deze producten worden gemaakt van het kunststof polystyreen (PS). Ook produceert Haval voedselverpakkingen van het materiaal polypropyleen (PP). Haval produceert door middel van spuitgiettechnologie. De laatste jaren merkt Haval dat er een groeiende vraag is naar eenmalige producten gemaakt van bioplastics. Daarom stelde Haval zich binnen het project Herontwerp Product ten doel om een eenmalig bestek en servies te ontwikkelen gemaakt van bioplastic. Hiervoor ziet het bedrijf onder andere kansen op de evenementenmarkt. Tijdens het project Herontwerp Product ging Haval op zoek naar het ideale materiaal voor een biologisch afbreekbaar servies en bestek. Dat was niet eenvoudig: bioplastics zijn vaak een stuk duurder dan conventionele plastics en laten zich niet op precies dezelfde wijze verwerken. Ten tijde van afronding van het project Herontwerp Product, was Haval bezig met het uitvoeren van proefspuitingen met een aantal geschikte materialen.
3.2
Rompa
Rompa produceert blisters voor verpakkingen van onder andere elektronische verzorgingsproducten (bijvoorbeeld scheerapparaten). De blisters worden gemaakt van het transparante kunststof PET. De blisters worden vervaardigd door middel van het vacuümvormen van foliemateriaal. Hiernaast produceert Rompa ook spuitgietproducten. Doel van Rompa binnen het project Herontwerp Product was het ontwikkelen van een blisterverpakking die past in het gesloten-kringloop principe van Cradle to Cradle. In eerste instantie dacht Rompa aan het ontwikkelen van een verpakking uit biopolymeer. Maar voor een aantal problemen met dit materiaal was nog geen oplossing beschikbaar. Biopolymeren zijn bijvoorbeeld niet goed te lassen, waardoor het materiaal voor bepaalde toepassingen van Rompa niet geschikt is. Ook zijn de materialen niet zo goed bestand tegen hoge temperaturen als conventionale plastics, waardoor er soms problemen ontstaan tijdens opslag in warme landen. Rompa blijft de ontwikkelingen rond biopolymeren volgen, maar besloot om tijdens het project Herontwerp Product de nadruk te leggen op het ontwikkelen van een recyclebare verpakking van conventioneel kunststof. Om een PET-product volgens het Cradle to Cradle- principe te ontwikkelen, is het belangrijk dat er gebruik gemaakt wordt van een antimoon-vrij PET. Antimoon is een zwaar metaal, waarvan het vermoeden bestaat dat het schadelijk is voor de menselijke gezondheid. Het stofje wordt als katalysator gebruikt tijdens het productieproces van PET, waarna er vaak residuen achterblijven in BECO Groep
3
Eindrapport Extern Ondersteuning Gebruikersgroep Herontwerp mei 2009
het materiaal. Rompa ging samen met BECO op zoek naar antimoon-vrij PET. Er bestaan verschillende alternatieve stoffen die gebruikt kunnen worden tijdens het productieproces van PET. Rompa deed navraag bij de eigen PET-leverancier over de gebruikte katalysatoren, om te achterhalen of er antimoon in het materiaal zit. Maar zoals vaker het geval is bij C2Contwikkelprocessen, kreeg Rompa geen eenduidig antwoord van de leverancier. Tijdens de looptijd van het project Herontwep Product werd de productiefaciliteit van Rompa in Nederland opgeheven. Daardoor kwam het ontwikkelen van de verpakking en het zoeken naar een antimoon-vrije variant van het materiaal voorlopig stil te liggen. Naast het ontwikkelen van een Cradle to Cradle PET-blister, ziet Rompa ook kansen voor het ontwikkelen van een spuitgietblister volgens Cradle to Cradle principes. Het spuitgieten van blisters kan zorgen voor materiaalbesparing en voor het integreren van verschillende functies in de blisters, waardoor het aan elkaar lijmen van verschillende typen materialen onnodig wordt. Zo wordt hoogwaardig recyclen van een blisterverpakking beter mogelijk. Deze ontwikkeling bevindt zich momenteel nog in de ontwerpfase.
3.3
Sekisui Alveo
Sekisui Alveo produceert een zogenaamd gecrosslinkt schuim en verkoopt dit op rol. Het meest gebruikte basismateriaal is het kunststof polyethyleen (PE). Het schuim van Sekisui Alveo komt terecht in zeer veel verschillende soorten producten, zoals auto’s, bouwmaterialen, schoeisel en mobiele telefoons. Vanwege de molecuulstructuur van gecrosslinkt schuim is het materiaal niet recyclebaar. Bovendien ontstaat relatief veel afval in het productieproces. Er bestaan nog geen recyclebare schuimen met dezelfde materiaaleigenschappen als het schuim dat Sekisui Alveo produceert. En dat terwijl er wel veel vraag naar is. Schuim wordt namelijk in zeer veel producten toegepast. Producenten van C2C-producten zijn nu nog genoodzaakt om schuim helemaal weg te laten uit hun producten. De doelstelling van Sekisui Alveo binnen het project Herontwerp Product was dan ook het ontwikkelen van een schuim dat wel volledig recyclebaar is. Het bedrijf ging dus aan de gang met het ontwikkelen van een ander productieproces en een andere materiaalopbouw van het schuim. Deze ontwikkelingen zijn nog in volle gang. Sekisui Alveo vond een aantal oplossingen en heeft inmiddels de eerste testseries gemaakt. Als ook de resultaten van volgende testronden positief zijn, verwacht Sekisui Alveo volgend jaar een recyclebaar schuim op de markt te kunnen brengen.
3.4
Vescom
Vescom produceert vinyl (PVC) wand- en meubelbekleding. Vescoms markt is de projectmarkt, zoals kantoren, zorginstellingen en hotels. Vescoms product bestaat uit een bedrukte vinyllaag, verlijmd op een laag katoen. Vanwege deze opbouw van het product, waarbij verschillende soorten materiaal op elkaar zijn gelijmd, is het zeer 4
BECO Groep
Eindrapport Extern Ondersteuning Gebruikersgroep Herontwerp mei 2009
moeilijk recyclebaar. Vescom produceert zo’n 100 ton productieafval op jaarbasis. Doel van het project Herontwerp Product was in eerste instantie om een oplossing te vinden voor dit afvalmateriaal. Het recyclebaar maken van het verkochte product is pas op langere termijn een doelstelling, omdat in de huidige situatie de logistiek rond het sloopproces van gebouwen het recyclen van wandbekleding nog niet toelaat. Omdat het niet mogelijk was om een recyclebedrijf te vinden dat het afvalmateriaal kon verwerken, ging Vescom op zoek naar alternatieve materiaalcombinaties voor haar product. Om het product en het productie-afval recyclebaar te maken, zal het product anders opgebouwd moeten worden. Gedacht kan worden aan het toepassen van maar één materiaaltype of het toepassen van een demonteerbare bevestiging van de verschillende materialen. Momenteel is Vescom samen met een toeleverancier bezig om de verschillende mogelijkheden te onderzoeken.
BECO Groep
5
Eindrapport Extern Ondersteuning Gebruikersgroep Herontwerp mei 2009
BIJLAGE 1: CONTACTGEGEVENS DEELNEMERS
Bedrijf Sekisui Alveo
Haval
Contactpersoon
Functie
Adres
Mail
Telefoon
Remco Willemse
Hoofd R & D
Montageweg 6, Postbus 292, 6040 AG Roermond
remco.willemse@Sekisuialve o.com
0475 354 382
Ron Kastermans
Bedrijfsleider / Inkoop/ productie
Oost-Om 33, 5422 VX Gemert
[email protected]
Marc Ouwens
Rompa
Vescom
6
Ron Verlouw
Product design
R&D
Bredaseweg 14 , Postbus 6, 4844 ZG Terheijden St. Jozefstraat 20, 5753 AV Deurne Postbus 70, 5750 AB Deurne
BECO Groep
[email protected]
[email protected]
0492 530810
076 5937700
0493 315833
