Ondersteuning bieden aan personen met dementie
Wat mag je vandaag verwachten? • Ondersteunend communiceren en gebruik van visualisatiessystemen bij personen met dementie in een notendop! • Geen theoretische uiteenzetting over dementie maar vooral een praktische uiteenzetting • Geen succesverhaal wel een pogingen om mijn moeder zo lang mogelijk te ondersteunen in haar zelfstandigheid • De praktijkvoorbeelden kan je straks ook bekijken op de kennismarkt
Wat is dementie? • Dementie is een proces van achteruitgang van de hersenfuncties. De hersencellen sterven af en de hersenen raken onherstelbaar beschadigd.
Mijn moeder .. een schat van een vrouw • Een gesprek voeren kan ze nog wel maar ze heeft hoe langer hoe meer moeite met dingen op een rijtje zetten, problemen op te lossen en beslissingen nemen. • Ze praat nog en op heldere momenten komt ze nog steeds grappig uit de hoek. Ze communiceert zelf hoe langer hoe minder en vaak op een andere manier: als ze veel uit haar zetel opstaat en begint rond te lopen, is dat voor mij het signaal dat er iets schort.
Ik probeer… • Haar omgeving zoveel mogelijk aan te passen en steeds rekening te houden met haar persoonlijkheid en waardigheid in de hoop haar zoveel mogelijk te kunnen ondersteunen met respect voor haar gewoontes. • Haar te betrekken zodat ze er “blijft bij horen “ in de hoop dat het haar motiveert om nog actief deel te nemen aan interacties. • Haar dagelijkse handelingen te ondersteunen zodat ze toch nog een aantal zaken met begeleiding zelf kan doen.
Visualisaties bij dementie? Voor personen met dementie en hun omgeving is geslaagde communicatie niet vanzelfsprekend. Visualisaties zijn slechts een communicatievorm en een middel om de communicatie te ondersteunen. Met communicatievormen worden die vormen van communicatie bedoeld die gebruikt worden om een boodschap over te brengen De belangrijkste communicatievormen zijn spraak, gebaren, voorwerpen, foto’s, tekeningen, pictogrammen, mimiek, expressie en lichaamshouding . Tot op vandaag vond ik nog geen enkele geriater bereid om stil te staan bij het effect van visualisaties bij personen met dementie dus het blijft proberen met vallen en opstaan.
• Personen met dementie hebben vaak veel baat bij een voorspelbaar verloop van de gebeurtenissen in het dagelijkse leven. • Wanneer je voelt dat je de grip op het leven begint te verliezen, is het erg belangrijk dat er zoveel mogelijk wordt vastgehouden aan reeds bekende patronen en dagelijkse routine. • Veiligheid, voorspelbaarheid en autonomie zijn belangrijke pijlers waarbij visualisaties kunnen helpen.
Visualisaties bij personen met dementie? • Om het dagdagelijkse leven te vergemakkelijken • Om informatie te geven zodat ze minder voor verrassingen komen te staan. Het gebruik van visualisaties neemt de onrust of het probleem met het geheugen niet weg, maar ondersteunt ook al moet je aanvaarden dat op een bepaald moment een visualisatievorm niet langer helpt.
• Om zelfstandigheid en zelfredzaamheid minder snel te laten verminderen. • Om de toekomst voorspelbaar te maken: afhankelijk van de fase van dementie kan voorspelbaarheid veiligheid bieden. • Om het tijdsbesef te ondersteunen. • Voor het ruimtelijk ordenen • Ter ondersteuning van handelingen of aandachtspunten
• Door het gebruik van visualisaties worden de dingen vereenvoudigd (kortere zinnen - de hoofdgedachte ) • En tot slot... we gebruiken visualisaties bij personen met dementie niet om nieuw gedrag aan te leren: de lage leerbaarheid van personen met dementie is een feit waar je rekening moet mee houden. • Samengevat: een filmpje
Een bestaand systeem werkt NIET voor iedereen. De praktische uitwerking van een visualisatie is telkens anders, individueel bepaald en dus op maat te maken! Naast « zorg op maat » dient « visualiseren op maat » een evidentie te zijn
Visualisatievormen • • • •
Foto’s Tekeningen Pictogrammen Geschreven taal : woorden, lijstjes ter ondersteuning • Concrete voorwerpen
Foto’s • Bekende en herkenbare weergave van de werkelijkheid • Onderwerp van de foto duidelijk op de voorgrond, tegen neutrale achtergrond (grijsblauw, beige of wit) • Onduidelijkheden weg nemen • Naarmate de dementie vordert, herkent men beter een foto uit het verleden dan het heden
Zelf foto’s nemen © Sclera
• Herkenbaarheid • Camerastandpunt • Fill the frame
X
?
?
X
? Met dank aan Michiel Mels www.michielmels.be
?
Foto’s nemen van personen (©Sclera) • Vermijd opvallende details maw. zo natuurlijk en herkenbaar mogelijk. • Contrast met achtergrond • Neutrale gezichtsuitdrukking: heldere blik is belangrijker dan een stralende lach (lachen maakt de ogen kleiner)
X
X
Met dank aan Michiel Mels www.michielmels.be
√
• Op de kamerdeur kan iets persoonlijks kan aangebracht worden zoals een foto of een voorwerp dat een belangrijke symbolische betekenis heeft om de dementerende persoon te helpen om zijn kamer terug te vinden. Soms is het nodig om deze foto of voorwerp te veranderen: naarmate dementie vordert, herkent men beter een foto uit het verleden dan het heden ( Rommel, 1998)
Pictogrammen • Abstracter dan voorwerpen of foto’s • Wit – zwart achtergrond of zwart- wit achtergrond • Minder aangewezen bij dementerende personen die nog nooit pictogrammen gebruikten • Pictogrammen die men vroeger herkende, worden makkelijker gebruikt. Steeds combinatie afbeelding- tekst. De betekenis die jij aan een pictogram geeft, is vaak anders dan hoe de client het ziet.
• Organisaties die gebruik maken van pictogrammen geven aan dat bewoners met dementie de gebruikelijke en alledaagse picto's zoals bijv. het symbool voor toilet of restaurant begrijpen. Deze symbolen zijn gekend. • Pictogrammen die men vroeger niet gebruikte en later bedacht zijn voor een dagschema, om een menu voor te stellen of om het weer te aan te duiden, zijn in de dagelijkse situatie minder gekend en /of de context is anders dan gebruikers gewend zijn.
Geschreven tekst • Woorden of eenvoudige geschreven lijstjes kunnen voldoende zijn om iemand aan iets te herinneren of om structuur in iemands dag aan te brengen zeker voor personen met beginnende dementie. • Korte eenvoudig opgebouwde zinnen worden soms nog begrepen. • Soms beter in het dialect dan in het Algemeen Nederlands maw. terminologie die de persoon het beste kent.
Concrete voorwerpen • Bij dementie genieten gebruiksvoorwerpen - voorwerpen die daadwerkelijk in de situatie gebruikt worden, de voorkeur • Ze zijn concreter en tonen duidelijker het verband. • Bij ernstige dementie zijn verwijsvoorwerpen niet meer mogelijk
HULPMIDDELEN VOOR PERSONEN MET GEHEUGENPROBLEMEN
.
Met dank aan Ward De Bruecker (hulpmiddelenconsulent KOC - Kenniscentrum Hulpmiddelen )
“Het geluk vermenigvuldigt zich slechts wanneer je het met iemand deelt” - Gilbert Cesbron • Ik licht een aantal hulpmiddelen toe, die mijn moeder ondersteunen in het dagdagelijkse leven en de kwaliteit van haar bestaan bevorderen. • Ga de uitdaging aan om na te gaan hoe eenvoudige hulpmiddelen kunnen ingezet worden om de zelfstandigheid van de persoon met dementie zo lang mogelijk te bevorderen. • Deel jullie tips, suggesties en praktijkvoorbeelden tijdens de middagpauze tijdens onze kennismarkt.
ZELFREDZAAMHEID BEVORDEREN
• De meest adequate oplossing hoeft niet altijd een technisch hulpmiddel te zijn. • Personen met geheugenproblemen moeten op regelmatige tijdstippen gestimuleerd of herinnerd worden om het hulpmiddel te blijven gebruiken. • Hulpmiddelen die nauw aansluiten bij het dagelijkse leven worden het vaakst en het langst gebruikt (vb. kalender,telefoon, …). • Personen die geheugenhulpmiddelen het meest nodig hebben, hebben ook de meeste problemen om ze te gebruiken.
Takenlijstjes en post its • Pluspunt: makkelijk te bevestigen, overal bruikbaar, korte boodschappen • Nadeel: komen makkelijk los of men weet niet altijd waar men ze gekleefd heeft • (Te)veel post its wordt snel een onoverzichtelijke rommel of te veel informatie. • ‘Verse koffie , brood in de kast”
Agenda • Meerdere afspraken of activiteiten die gepland zijn op verschillende tijdstippen • Op een vaste centrale plaats leggen en alle afspraken erin noteren • Nadeel: het vergt een zekere organisatievaardigheid van de gebruiker, vaak vergeet men zaken er in te noteren of de agenda te raadplegen en een agenda heeft geen alarmsignaal. • Een vervelend gevoel als je niet weet welke dag het is: “maar een agenda hoort niet thuis op mijn tafel dus leg ik hem gewoon weg”
Takenlijstjes en post its • Pluspunt: makkelijk te bevestigen, overal bruikbaar, korte boodschappen • Nadeel: komen makkelijk los of men weet niet altijd waar men ze gekleefd heeft • (Te)veel post its wordt snel een onoverzichtelijke rommel of te veel informatie. • ‘Verse koffie , brood in de kast”
Dagkalender geheugenwinkel • Ontwikkeld voor personen met geheugenproblemen. • Duidelijke opsplitsing ochtend, middag en avond • Per dagdeel ruimte voor max. 2 pictogrammen en 3 grote schrijflijnen. . • Pluspunt : voldoende ruimte om in een groter handschrift een boodschap te noteren (enkel de essentie - geen overbodige informatie) • Tip: eigen pictogrammen of foto’s gebruiken. • Info: www.geheugenwinkeltilburg.nl
TIJDSBEGRIPPEN VISUALISEREN Ter ondersteuning van het tijdsbesef
Fotoklappers • Verkrijgbaar in de handel • Makkelijk zelf te maken met een eenvoudig kaftje en twee ijzeren staafjes zodat je het kan aanpassen. • Essentie van een boodschap in een groter lettertype noteren. • Het vergt constante alertheid van de omgeving zodat de informatie up to date blijft. Als ik vergat de fotoklapper om te draaien, bracht ik haar nog meer in verwarring.
De Henriklok • Tijdsbesef en tijdsoriëntatie is vaak een probleem bij personen met dementie. Een gewone klok/ uurwerk geeft niet aan welke dag het is. • De Henri klok is een kalenderklok met analoge wijzerplaat, geschikt voor mensen met lichte geheugenproblemen(147 euro) www.bijdetijdblijven.nl • Plaats de klok goed zichtbaar in het gezichtveld van de gebruiker • Voor mijn moeder was het een schot in de roos: de klok is voldoende groot, heeft duidelijke wijzers en een aanduiding van elk uur met een cijfer . Een digitale klok leest zij niet.
Digitale dagaanduiding • Op het scherm wordt aangegeven welke dag en datum het is en of het ochtend, middag of nacht is. • Makkelijk in gebruik doordat je alleen maar de stekker in het stopcontact hoeft te doen (138 €) maar minder goed leesbaar • Meer info vind je op de website www.geheugenwinkeltilburg.nl
Planborden • Moeten overzichtelijk zijn: grote letters, enkel korte en relevante boodschappen • Planborden overschatten vaak nog de cognitieve mogelijkheden van personen met dementie. • Teveel informatie zorgt voor verwarring: korte boodschappen! Verouderde informatie onmiddellijk te verwijderen. • Getypte boodschappen in een groot lettertype, gelamineerd en voorzien van magneten leest ze minder: ze verkiest geschreven tekst • Wie komt, op welk tijdstip en wat men komt doen wordt gevisualiseerd met foto’s en geschreven tekst. • Soms leest ze haar bord veelvuldig (15 keer op een uur) Op andere tijdstippen moet je haar er attent op maken (kijk eens wat er op je bord staat)
• Bewust gekozen voor een vaste hoek in de leefruimte waar al haar spullen verzameld liggen (een eigen kastje , het memobord , haar levensboek enz) nl. naast haar zetel omdat ze hier hoe langer hoe meer tijd in doorbrengt. • Het is belangrijk dat zaken die ze regelmatig nodig heeft binnen haar gezichtsveld staan.
Digitale kader • Ideaal voor geheugensteuntjes maar ook voor foto’s van de kinderen en kleinkinderen • Overzichtelijk geprojecteerd in een digitale kader met foto’s en boodschappen die om de minuut worden geprojecteerd . • Maar .. telkens de foto van Duts, onze hond wordt geprojecteerd, geraakt mijn moeder in paniek en gaat ze op zoek naar de hond
Memory Wallet • Klinkt ingewikkeld maar het is niet meer dan een klein boekje met belangrijke gegevens van de persoon met dementie. • Kan steun bieden bij het herinneren van namen of gespreksonderwerpen en zou kunnen helpen bij het oplossen of voorkomen van moeilijk gedrag. • Klein boekje zodat de persoon het altijd bij zich kan hebben. • Zorg er voor dat je de inhoud eenvoudig houdt en dat je de persoon met dementie niet overstelpt met informatie. • Zinnen kort houden en zoveel mogelijk de woordenschat van de persoon met dementie gebruiken Eventueel kunnen er foto’s of prenten bij gekleefd worden. www.docstoc.com
• Mijn moeder geeft op heldere momenten aan dat ze het vervelend vindt wanneer ze iets niet meer weet. In overleg met haar maakt ik voor haar dit boekje met als ondertitel “als ik iets niet meer zo goed weet , kan ik het hier lezen..” • Ik kies voor formuleringen in de ik vorm zodat het in haar naam geschreven wordt. • Vroeger bladerde mijn moeder hier vaak in als ze iets niet meer zo goed wist , momenteel legt ze het gewoon weg omdat ze het ziet als een boekje dat niet op haar kastje thuishoort. • Voor de kleinkinderen is er een boekje over wat is dementie gemaakt met leuke tekeningen. • Tijdens het namiddag gedeelte zullen jullie kennis kunnen maken met een brochure met pictogrammen om het thema dementie bespreekbaar te maken bij personen met een verstandelijke beperking.
Vergeet boekje
Boekje voor de kleinkinderen
Talking mats voor dementie •
Om mensen met communicatieproblemen effectiever helpen communiceren ontwikkelde de Sterling University in Schotland ‘Talking Mats voor dementie • Doeltreffend voor mensen met een vroege en middenstadium dementie Mensen met een laat stadium dementie tonen verbeteringen maar niet iedereen kan doeltreffend gebruik van Talking Mats in deze fase van dementie. • Schrik niet van de prijs: 176 euro voor de handleiding, 58 symbolen, een velcro mat en de bijhorende DVD.
Of je maakt het gewoon zelf • Je hebt nodig: 1. een mat waarop je foto’s en pictogrammen kunt bevestigen (bijvoorbeeld een deurmat of tapijttegel) 2. klittenband: de haakkant op de achterkant van de foto’s bevestigen 3. foto’s of pictogrammen Meer info op http://www.talkingmats.com/
Hoe werkt het ? • • • • •
•
Kies een onderwerp Denk na over de schaal voor de antwoorden bijvoorbeeld ja/ nee, leuk/ niet leuk/ soms leuk (of een uitgebreidere 5-puntsschaal) Introduceer ‘Talking Mats’ door eerst te oefenen met een eenvoudig onderwerp Start met het onderwerp waarover je wilt gaan praten Zorg voor blanco kaartjes om tijdens het gesprek te kunnen aanvullen In Schotland, Zweden, Denemarken en Nederland wordt ‘Talking Mats’ al gebruikt bij mensen met dementie.
Technologische hulpmiddelen Heel wat dagelijkse activiteiten die voor ons zo eenvoudig zijn , worden al vrij snel voor personen met dementie moeilijke opgaven en vergen ingewikkelde denkarbeid
Alarmklok of herinneringsapparaat • Je kan één boodschap digitaal opnemen, waarbij de ingesproken boodschap kan helpen bij het herinneren aan een uit te voeren taak. • Uitgeprobeerd om medicatie in te nemen: ze kon het geluid niet koppelen aan de uit te voeren taak en zette het geluid gewoon uit .Piep geluiden die ze geen plaats kan geen geven, irriteren haar. Vaak vraagt ze om de radio uit te zetten.
The locator • Een systeem dat de persoon met een geheugenprobleem helpt om verloren voorwerpen, zoals sleutels, portefeuilles, ... te vinden in het eigen huis • Duur speelgoed (154 €)maar zeker geen aanrader. • Je moet vrij dicht in de buurt van het voorwerp lopen, biept maar enkele seconden en niet tot je het voorwerp gevonden hebt en je kan het niet overal aan bevestigen (bril, afstandbediening).
Telefoon met voorkeurtoetsen • Voorgeprogrammeerde telefoonnummers die je kan bellen door één van de negen toetsen van het telefoontoestel in te drukken (al dan niet met foto) • Sommige merken hebben een groot nadeel nl. je moet als gebruiker eerst op een speciale toets drukken vooraleer je de toetsen met de foto kan gebruiken , iets wat niet zo evident is om te onthouden.
Nachtlamp met een sensor • Het dag-nachtritme van iemand met dementie is heel gevoelig, maar ook belangrijk. Als iemand met dementie in de nacht wakker wordt om bijvoorbeeld even naar het toilet te gaan, dan kan hij of zij door het felle licht het gevoel hebben dat het al dag is, of wordt extra wakker door het felle licht en komt daarna weer lastiger in slaap. • Beide knelpunten zijn oplosbaar door de installatie van kleine nachtlampjes. Ze gaan vanzelf aan gaan als zij een beweging waarnemen en gaan na verloop van tijd vanzelf weer uit. • Omdat ze zich beter zou kunnen oriënteren en zelf geen lamp inschakelt, probeerden we heel wat nachtlampjes met een sensor maar helaas..
Wake up lamp • Sommige mensen met dementie hebben de neiging om in de nacht actief te worden en/of overdag juist veel te rusten. Dit verstoort de biologische klok en kan leiden tot allerlei ernstige gedragsproblemen. • De wake up lamp is als het ware een soort wekker. De hoeveelheid licht die de lamp afgeeft neemt langzaam maar zeker steeds meer toe. Hiermee wordt het natuurlijke opkomen van de zon nagebootst. • We hebben ze allemaal geprobeerd.. maar helaas. Voor mijn moeder werd het zelfs gevaarlijk want ze trekt met de bezemsteel de stekker uit het stopcontact. Momenteel slaapt ze veel en blijft ze in bed tot ik of de verpleegkundige haar kom oproepen.
Tijdschakelaars • Als de ingestelde tijd voorbij is, dan schakelt het aangesloten apparaat automatisch uit. • Bij mijn moeder werkt dit totaal niet: ze wordt er geïrriteerd door omdat het apparaat niet werkt en trekt de tijdschakelaar gewoon uit het stopcontact
Uitdagingen waar ik zelf voor stond door de tijd /fase van dementie heen • Naarmate mijn moeder in een andere fase van dementie terecht kwam, kregen echter bepaalde aspecten uit het dagdagelijks leven een andere wending en diende ik te zoeken naar een oplossing … • Dit is geen succesverhaal: ik heb nooit pasklare antwoorden en blijf zoekende…
Veelvuldig winkelen • Een boodschappenlijstje • Een deurhanger …met de boodschap “ ik ga niet naar bakker, brood ligt in de keukenkast ” • Boodschap met velcro op geldbeugel • Uiteindelijk geen verandering in gedragspatroon mogelijk: daar waar ze aanvankelijk drie keer tot vier keer per dag voor een brood naar de bakker ging, kan ze nu niet meer alleen gaan winkelen.
Tv aanzetten • In het begin werd het bedienen van het televisietoestel moeilijker waardoor de televisie regelmatig ontregeld was. De toetsen die ze niet gebruikte werden afgeplakt. • Momenteel kijkt ze enkel tv in mijn aanwezigheid en bedient ze het toestel niet meer zelfstandig buiten het aan en af zetten. De afstandsbediening ligt altijd op een duidelijke zichtbare plek. • De eenvoudige afstandsbediening www.geheugenwinkel.nl heeft maar 6 knoppen (Aan/Uit; Harder/Zachter/Volgende/Vorige zender).
Koken • Koken werd al vrij snel gevaarlijk: ze liet het vuur aanstaan of vergat dat ze aardappelen had opstaan als ze met de hond ging wandelen. • Een bordje “ik mag niet meer koken omwille van brandgevaar” hielp slechts enkele weken. • Uiteindelijk werden de knoppen van het elektrisch fornuis verwijderd en op een onbekende plek opgeborgen. • Eten klaar zetten in magnetronbordje met visualisaties helpt voorlopig nog wel maar ze eet hoe langer hoe vroeger of eet de maaltijd koud op.
Communicatieschriftjes • Hebben nooit echt gewerkt. • Ze vergat het te raadplegen, wist niet voor wat het diende en zag het meestal als iets dat in de weg lag op tafel waardoor ze het telkens heel snel opruimde. • Wordt nu enkel nog gebruikt ter ondersteuning voor de verpleegkundige en thuiszorg • In het begin was het voor mij vaak heel frustrerend te moeten vast stellen dat “professionele hulpverleners “ niet altijd de hulpmiddelen die oorspronkelijk voor mijn moeder bedoeld zijn, raadplegen!!!! Met een vaste verpleegkundige op zelfstandige basis viel er een last van mijn schouders.
Markeringen in huis? • Op een gegeven moment was het voor de zelfredzaamheid van mijn moeder belangrijk om op bepaalde punten in huis markeringen aan te brengen. • Na lang wikken en wegen (oa. ifv. beeldvorming naar bezoek toe) heb ik toch besloten om etiketten in een groot lettertype op haar kleerkast aan te brengen. • Hoe mooier en 'natuurlijker' de aanduidingen, hoe groter het acceptatieproces. • Op het toilet hangt een markering “ gaan zitten op de wc bril ” en aan de gootsteen hangt een bordje “ zeep in het afwaswater doen”. • Het kan helpen om foto's van een naam te voorzien, zodat de persoon met dementie daar een geheugensteuntje aan heeft. • Voorlopig is dit voor mijn moeder nog niet nodig daar ze foto’s van familieleden nog zeer goed herkent.
Moeilijke opgave… • Momenteel heeft mijn moeder een ongelofelijke drang naar eten: al wat eetbaar is, eet ze op. • Naar verluid zouden de smaakpapillen bij personen met dementie veranderen waardoor ze ook anders smaak waarnemen. • Ze stapt regelmatig door het huis om kasten en laden te openen. Als je haar vraagt wat ze zoekt ,antwoordt ze “dat weet ik niet” • Post gooit ze weg of legt ze op onvindbare plaatsen (brievenbus met een slot was uiteindelijk de enige optie) • Haar zelfredzaamheid wordt hoe langer hoe kleiner waardoor haar fierheid en oog voor hygiëne verdwijnt.
Kasten veilig op slot • De drang naar eten is problematisch: de zak bloem eet ze op met een lepeltje, pot Bearnaisesaus verslindt ze in enkele seconden. Niet echt gezond maar ook risico op maag- en darmklachten • Oplossing : Jippie magneetsloten die je alleen met een magneetsleutel kan openen. En interessant omdat je van de buitenkant niets ziet. Ze kan dus ook niet met een mes het slot proberen open te krijgen. Sloten zijn bevestigd met dubbelzijdige tape, maar je kan ze best vast schroeven. • Info: www.jippie.nl 2 sloten + magneetsleutel 17.95 € • Er wordt steeds een voorraad eten bewaard in een kast waar ze vrij toegang toe heeft.
• De handleiding op You tube is wel een aanrader want anders lukt het monteren niet zo vlotjes http://www.youtube.com/watch?v=9F6W4_jhXoY&feature =related
Beter voorkomen dan genezen: sta op voorhand stil bij opsporingsdocument
• Op de website
[email protected] kan je op voorhand een opsporingsdocument invullen voor bejaarde (dwalende) mensen. • Dit vermijdt dat je op een moment dat je emotioneel bent, nog belangrijke info op papier moet zetten waardoor zinvolle tijd verloren gaat.
Bijzonder moment: haar levensboek • Gemaakt voor haar 83 ste verjaardag • Bundeling van zoveel mogelijk informatie uit het verleden en het heden. • Zowel voor mij als voor haar een aangrijpend moment: ik leerde mijn moeder nog beter kennen door in haar verleden te gaan graven, maar werd ook geconfronteerd met heel wat zaken die ze hoe langer hoe meer minder zelfstandig kan.
Tot slot…
Leven met iemand met dementie betekent inderdaad verlieservaringen, blijven zoeken naar “tijdelijke hulpmiddeltjes” om hen zo lang mogelijk te ondersteunen in het dagdagelijks leven maar soms ook moeten aanvaarden dat ze zelfstandig iets niet meer kan of mag.
“Het geluk vermenigvuldigt zich slechts wanneer je het met iemand deelt” Gilbert Cesbron
•Hebt u zelf nog ideeën, aanvullingen, bedenkingen of vragen? Mail naar
[email protected] zodat we samen onze kennis kunnen delen! • Bent u tevreden over deze lezing... zeg het door. • Bent u niet tevreden zeg het aan mij
Ik dank u voor uw aandacht….
