Ondernemend aanbesteden in Rivierenland. Kansen voor opdrachtgevers

Ondernemend aanbesteden in Rivierenland | Kansen voor opdrachtnemers

Ondernemend aanbesteden in Rivierenland | Kansen voor opdrachtgevers

1

Ondernemend aanbesteden in Rivierenland Kansen voor opdrachtgevers

Een initiatief van:

Mede mogelijk gemaakt door:

Een initiatief van:

Mede mogelijk gemaakt door:

Kansen voor opdrachtnemers

2

Ondernemend aanbesteden in Rivierenland

Regio Rivierenland

gemeente Druten gemeente West Maas en Waal

Gemeente

Neerijnen

Deze publicatie is een initiatief van de Bouwend Nederland Regio Oost, Kamer van Koophandel Midden-Nederland en VNO-NCW Rivierenland. Aan de totstandkoming van deze publicatie hebben bijgedragen Infra Platform Oost (IPO), de geïnterviewden, de deelnemers aan de werksessies ‘Samenwerking in aanbestedingsbeleid Regio Rivierenland’ en alle overige betrokkenen. Interviews en tekst José van der Loop, Balance & Result Organisatie Adviseurs Matthijs Pot, Balance & Result Organisatie Adviseurs Vormgeving Van Lint in vorm, Zierikzee Drukwerk De Groot Drukkerij, Goudriaan

September 2011

Voorwoord Als opdrachtgever bent u bij elke opdracht op zoek naar het beste resultaat. Om dit resultaat te bereiken liggen er keuzes voor op het gebied van aanbestedingsvorm, omvang van de opdrachten en de ruimte die de markt krijgt voor het aanbieden van creatieve oplossingen.

zijn. Hoewel dit traject gericht is op werken, is het tevens zeer goed toepasbaar voor leveringen en diensten. Belangrijk is dat de overheid, maar zeker ook de markt haar verantwoordelijkheid neemt. Hiermee wordt aanbesteden niet alleen uw zorg, maar ook die van de markt.

Bij het hanteren van een meer transparant aanbestedingsbeleid met meer ruimte voor dialoog en duidelijkheid over projecten in tijd en verwachtingen kunnen opdrachtgever en opdrachtnemer beter op elkaar inspelen. Innovatieve aanbestedingsvormen dagen de markt uit verder te innoveren en zorgen voor regionale economische impulsen. Belangrijk gezichtspunt in deze is dat u de (regionale)markt kent voor het aanbesteden van een opdracht.

Samenwerken in de race naar de beste oplossing luidt dan ook het credo!

De projectpartners KvK Midden Nederland, VNO-NCW Rivierenland en Bouwend Nederland regio Oost presenteren daarom met enige trots de publicatie die voor u ligt. In dit boekwerkje vindt u uitgebreide marktinformatie, komen er specialisten aan het woord en krijgt u een kijkje in de keuken van uw collega gemeenten en opdrachtnemers. 2

Projectteam ‘Ondernemend aanbesteden in Rivierenland’ • dhr. F.F. (Friso) Hennings Backer MSc. Kamer van Koophandel Midden-Nederland • mw. C.M. (Chrismar) Huls VNO-NCW Rivierenland • dhr. drs. A.W. (Alwin) Roest Bouwend Nederland Regio Oost

3

Deze publicatie is niet het eindpunt van de samenwerking die we in Regio Rivierenland zijn gestart. De projectpartners zijn al sinds het najaar 2010 met opdrachtgevers uit de regio in gesprek om de kansen van ondernemend aanbesteden te benutten. We zijn gestart met individuele gesprekken met gemeentebestuurders - en ambtenaren. Na deze oriëntatiefase organiseerden wij een werkconferentie op 31 maart 2011, waar partijen hebben uitgesproken te willen samenwerken. Verschillende werksessies hebben plaatsgevonden, waarbij thema’s zijn onderscheiden waarop markt en overheid elkaar kunnen versterken. Het ultieme doel is om aan de hand van pilotprojecten de samenwerking concreet te maken. Per pilotproject gaan markt en overheid op zoek naar de mogelijkheden van o.a. innovatie, duurzaamheid, transparantie, eerlijke kans voor het regionale MKB en Social Return on Investment. De projectpartners hebben toegezegd ondersteuning te bieden op deze pilotprojecten. Wanneer de ervaringen van dit traject kunnen leiden tot een breed gedragen samenwerkingsovereenkomst zou dat fantastisch

Wat staat er in dit boekje? Begrippenlijst

6

Waarom dit boekje...en hoe zit het in elkaar?

8

-

Wat gebeurt er om ons heen?

10

Deel 1 Ondernemend aanbesteden als opdrachtgever

12

1.1 -

12 13

-

-

- 4

-

1.2 -

-

-

Innovatief aanbesteden: wat kan ik er mee? Best practice: Bas van Zwam, gemeente ‘s Hertogenbosch ‘Innovatief aanbesteden, gewoon doen!’ Ed Stijnen, gemeente Culemborg ‘Goedkoop kan duurkoop zijn!’ Expert aan het woord: Joost Merema, promovendus Rijks Universiteit Groningen ‘In het verleden gemaakte regels mogen geen belemmeringen vormen voor de toekomst!’ Frank Tijbosch, gemeente Zaltbommel ‘Eerst een goede basis’ Aanbevolen publicatie ‘Meer waarde voor je geld’ Samenwerken als opdrachtgevers in de regio Huub van Oorschot, gemeente Culemborg ‘Mijn boodschap: ga als regionale gemeenten meer samenwerken!’ Expert aan het woord: Barend van Kessel, Van Kessel Wegenbouw ‘Laagste prijs en goed werk zijn een contradictie’ of ‘Gemeenten moeten weten wat ze in de regio in huis hebben’ Johan Bakker, gemeente Buren ‘Regiegemeenten hebben de toekomst. Neem de regierol in handen en stuur’

17

1.3 -

21 -

John Doornernik, gemeente Maasdriel ‘Zoek samenwerking op en kijk verder dan je gemeentegrens’ Hans de Zwart, gemeente Lingewaal ‘Kleine bedrijven zijn niet per se goedkoper’ Hans van Valkenburg en Ron Wammes, inkoopadviseurs bijregionaal inkoopbureau Regio Rivierenland ‘Als je professioneel wil inkopen moet je in elke organisatie, naast draagvlak van het MT, een drijvende kracht, aanspreekpunt en proceseigenaar hebben’

40

44 47

Strategie & communicatie 51 Daniel Krouwel, gemeente Neerijnen / KMOB Advies 51 ‘Outputgericht denken en doen op basis van gezamenlijke visie’ Expert aan het woord: Teun van Reeuwijk projectleider, 56 CROW ‘Gunnen op Waarde in tijden van bezuinigingen’

25 Toolkit opdrachtgevers

60

Bedrijvengids Rivierenland

62

Innovatief samenwerken tussen opdrachtgevers en opdrachtnemers Cor Slijkhuis en Cees van Dillen over de renovatie- en uitbreidingsopgave van het stadhuis te Culemborg ‘Het begint met visie!’

68

27

30 30

33

37

5

Begrippenlijst Aanbestedingsstukken - Alle documenten in een aanbestedingsprocedure die afkomstig zijn van de aanbesteder. B&U - Woning- en Utiliteitsbouw. Bouworganisatievormen en contractvormen - bouworganisatievorm gaat over de wijze waarop uit te voeren taken in een bouwproces over de verschillende deelnemers zijn verdeeld, de contractvorm ziet toe op de juridische vastlegging van de contractuele afspraken zoals die tussen die deelnemers worden gemaakt, gegeven de gekozen bouworganisatievorm. Bouwteam - Een bouwteam is een projectgebonden samenwerkingsverband tussen een opdrachtgever en één of meerdere deskundigen die, in gecoördineerd verband, samenwerken aan het ontwerp, de engineering van het ontwerp en de bouw. Doel van het bouwteam is om gezamenlijk tot een uitvoeringsgericht ontwerp te komen dat gerealiseerd kan worden.

6

DBFMO Verschillende verschijningsvormen van de geïntegreerde bouworganisatievorm, waarbij de aanbesteder de taken Design [D] (ontwerp), Build [B] (uitvoering), Finance [F] (financiering), Maintain [M] (onderhoud) en Operate [O] (exploitatie) al dan niet aan één marktpartij heeft uitbesteed. De geïntegreerde bouworganisatievorm met de taken ontwerp en uitvoering wordt in de B&U doorgaans aangeduid met D&B (Design & Build) en in de GWW met D&C (Desgin & Construct). Eisen - Criteria waaraan de door de aanbieder voorgestelde oplossing in ieder geval moet voldoen. EMVI - Economisch Meest Voordelige Inschrijving. Daarbij wordt niet alleen naar de prijs gekeken, maar eveneens veel waarde gehecht aan (kwalitatieve) criteria, zoals publieksgerichtheid, duurzaamheid en/of projectbeheersing. Gunningcriteria - criteria op grond waarvan de aanbieding wordt gegund aan de beste aanbieder (gaan altijd over aanbieding). GWW - Grond Weg en Waterbouw

Marktconsultatie - Een door een potentiële aanbesteder te gebruiken middel voor het toetsen van zijn oplossingsrichtingen en ideeën bij marktpartijen in de fase waarin deze informatie nog kan worden gebruikt in besluitvorming die aan een eventuele aanbestedingsprocedure vooraf gaat. Er is sprake van een dialoog over en weer tussen de potentiële aanbesteder en marktpartijen. RAW - De RAW bestekssystematiek is een stelsel juridische, administratieve en technische voorwaarden voor het samenstellen van bouwcontracten in de grond-, weg- en waterbouw (GWW) sector. Selectiecriteria - criteria op grond waarvan aanbieders worden geselecteerd om een aanbieding te maken (gaan altijd over aanbieder). SROI - Social Return on Investment of ‘de sociale paragraaf’. Opdrachtgevers willen dat bijvoorbeeld werklozen via projecten een vak leren en zicht op werk krijgen. Het is de bedoeling om via SROI de aanbieder te verplichten een kansarme te betrekken bij de uitvoering van het project. TCO - Total Cost of Ownership De totale kosten die met het gebruik verbonden zijn vanaf initiatief tot en met realisatie en gebruik (zoals rente, afschrijving, onderhoud, e.d.). UAV gc - UAV staat voor Uniforme administratieve voorwaarden voor de uitvoering van werken 1989 (UAV 1989). De UAV kan van toepassing worden verklaard in een contract of aannemingsovereenkomst in de bouw. De UAV regelt de contractverhoudingen tussen opdrachtgever en aannemer. VCA - De Veiligheid, gezondheid en milieu Checklist Aannemers (VCA) is een certificeerbare controlelijst voor aannemers waarmee zij aan kunnen tonen dat zij onder andere aan de wet- en regelgeving zoals de ARBO-wet voldoen. Tevens bevat deze norm aanvullende eisen om het veiligheidsbewustzijn tijdens het werk te verhogen. Wensen - bovenop de eisen kan de opdrachtgever wensen benoemen, waaraan de aanbieder mag voldoen, dit zijn geen criteria op grond waarvan de aanbieder uitgesloten kan worden van deelname.

7

Waarom dit boekje?

...en hoe zit het in elkaar?

Bij de gemeenten in Regio Rivierenland bestaat de wens om het aanbestedingsbeleid te professionaliseren en meer gezamenlijk vorm te geven. De belangrijkste redenen hiervoor zijn om enerzijds het MKB een gelijkwaardige kans te geven om succesvol in te schrijven op aanbestedingen in deze regio. Anderzijds zien de gemeenten in de regio kansen om efficiënter, beter en met meer waarde in te kopen door professionalisering van de inkoopfunctie.

Deze publicatie geeft voor zowel opdrachtgevers als opdrachtnemers inzicht in deze veranderingen en de gevolgen ervan. Het is dan ook de bedoeling dat deze publicatie het meest gelezen omdraaiboekje van Regio Rivierenland zal zijn. De ene kant van het boekje is voor opdrachtgevers geschreven en de andere kant voor opdrachtnemers. Markeringen, koffievlekken en aantekeningen zijn daarom alvast meegedrukt.

Tijdens de werkconferentie ‘Ondernemend aanbesteden in Rivierenland’ op 31 maart jl. hebben 8 van de 11 gemeenten van de Regio Rivierenland de basis gelegd voor samenwerken binnen de regio. Nadien hebben zich nog 2 gemeenten aangesloten. Niet alleen met elkaar, maar ook met de markt. En de markt met de gemeenten. De professionaliseringsslag gaat ook over de aanbiedende partijen. Want om ambities te realiseren hebben opdrachtgevers en opdrachtnemers elkaar nodig.

8

De traditionele focus van aanbesteden op de laagste prijs zou daarbij vaker ingewisseld moeten worden voor aanbesteden op kwaliteit en innovatie. Op een manier die toegankelijk is voor marktpartijen en hanteerbaar voor de gemeenten in de regio. Aanbesteden op kwaliteit en prijs is een vernieuwend samenwerkingsmodel van opdrachtgevers en markt, dat meer toegevoegde waarde levert voor klanten en eindgebruikers en de markt kansen biedt om zich te onderscheiden.

De volgende drie thema’s staan centraal: • Innovatief aanbesteden: wat moet ik er als opdrachtgever mee (deel 1), maar ook: wat kan ik er als ondernemer mee (deel 2)? • Samenwerken: hoe kunnen wij als opdrachtgevers in de regio beter samenwerken (deel 1), maar ook: hoe kunnen opdrachtnemers aan een constructieve relatie werken met opdrachtgevers (deel 2)? • Strategie & communicatie: hoe ga je als gemeente om met een visie en strategie en hoe vertaal je dat naar je beleidsplannen en het operationele niveau (deel 1), maar ook: waarom is strategie voor opdrachtnemers cruciaal in de veranderende aanbestedingsmarkt en hoe kunnen zij daarin eerste stappen zetten (deel 2). 9

Deel 1 van de publicatie is geschreven voor opdrachtgevers, deel 2 van de publicatie is geschreven voor opdrachtnemers. Dit houdt niet in dat de informatie in de verschillende delen niet van belang is voor de andere partij. Juist door kennis te nemen van de strategie, belangen en verwachtingen van de andere partij kan er een diepgaander samenwerking tot stand komen. Rondom bovengenoemde thema’s komen projectleiders van gemeenten aan het woord, geven experts hun visie, krijgt u via zogenaamde ‘best practices’ inzicht in interessante praktijkvoorbeelden. In het opdrachtgeverdeel is een overzicht opgenomen van MKB bedrijven in de regio. In het opdrachtnemerdeel is ‘de aanbestedingskalender’ van de gemeenten in Regio Rivierenland opgenomen.

Wat gebeurt er om ons heen? Monitor Bouwketen (bron: Bouwend Nederland) De financiële crisis is achter de rug en de economische situatie heeft zich in het algemeen sinds 2009 verbeterd. In de bouwketen is van duidelijk herstel echter nog geen sprake. Dit blijkt uit de resultaten van de eerste Monitor Bouwketen in opdracht van BNA, Bouwend Nederland, FOSAG, NLIngenieurs en UNETO-VNI. Slechts een klein deel van de bedrijven houdt er rekening mee dat ze, dankzij verbeterende conjuncturele omstandigheden, meer personeel kunnen aantrekken. Ook de verwachtingen ten aanzien van de ontwikkeling van de omzet zijn nog niet positief, maar ook niet uitgesproken negatief. Specifiek voor bouwbedrijven geldt dat het ergste van de crisis achter de rug lijkt te zijn: de orderportefeuille stijgt langzaam, terwijl de omzet en het personeelsbestand bij de meeste bedrijven gelijk zullen blijven.

10

De opgave voor opdrachtgevers Overheden moeten voldoen aan de wijzigende Europese regelgeving, maar ook aan de wens tot grotere marktwerking, tot betere transparantie, tot beperking van integriteitrisico’s en tot een andere risicoverdeling. Doordat hierdoor taken en verantwoordelijkheden naar marktpartijen verschuiven, staat de sector de komende jaren voor de opgave invulling te geven aan nieuwe samenwerkingsverbanden. Dit betekent dat innovatieve vormen van aanbesteden steeds belangrijker zullen worden. Uit onderzoek blijkt dat de innovatieve trend bij aanbesteden het afgelopen jaar met 2 procent is gestegen, naar 18 procent. In 2010 is 60 procent van de aanbestede bouwomzet niet meer op de laagste prijs gegund. Vooral gemeenten en provincies besteden vaker aan via EMVI, waardoor kwaliteit vaker meeweegt bij gunningen. Bij de ministeries is het percentage vorig jaar stabiel op 42 procent gebleven. Deze ontwikkelingen geven aan dat de samenwerkingsrelatie tussen overheid en markt aan het veranderen is van traditioneel samenwerken naar ondernemend samenwerken!

De Regio Rivierenland De Regio Rivierenland is centraal gelegen tussen de stedelijke gebieden van Gelderland, Utrecht, Noord-Brabant en Zuid-Holland. In de Regio Rivierenland liggen de gemeenten Buren, Culemborg, Geldermalsen, Lingewaal, Maasdriel, Neder-Betuwe, Neerijnen, Tiel, West Maas en Waal en Zaltbommel. De ligging van Rivierenland en de aanwezigheid van diverse transportassen over weg (A15, A2, A27) en water (de Waal, de Lek, Amsterdam-Rijnkanaal maken van deze regio een aantrekkelijk gebied voor transport en logistieke bedrijven. Continue ontwikkeling en onderhoud van deze transportassen heeft er tevens voor gezorgd dat de GWW sector in Rivierenland relatief sterk is vertegenwoordigd.

11

Ondernemend aanbesteden als opdrachtgever 1.1 Innovatiefa anbesteden: wat kan ik er mee?

12

1

In gesprek met Bas van Zwam

Best practice gemeente ‘s Hertogenbosch

Innovatief aanbesteden, gewoon doen! De vestingstad ’s-Hertogenbosch is al enige tijd bezig om haar vestingmuren en stadswallen weer helemaal in oude staat te herstellen. De restauratie ’Vestingmuur Vonk en Vlamterrein’ vormt een onderdeel van het ontwikkelingsplan vestingwerken, een project dat uit 78 deelprojecten bestaat en in totaal 6,5 km beslaat. Het is in 1998 door de gemeenteraad goedgekeurd. Het gaat om een integraal restauratieplan, waarbij het niet alleen om restauratie gaat, maar ook om architectonische toevoegingen en om toevoegingen die de stadsmuren een aantrekkelijker verblijfsgebied maken voor burgers en toeristen. Aandachtspunt is hierbij bijvoorbeeld het behoud van de bijzondere muurvegetatie. Daarbij bleek na de wateroverlast van 1993 ook de noodzaak om de waterkerende en grondkerende functie van de vestingmuren te herstellen. Na het verval van de defensieve functie in 1874, was er nauwelijks onderhoud aan de stadswallen gepleegd. Bas van Zwam van de gemeente ’s-Hertogenbosch is projectleider voor het deelproject ‘Restauratie Vestingmuur Vonk en Vlamterrein’. Voor de aanbesteding van deze restauratie heeft de gemeente gekozen voor Design & Construct. Van Zwam: ‘Wij hebben hier goede ervaringen mee in eerdere restauratieprojecten. Het restauratiewerk aan de vestingmuur is voor ons als gemeente moeilijk te vertalen naar een RAW-bestek. Enerzijds kost ons dat een grote voorinvestering om met een zo groot mogelijke zekerheid hoeveelheden te kunnen bepalen en een bestek te kunnen schrijven. Anderzijds weten wij dat er marktpartijen zijn die veel ervaring hebben op dit vlak en beschikken over nieuwe (uitvoerings)technieken die zij kunnen inzetten, zonder dat wij als gemeente daar inhoudelijk voldoende verstand van hebben. We willen als gemeente dus ook graag de markt ‘triggeren’ en daarbij ligt de uitdaging vooral in de optimalisatie van de uitvoeringsprocessen. Voornamelijk daar ligt de toegevoegde waarde die de gemeente graag van marktpartijen ziet.’ De gemeente moet vooral naar de centen kijken en wil daarbij de kennis van de markt benutten.

13

Zodoende wil men slimme uitvoeringsmethoden aandacht geven, en wordt automatisch de kwaliteit van de aanpak meegewogen en kun je niet meer gunnen op laagste prijs. 14

Gewoon doen! Hoe doe je dat als gemeente dan? En is dat nu in tijden van bezuinigingen wel de juiste vorm? Bas van Zwam: ‘Gewoon doen, en juist nu! Natuurlijk is de te kiezen vorm wel afhankelijk van de soort opgave, maar voorop staat dat je je als gemeente niet te terughoudend moet opstellen en altijd moet kiezen voor het veilige, vertrouwde proces dat je kent. Ook niet als kleine gemeente. Als uitgangspunt geldt dat we als gemeente meer gebruik willen maken van de specifieke uitvoeringskennis van onze opdrachtnemers. Dit doen we door meer te gunnen op basis van EMVI of het toestaan van varianten. Het gaat er om dat je voor jezelf de afweging maakt welk project zich leent voor een EMVI aanbesteding. Het hangt voornamelijk af van het soort werk (en de complexiteit) en wat je er mee wilt bereiken. Bij het project ‘Restauratie van de Vestingmuur Vonk en Vlamterrein’ waren de argumenten dus enerzijds de complexiteit en de lastig te bepalen hoeveelheden en anderzijds het ontbrekende overzicht bij de gemeente van innovatieve marktoplossingen voor de (uitvoerings) techniek.’

Andere manier van denken De gemeente heeft een voorselectie gehouden met een Niet- openbare Europese aanbesteding met voorselectie op basis van ervaringseisen, ervaringsprojecten en omzeteisen. Dit heeft geresulteerd in een drietal partijen. Door het uitvoeren van een (technisch) vooronderzoek en het beeld & kwaliteitsplan zijn het programma van eisen en de vraagspecificatie opgesteld. ‘Het formuleren hiervan vraagt vooral om een andere manier van denken’, aldus van Zwam. ‘Normaliter probeer je in je bestek exact te omschrijven wat en vooral hoe je dat wilt, maar probeer dit eens om te draaien. Aan welke eisen moet de uiteindelijke realisatie voldoen?’ Bij de vestingmuur waren de belangrijkste eisen het behoud van de verkeersader, het behoud van het groen, de grondkerende- en de waterkerende functie. Deze eisen heeft de gemeente centraal gezet in de vraagspecificatie. Het goed formuleren van deze eisen is een lastige opgave. Hier hebben zij bij de eerste EMVI aanbesteding voor een restauratiewerk (2006) ook een adviseur bij betrokken. Door dit proces gezamenlijk op te pakken en ook naderhand goed te evalueren, is de gemeente ’s-Hertogenbosch in een relatief kort tijdsbestek in staat gebleken om dit nu zelf te doen. ‘De benodigde competenties kunnen het beste worden verkregen door er mee aan de slag te gaan’, aldus van Zwam. Daarnaast is het verstandig om gebruik te maken van de beschikbare informatie en kennisoverdracht. Zo biedt het CROW bijvoorbeeld workshops aan, waar je in een dag wordt bijgespijkerd over dit onderwerp. Dit kan een eerste opstap zijn. Maar maak ook gebruik van de aanwezige kennis bij collega opdrachtgevers en/of adviseurs.

Do’s & don’ts •

•

•

eeg af of de opgave voldoende inzichtelijk kan worden gemaakt W om een goede vertaling naar een bestek te kunnen maken, of dat u zich beperkt tot het helder formuleren van de functionele vragen (bij restauratie zijn hoeveelheden vaak moeilijk te bepalen). Vraag jezelf af of je voldoende op de hoogte bent van de nieuwste en innovatieve uitvoeringstechnieken, gebruik hiervoor anders de kennis uit de markt. Innovatief aanbesteden: gewoon doen!

15

16

Samenwerking Van belang bij EMVI is dat opdrachtgever en aanbieders met elkaar in contact komen om inzicht te krijgen in wat de opdrachtgever belangrijk vindt en wat zijn grootste zorgen zijn. Dan kan de aanbieder zo goed mogelijk inspelen op de wensen van de opdrachtgever en de oplossingsruimte optimaal benutten. Maar ook na opdrachtverlening is het natuurlijk van belang om goed contact te houden met de opdrachtnemer. ‘Wij willen als opdrachtgever graag grip houden op de kwaliteit en blijven daarom ook tijdens de uitvoering erg betrokken. Hiermee zijn we misschien meer als een ‘bouwteam’ aan de slag en verlaten we de oorspronkelijke formule van een UAV-gc contract. Maar wij (en onze opdrachtnemer) zijn van mening dat dit het prettigst werkt voor deze opgave. Met restauratie werkzaamheden blijf je een zekere mate van onvoorspelbaarheid houden en daarvoor leent de gekozen aanpak zoals wij het momenteel uitvoeren zich het best. Wij merken ook dat veel dezelfde marktpartijen zich steeds inschrijven voor de verschillende deelprojecten. Over het algemeen hebben wij een goede relatie met deze partijen en dat maakt de samenwerking tijdens de uitvoering een stuk prettiger. Eén of twee keer per jaar nodigt de gemeente Den Bosch ook alle markpartijen uit die werken of diensten hebben uitgevoerd voor de gemeente. Tijdens deze marktontmoeting wordt een doorkijk gegeven naar de te verwachten aanbestedingen voor de komende periode. We merken dat marktpartijen deze jaarlijkse marktontmoeting enorm waarderen en zodoende ook beter kunnen anticiperen op komende werken. Voor ons als gemeente hopen we hiermee het risico dat de gewilde partijen hun capaciteit al helemaal hebben vol gepland te reduceren. Consequent werken aan je relaties met marktpartijen is vooral bij EMVI projecten dan ook een absolute voorwaarde!

In gesprek met Ed Stijnen, Afdelingsmanager Bedrijfsvoering gemeente Culemborg

Goedkoop kan duurkoop zijn! Inkoopcriteria Ed Stijnen, Afdelingsmanager Bedrijfsvoering bij de gemeente Culemborg, is een voorstander van inkoopprocessen waarbij meerdere waarde aspecten worden gewogen. Het gaat om inkoopprocessen waarbij kwaliteitsaspecten een belangrijk aandeel in de beoordeling hebben. ‘Zelden of nooit gunnen we alleen op de laagste prijs’, zegt Stijnen. ‘Waarde aspecten als duurzaamheid, prijs, contractvoorwaarden en mate van toepasbaarheid binnen eisen en wensen zijn zomaar wat voorbeelden’. Deze werkwijze is vooral van toepassing op de grotere aanbestedingen. Verschillen per aanbesteding Aan de verschillende waarde aspecten worden naar mate van belangrijkheid verschillende percentages gehecht. ‘Bij de inkoop van papier bijvoorbeeld, ligt dat anders. Dan zijn duurzaamheid en prijs belangrijk, rest geloof ik wel!’, lacht Stijnen. ‘Zo plat is het ook wel weer. Maar als het gaat

17

over andere aanbestedingen, zoals op het gebied van ICT dan is zeker ook de mate waarin de aanbieding voldoet aan onze eisen en wensen, én mate waarop bedrijven meedenken heel relevant. Verhouding tussen inspanningen van de leverancier en gunning ‘In die gevallen houden we een ‘proof of concept’, die dan onderdeel uit maakt van de weging. Voorbeeld is de inkoop van een programma waarmee we uitkeringen betalen. Dat betreft dan ICT inkopen, maar ik kan mij voorstellen dat we dat in aangepaste vorm ook voor bouwprojecten kunnen doen.

18

‘In de casus van ICT inkoop vragen we de leveranciers om een proeftuin in te richten’, zegt Stijnen. ‘Dan nodigen we geen 10 leveranciers uit, maar wel met twee of drie. Samen met de toekomstige gebruikers gaan we dan bekijken wat zij prettig vinden en wat de mogelijkheden zijn’. Stijnen houdt er rekening mee dat toeleveranciers veel energie in dit soort trajecten steken. Hij vindt dat de kans dat een leverancier het project gegund krijgt en de verrichte inspanningen ervoor met elkaar in verhouding moeten staan. ‘Daarnaast vinden wij werkgelegenheid in de regio belangrijk. We zullen de aanbesteding zo opstellen dat ook regionale bedrijven zich uitgenodigd voelen om in te schrijven. Dat doen we door er kritisch op te letten of eisen en wensen reëel zijn. We geven regionale bedrijven een eerlijke kans. Daarna geldt dan wel het principe van de economisch meest voordelige inschrijving’. Regionaal bedrijfsleven Stijnen haalt een voorbeeld aan. ‘Neem bijvoorbeeld de aanbesteding van vloerbedekking in het stadskantoor. Drie partijen mochten inschrijven. Daarna ging het om de ‘beste’ inschrijver. Dat hebben we wel regionaal gedaan dus en daarbij letten we er steeds op dat we geen absurd hoge eisen stellen’. Grote projecten worden in de gemeente Culemborg 9 van de 10 keer gegund op EMVI aspecten. Stijnen haalt een voorbeeld aan over de aanbesteding van koffiemachines, waarbij locale aanbieders uitgenodigd waren om in te schrijven. Uiteindelijk heeft een regionale partij de aanbesteding gewonnen. Dat kwam onder andere doordat deze aanbieder een beter aanbod had waar het ging om duurzaamheid.

Aanbesteden op laagste prijs Goedkoop kan duurkoop zijn, meent Stijnen. ‘Initiële kosten hoeven niet per se hoger te zijn dan bij laagste prijs. Bovendien, je kunt nú goedkoop je riolering willen vervangen in een hele wijk, maar dan loop je het risico dat de levensduur korter is met als gevolg dat je na acht jaar opnieuw moet vervangen. Daarnaast is een risico van laagste prijs dat je te maken hebt met meerwerk. Inmiddels hebben we veel ervaring met EMVI. Deze kennis moet je delen in een regio als deze. Collega’s uit andere gemeenten kunnen mij zeker benaderen wanneer ze vragen hebben over de toepassing van EMVI criteria’. Bezuinigingen ‘Op dit moment laten we de prijs wel iets meer meewegen. De proceskosten in het voortraject bij grote aanbestedingen zijn hoger. Je moet daarbij vooral met externe uren rekening houden. Functioneel specificeren zal niet zo vaak voorkomen. We kunnen zelf vrij aardig inschatten wat we willen. Overigens hebben we bij de aanbesteding van de koffie wel ruim gespecificeerd’, zegt Stijnen. Leveranciers mochten zelf bepalen op welke wijze ze daar invulling aan gaven in de aanbieding. Stijnen geeft de bottleneck van dit soort aanbiedingen aan: hoe vergelijk je aanbiedingen die totaal van elkaar verschillen. 19

Regionaal inkoopbureau Vorig jaar is de gemeente Culemborg via het inkoopbureau bezig geweest met duurzaamheid. Vanuit het regionaal inkoopbureau is Mirjam ’t Gilde bij ons actief bij aanbestedingen. ‘Dat is handig’, zegt Stijnen. ‘Door goed gebruik te maken van het regionaal inkoopbureau is kennis regionaal en altijd beschikbaar’. Stijnen is een voorstander van kansen geven aan bedrijven regio maar ze moeten wel hun best doen. Functionaliteit en prijs moeten kloppen. In geen enkel inkoopbeleid kan staan dat ten principale regionale aanbieders meer kansen maken. Sylvia Kort is sinds twee jaar teamhoofd planrealisatie. Grotere infrastructurele werken worden bij planrealisatie ondergebracht.

Initiële kosten hoeven niet per se hoger te zijn dan bij laagste prijs

Innovatie ‘Misschien is het een idee om meer ruimte aan de markt geven om met echte innovaties te komen. Het principe ‘wij weten wel wat goed voor ons is’ kan ook een beetje eigenwijs zijn’, lacht Stijnen. ‘Het kan interessant om een meer open vraag te stellen, hoewel de vergelijkbaarheid van verschillende oplossingen lastig blijft. Neem de eerder aangehaalde aanbesteding van de koffie, de ene aanbieder had machines van gerecycled materiaal, de ander weer een ander pluspunt. Fair trade was hierbij ook belangrijk. Ik ben geen groene goeroe maar dit was wel weer grappig’.

20

Procederen Stijnen wil de markt nog één punt meegeven, ‘wees eens een keer een sportief verliezer!’ Stijnen komt de laatste tijd te vaak partijen tegen die zo zuur zijn omdat ze aanbesteding niet gewonnen hebben dat ze procederen. ‘We moeten nu een maal elke vier of vijf jaar bepaalde contracten aanbesteden. Ook al bevalt een partij goed. Wat we de laatste tijd vaak zien is als zo’n partij dan de aanbesteding verliest, we de volgende dag direct het materiaal terugkrijgen met boze emails. Dat is jammer. Een betere reactie zou zijn: jammer dat ik het niet geworden ben, maar als ik nog iets voor je kan doen hoor ik het graag. Het heeft wellicht te maken met economische situatie. Desalniettemin wees sportief, dat werkt beter. Tenzij je echt denkt dat je in je recht bent aangetast, dan gaan we naar de rechter en dan spreekt die zich uit.

Do’s & don’ts •

•

•

aar mogelijk houden we een ‘proof of concept’. We nodigen enkele W leveranciers uit om een proeftuin te maken. Samen met toekomstige gebruikers bekijken we dan wat prettig werkt. Dit werkt heel goed bij ICT projecten. Aan de markt: wees een sportief verliezer en ga niet gelijk procederen als je het werk niet gegund krijgt. Dat is niet bevorderlijk voor de relatie. We maken graag gebruik van de kennis en kunde van het regionaal inkoopbureau. Dat helpt om te beschikken over actuele inkoopkennis.

Expert aan het woord: Joost Merema, Promovendus Rijks Universiteit Groningen

In het verleden gemaakte regels mogen geen belemmeringen vormen voor de toekomst! Joost Merema schetst een aantal actuele ontwikkelingen bij overheden: ‘Wat je ziet is dat budgetten teruglopen. Overheden moeten de tering naar de nering zetten. Dat heeft als gevolg dat brede toepassing van hoogwaardige kennis - zoals bij het steeds complexe wordende aanbestedingsrecht - minder gemakkelijk plaatsvindt’. De tijden zijn veranderd Een voorbeeld: 15 of 20 jaar geleden was je succesvol met een grote Amerikaanse auto. ‘We kennen van een paar jaar geleden de discussies en grappen nog wel nog wel over de benzineslurpende four-wheel drives in de PC Hooftstraat in Amsterdam’ grapt Merema. Toen beleefde de samenleving het vooral als kift naar de rijkeren onder ons. Inmiddels is er een flinke verschuiving geweest van het maatschappelijk perspectief. Nu

21

22

ziet men een dergelijke auto meer als asociaal vanwege het milieubelastend gehalte: jij belast het milieu, daarmee ons leefsysteem en je draagt niet dus bij aan het geheel. ‘Op eenzelfde manier voorzie ik een toename van irritatie vanuit de belastingbetaler’, zegt Merema. Want waar het nu de wethouder is die zich beklaagt over de houding van procederende marktpartijen zal het straks nog meer de gemeenteraad zijn. Die zal zich de vraag stellen of het geld wat het toepassen van de regels kost, nog wel als redelijk ervaren wordt: zeker als het gaat om het afwikkelen van geschillen die ontstaan door gedoe in de marge. ‘Dat zou nog eens een grote driver kunnen worden van veranderingen. De regelgeving in aanbestedingsland is te genuanceerd aan het worden. Er is straks geen draagvlak meer voor de inzet van maatschappelijke kosten ten behoeve van een geding’ voorspelt Merema.

plexiteit en hoeveelheid van regels en meer toe naar toetsing van concrete situaties aan beginselen’ stelt Merema. ‘Beginselen zoals transparantie, non discriminatie en proportionaliteit’. Transparantie en non discriminatie hebben we omdat we geen corruptie willen. Aanbestedingsrecht gaat erover om vanuit het publieke domein geld in te zetten voor voorzieningen. De private sector levert productie en dienstverlening met inzet van publiek geld. Die twee werelden raken elkaar; dat is het vlak van het aanbestedingsrecht. Merema geeft aan dat hij ernaar toe wil dat in het aanbestedingsrecht dáárop wordt getoetst.

We hebben in de loop van de jaren een toren van Babel van aanbestedingsregels opgericht. Het toepassen van de enorm genuanceerde regelgeving kost steeds meer tijd, geld en energie. Het is niet meer duidelijk. Advocaten en gespecialiseerde adviseurs varen hier wel bij. ‘En dat is precies mijn punt’ zegt Merema, ‘het in stand houden en toepassen van die toren kost enorm veel tijd, geld en energie. Dat is prima in tijden van voorspoed. Echter de opgave in de komende periode is heel anders, namelijk bezuinigen’.

De overgenuanceerde aanbestedingsregelgeving is vanuit maatschappelijk perspectief straks onacceptabel. Het is inefficiënt en rechtstreeks in strijd met waar aanbestedingsregels ooit voor zijn bedacht; namelijk een overheid zelfstandig en goed laten aanbesteden.

In strijd met oorsprong In maatschappelijk perspectief is het niet alleen inefficiënt maar zelfs rechtstreeks in strijd met waar aanbestedingsregels ooit voor zijn bedacht; namelijk een overheid zelfstandig en zuiver laten aanbesteden. Op eigen kracht, en zonder de hulp van specialisten. Wat moeten we dan wel doen? ‘We moeten afstand nemen van de com-

Waar het feitelijk om gaat is: • Zijn inschrijvers voorgetrokken / benadeeld ten opzichte van andere inschrijvers. • Zijn inschrijvers op een onafhankelijke manier tot een aanbieding gekomen. • Doen partijen (zowel inschrijvers als aanbestedende diensten) wat ze beloven.

‘In Nederland worden zaken door rechters en advocaten, maar ook door adviseurs, kapot genuanceerd. We zien daardoor weinig connectie met dit soort beginselen.

Opdrachtgever en opdrachtnemer moeten met elkaar in gesprek over het versimpelen van regelgeving door spelregels af te spreken. 23

We moeten terug naar de basis en toetsen aan rechtsbeginselen. Als we hiervoor kiezen, dan is dat iets we vandaag al in kunnen zetten’.

Over je eigen schaduw heenstappen Wil je toe naar een situatie waar je niet wilt verzanden in de details, maar het aanbesteden aan algemene beginselen gaat toetsen, dan moet je over je eigen schaduw heen durven stappen. Zowel de opdrachtgever als de opdrachtnemer. Hier zijn voorbeelden van: het levert enorme goodwill aan beide kanten. Hoe zou je deze vereenvoudiging in de praktijk moeten brengen? ‘Door markt en opdrachtgever met elkaar lokaal in gesprek te laten gaan over bovenstaande uitgangspunten’. Daar komen afspraken uit die gedragen worden door partijen. En dit gebeurt meer dan je in eerste instantie zou denken. Goed voorbeeld hiervan is de wijze waarop de meeste concurrentiegerichte dialogen uitgevoerd worden. Daarbij worden vooraf

spelregels en waarden afgesproken met de partijen die als uitgangspunten gelden. Hierdoor ontstaat een gedeelde basis over wat men ‘eerlijk’ en ‘onafhankelijk’ vindt. En dat brengt vertrouwen in het proces. Dat is in Nederland een in de breedte onderschat positief aspect van het voeren van de dialoog. De les hieruit? Je moet telkens weer opnieuw in de markt hierover in gesprek gaan. Merema vervolgt; ‘de essentie is dat we interpretatie van de regels met elkaar afspreken. Europese aanbestedingsregelgeving ís ruim, alleen in Nederland interpreteren wij teveel op detail. Daarmee bedoel ik de nuancering en het vertalen van de regels naar de aanbesteding.’

24

Mr. ing. Joost Merema (1980) studeerde Civiele Techniek aan de Hanzehogeschool Groningen, waar hij in 2002 afstudeerde op innovatieve contract- en aanbestedingsvormen. In 2009 ronde hij zijn studie Nederlands Recht af met zijn scriptie ‘Doorwerking van het Transparantiebeginsel’. Joost Merema gaat aan de Rijksuniversiteit Groningen promoveren op het onderwerp: vereenvoudiging van wet- en regelgeving op basis van bestaande richtlijnen en jurisprudentie. Daarbij gaat het om het makkelijk toepasbaar maken en doelgerichter krijgen van aanbestedingsregelgeving. Joost werkt als projectmanager en adviseur bij PRO6 managers, een bureau voor high-end projectmanagement in de bouw, gevestigd in Amersfoort.

In gesprek met Frank Tijbosch, Teamleider infra, beheer & toezicht gemeente Zaltbommel

Eerst een goede basis De gemeente Zaltbommel heeft onlangs haar interne processen en procedures rondom het aanbestedingsproces in kaart gebracht. Op basis hiervan is de gemeente nu aan het kijken hoe dit proces slimmer en vooral meer gestructureerd kan worden ingericht. Frank Tijbosch, teamleider infra, beheer & toezicht van de gemeente Zaltbommel, buigt zich over dit veranderingsproces. ‘De interne organisatie zal eerst moeten worden voorzien van de juiste procesafspraken en procedures die nodig zijn om traditionele aanbestedingen op een constructieve en professionele manier uit te kunnen voeren. Neem bijvoorbeeld het schrijven van bestekken. Hoe gaan wij daar als organisatie mee om? Hoe zorgen wij ervoor dat wij voor marktpartijen duidelijkheid bieden en een consistente aanpak hanteren? Ik heb gemerkt dat deze interne slag nodig is, voordat de gemeente toe is aan andere, innovatieve vormen van aanbesteden. Zo hebben we ook opnieuw gekeken naar onze drempelbedragen. Hier hebben we heel duidelijke regels voor opgesteld.’ Levering en diensten

Wat kan je er morgen aan doen? ‘Begin als volgt: formuleer kort en krachtig, in drie alinea’s, voor jezelf wat je verstaat onder een eerlijke aanbieding, wat transparantie voor jou betekent en wat je verwacht van marktpartijen tijdens een aanbestedingsproces’. Ga daar dan periodiek over in gesprek met je leveranciers en bereik consensus. Merema daagt gemeenten in de Regio Rivierenland uit! ‘Ik ga de uitdaging aan met een aanbestedende dienst die dit wil doormaken en beloof daarbij een beter contact met de leveranciers en daarmee lagere transactiekosten, gegarandeerd!’ Lus deze manier van denken door naar je aanbestedingen, laat dat zien en evalueer op grond van je doelstellingen en je gedeelde normen en waarden. Dat complexiteit nu ervaren wordt als een gegeven, maakt het nog geen vaststaand feit dat het aanbestedingsrecht maar altijd complex moet blijven.

< 25.000 20.000 - 50.000 > 50.000

Onderhands, 1 offerte Onderhands, minimaal 3 offertes Openbaar

Werken < 50.000 50.000 - 200.000 > 20.000

Onderhands, 1 offerte Onderhands. minimaal 3 offertes Openbaar

Maar bieden innovatieve aanbestedingsvormen juist in tijden van bezuinigingen geen kansen? Tijbosch is daar heel duidelijk over: ‘We willen eerst intern de zaak op orde hebben, dan pas zullen we kijken hoe we vormen als EMVI of geïntegreerde contracten kunnen gaan inzetten. Lang niet alle projecten lenen zich voor innovatieve vormen van aanbesteden,

25

dus dat betekent dat wij intern goed moeten kunnen afwegen voor welke projecten het kansen biedt. Alleen al het kunnen maken van deze afweging vraagt om bepaalde competenties die we op dit moment simpelweg niet in huis hebben. Natuurlijk is deze kennis beschikbaar bij advies- en/ of ingenieursbureaus en kunnen we ons regionale inkoopbureau hiervoor raadplegen, maar als gemeente is het je taak om grip te houden op het gehele proces. Om dit goed te kunnen doen, vind ik dat je als organisatie ten minste een bepaalde basiskennis moet hebben, om daar vervolgens ook voldoende op te kunnen sturen.’

26

Regionale kennisspreiding De ontwikkeling van kennis en competenties over (innovatief) aanbesteden zal binnen de afdeling moeten worden opgepakt zodra de huidige veranderingen zijn doorgevoerd. Tijbosch heeft de benodigde stappen en voor de ontwikkeling van de afdeling infra, beheer & toezicht goed voor ogen. ‘We kunnen niet alles tegelijk doen, maar natuurlijk zijn we wel op meerdere fronten tegelijk bezig. In het kader van kennis en ervaringen delen werken wij steeds intensiever samen met andere gemeenten uit de Regio Rivierenland. Tot nu toe vindt deze samenwerking voornamelijk plaats op bestuurlijk niveau, maar het idee is om dit breder vorm te geven. We zijn nu bijvoorbeeld in gesprek met een gemeente over een specifiek systeem dat zij hanteren voor het beheer. We zijn met diverse partijen in gesprek om te kijken of wij ditzelfde systeem kunnen gebruiken, zodat wij ook op dit niveau kennis en ervaringen kunnen delen. Hierdoor zullen wij ook veel efficiënter omgaan in de beheersfase, omdat daar in veel gevallen ook breder gekeken moet worden dan naar alleen de eigen gemeente.’

• • •

org dat je interne organisatie klaar is voor vernieuwde aanbesteZ dingsvormen door het leggen van een goede basis. Zorg dat je de juiste vakkennis en competenties in huis hebt, om ook echt grip op het proces en de kwaliteit te kunnen houden. Ga slim om met deze benodigde vakkennis en competenties en kijk op welke manier onderlinge samenwerking kan bijdragen aan een efficiëntere uitvoering van het proces.

Aanbevolen publicatie:

Meer waarde voor je geld De publicatie ‘Meer waarde voor je geld’ van Vernieuwing Bouw geeft bestuurders of projectleiders van provincies, gemeenten of waterschappen handvatten voor de keuzes die zij moeten maken om gunnen op basis van EMVI goed tot haar recht te laten komen. De praktische publicatie helpt opdrachtgevers in dit keuzeproces en laat concreet zien hoe EMVI in veertien bouw- en infrastructurele projecten is toegepast.

Bij veel opdrachtgevers is de vraag wat de impact op de organisatie is bij het toepassen van EMVI. Ook de vraag hoe een gunning moet worden opgezet volgens EMVI speelt hierbij een belangrijke rol. In de publicatie ‘Meer waarde voor je geld’ komen onder andere deze vragen uitvoerig aan bod. Gezien de relevantie van deze twee vragen zijn de volgende aspecten uit de publicatie ‘Meer waarde voor je geld’ overgenomen. Organisatie Aanbesteden door middel van EMVI vraagt om een andere aanpak en ‘mind set’ dan routinematig werken met RAW-bestekken. Het denkpatroon moet om van het voorschrijven van eisen naar het definiëren van functionele eisen dan wel projectdoelen. Laat specialisten meedenken over het proces en de functionele eisen, maar voorkom dat deze worden dichtgetimmerd. Maak gebruik van de aanwezige kennis bij andere opdrachtgevers en/of adviseurs. EMVI vraagt een degelijke voorbereiding waarbij goed wordt nagedacht over de minimumeisen en de aspecten waar creativiteit van aanbieders wordt verlangd. Bij EMVI stuur je op doelen en niet op specifieke oplossingen, daarmee wordt veelal meer gestuurd op de kwaliteit van het proces. Van belang bij EMVI is dat opdrachtgever en aanbieders met elkaar in contact komen om inzicht te krijgen in wat de opdrachtgever belangrijk vindt en wat zijn grootste zorgen zijn, want dan kan de aanbieder zo goed mogelijk inspelen op de wensen van de opdrachtgever en de oplossingsruimte optimaal benutten.

27

Aandachtspunten • Staat de organisatie open voor nieuwe oplossingen? • Wat wordt losgelaten, waar wordt ruimte voor gegeven en wat wordt voorgeschreven? • Is de organisatie in staat oplossingsvrije eisen te definiëren? • Heeft de organisatie ervaring met het beheersen van risico’s? • Maak bij voorkeur gebruik van bewezen uniforme methoden zoals beschreven in de CROW-publicatie ‘Gunnen op waarde’. Dat vermindert kansen op een gang naar de rechter. • Krijgt de projectleider voldoende mandaat om ook aanbiedingen te kunnen gunnen in geval van onverwachte oplossingen? • Kunnen de projectkosten reëel worden ingeschat, van aanleg en eventueel tot en met het beheer en onderhoud?

Opzet gunning volgens EMVI

28

Criteria Bij gunnen volgens EMVI gaat het erom dat er minimumeisen en wensen worden geformuleerd. Met de eisen wordt de minimale kwaliteit geborgd waaraan iedere aanbieder moet voldoen. De ruimte binnen de wensen biedt marktpartijen de mogelijkheid voor creativiteit en onderscheidende oplossingen. Op de wensen moeten de EMVI-criteria worden toegepast. De waardeaspecten moeten weergeven wat de opdrachtgever belangrijk vindt. Deze kunnen zeer verschillend zijn zoals onderhoudskosten, LCC, energieverbruik, risico’s, esthetica, omgevingsvriendelijkheid of hinder. Hierbij is het van belang te realiseren dat kwaliteitscriteria ook extra kosten met zich mee kunnen brengen. Dat zal gevolgen hebben voor het benodigde budget. •

• • •

e gunningcriteria moeten vanuit de projectdoelstellingen worden D gesteld. Andere projecten kunnen inspiratie geven, maar vermijd het kopiëren van criteria. Beperk het aantal hoofdcriteria bij voorkeur tot maximaal drie à vier. Binnen de hoofdcriteria kunnen subcriteria worden gehanteerd. Zorg voor transparantie en bied ruimte voor alternatieve oplossingen. Maak bij een jurybeoordeling zo veel mogelijk inzichtelijk in een document op welke aspecten de juryleden letten om tot een waardering van het criterium te komen.

EMVI, zo blijkt uit de praktijk, namelijk door het gebruik maken van jury’s of beoordelingsgroepen. Maak de visie, ambities en grootste belangen kenbaar in bijvoorbeeld de aanbestedingsleidraad of een ambitiedocument. Belangrijk voor de aanbieders is dat inzichtelijk wordt gemaakt wat er onder de verschillende criteria wordt verstaan en hoe deze worden beoordeeld. Laten kwaliteitscriteria zoals doorstroming zich lenen voor kwantificering dan zouden rekenmodellen handig kunnen zijn. Het verdient dan aanbeveling om deze ter beschikking te stellen aan de aanbieders. De verhouding prijs/kwaliteit De nationale aanbestedingsregelgeving schrijft voor dat er gewichten worden toegekend aan de verschillende criteria. De gewichtsverhoudingen worden vaak in een EMVI-tabel weergegeven. Bij de gewichtsverdeling bieden de prioriteiten van de opdrachtgever een essentieel uitgangspunt. Bij de prioriteiten tellen ook de economische belangen mee. Het moet daarnaast aantrekkelijk zijn voor een aanbieder om zich te kunnen onderscheiden. De inspanning van de aanbieder die de marktpartij moet leveren om zich te kunnen onderscheiden op een waardeaspect, moet in verhouding staan tot de waardering van dat aspect. Stel, de opdrachtgever wil een mooie brug, maar esthetica wordt slechts voor tien procent meegewogen, dan zal de aanbieder minder snel geneigd zijn een dure architect in te schakelen dan wanneer esthetica voor dertig procent of meer wordt meegewogen. • •

•

•

• •

Meetbaar maken van criteria Kwaliteitscriteria zijn niet altijd honderd procent objectief. Bijvoorbeeld esthetica. Subjectieve aspecten kunnen echter worden meegewogen in

en zwaarwegend EMVI-criterium kan een kwalitatief goede oplossing E laten bovendrijven, zonder dat het meer geld kost. Aanbieders moeten zich substantieel kunnen onderscheiden. Weeg kwaliteit voldoende mee. In veel van de hier getoonde praktijkvoorbeelden is kwaliteit voor veertig procent of meer meegewogen. Bij het kwaliteitsaspect tijd wordt ook wel gewerkt met een premie voor het eerder opleveren van een werk. Zo kan bij een opdracht van twee miljoen euro een premie van twintigduizend euro per week onderscheidend zijn. Als je veel waarde hecht aan een maximale inschrijfsom, stel dan een budgetplafond vast of werk met een vast budget. Een budgetplafond stimuleert opdrachtnemers tot goedkopere en/of creatieve oplossingen. De meeste opdrachtgevers geven achteraf aan dat ze kwaliteit eigenlijk nog zwaarder hadden moeten wegen. Wees niet te voorzichtig! Stel vroegtijdig je EMVI-rekentabel op en laat leden van het aanbestedingsteam ermee ‘spelen’ om gevoel te krijgen. Doorleef zodoende de uitvraag. Vaak leidt dit tot bijstellingen van de gewichtsverdeling.

29

1.2 Samenwerken als opdrachtgevers in de regio

In gesprek met Huub van Oorschot, Wethouder Gemeente Culemborg

Mijn boodschap: ga als regionale gemeenten meer samenwerken! 30

Huub van Oorschot legt de achtergrond uit van de betrokkenheid van de gemeente Culemborg bij de samenwerkingsovereenkomst en de regionale aanbestedingskalender. De ondernemers uit de regio hebben de gemeenten in de Regio Rivierenland gevraagd om meer transparantie bij aanbestedingen. Ze vinden dat ze niet evenveel aan bod komen bij aanbestedingen in de regio. Daarnaast spelen de bezuinigingen een grote rol. Van Oorschot is van mening dat men dan ook twee vliegen in één klap kan slaan door én aanbestedingsbeleid te harmoniseren én samenwerking in de regio op te tuigen. Samen werken via basis met varianten ‘Laten we gezamenlijk een goede basis neerzetten op het gebied van aanbestedingsbeleid, met ruimte voor eigen varianten’, zegt Van Oorschot. ‘Kijk daarna ook eens naar IT en regionale infrastructuren, of onderhoud van de openbare ruimte. Daar valt ook zeker winst te behalen’. Van Oorschot heeft een duidelijke boodschap. ‘Werk als regionale gemeenten meer samen. Dat heeft drie effecten: kwaliteitsverbetering, kostenverlaging en continuïteit’. Wanneer op een afdeling van twee personen iemand ziek wordt, ontstaat er gelijk een probleem. Als op dat gebied regionaal

wordt samengewerkt, kan dit worden opgevangen doordat iemand het werk kan overnemen. Op die manier kan met minder hetzelfde resultaat worden bereikt. Slim aanpakken Onder druk van de bezuinigingen beginnen varianten, waar eerder niet aan werd gedacht, los te komen. ‘Soms kun je clusteren’, zegt Van Oorschot, ‘je moet het slim aanpakken’. Hij geeft aan dat het in het bedrijfsleven niet anders is. ‘Als IT inkoper kon ik met minder regels toe en had ik meer leveranciers om uit te kiezen’, lacht Van Oorschot. ‘Voor een gemeente is dat niet anders. Bestaande leveranciers die altijd goede prestaties hebben geleverd, mogen best een streepje voor hebben, maar dat betekent niet dat ze zomaar te duur mogen zijn’. Onderliggende aanbestedingsregels Volgens Van Oorschot is er geen enkele aannemer die bezwaar maakt tegen de aanbestedingsregels an sich, maar wel tegen de onderliggende regels. ‘Juist die regels moeten worden gelijkgetrokken. Een sociale paragraaf en dergelijke onderwerpen kun je prima regionaal regelen. Harmoniseer 80% en pas voor de overige 20% je lokale regels toe’. 31

Do’s & don’ts •

•

r valt winst te behalen wanneer de gemeenten in de regio gezamenE lijk aanbestedingsbeleid neerzetten mét ruimte voor eigen varianten. Meer samenwerken heeft als effect: kwaliteitsverbetering, kostenverlaging en continuïteit. Een sociale paragraaf en dergelijke onderwerpen kun je prima regionaal regelen. Harmoniseer 80% en pas voor de overige 20%.

‘Ga ook niet enorme eisen stellen in een voorselectie, zodanig dat ze niet meer in verhouding tot het werk staan’, zegt Van Oorschot. ‘Wellicht hebben ambtenaren het idee dat ze dan minder vrijheid hebben, maar dat hoeft natuurlijk niet zo te zijn! Volgens mij kunnen juist wij als bestuurders hieraan sturing geven’. Volgens Van Oorschot zijn er twee mogelijkheden, innovatief aanbesteden of kijken naar de laagste prijs. Voor grote werken moet dan wel een goede sociale paragraaf opgenomen zijn. Vooral de jeugdwerkloosheid neemt toe ‘Eigenlijk moeten er afspraken worden gemaakt met bedrijven over het aantal in te zetten BBL leerlingen of stagiaires. Het zou fijn zijn als we dat ook regionaal kunnen afspreken. Aanbieders moeten zich er dan wel aan houden’. 32

‘Aanbesteden maakt veel los!’, lacht Van Oorschot. Hij is benieuwd naar de visie, kennis en kunde van de markt. Marktconsultatie is daarvoor een prima middel. Wat je vaak ziet is dat overheden zo een consultatie niet aandurven. Recent is de renovatie van een deel van het rioleringsstelsel in een wijk in Culemborg aanbesteed. Dat zijn projecten die plaatsvinden in een bestaande omgeving waarbij de riolering vol in gebruik is terwijl werkzaamheden plaatsvinden. Dergelijke projecten lenen zich perfect om vooraf eens goed te luisteren naar de visie van de verschillende marktpartijen voordat je de aanbesteding opstelt en start. Samenwerken ‘Het is heel simpel’, meent Van Oorschot, ‘we hebben een opgave in de regio. Zelf heb ik én economie én sociale zaken in mijn portefeuille. Daarnaast de opdracht om mensen aan het werk te houden. Je kunt het als gemeente in een regio als deze niet in je eentje. Samenwerken is een must. Mensen moeten in de regio aan het werk kunnen. Als je de lokale economie stimuleert, trek je mensen naar woningen en daarmee houd je ook het voorzieningenniveau in stand. Het is een kettingreactie. Gemeenten moeten kennis en kunde delen en luisteren naar ondernemers, we moeten het sámen doen!’.

Ondernemer aan het woord, Barend van Kessel Directeur van Van Kessel Wegenbouw

‘Laagste prijs en goed werk zijn een contradictie’ of ‘Gemeenten moeten weten wat ze in de regio in huis hebben’ ‘Aanbestedingen tot ca. 4,5 miljoen euro vallen onder de Europese drempel waarde en hoeven niet per se openbaar te worden aanbesteed, zegt Barend. ‘Dat zit niet tussen de oren van de bestuurders. Iedere gemeente heeft een eigen aanbestedingsbeleid. Met grote verschillen tussen de drempel voor openbaar of meervoudig onderhands aanbesteden. Het verschilt in onze Regio Rivierenland van 100.000 tot 1,5 miljoen euro! Gemeente: ken uw regio! Op 15 september 2011 vindt de marktdag plaats. Van Kessel ziet het als een goed streven om in de regio één lijn te kunnen trekken als het gaat om de drempelbedragen. Van Kessel: ‘het is nu slecht in de markt. We moeten

33

ervoor zorgen dat de verscheidenheid in bedrijven behouden blijft. Minister Verhagen wil het MKB een betere kans op de markt geven, laten we er met elkaar voor zorgen dat bedrijven niet buiten de boot vallen. Overheden moeten daarom goed weten wat ze in de regio ‘in huis hebben’, dat is vaak meer dan ze denken’. Maak eens een goede inventarisatie van lokale bedrijven en de expertise die ze in huis hebben. Duurzaamheid zou hier een grotere rol in kunnen spelen. Betrek gelijkwaardige materialen zoveel mogelijk van fabrieken dicht bij het project en bekijk goed hoe je met zo min mogelijk verplaatsingen van mens en materieel een project kunt uitvoeren. Het voorbeeld van een volle A2 met bedrijfsbusjes van bouwvakkers die elkaar iedere dag tegenkomen kennen we allemaal. Om in infra termen te blijven: ‘geen wegen plaveien met goede voornemens maar gewoon in de praktijk brengen’.

34

Gezonde verhoudingen Van Kessel vindt dat opdrachtnemers en overheden op zoek moeten gaan naar een gezonde verhouding. De overheid heeft als verstrekker van veel infra opdrachten hierin een grote verantwoordelijkheid. ‘Wat je op dit moment ziet is dat er ongelooflijk laag wordt ingeschreven’, zegt Van Kessel. Helaas is dit een marktgegeven. ‘Laagste prijs en goed werk zijn een contradictie’. ‘Wat je in de praktijk ziet gebeuren is dat aannemers proberen hun broodnodige rendement in de uitvoering te verbeteren, daardoor ontstaat er ook zoveel frictie’, aldus Van Kessel. De opgave om de klant te ontzorgen wordt hiermee veelal op de achtergrond geplaatst. Begrijpelijk vanuit het oogpunt van economisch perspectief maar niet de beste methode om tot een prettige samenwerking te komen. Het verwachtingspatroon van de opdrachtgever, en ‘wat krijg ik voor mijn geld’, moet voortdurend worden bijgesteld en dit lijdt veelal tot slepende procedures en zelfs arbitragezaken. Bernard Wientjes, voorzitter landelijke werkgeversorganisatie VNO-NCW, heeft overigens aangegeven dat één van de key issues van duurzaam ondernemen ‘zwarte cijfers’ zijn. Vooral het kleinbedrijf heeft het op dit moment heel moeilijk, zo volgt Van Kessel zijn betoog. Hij ziet dat de bezuinigingen een rem zetten op het onderhoud, juist de tak van sport waar het kleinbedrijf actief is. Vraag is of dat een goede ontwikkeling is. Minder onderhoud leidt uiteindelijk tot hogere kosten. Geen goed rentmeesterschap voor de toekomstige gebruikers.

Innovaties in aanbestedingen Volgens Van Kessel is innoveren in een aanbestedingsmarkt geen sinecure en vergt moed van beide partijen. Bij innovatie draait het om inzicht en vooraf, zonder uitzicht op een return on investment, investeren in geld en tijd. Er zijn goede methodieken beschikbaar om innovatief aanbesteden vorm te geven. Zoals de EMVI methodiek, of ‘Gunnen op waarde’. Van Kessel zou graag zien dat de bouwteam methodiek die vooral in de B&U sector vaak wordt toegepast, ook in de infra populair wordt. Vooral voor kleinere projecten. ‘Betrek partijen eerder en maak slim gebruik van hun expertise, zet ook een goed kostenkundig bureau aan tafel en neem innovaties serieus. Een goede low cost methode om vooraf tot een goed eindproduct te komen waar value for money het uitgangspunt moet zijn. ‘Ik pleit voor een beter contact tussen overheden en gemeenten. Er is nauwelijks contact en dat is zo jammer. De opdrachtgever is niet altijd terecht wantrouwend en de opdrachtnemer heeft geen relatie, terwijl marktconsultaties prima kunnen’, zegt Van Kessel. Sociale paragraaf: een heikel punt? ‘Er is nog een belangrijke reden om het bedrijfsleven in de regio te steunen. We hebben nu al een nijpend tekort aan vakmensen, dat wordt alleen maar erger’, zegt Van Kessel. ‘In de kaartenbakken van het CWI zitten geen ladingen vaklieden met bijbehorende diploma’s. Bovendien, bouw en infra is wél een vak dat je moet leren en waar je niet even iedere werkloze in kwijt kan. Om aan de slag te kunnen moeten medewerkers in bezit zijn van een VCA diploma of een certificaat veilig werken langs de weg. Het zou beter zijn dat SROI mogelijk word ingevuld met leerlingen van regionale opleidingsbedrijven. Tenslotte blijft werken en leren nog altijd de beste manier tot een succesvolle invulling van je carrière. Van Kessel vindt dat in de eerste plaats de mensen die nu in de uitvoerende bouw werkzaam zijn, behouden moeten blijven voor de bouw. Hij constateert een uitstroom die groter is dan de instroom. Een reden hiervan zou kunnen zijn dat ‘jonge’ bouwvakkers als gevolg van de grillige werkvoorraad geen gevoel van zekerheid hebben betreffende hun arbeidsplaats, daarnaast is de beloning voor het werk belangrijk. ‘Een gemiddelde HBO-er verdiend 5-10% minder in de bouw dan zijn studiegenoot die in de ICT is gaan werken’, zegt Van Kessel. Andersom werken we met een dure cao. Het mes zou aan 2 kanten moeten snijden: lagere bruto lonen en hogere netto lonen zijn voor zowel opdrachtgever, als opdrachtnemer een goed vooruitzicht. Het wordt tijd voor een modernisering van het loon-

35

strookje. In zijn eigen bedrijf zou hij dan ook graag zien dat de jongens die ‘buiten’ hard aan het werk zijn, straks meer overhouden, dát stimuleert. En dat ze zó trots zijn op hun werk dat ze het verder vertellen. ‘Het zijn díé jongens die we straks hard nodig hebben!’. Zij zijn ons belangrijkste kapitaal. Van Kessel doet er nog een schepje bovenop: ‘Als bestuurder van Bouwend Nederland en VNO-NCW Rivierenland wil ik de uitdaging aan gaan om met marktpartijen uit de regio, als het gaat om SROI, tot een duurzame en implementeerbare oplossingsrichting te komen voor onze regio!’ Je moet op elkaar kunnen bouwen en vertrouwen Van Kessel vindt een regionale aanbestedingskalender waardevol. ‘Bouwen is seizoenswerk en dat is grillig. Inzag in langere termijn biedt overzicht en maakt dat je in kunt spelen op kansen. Op elkaar kunnen bouwen en vertrouwen is belangrijk. Noch de overheden, noch de marktpartijen hebben de ultieme waarheid in pacht. ‘Als we een gat in de grond graven weten we allebei niet wat er zit op drie meter diepte, een onvoorspelbare dynamiek die de bouw zo eigen is. Over dit soort calamiteiten moet je samen kunnen praten en tot een oplossing komen. Trek daarbij elkaar het vel niet over de oren’. Samen bouwen is samen vertrouwen. 36

Barend van Kessel bekleed naast zijn functie als directeur van Van Kessel Wegenbouw ook de functie bestuurslid bij VNO-NCW Regio Rivierenland, lid algemeen Landelijk Bestuur Bouwend Nederland namens de sectie Infra Klein, DGA Vastgoedbeheer bij van Kessel projectontwikkeling en beheer.

Do’s & don’ts • • •

• •

Betrek partijen eerder en maak slim gebruik van hun expertise, zet ook een goed kostenkundig bureau aan tafel en neem innovaties serieus. Er zijn goede methodieken beschikbaar om innovatief aanbesteden vorm te geven. Zoals de EMVI methodiek, of ‘Gunnen op waarde’. Overheden moeten daarom goed weten wat ze in de regio ‘in huis hebben’, dat is vaak meer dan ze denken’. Maak eens een goede inventarisatie van lokale bedrijven en de expertise die ze in huis hebben. Wanneer calamiteiten zich voordoen in een project: praat er dan samen over en kom gezamenlijk tot een oplossing! Hoe kunnen we de SROI het beste implementeren? Laten we met de marktpartijen tot een goede oplossing komen voor de regio!

In gesprek met Johan Bakker, Gemeente Buren

Regiegemeenten hebben de toekomst. Neem de regierol in handen en stuur. Johan Bakker is teamleider ‘Nieuwe Werken’ van de gemeente Buren. Johan kijkt graag vooruit; ‘ik probeer me in te denken hoe gemeenten er over vijf tot tien jaar uit zien. Regiegemeenten hebben de toekomst. Neem de regierol in handen en stuur. Laat het uitvoerend werk door ingenieursbureaus uit de regio uitvoeren. Het Nieuwe Werken, anders gezegd ‘ werkplek onafhankelijk werken’, heeft ook de toekomst binnen gemeenten. Daarnaast denk ik dat burgerparticipatie een grotere rol zal krijgen en vergrijzing een stempel zal drukken op de organisaties. Sociale aspecten gaan een grote rol spelen.

37

SROI (Social Return On Investment) We proberen via aanbestedingsbeleid al iets te doen door het toepassen van de sociale paragraaf, SROI. ‘Daarbij kan je je de vraag stellen hoe je jongeren weer naar de technische school krijgt. We spreken vaak over SROI, dat is eigenlijk achteraf geredeneerd, maar juist de ‘voorkant’ van SROI is belangrijk!’. Bakker voegt toe dat het op peil houden van kennis binnen je gemeente super belangrijk is. De gemeente Buren heeft toezichthouders in eigen dienst die de regio kennen en overleggen met de burgers. Samenwerking in de regio De Regio Rivierenland zoekt als het gaat om de ‘civiel techneuten’ weinig samenwerking onderling, constateert Bakker. ‘Iedereen lijkt met zijn eigen ‘ding’ bezig te zijn. Als ik met een probleem bezig ben, weet ik zeker dat andere gemeenten hetzelfde probleem hebben. Het zou nuttig zijn om op de een of andere manier een betere samenwerking te zoeken. De gemeente Buren is 25 kilometer breed. Stel dat de toezichthouder een werk heeft aan de ene én aan de andere kant van de gemeentegrenzen, hoeveel kilometers maakt hij dan wel niet? Beter zou het zijn om mogelijk samen te werken met de nabijgelegen gemeente en kijken of je iets voor elkaar kunt betekenen’. 38

Aanbestedingsbeleid De afdeling ‘Nieuwe Werken’ voert opdrachten uit voor de beheerders en projecten. ‘In onze gemeente gaan we openbaar aanbesteden boven de 1,5 miljoen euro. Je hebt er altijd weer te maken met keuzes: wie nodig je uit’, zegt Bakker. ‘We willen af van het standaard kiezen op laagste prijs en meer groeien naar EMVI (Economisch Meest Voordelige Inschrijving) en dit ook breed uitzetten. Zelfs zover dat als we een bestek laten maken, daar ook EMVI-aspecten aan worden toegevoegd. Een en ander moet niet leiden tot extreme verrekenprijzen, dan is het gauw gebeurd’. Bakker vervolgt; ‘als je aanbesteedt op EMVI moet kwaliteit goed geborgd zijn, de prijs volledig en meer- en minderwerk zoveel mogelijk beperkt worden. Als je zelf kiest wéét je wat een aannemer kan. Vaak gaat het in de uitvoering fout als het te laat is’. Het complete pakket, voorbereiden en uitvoeren, wegzetten in de markt wordt op dit moment nog niet toegepast binnen de gemeente. Manco zit ook wel aan de kant van de aannemers. De kwaliteit laat met regelmaat nog te wensen over en je moet de aannemer nog regelmatig bijsturen.

Onvolkomenheden in bestekken, door bijvoorbeeld hoge tijdsdruk, zijn vaak de oorzaak van vertragingen. Bakker geeft aan dat de gemeente Buren daarom een bestektoetser heeft aangetrokken die álle bestekken controleert voordat ze op de markt worden gezet. Momenteel wordt er hard gewerkt om de kwaliteit in de breedste zin te verbeteren. Dit komt uiteindelijk zowel de opdrachtgever, gemeente, als de opdrachtnemer, aannemer, ten goede.

Do’s & don’ts • •

• •

e spreken vaak over SROI, dat is eigenlijk achteraf geredeneerd, W maar juist de ‘voorkant’ van SROI, scholing, is belangrijk!’. Samenwerken met een naastgelegen gemeente kan projectleiders en opzichters veel reistijd besparen. Verdeel dan de toezichthoudende taken onderling en spreek af welke gemeente toezicht houdt. Zorg dat je inzicht hebt in de wensen van beheerders bij het opstellen van EMVI aspecten. Werk samen aan kwalitatief goed projectmanagement, zowel opdrachtgevers als opdrachtnemers. Dat voorkomt problemen in de uitvoering.

39

bestedingskalender staan. De rest besteden we van begin tot einde uit’. Civieltechnische werken zijn bij de gemeente Maasdriel niet complex, daarnaast zijn weinig middelen beschikbaar om bijzondere dingen te doen. Sober en doelmatig is het devies. Door werk met werk te maken proberen we de openbare ruimte toch aan de wensen van de bewoners te laten voldoen.

40

In gesprek met John Doornernik, Gemeente Maasdriel

Zoek samenwerking op en kijk verder dan je gemeentegrens ‘Duurzaam staat bij ons niet hoog op het lijstje’, zegt John Doomernik, coördinator team Beheer Openbare Ruimte bij de Gemeente Maasdriel. ‘Wij gunnen eigenlijk bijna altijd op laagste prijs voor wat betreft de civieltechnische werken. We hebben wel een keer een voorselectie gehouden bij de aanbesteding van twee brede scholen. Uit die voorselectie zijn geen lokale aannemers naar voren gekomen’. Laagste prijs De gemeente Maasdriel besteedt civieltechnische werken vooral aan op prijs. ’Punt is’, zegt Doomernik, ‘wij zijn een regieorganisatie met drie personen op voorbereiding en toezicht die alleen een controlerende taak uitoefenen. We zorgen ervoor dat bestekken en tekeningen op de aan-

Uitbesteden bestekken en tekeningen Bestekken en tekeningen worden opgesteld door externe ingenieursbureaus. Die leveren aan de gemeente Maasdriel. Door deze werkwijze is de gemeente in staat de organisatie rond inkoop van civieltechnische werken, heel beperkt te houden. ‘Als de bestekken binnenkomen van de ingenieursbureaus kijken we ze na op fouten en na goedkeuring worden ze op de markt gezet’, zegt Doomernik. Dat geldt ook voor geotechnische-, bemalings- en andere onderzoeken. Doomernik ervaart het niet altijd als de meest economische manier om op deze manier je werken in de markt te zetten. ‘Als je kijkt hoeveel tijd je kwijt bent aan controleren van bestekken en tekeningen die van de ingenieursbureaus komen, dat is veel. De kwaliteit van ingenieursbureaus kan beslist beter en laat te wensen over. Vaak zitten er grote fouten in. Het is te merken dat er geen interne controle bij hun er overheen is gegaan. Na controle weer dezelfde fouten, dat kan niet. Je moet diagonaal door een bestek heen kunnen en daar kan je vaak niet op vertrouwen’. Communicatie Mensen in Maasdriel houden van communicatie.’ Als er ergens iets niet goed gaat in de communicatie weten ze je wel te vinden’ lacht Doomernik. ‘We willen steeds meer communicatie bij de aannemers neerleggen. Wij civieltechnische mensen zien de details niet als het gaat om communicatie. Dat is echt waar onze burgers op zitten te wachten. Een voorbeeld. Als ik een straat binnenloop waar gewerkt wordt, dan kijk ik naar het straatwerk en niet of het bord er staat met informatie voor omwonenden. Dáár willen we ons op richten, om ons verder te bekwamen. Als civieltechneut moet je dat ook niet willen kunnen. We denken aan een pilot om op onze afdeling een medewerker toe te voegen die zich bezig gaat houden met bewonerscommunicatie’.

41

Samenwerking In samenwerking ziet de gemeente Maasdriel kansen. Zo wordt steeds meer samengewerkt met de gemeente Zaltbommel. Inmiddels zijn twee projecten regionaal aanbesteed. De aanbesteding van het grondwatermeetnet is zelfs met vijf gemeenten in de markt gezet. Samenwerking wordt belangrijk gevonden. Water- en rioleringsvraagstukken lenen zich hier goed voor. Zoals het plan van aanpak voor het Water- en rioleringsplan met Zaltbommel en Waterschap Rivierenland. Of gebouwenbeheer of de aanbesteding van lichtmasten onderhoud. ’Binnen onze organisatie hameren we erop: zoek samenwerking op en kijk verder dan je gemeentegrens. Daar gaat wel heel veel tijd in zitten. Als je een karwei in de markt wilt zetten dan kost het je zo een half jaar voordat je kunt gunnen, want je hebt te maken met verschillende ambtenaren en het waterschap Rivierenland. Zaltbommel is vergelijkbaar met ons, zij hebben iets meer mensen zelf en een eigen buitendienst’.

42

Plafondbedrag Bij de aanbesteding van het Water- en Rioleringsplan heeft de gemeente Maasdriel samengewerkt met de gemeente Zaltbommel en Waterschap Rivierenland. Voor het maken van een plan van aanpak is gewerkt met een plafondbedrag van 40.000 euro. Vier ingenieursbureaus zijn uitgenodigd om een presentatie te geven. Uiteindelijk is de gemeente met een van de bureaus aan de slag gegaan. Tijdens de presentaties hebben de ingenieursbureaus duidelijk aangegeven waar zij waarde en kwaliteit konden toevoegen. Doornernik lacht; ‘zo zou ik wel vaker willen werken!’. Bij een dergelijke aanpak moet kwaliteit duidelijk worden omschreven en gepresenteerd. Laat maar eens zien wat je voor dat bedrag kan’. Samenwerken en elkaar begrijpen Doomernik heeft zelf een achtergrond in de aannemerij en inmiddels al 17 jaar ervaring. ‘Ik zit erbij en kan praten als een aannemer. Dat maakt dat ik de aanbiedende partijen heel goed kan inschatten en begrijpen’. De gemeente Maasdriel is een kleine gemeente. Het contact met de wethouder is heel direct. ‘De wethouder loopt zo bij je binnen als hij dat nodig vindt, we hebben hier korte lijnen! Dat werkt prettig, de wethouder hoort veel en wij ook. Die uitwisseling maakt dat we veel voor elkaar kunnen betekenen.

Over de samenwerking met het regionaal inkoopbureau is Doomernik positief. ‘Hans van Valkenburg heeft tijdens het aanbestedingsproces van de brede school ondersteuning gegeven aan onze organisatie. Bij dit soort aanbestedingen betrekken we graag het regionaal inkoopbureau. Die samenwerking willen we, gelet op de samenstelling van ons team, graag intensiveren. Vooral waar het gaat om toetsen of iets wel of niet kan’.

Do’s & don’ts • • • •

ater- en rioleringsvraagstukken of gebouwenbeheer lenen zich W goed voor gezamenlijk aanbesteden met meerdere gemeenten. Door op te knippen in percelen kunnen lokale bedrijven beter inschrijven. Werken met een plafondbedrag laat ruimte voor aanbieders. Werk samen met het regionaal inkoopbureau, zeker als je wilt toetsen of iets wel of niet kan.

43

Bedrijven die de nodige expertise missen om in te kunnen schrijven op innovatieve aanbestedingen doen er goed aan specialisten hiervoor in te huren of ervoor te zorgen dat ze zich deze vaardigheden eigen maken. Als we samenwerken met vier of vijf gemeenten we één beleid formuleren en niet elke gemeente eigen beleid laten formuleren. ‘We delen kennis op zoveel mogelijk fronten’. In het vervolg laten we de markt gewoon zijn werking moet doen. Gebleken is dat kleine leveranciers met minder overhead niet per definitie de goedkoopste aanbieding uitbrengen.

In gesprek met Hans de Zwart, Gemeente Lingewaal

44

Kleine bedrijven zijn niet per se goedkoper Hans de Zwart is interim afdelingshoofd Interne Zaken en Jacques Baaijens is coördinator facilitaire zaken. In de afgelopen maanden hebben zij in samenwerking met het regionaal inkoopbureau op dit gebied diverse aanbestedingen voorbereid. Aanbesteding schoonmaakwerkzaamheden Naast de aanneemsom vormt duurzaamheid een belangrijk gegeven bij het maken van keuzes voor de juiste leverancier. Recent is het schoonmaakwerk in verschillende gemeenten aanbesteed, waarbij op basis van een scorematrix de uitgebrachte offertes zijn beoordeeld op prijs en kwaliteit. Het betrof een EU aanbesteding, waarbij laagste prijs mede bepalend was voor de gunning. Verder is aandacht besteed aan het aspect duurzaamheid. ‘Het is niet alleen sec de prijs die doorslaggevend is. We vonden het ook belangrijk dat voldaan werd aan duurzaamheideisen en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Daarnaast wilden we bevorderen dat lokale partijen inschreven’ zegt Hans de Zwart.

Percelen De schoonmaakpercelen zijn opgeknipt in vier schoonmaakpercelen voor de gemeentehuizen, waarvan één klein perceel (gemeente Lingewaal en Neerijnen). In het bestek werd aangegeven dat een inschrijver of leverancier maximaal drie percelen gegund kan krijgen. De inschrijver moest ook aangeven wat zijn voorkeursvolgorde per perceel was. De gedachte hierachter was dat kleine leveranciers meer kans kregen ten opzichte van de grote schoonmaakbedrijven. De beoordeling van de uitgebrachte offertes liet inderdaad zien dat één schoonmaakbedrijf voor alle percelen op basis van de gunningcriteria, de beste offerte had neergelegd. De door het schoonmaakbedrijf aangegeven voorkeursvolgorde voor de drie percelen had betrekking op de grootste percelen, zodat de kleinere leverancier het kleine perceel van de gemeente Lingewaal als ‘toegewezen’ kreeg. Maar dit was helaas niet een klein plaatselijk schoonmaakbedrijf! De formulering in het bestek leverde dan ook voor Lingewaal niet het gewenste effect op (plaatselijk schoonmaakbedrijf). Daarnaast kregen we door de toewijzing te maken met een behoorlijk negatief verschil ten opzichte van het goedkoopste schoonmaakbedrijf. Rol en kennis en kunde regio Jacques Baaijens knikt instemmend. ‘Facilitaire dienstverlening is soms complex en veelomvattend. We hebben de schoonmaakwerkzaamheden met vijf of zes gemeenten tegelijk gebundeld en aanbesteed’. Op grond van een aantal uitgangspunten is het bestek geformuleerd. Daarbij is gebruik gemaakt van de expertise van de inkoper van het regionaal inkoopbureau,

45

Ron Wammes. ‘We hebben waarden gekoppeld aan prijs en aan kwaliteit. Een projectgroep is bezig geweest om te wegen, te beoordelen en scores te geven aan de verschillende onderdelen, zoals duurzaamheid, zegt Baaijens. Over het algemeen besteedt de gemeente Lingewaal haar diensten en leveringen op laagste prijs aan. De Zwart: ‘we hebben in het bestek duidelijk aangegeven dat we kleine lokale leveranciers in staat wilden stellen in te schrijven. Onze eigen plaatselijke leveranciers moesten een goede kans krijgen. Helaas pakte het anders uit want de lokale partijen waren duurder’. ‘Het aanbesteden van de schoonmaak ging over meerdere percelen. Mogelijk was dat de reden dat de lokale aanbiedingen hoger uitvielen. Daarnaast missen zij vaak de expertise om een bestek naar behoren in te kunnen vullen in kunnen daardoor op de vraag geen goed antwoord geven. Misschien doen zij er goed aan de nodige expertise in te huren om op dit soort aanbestedingen in te kunnen schrijven. Grote bedrijven hebben daar specialisten voor’. De conclusie hiervan is dat in het vervolg de markt gewoon zijn werking moet doen en dat kleine leveranciers met minder overhead niet per definitie de goedkoopste c.q. op één na goedkoopste aanbieding zullen uitbrengen. Gunnen op waarde wordt belangrijk gevonden, net als ruimte voor alternatieven, mits deze passen in het bestek.

In gesprek met Hans van Valkenburg en Ron Wammes, inkoopadviseurs bij regionaal inkoopbureau Regio Rivierenland

Als je professioneel wil inkopen moet je in elke organisatie, naast draagvlak van het MT, een drijvende kracht, aanspreekpunt en proceseigenaar hebben De regiogemeenten zijn autonoom in de inkoop- en aanbestedingsbeslissingen en de professionalisering van inkoop. Het inkoopbureau voert zowel de rol van adviseur als de rol van coördinator bij gemeenschappelijke inkopen. Besluiten nemen gemeenten zelf. De gemeente is de opdrachtgever. Deze werkwijze waarborgt het draagvlak voor de uiteindelijke keuzes.

46

47

Aanpassen aanbestedingsbeleid Het is een wens om het aanbestedingsbeleid aan te passen. De Zwart vervolgt: ‘onze afdeling zal daarvoor een voorstel doen naar het college In ons huidige beleid hebben we onderwerpen als duurzaamheid en SROI niet voldoende benoemd. Ron Wammes heeft voorgesteld het beleid tegen het licht te houden van de huidige wetgeving en onze bestuurlijke uitgangspunten’. Het is de bedoeling om dit volgend jaar op pakken. Vanwege bezuinigingen is het aanpassen van aanbestedingsbeleid op de wensenlijst neergezet. ‘ Als we samenwerken met vier of vijf gemeenten en we één beleid formuleren en niet elke gemeente eigen beleid laten formuleren zou dat nu goed uitkomen’. Gemeente Lingewaal is een voorstander van kennis delen tussen de gemeenten in de regio. De Zwart en Baaijens vinden dat expertise delen verder gaat dan inkoop en aanbesteden.

‘We delen kennis op zoveel mogelijk fronten’.

Inkopen is een vak Van Valkenburg en Wammes vinden dat de opvatting dat iedereen kan inkopen een vergissing is. Voor veel vakambtenaren is inkopen een taak welke men ‘erbij’ doet. Voor het inkoopbureau is het een uitdaging een inkoopbeleid op te stellen voor mensen wiens dagelijkse vak het niet is. Vaak wordt gedacht dat het vastleggen van regels in een beleid leidt tot deskundig inkopen. Helaas maken de vele regels professioneel inkopen alleen maar lastiger. Er is eigenlijk ook maar één echte regel bij inkopen: laat inkopen uitvoeren door inkopers. Uniformering ‘Wij streven naar uniformering in werkwijzen en documenten’, zegt Van Valkenburg. ‘Onlangs troffen we in een van onze gemeenten een document aan dat als standaard eigen verklaring diende bij aanbestedingen. De inhoud was erg uitgebreid voor het beoogde doel. Een administratieve vereenvoudiging is gewenst. Het betreffende formulier werd altijd gebruikt in aanbestedingen. Het geeft procedurele houvast voor zo’n gemeente. Ik kan mij voorstellen dat aanbieders dan vinden dat ze echt

teveel aan moeten leveren. Wij willen wel toe naar het ontwikkelen van uniforme documenten voor de gemeenten in deze regio. Dat geeft ons en de markt meer zekerheid’. Shared services ‘Elke gemeente heeft dezelfde behoeftes, bijvoorbeeld schoonmaakdiensten, wegenonderhoud en kantoorartikelen. In de uitvoering kunnen er best nuance verschillen zijn. Facilitaire dienstverlening wordt over het algemeen gezamenlijk aanbesteed in de regio en dat kan ook makkelijk’, zegt Van Valkenburg. Dit is vaak wat meer gestandaardiseerd in vergelijk met andere diensten. Gezamenlijk aanbesteden leidt ook tot kennisdeling door het uitwisselen van ervaringen en zo leren gemeenten van elkaar. ‘Als je kijkt naar werken doen de individuele gemeenten, naar onze mening, nog teveel individueel’ zegt Wammes. ‘ En als je onderzoekt met welke partijen er zaken worden gedaan, dan doen zes van de negen gemeenten dit met dezelfde bedrijven. Daarmee laat je mogelijke schaalvoordelen liggen’.

48

Hoe organiseren we deskundige inkoop Van Valkenburg vindt het een goed idee om met vijf innovatieve aanbestedingstrajecten te starten. ‘Laten we eerst de inkoopkwaliteit organiseren en daarna een samenwerkingsovereenkomst eroverheen leggen. Dan heb je een solide basis gecreëerd. Er zijn gemeenten die discussiëren over de afdeling waar inkoop ‘onder moet hangen’. Maar inkoop moet niet passief in de organisatie ‘hangen’. Inkoop moet actief worden benaderd en geborgd in de organisatie. De inkoopadviseur wordt vaak geraadpleegd over de procedurele kant van de aanbesteding, maar inkopen gaat in essentie niet over het doorlopen van procedures. Bij inkopen gaat het erom wat je met de inkoop wil bereiken, welke ambities je wilt realiseren. De procedure is een middel, geen doel! De adviseurs van het inkoopbureau bespreken dit met de uitvoerenden en in overleg wordt een inkoopstrategie bepaald. Wanneer goed is nagedacht over de strategie, komt de rest vanzelf. ‘Bedrijfseconomisch gezien zou je onder de Europese drempel vaker onderhands moeten aanbesteden, maar zorg dan ook dat het model waar je mee werkt in orde is’, zegt Wammes.

Inkoopfunctionarissen en aanspreekpunten De Rijksoverheid heeft de lijn in gezet dat door gezamenlijke inkoop verstandiger en slimmer gewerkt kan worden. Inkoopbeleid kan hier een prima rol in spelen en zelfs een stimulerende werking hebben om beter samen te werken. Het inkoopbureau Regio Rivierenland vindt het nuttig om in het begeleidend traject dat de initiatiefnemers van deze publicatie willen inzetten, een actieve rol te spelen om hun kennis en kunde te delen met alle gemeenten en in het overkoepelend netwerk.

Het inkoopbureau wil dat gemeenten maximaal waarde voor hun geld krijgen. Daarbij hoort ook het evalueren en uitwisselen van informatie over leveranciers. Wammes vindt dat hiermee de vinger op de zere plek wordt gelegd. ‘Natuurlijk gaat het niet alleen om het aanbestedingstraject, maar ook om deskundige begeleiding van de uitvoering. Dan heb je het over contract- en leveranciersmanagement. Een contract is voorwaardelijk voor een kwalitatieve uitvoering van de opdracht, maar het is geen garantie’.

Kennis en kunde op peil brengen en houden als het gaat om inkoop is altijd nodig. ‘Dit is erg moeilijk bij gemeenten waar de inkooptaken versnipperd in de organisatie liggen’ merkt Wammes op. ‘Inkoop ‘doet men er vaak bij’, dat is het probleem! Beter is het wanneer vaste contactpersonen worden aangewezen die inkoop nadrukkelijk in hun takenpakket hebben. Dan kunnen we die mensen ook de kennis aanreiken die nodig is om de inkoopfunctie goed uit te kunnen oefenen. Als het om inkoop gaat moet je in elke organisatie een drijvende kracht, aanspreekpunt en procesdrager hebben’.

Inkopen én aanbieden professionaliseren via pilots Als vakambtenaar zoek je die zakelijke relatie die je gaat helpen om je ambitie te realiseren. De (procedurele) angst bij ambtenaren heeft vooral te maken met:‘als ik teveel zeg wordt ik erop aangesproken door de aanbieder’. Het inkoopbureau wil helpen door ondersteuning te bieden. Bijvoorbeeld met standaard documenten en meedenken over de vraag: hoe ga ik naar buiten met mijn aanvraag en hoe kan ik de hoeveelheid selectiecriteria zoals referenties en certificaten beperken. Het gaat ook hier niet om het aantal criteria maar om de kwaliteit.

49

‘Ontwikkel één format voor een offerte aanvraag, dan creëer je naar de markt al een stuk duidelijkheid en eenheid’. Van Valkenburg is ervan overtuigd dat iedere inkoop moet starten met een marktoriëntatie. ‘Vaak sneuvelt de marktoriëntatieronde door de tijdsdruk van een aanbesteding. Je móét gewoon weten wat er op de markt gebeurt om een goede offerteaanvraag op te stellen’. Van Valkenburg en Wammes staan achter het idee om met betrekking tot het innovatief aanbesteden gezamenlijk vijf projecten te selecteren waar zowel opdrachtgevende gemeenten als de marktpartijen ervaring mee op kunnen doen. Met de markt moeten dan afspraken worden gemaakt dat zij bij deze vijf projecten niet procederen als ze het werk niet krijgen, maar het zien als leertraject. Bouwend Nederland, de Kamer van Koophandel en VNO NCW zorgen voor ondersteuning van de markt in kennis en kunde. Voor deze pilotprojecten worden teams met deelname van meerdere gemeenten gevormd die samen denken, beslissen en aanbesteden. Zo kun je gezamenlijk op een leerzame manier (en met weinig risico) kennis opdoen van innovatief inkopen. Inkopen is niet alleen maatwerk, maar zeker ook een vak dat geleerd moet worden!

1.3 Strategie & communicatie

In gesprek met Daniël Krouwel, Gemeente Neerijnen, teammanager a.i. beheer en adviseur KMOB Advies

Outputgericht denken en doen op basis van gezamenlijke visie

50

51

Als het om inkoop gaat moet je in elke organisatie een drijvende kracht, aanspreekpunt en proceseigenaar hebben.

Daniel Krouwel is als teammanager beheer a.i. werkzaam bij de gemeente Neerijnen binnen de afdeling beheer. Hij werkt vanuit KMOB Advies en heeft een duidelijke visie over de beleidsvorming binnen de gemeente. Dit doet hij vanuit een bedrijfskundige- en civieltechnische achtergrond en ruim 14 jaar ervaring bij verschillende overheden en bedrijven. Hierdoor is hij in staat om met een helikopterview naar de problematiek te kijken binnen de aanbestedingswereld van een gemeente. Visie, structuur en cultuur Krouwel vertelt over de manier waarop (kleine) gemeenten volgens hem zouden moeten werken aan visievorming en de vertaling ervan naar tactisch en uiteindelijk operationeel niveau. Binnen de gemeente Neerijnen is namelijk concreet de vraag gekomen op welke wijze het aanbestedingsbeleid in de toekomst het beste vorm gegeven zou kunnen worden. Naast de operationele zaken als teammanager, heeft Krouwel dit vraagstuk met zijn team opgepakt. ‘En daarbij komen we meteen bij een van de belangrijkste aspecten: ‘met mijn team’,’ aldus Krouwel. ‘Als gemeente is het heel belangrijk om een duidelijke visie te hebben die door de gehele organi-

Visie

Structuur

Cultuur

satie wordt begrepen en gedragen en wordt vertaald naar een afdelingsvisie. Uiteindelijk zal bij elke beslissing die gemaakt wordt deze visie een vanzelfsprekendheid moeten zijn. Dus elke beslissing zal afgeleid moeten worden van de visie.’ Maar hoe doe je dat dan? Hoe zorg je als organisatie dat je een visie hebt die ook in de dagelijkse werkzaamheden dusdanig is verankerd dat deze vanzelfsprekend meegenomen wordt?! Krouwel vervolgt: ‘De twee belangrijke bouwstenen hiervoor zijn structuur en cultuur. Om de (afdelings)visie te vertalen naar tactisch en vervolgens operationeel niveau, zijn beleidsplannen nodig (structuur). Om te zorgen dat wat kort en krachtig wordt opgeschreven in de beleidsplan-

52

nen ook daadwerkelijk volgens een bepaalde afgesproken koers wordt uitgevoerd, zal deze koers gezamenlijk als team bepaald moeten worden. Wie vindt wat belangrijk? Wat voor gemeente wil Neerijnen zijn? Welke belangen willen wij dienen en op welke manier? Binnen de complete afdeling beheer is iedereen gevraagd om hierover mee te denken. Zonder oog te hebben voor tijd & geld zijn in enkele ‘benen-op-tafel-sessies’ deze vraagstukken met elkaar besproken. Dit heeft ertoe geleid dat wij als afdeling een duidelijke visie hebben geformuleerd, en een visie met betrokkenheid, commitment en waardering van het team.’ Je kan niet goed uitvragen als je niet weet wat je hebt Inmiddels is de gemeente bezig om deze visie te vertalen naar beleid. Hiertoe is het allereerst van belang te weten wat je aan opgaven hebt, zowel in kwalitatieve zin als in kwantitatieve zin. Dit is ook nodig voor de uiteindelijke vertaling naar operationele plannen. Een goed middel voor deze vertaling is de CROW publicatie ‘kwaliteitscatalogus openbare ruimte. Dit is een catalogus die landelijke standaardnormen geeft voor het onderhoud van objecten in de openbare ruimte. Dit gebeurt op vijf kwaliteitsniveau’s: A+, A, B, C en D. De normen bestaan uit meetbare criteria met begrijpelijke omschrijvingen en illustratieve foto’s. ‘Aan de hand van deze richtlijn kan inzichtelijk gemaakt worden wat de huidige kwaliteit is van de openbare ruimte. Op basis van onze visie stellen wij vervolgens plannen op waarin beschreven wordt wat we willen. Dit noemt Krouwel ‘outputgericht denken’. ‘En voor outputgericht denken is commitment nodig. Vandaar dat het zo belangrijk is dat de gehele afdeling zich commiteert aan een gezamenlijke visie.’

Act

Plan

Check

Do

53

Continu proces Het is duidelijk dat de gemeente Neerijnen -met in het bijzonder de afdeling beheer- een strategische koers heeft uitgezet. ‘Uiteindelijk is het doel veel meer kennis van marktpartijen te benutten. Dit komt ook terug in onze visie. En om dat goed te doen, zullen wij als gemeente een traject moeten doorlopen, waarbij zowel veranderingen in de structuur als in de cultuur optreden. Deze veranderingen doe je niet van vandaag op morgen en eigenlijk ben je er ook nooit mee klaar. Ook in het zojuist geschetste veranderproces, waarbij we gezamenlijk onze visie bepalen, deze vertalen naar tactisch niveau en uiteindelijk naar operationeel niveau, hanteren wij het principe ‘Plan - Do - Check - Act’. Deze benadering geeft aan dat dergelijke processen continu aan veranderingen onderhevig zijn.

54

Zowel opdrachtgevers als opdrachtnemers staan voor een opgave Door de veranderende aanbestedingsmarkt is het van belang dat zowel opdrachtgevers als opdrachtnemers onder ogen zien voor welke opgave zij staan. Voor beide partijen is er werk aan de winkel en is het een hele uitdaging om de organisatie aan te passen aan de ontwikkelingen in de markt. Doordat beide partijen actief bezig zijn met deze veranderingen, is er ook voor beide partijen meer ruimte en zijn er meer kansen om toegevoegde waarde te kunnen leveren. Deze veranderprocessen lopen natuurlijk nooit helemaal synchroon, al zal dat wel het makkelijkst zijn. Juist daarom is het ook van belang dat zowel de opdrachtgever als de opdrachtnemer zich voorbereid op de competenties die in de toekomst gevraagd worden. Krouwel: ‘Voor opdrachtnemers betekent dit dat zij goed moeten weten wat er speelt in de markt. Doe hier onderzoek naar! Ben open als bedrijf en ga in gesprek met gemeenten. Of met collega bedrijven. Kijk ook op welke manier toegevoegde waarde gerealiseerd kan worden door op een slimme manier samen te werken met andere ondernemers, bijvoorbeeld door een gezamenlijk aanbod in de markt te zetten. Creëer een behoefte. De opdrachtnemer krijgt, zeker in de civiele techniek, een andere rol. Voor opdrachtgevers geldt dat zij meer zouden moeten samenwerken met andere gemeenten. EMVI vraagt om een bepaalde deskundigheid en leer van andere gemeenten hoe zij daar mee om zijn gegaan. Kijk ook of je gezamenlijk grotere hoeveelheden op de markt kunt zetten, waardoor je meer bewegingsruimte creëert voor marktpartijen, zodat zij beter hun toegevoegde waarde kunnen bieden. Het inkoopbureau zou hierin perfect een coördinerende rol kunnen spelen.’

Do’s & don’ts opdrachtgevers: •

•

erk meer samen met andere gemeenten. Kijk hoe zij EMVI aanpakW ken en op welke wijze zij de competenties en deskundigheid al dan niet in huis hebben gehaald. Kijk of je als gemeenten samen grotere hoeveelheden op de markt kunt zetten, waardoor je meer bewegingsruimte creëert voor marktpartijen.

Do’s & don’ts opdrachtnemers: • • • •

eet wat er speelt in de markt, doe daar onderzoek naar en W bepaal je koers. Stel je open op en ga in gesprek met gemeenten en collega bedrijven. Creëer een behoefte bij opdrachtgevers. Biedt toegevoegde waarde en maak deze ook kenbaar.

55

Neem kleine stappen, maar begin wel Volgens Van Reeuwijk beschikken overheden vaak over onvoldoende kennis en ervaring om op een andere wijze hun opdracht in de markt te zetten. Belangrijk is: maak tijdig bekend wat je te vergeven hebt. Opdrachtgevend Nederland kan hier nog slagen in maken. ‘Dat betekent dat je een andere weg moet bewandelen en de markt meer ruimte moet bieden. Dat kan zowel via de keuze van producten als processen. Met de EMVI methodiek kan naast de prijs, ook de inhoud van een aanbieding worden gewaardeerd.

Drie stappen om meerwaarde uit de markt te verkrijgen, van eenvoudig naar complexer: 1.

Expert aan het woord: Teun van Reeuwijk Projectleider, CROW 56

Gunnen op Waarde in tijden van bezuinigingen ‘Veel opdrachtgevers zijn er van overtuigd dat als ze voor de laagste prijs gaan, ze ook daadwerkelijk de laagste prijs krijgen en goedkoop uit zijn’, zegt Teun van Reeuwijk, projectleider bij CROW. ‘ De stelling goedkoop is duurkoop gaat misschien niet helemaal op, maar in de praktijk ontstaan veel situaties waarbij het meer- en minderwerk je om de oren vliegt. De oorzaak hiervan is dat de bestekschrijver onvoldoende zicht heeft op de uitvoerbaarheid van het bestek, en tegen welke problemen men zal aanlopen. Dat komt vooral door de manier waarop het bestek is opgesteld. Onvoldoende duidelijk en vaak sturend in de uitvoeringswerkwijze waardoor de aannemer geen keuzevrijheid heeft om de voor hem meest optimale uitvoeringsmethodes in te zetten. Hierin wil men verandering aanbrengen. Het meest voor de hand liggend is oplossingsvrij specificeren. Nog lang geen gemeengoed, maar daar kan je best eens mee experimenteren’, meent Van Reeuwijk.

Juist op de punten waarop compromissen zijn gemaakt in het bestek ten aanzien van de kwaliteit kan de meerwaarde van de markt blijken. Vaak kunnen zij jouw wensen op basis van hun expertise tegen gelijke kosten efficiënter invullen en dáár moet je de varianten vragen’ 2. Een andere mogelijkheid is wensen te definiëren, niet van tevoren invullen, maar de markt oplossingen te laten aanreiken. Dat kan zowel over het product als proces gaan. Aanbiedende partijen kunnen vaak veel betekenen als het gaat om het inrichten van het uitvoeringsproces wanneer ze niet gehinderd worden door beperkende voorwaarden. 3. Een volgende stap kan het toepassen van de ‘gunnen op waarde’ methodiek zijn. Deze methodiek is bedoeld om uniformiteit te bewerkstelligen bij aanbestedingen waar kwaliteitsaspecten een groot deel van de beoordeling bepalen. Het principe van gunnen op waarde is denken in eisen en wensen. Eisen worden opgesteld op basis van wat minimaal gerealiseerd moet worden. De wensen bepalen de toegevoegde waarde die je wilt hebben. Daarbij geeft de aanbestedende dienst per wens aan welk bedrag in euro’s men er maximaal voor over heeft.

‘Begin eens met een bestek’, zegt Van Reeuwijk. ‘Je kunt twee kanten op: sta varianten toe en dan moet je EMVI toepassen, of kies voor een bestek met vrij in te vullen wensen. Voor het beoordelen van wensen gebruik je eveneens de EMVI methodiek. Op die manier kunnen aanbesteders een voorzichtige opmaat maken naar meer inbreng van de markt als het gaat om verantwoordelijkheden en meer ruimte voor de markt’.

57

Varianten op het bestek Geef duidelijk aan voor welke onderdelen van het bestek varianten gewenst zijn. Dat kan o.a. over producten gaan. Bijvoorbeeld wanneer het bestek voorziet in betonstraatstenen en sta een duurzame variant toe om te zien wat de markt kan bieden. Belangrijk is om van te voren aan te geven om in geld uit te drukken wat de aanbesteder over heeft voor deze duurzame variant. Dan kan de markt binnen dat kader met de beste oplossing komen voor dat specifieke ‘probleem’.

58

Innovatief aanbesteden en bezuinigen Bezuinigingen en innovatief aanbesteden, hoe verhoudt zich dat tot elkaar? ‘Vaak denkt men dat uitvragen op de laagste prijs ook leidt tot goedkopere oplossingen. Maar let op: bij een bestek heb je je kwaliteitsniveau zelf bepaald en je verwacht een bepaalde inschrijvingssom. Dat kwaliteitsniveau is een opstelsom van de minimumeisen en van de wensen die je had ingevuld. Daarbij had je óf te weinig geld of te weinig ruimte. Wat ik bedoel is: je hebt zelf al compromissen gesloten over je wensen terwijl de markt daarin iets kan betekenen. Juist op díé compromissen kan de meerwaarde van de markt blijken. Vaak kunnen zij jouw wensen op basis van hun expertise efficiënter en tegen lagere kosten invullen en dáár moet je de varianten vragen’, legt Van Reeuwijk uit. ‘Bezuinigingen hoeven dus geen belemmering te zijn. Heb je meer financiële ruimte, dan geef je misschien iets meer uit maar dan wel aan duurzame producten die langer mee gaan’. Alternatieven en varianten hoeven niet duurder te zijn Net als de marktpartijen maken gemeenten keuzes. De markt beschikt vaak over meer kennis van producten en uitvoeringstechnieken. Daardoor zijn ze in staat voor hetzelfde geld een beter product te leveren. Wanneer voorzichtig vanuit een besteksomgeving wordt geëxperimenteerd dan vormt de besteksoplossing altijd nog een veilige basis en zijn de gevraagde varianten op zijn minst vergelijkingsmateriaal. Vaak wordt dan inzichtelijk dat varianten niet per se duurder hoeven te zijn. ‘De besteksoplossing had je misschien met een 7,5 gewaardeerd, terwijl een van de inschrijvers voor hetzelfde geld een 8,5 kan bieden doordat hij een beter product kan aanbieden, dat gebeurt’. Gunnen op waarde Minimale eisen en wensen worden apart beoordeeld. Niet voldoen aan minimale eisen betekent uitsluiting. Wensen worden met een rapportcijfer gewaardeerd dat omgezet wordt naar bedragen. ‘Wanneer een inschrijver

de wens maximaal weet in te vullen geef je een 10 en indien niet of minder een 6 of een 8. Een 6 voldoet aan de minimale eisen en levert geen meerwaarde op. Uiteindelijk wordt de meerwaarde in bedragen getotaliseerd en in mindering op de inschrijfsom gebracht. Met een speciaal daarvoor ontwikkeld en gevalideerd rekenblad dat via CROW verkrijgbaar is ‘rank’ je de evaluatieprijzen. De inschrijver met de laagste evaluatieprijs doet dan de economisch meest voordelige inschrijving’. Op deze manier wordt alleen meerwaarde toegekend aan wat is beoordeeld. De verhouding tussen kosten en de mate waarop wensen worden ingevuld resulteert vaak in aanbiedingen die voor de opdrachtgever heel positief uitpakken. Ondernemend aanbesteden Van Reeuwijk kan zich voorstellen dat een gemeente nog zoekende is naar de toepassing van EMVI. Wanneer wel en wanneer niet? Ook hierin kan de markt vooraf meedenken. ‘Als je wilt dat de markt meedenkt, vraagt dit wel om een structurele aanpak voor het vroegtijdig bekendmaken van projecten. De aanbestedingskalender gaat hierin voorzien (www.Aanbestedingskalender.nl). Zet deze projecten op de kalender als een pre-vooraankondiging. Nodig de markt uit om voor zo’n project met suggesties te komen. Dit kan bijvoorbeeld betrekking hebben op de inhoud, de te kiezen contractvorm of het toepassen van EVMI, enz. Met een gedragscode kan je ongewenste acquisitie voorkomen. ‘Organiseer een keer per jaar een regionale marktdag waarin de verkregen ervaringen worden gedeeld. Daarmee genereer je een leereffect dat twee kanten op werkt. Op dit moment krijg ik de indruk dat gemeenten best bereid zijn om projecten uit hun lopende begroting bekend te maken. Een bijkomende toegevoegde waarde van deze vroege bekendmaking is dat je weet waar je buurgemeente mee bezig is’. Van Reeuwijk beveelt aan om projecten eerder te melden. ‘Dan hebben gemeenten meer ruimte om innovatieve oplossingen te benutten en dat is ook in het voordeel van het effectief inzetten van beschikbare middelen!’.

59

Toolkit opdrachtgevers Verwijzingen naar relevante publicaties

Platforms voor vragen stellen, aansluiting vinden en inspiratie

Organisatie: Naam publicatie: Omschrijving publicatie:

Bouwend Nederland Duurzaam inkopen en aanbieden in de praktijk Praktijkvoorbeelden duurzaam inkopen in de GWW

Platform: Omschrijving platform:

CROW - www.crow.nl Het nationale kennisplatform voor infrastructuur, verkeer, vervoer en openbare ruimte

Organisatie: Naam publicatie: Omschrijving publicatie:

CROW Gunnen op Waarde (publicatie 253) Methoden om de economisch meest voordelige inschrijving (EMVI) vast te stellen

Platform: Omschrijving platform:

PIANOo - www.pianoo.nl Expertisecentrum aanbesteden tbv professionalisering van inkoop bij alle overheden

Organisatie: Naam publicatie: Omschrijving publicatie:

CROW Risico’s & Aanbesteden (publicatie 274) Procesbeschrijving optimale risicoverdeling bij geïntegreerde contracten

Platform: Omschrijving platform:

Regionale Regieraden Bouw - www.regieraadbouw.nl Regionale schakels van de landelijke regieraad (nu Vernieuwing Bouw)

Platform: Omschrijving platform:

Organisatie: Naam publicatie: Omschrijving publicatie:

CROW Leidraad Aanbesteden Bouwopdrachten (publicatie 465) Professionele standaard voor doelmatig en juridisch verantwoord aanbesteden in de bouw

Vernieuwing Bouw - www.vernieuwingbouw.nl Onafhankelijk platform voor ontmoeting, kennisuitwisseling en samenwerking in de bouw

Platform: Omschrijving platform:

De bouw vernieuwt - www.debouwvernieuwt.nl Bundeling van informatie over vernieuwing in de bouw met als doel kennisdeling

Organisatie: Naam publicatie: Omschrijving publicatie:

CROW Wegbeheer- en kwaliteitscatalogus openbare ruimte Landelijke standaardnormen voor onderhoud van objecten in de openbare ruimte

Platform: Omschrijving platform:

Bouwend Nederland - www.bouwendnederland.nl Vereniging van bouw- en infrabedrijven: advies, marktinformatie, online diensten

Platform: Omschrijving platform:

Kamer van Koophandel - www.kvk.nl Informerende en ondersteunende organisatie voor ondernemers

Platform: Omschrijving platform:

VNO-NCW - www.vno-ncw.nl Werkgeversorganisatie met als doel een goed ondernemings- en investeringsklimaat

60 Organisatie: Naam publicatie: Omschrijving publicatie:

CROW-et cetera Jaargang 6 nr. 4 (mei/juni 2011) ‘Tielse straat opnieuw ingericht met RAW-contract en EVMI’

Organisatie: Naam publicatie: Omschrijving publicatie:

PIANOo Metrokaart aanbesteden Vragen & antwoorden over inkopen en (Europees) aanbesteden

Organisatie: Naam publicatie: Omschrijving publicatie:

Vernieuwing Bouw Meer waarde voor je geld Veertien voorbeeldprojecten waar gegund is op meer waarden dan alleen prijs

Organisatie Naam publicatie Omschrijving publicatie

Vernieuwing Bouw Gunnen op Waarde, vaker en effectiever Bestuurders, projectmanagers, aanbestedingscoördinatoren, wie maakt het verschil?

61

Bedrijvengids Rivierenland Buren Doornebal Interieurs BV Interieurinrichting en stofferingen, Lienden www.doornebal.nl [email protected] T 0344 - 602914 Contactpersoon: K. Prosman Ontwerp en realisatie hoogwaardige interieurs. Reconstructie textiele materialen en behang voor historische interieurs (monumenten). Ambachtelijke verwerking incl. wandbespanning. Kerkstra loodgietersbedrijf BV Installatiebedrijf, Lienden www.kerkstraloodgietersbedrijf.nl [email protected] T 0344 - 604128 Contactpersoon: H. Kerkstra Centrale verwarming, lood- en zinkwerk, gas+water+sanitair, zonne-energie, warmtepompen.

62

Elektrotechniek A.H.C. van Ommeren BV Elektrotechniek, Lienden www.elektroworldahcvanommeren.nl [email protected] T 0344 - 601278 Krijger & Wagter Architecten BV Architectenbureau, Buren www.krijgerwagter.nl [email protected] T 0344 - 571850 Contactpersoon: P. Wagter Woningbouw, utiliteitsbouw, monumenten. Gert Stap Schildersbedrijf Schildersbedrijf, Zoelen [email protected] T 0344 - 681847 of 06 - 20601172 Contactpersoon: A. Versteeg Restauratie, beglazing, onderhoud, wandafwerking. Gebr. de Ronde BV Groenvoorziening, straatwerk en wegenonderhoud, Beusichem www.gebrderonde.nl [email protected] T 0345 - 501770 Contactpersoon: H. de Ronde

Een belangrijke kwaliteit is het ontzorgen van opdrachtgevers: Vakmanschap en moderne machines + afspraken nakomen = efficiënt en flexibel werkproces! Lijo Groep BV Elektrotechnisch installatiebedrijf, Ingen www.lijo.nl / [email protected] T 0344 - 603002 Contactpersoon: Sabyne van Mourik Lijo BV is een familiebedrijf dat zich al sinds 1983 specialiseert in effectieve en kostenbesparende oplossingen voor telecommunicatie en (brand) beveiliging. Gebr. v.d. Netten v. Stigt BV Aannemingsbedrijf bouw en utiliteit, Zoelmond www.nettenstigt.nl [email protected] T 0345 - 501930 Contactpersoon: E.H.A. Brands Restauratie van monumentale Betuwse boerderijen, kerken, huizen, etc. De bouw van DuWo-comforthuizen conform het extreem energiezuinige Passiethuis concept. Loon- en grondverzetbedrijf Weiman en Zn. Grondverzet en groenvoorziening, Ommeren www.loonbedrijfweiman.nl [email protected] T 0344 - 601270 Contactpersoon: W. Weiman Loonbedrijf Weiman is gespecialiseerd in het uitvoeren van grondwerkzaamheden en in de groenvoorziening. Ons scala aan machines en personeel staan voor u klaar. Timmer- en aannemersbedrijf G.M. van de Waal BV Utiliteits- en woningbouw, Ingen www.gmvandewaal.nl [email protected] T 0344 - 601310 Contactpersoon: De heer G.M. van de Waal Timmer- en aannemersbedrijf in nieuwbouw, renovatie en onderhoud

Culemborg Aannemersbedrijf C. van Dillen en zoon BV www.cvandillen.nl [email protected] T 0345-509060 Contactpersoon: de heer C. van Dillen Specialisatie: klein en grootschalig onderhoud en renovatie, nieuwbouw en verbouw woningen en utiliteit Aannemingsbedrijf Gebr. Van Santen BV G.W.W., Culemborg www.gebr-vansanten.nl [email protected] T 0345 - 512200 Contactpersoon: A.J. van Santen Grond-, weg-, en waterbouw, bouwrijp maken, reconstructie riool- en straatwerk, etc. Bouw- Aannemingsbedrijf van Santen & Zn. BV Woning- en utiliteitsbouw, Culemborg www.vansantenbouw.nl [email protected] T 0345 - 512314 Contactpersoon: M. van Santen • Renovatie en restauratie • Nieuwbouw vrijstaande woningen • Nieuwbouw bedrijfspanden Ipec Installatietechniek Retail en utiliteit, Culemborg www.ipec.nl [email protected] T 0345 - 513088 Contactpersoon: R. Verbeek Nieuwbouw en renovatie in elektrotechniek, datanetwerken, beveiligingen en services. Joh. Versteeg BV Grondwerk - riolering - bestrating, Culemborg www.joh-versteeg.nl [email protected] T 0345 - 512847 Contactpersoon: J.G.M. Versteeg Aanleg en onderhoud riolering, hogedrukreiniging, camera-onderzoek. Rasing Bouw en Aannemingsbedrijf BV Burgerlijke en Utiliteitsbouw (B en U),

Culemborg www.rasingbouw.nl [email protected] T 0345 - 516866 Contactpersoon: W. Rasing Bouwen voor plaatselijke en regionale overheid (scholenbouw, sport, enz.). Nieuwbouw en onderhoud bedrijfspanden en woningen. Restaureren en renoveren panden.

Druten Aannemersbedrijf Hoes BV Woning- en utiliteitsbouw, stallenbouw, Horssen www.aannemersbedrijfhoes.nl [email protected] T 0487 - 541223 Contactpersoon: I.W.W.G. Janssen Steenberg. Woning- en utiliteitsbouw, betonwerken, kelders, stallenbouw, agrarische sector. Greentech Energy BV Levering en installatie van duurzame energiesystemen, Afferden www.greentech-energy.nl [email protected] T 0487 - 515860 Contactpersoon: Ing. E.P. van den Eijkel Eén aanspreekpunt van plan/advies, installatie en service bij het realiseren van zonne-energieprojecten. RTP Elektrotechniek BV Elektrotechnisch Installatiebedrijf, Afferden www.rtp.nl [email protected] T 0487 - 585100 Contactpersoon: P.J.M.H. de Waal Elektrotechnische installaties, besturingspanelen, brandmeldinstallaties, automatisering, engineering, telefoonsystemen. Bouwbedrijf ATTENT Woningbouw en onderhoud, Druten www.bouwattent.nl [email protected] T 0487 - 595881 Contactpersoon: H. van Wamel Renovatie, onderhoud en nieuwbouw Megens Installaties Druten Elektrotechnisch en werktuigbouwkundig installatiebedrijf, Druten www.megens-installaties.nl [email protected]

T 0487 - 581510 Contactpersoon: F. Megens Elektrotechnische en werktuigbouwkundige installaties, warmtepompen, warmte-koude opslag, meet- en regeltechniek, warmteterugwininstallaties. Basten BV Infra, wegenbouw, grondverzet, Horssen www.firmabasten-horssen.nl [email protected] T 0487 - 542607 Contactpersoon: Dhr. Basten Riolering, wegenbouw, grondverzet, archeologisch bodemonderzoek, verhuur grondverzetmaterieel.

Geldermalsen Lobru wegenonderhoud BV G.W.W., Geldermalsen www.lobru-bv.com [email protected] T 0345 - 5077062 Contactpersoon: J. Hol Calamiteiten, verkeersmaatregelen, geleiderailwerkzaamheden. Van Kessel Wegenbouw BV G.W.W., Geldermalsen www.vankesselwegenbouw.nl [email protected] T 0345 - 574136 Contactpersoon: B. van Kessel Het ontzorgen van onze klanten door persoonlijke begeleiding en oplossingsgericht denken.. Komen tot een eindproduct met de beste prijs-kwaliteitverhouding. B.M. Bouw Geldermalsen Bouwbedrijf, Geldermalsen www.bmvanhouwelingen.nl [email protected] T 0345 - 471030 Contactpersoon: K. Huisman Geen specialisatie. Betucom Woningbouw, Beesd www.betucom.nl [email protected] T 0345 - 572832 Contactpersoon: Z.H. van Doorn Kozijnrenovatie, aan- en erbouw, gevel-onderhoud, volglas balkonschermen.

Koumet BV Bouwbedrijf en aannemersbedrijf voor metselwerken, Beesd [email protected] T 0345 - 683546 Contactpersoon: F. Koudijs Bedrijf is tweeledig: Gespecialiseerd metselwerk voor diverse landelijke grote aannemers (woningbouw e.d.). Daarnaast aannemersbedrijf voor verbouwingen, nieuwbouw woningen, bedrijfshallen e.d. in de regio. Bonte Elektrotechniek BV Woningbouw, utiliteit, Beesd www.bonte.nl / [email protected] T 0345 - 684300 Contactpersoon: H.T.J. Verweij Aanleg van installaties in de woningbouw en utiliteit van seriematige woningbouw, bedrijfspanden, enkelvoudige woningen in nieuwbouw en renovatie. Ridderhof Schildersbedrijf Restauratie schildersbedrijf, hout- en marmerimitatie, verguldwerk, Deil www.ridderhofschildersbedrijf.nl [email protected] T 0345 - 651278 Contactpersoon: Anita Onderhoud schilderswerk, kerkorgels, wijzerplaten en torenhanen, toren63 bollen, behangwerk. Gebr. van Breda BV Wegenbouw, Geldermalsen www.gebr-van-breda.nl [email protected] T 0345 - 575193 Contactpersoon: De heer C.D. van Breda 35 jaar bestrating & wegenbouw

Lingewaal Verweij Schildersbedrijf Schildersbedrijf, Asperen www.verweijschildersbedrijf.nl [email protected] T 0345 - 613188 Contactpersoon: F. Verweij Vakkundig op het gebied van schilderwerk, beglazingen, houtrotherstel, onderhoudsabonnementen, behangen, spuitwerk en kleuradvies. Bouwbedrijf Sprong BV Woning- en utiliteitsbouw, Asperen www.bouwbedrijfsprong.nl

[email protected] T 0345 - 613081 Contactpersoon: J.C. Sprong Bouw en verbouw van woningen, kantoren en bedrijfspanden. Bouwcombinatie DE ZEEUW BV Bouwbedrijf, Herwijnen www.zeeuwbouw.nl [email protected] T 0418 - 581489 Contactpersoon: A. de Zeeuw Allround bouwbedrijf in ver-/nieuwbouw van woningen en utiliteitsbouw, het restaureren van monumenten en onderhoud van al uw onroerend goed. Sterk-Heukelum BV Infra- en machineverhuur. Heukelum www.sterk-heukelumbv.nl [email protected] T 0183 - 561598 Contactpersoon: A.H. Sterk Verhuur grondverzetmachines met GPS-systeem. Vacuumsystemen en leggen van industrieplaten en straatstenen.

64

VOF Schildersbedrijf van Dongen & Vendeloo Schildersbedrijf, Spijk [email protected] T 0183 - 563038 Contactpersoon: M. Vendeloo Het schilderen van lichtmasten, verkeersregelinstallaties en constructies.

Maasdriel Schröder Bouw & Montage Bouw woning & utiliteit, Hedel www.schroder-bouw.nl [email protected] T 073 - 5993095 Contactpersoon: J. Schröder Meer dan 30 jaar ervaring met: • onderhoud en renovatie • kozijnen en vliesgevels (kunststof/ aluminium/hout) • hardglazen/aluminium constructies • aanbouwen/serres/lichtstraten Van Mil BV Stukadoorsbedrijf, Hedel www.vanmilstukadoors.nl [email protected] T 073 - 5994236 Contactpersoon: J.M. van Mil Restauratie en stukadoorswerk.

Bonte Installaties Woningbouw en utiliteit, Hedel www.bonte.nl [email protected] T 073 - 5992761 Contactpersoon: H.T.J. Verweij Totaalinstallateur op het gebied van werktuigbouwkunde, elektrotechniek en beveiligingstechniek in de woningbouw en utiliteit. Janse Afbouw Afbouwbedrijf, Hedel www.jansenafbouw.nl [email protected] T 073 - 5949334 Contactpersoon: F. Janse Het plaatsen van systeemwanden en plafonds. Hoeflake Elektrotechniek Groep BV Bouw - Industrie - Infra, Hedel www.hoeflake.nl [email protected] T 073 - 5998350 Contactpersoon: H.A. Hoeflake • Installatietechniek • Infratechniek • Verkeersindustrie • Schakelkasten en panelenbouw • Detectietechnieken B&S Schilderwerken Schildersbedrijf, Hedel [email protected] T 073 - 5992759 of 06 - 55738888 Contactpersoon: H. Schaeken Alle voorkomende schilder- en glaswerk Vogel Bouw BV Woning- en utiliteitsbouw, Hoenzadriel www.vogelbouw.nl [email protected] T 0418 - 553963 Contactpersoon: P.C. Vogel Van ontwerp tot realisatie. ISO 9001 en VCA Certi. Schildersbedrijf Poulisse Schildersbedrijf, glasservice, Velddriel www.poulisse.com [email protected] T 0418 - 632223 Contactpersoon: B.J. Poulisse Klein, maar flexibel bedrijf dat uitblinkt in kwaliteit en vakmanschap. Het familiebedrijf bestaat al meer dan 140 jaar.

EVVM infra VV Infra, Velddriel www.evvm.nl [email protected] T 0418 - 631451 Contactpersoon: P. Tinnemans • Reconstructie • Asfalt • Markeringen

Amevo Techniek BV Kassenbouw, Heerewaarden www.amevotechniek.com [email protected] T 0487 - 591630 Contactpersoon: J. Beerens Foliestallen, foliekassen, schaduwhallen, wandelkappen, klimaathallen, regenkappen.

Batec BV Betonrenovatie Gespecialiseerd bedrijf infra, woningbouw, industrie, Velddriel www.batec.nl [email protected] T 0418 - 635698 Contactpersoon: Ing. H.H. Smit Onderhouden van beton, staal, metselwerk en repareren en renoveren van civiele constructies in woningbouw en industrie. Gecertificeerd en duurzaam.

Galektron BV Lekdetectie, Rossum www.galektron.nl [email protected] Contactpersoon: T.M. aan den Toorn Opsporen van lekkages in gas- en waterleidingen. Niet voor particulieren.

MP Montage vof Dak-, wand-, en gevelbeplating, Ammerzoden [email protected] T 073 - 5949395 Contactpersoon: J. Pasnagel Levering en montage. Gebr. vd Oord Bommelerwaard BV G.W.W., Ammerzoden I www.oordwegenbouw.nl [email protected] T 073 - 5991758 Contactpersoon: T. vd Oord Bestratingen en rioleringen. Aannemingsbedrijf Huub Verlouw BV G.W.W., Ammerzoden www.huubverlouw.nl [email protected] T 073 - 5991388 Contactpersoon: H.J. Verlouw Grondwerken, wegenbouwkundige werken, waterbouwkundige werken in de ruimste zin des woords. T.S.A. BV Schildersbedrijf, Ammerzoden www.schilderdenbosch.nl [email protected] T 073 - 5991219 Contactpersoon: J.A. Heijnen Onderhoud monumenten, scholen, woningen en kantoren. Glaszetten en behangwerkzaamheden.

Montagebedrijf Elma BV Hekwerk leveren, monteren en repareren. Kerkdriel www.elmahekwerkmontage.nl [email protected] of [email protected] T 0418 - 633511 of 06 - 22452864 Contactpersoon: Th. Eltink Leveren en monteren van allerlei soorten hekwerk en poorten. Tevens reparatie en onderhoud van alle soorten hekwerk en poorten. HDB Civiel BV Aannemer G.W.W. en bouwkundige werken, Kerkdriel www.hdbciviel.nl [email protected] T 0418 - 633732 Contactpersoon: E. van Haag Aanleggen en onderhouden van grond-, weg-, en waterwerken en bouwkundige werken. HDB Civiel biedt een totaaloplossing voor uw civiele vraagstuk. Specialisatie: Bouwteam. Bouwbedrijf H. Goesten BV Bouw-/aannemingsbedrijf, Kerkdriel www.hgoestenbv.nl [email protected] T 0418 - 631462 Contactpersoon: H. v.d. Sluijs • Utiliteitsbouw • Persoonlijk contact Aannemersbedrijf Hans Goesten BV Nieuwbouw, verbouw, onderhoud, kleine utiliteitswerken, Kerkdriel www.hansgoesten.nl [email protected] T 0418 - 631055

Contactpersoon: S.C.G. Goesten Nieuwbouw, verbouw, onderhoud, utiliteitswerken, restauratiewerken. Van Herwijnen BV Aannemersbedrijf GWW, Kerkdriel www.mvanherwijnen.nl [email protected] T 0418 - 631777 Contactpersoon: A.M.M. van Gessel Wegenbouw, grondwerken, rioleringen, sloopwerk. Aannemingsbedrijf Joh.F. Goesten en Zn. BV Burgerlijke en utiliteitsbouw, Kerkdriel www.aannemersbedrijfgoesten.nl [email protected] T 0418 - 631306 Contactpersoon: J.C.M. Goesten Utiliteitsbouw (scholen, banken, gezondheidszorg) maar ook woningbouw en onderhoudswerk. RVE Finishing Systems BV Afbouw, Kerkdriel [email protected] T 073 - 8900450 Contactpersoon: R. van Rijn Het leveren en monteren van systeemplafonds, systeemwanden, metalstud systemen, timmerwerk, bekleden van brandwerende constructies.

Neder-Betuwe GMB Infratechniek, betontechniek, installatietechniek, rioleringstechniek, Opheusden www.gmb.eu [email protected] T 0488 - 449449 Contactpersoon: W. Stobbink Sanering van verontreinigde locaties. Rioolbeheer: reinigen, inspecteren en renoveren van rioleringen, gemalen en persleidingen (incl. E/W installatie). Betuwe Funderingen BV Betonbouw, Opheusden www.betuwe-funderingen.nl [email protected] T 0488 -4 80022 Contactpersoon: A.J. van de Kolk Betonwerkzaamheden: Betonvloeren, verdiepingsvloeren, kelders, diverse funderingen, enz.

Fa. A.H. Roelofsen en Zn. Installatiebedrijf, Opheusden www.roelofsen-installatie.nl [email protected] T 0488 - 441374 Contactpersoon: J.D. Roelofsen Water, gas, sanitair, cv-installatie, dakwerk, lood- en zinkwerk. Quint Nooren (W.H. Quint & Zn) Infra, Ochten www.quint-nooren.nl [email protected] T 0344 - 641414 Contactpersoon: J. Quint Gecertificeerde aanleg en onderhoud, vloeistofdichte voorzieningen in/voor betonvloeren, elementenvloeren, hoogwaardige coatingsystemen. Schilderwerken Hommerson BV Schildersbedrijf, Ochten www.hommerson-schilderwerken.nl [email protected] T 0344 - 642375 Contactpersoon: G. Hommerson 25 jaar ervaring in schilder-, glas- en behangwerk, zowel bij particulieren als bedrijven. Aannemersbedrijf Rijsdijk Woningbouw, Ochten www.rijsdijkbouw.nl [email protected] T 0344 - 642870 Contactpersoon: A. Rijsdijk-Arissen Aanbouwen, (grote) inpandige verbouwingen, (kunststof) kozijnen, nieuwbouw. Van Gessel Ramen en Deuren Renovatie - bouw, Echteld www.vangessel.nl [email protected] T 0344 - 642530 Contactpersoon: Johan Kerpentier Renoveren van kozijnen incl. ramen, deuren en glas in hout, kunststof en aluminium. Vercon Elst BV Staalconstructies, trappen en hekwerken, Kesteren www.verconelst.nl [email protected] T 0488 - 482656 Contactpersoon: B. v.d. Heijden Ambachtelijke constructiewerk, stalen trappen en hekwerk.

65

Gebr. Hoogakker Woningbouw, Dodewaard [email protected] T 0488 - 411637 Contactpersoon: J.A. Hoogakker Nieuwbouw - verbouw.

[email protected] T 0345 - 569798 Contactpersoon: A. van de Beek jr. • Advies en ontwerp • Aanleg en montage • Gestuurd boren

Elektrotechniek Peters van Ton BV Elektrotechnisch Installatiebedrijf, Dodewaard www.petersvanton.nl [email protected] T 0488 - 411214 Contactpersoon: W. Peters van Ton Kracht- en lichtinstallaties, branden beveiligingsinstallaties, toegangscontrole, schakelkastenbouw, dataen geluidsinstallaties, programmeerbare besturingen.

Aannemersbedrijf Van der Helden BV Aannemersbedrijf, Ophemert I www.vanderhelden.nl E [email protected] T 0344 - 650490 Contactpersoon: W. van der Helden Burger- en utiliteitswerken, alsmede onderhoud, renovatie en monumentaal.

Neerijnen Aannemersbedrijf Verweij BV Bouwbedrijf, Waardenburg www.aannemersbedrijfverweij.nl [email protected] T 0418 - 652131 Contactpersoon: H. Verweij Woningbouw, utiliteit, renovatie, onderhoud, machinale houtbewerking.

66

Van de Sandt Construction BV Staalconstructies/staalbouw, Waardenburg www.vandesandt.nl [email protected] T 0418 - 651373 Contactpersoon: P.W. van de Sandt Meer dan 200 jaar ervaring en expertise in staal(bouw): • Gericht op de utiliteitsbouw • Toepassingen voor de weg- en waterbouw • Dak- en gevelbekleding Mouwrik Waardenburg BV G.W.W., Waardenburg www.mouwrik.nl [email protected] T 0418 -654620 Contactpersoon: R. Heim Ons doel is opdrachtgevers te ontzorgen. Aan ons toevertrouwde projecten brengen wij altijd tot een goed einde. Wij gaan ervoor! Van de Beek kabels-leidingen.nl Kabel en leiding infrastructuur, Neerijnen www.kabels-leidingen.nl

Van Maurik Bouw BV Utiliteitsbouw, Ophemert I www.mourikbouw.nl [email protected] T 0344 - 651262 Restauratie, renovatie, enz. Van Gameren Jr. B.V. Infra, Tuil www.vangamerenjr.nl [email protected] T 0418 - 591347 Contactpersoon: A.W. van Gameren Grondwerk, bestrating en rioleringswerken

Tiel De Vree en Sliepen BV Bouwbedrijf, Tiel I www.vreesliepen.nl E [email protected] T 034 4- 636960 Contactpersoon: T.A. van der Netten van Stigt De Vree en Sliepen bouwt sinds 1889 voor particulieren, bedrijven, overheden en onderwijs- en zorginstellingen binnen de regio en daarbuiten. Hoobroeckx-Schilders Schildersbedrijf, Tiel www.hoobroeckx-schilders.nl [email protected] T 0344 - 622579 Contactpersoon: R. Hoobroeckx Hoobroeckx is specialist in restauratie en onderhoudsschilderwerk van woonhuis tot monumentale panden en kerken.

Schildersbedrijf Midden-Nederland BV Staalstraal- en schildersbedrijf,Tiel www.smnbv.nl [email protected] T 0344 - 610484 Contactpersoon: B.R. Bouwman Stralen en schilderen van stalen objecten in de ruimste zin van het woord. Oostendorp Installatietechniek BV Installatietechniek, Tiel www.oostendorp.nl [email protected] T 0344 - 670707 Contactpersoon: D.J. van Ommeren Ontwerpen, leveren, monteren en beheren van werktuigbouwkundige installaties in zowel utiliteit als industrie en woningbouw. ACW BV Grond-, weg- en waterbouw, Tiel www.acwtiel.nl [email protected] T 0344 - 626531 Contactpersoon: C. Monhenius Rioolvernieuwing, bouw/woonrijp, reconstructie, betonbouw, bodemsanering. Aannemersbedrijf C. van Dodewaard BV Bouw en utiliteit, Wadenoijen www.vandodewaard.nl [email protected] T 0344 - 661462 Contactpersoon: Ing. A. van Dodewaard Kleinschalige nieuwbouw, onderhoud, renovatie, verbouwingen.

West Maas en Waal ZAAGMIJ Infraspecialist zagen en boren, Altforst www.zaagmij.nl [email protected] T 0487 - 541665 Contactpersoon: D. van Gelder Asfalt- en betonwegen, boren en zagen, bochten en cirkels zagen, korte termijn planning, grote werksnelheid en capaciteit. Aannemingsbedrijf Driessen BV Bouw, sloop en G.W.W., vastgoedontwikkeling, Dreumel

www.aannemingsbedrijfdriessen.nl [email protected] T 0487 - 571568 Contactpersoon: E.J.A. Driessen Door alle bovengenoemde disciplines in eigen huis uit te voeren, ontzorgen wij onze opdrachtgevers volledig gedurende de uitvoering van een project.

• Recycling • Containerverhuur • Asbestverwijdering

Quartz BV Bouwbedrijf en timmerfabriek, Dreumel [email protected] T 0487 - 571534 Contactpersoon: P. Krebbers Timmerfabriek: Kozijnen, ramen, deuren. Bouwbedrijf: Kleinschalige nieuwbouw, verbouwingen en onderhoud

Silva Interieurbouw Interieurbouw, Beneden-Leeuwen www.silva-interieurbouw.nl [email protected] T 0487 - 593079 Contactpersoon: W. van Zuijlen Interieur op maat, zowel particulier als winkelpanden c.q. bedrijven.

De Regenboog Schildersbedrijf van Lubeek Glas- en schildersbedrijf, Dreumel www.vanlubeek.nl en www.regenboogverf.nl [email protected] T 0487 - 571512 Contactpersoon: T.A.M. van Lubeek-Zondag • Renovatie, onderhoud, nieuwbouw • Diverse soorten wandafwerkingen • Plaatsen diverse soorten beglazing • 10-jarige onderhoudsabonnementen van Glansgarant Van Tiem Elektro BV Elektrotechnisch installatiebedrijf, Wamel www.vantiem.nl [email protected] T 0487 - 591278 Contactpersoon: A.C. van Tiem Ontwerpen, installeren, onderhouden en keuren van elektrotechnische installaties van utiliteits- en woningbouwprojecten en op binnenvaartschepen. Aannemings-, sloop- en containerverhuurbedrijf De Ruiter BV Sloopwerk - infra, Boven-Leeuwen www.slopen.com [email protected] T 0487 - 592238 Contactpersoon: R. de Ruiter • Sloopwerkzaamheden • Grondwerkzaamheden

Aannemersbedrijf Vamele BV Woning- en utiliteitsbouw, Boven-Leeuwen www.vamele.nl [email protected] T 0487 - 501360 Monumenten restaureren, serrebouw

Zaltbommel D. Hobo & zn. Bouwwerken BV Woning-, kassen- en utiliteitsbouw, Nederhemert-Noord www.hobonederhemert.nl [email protected] T 0418 - 552253 Contactpersoon: D. Hobo Woningbouw, kassenbouw, scherminstallaties, utiliteitsbouw, zonneenergie (pv-cellen). Bouwbedrijf Gros vof Bouwbedrijf, Nederhemert [email protected] T 0418 - 552826 Leegstaande woningen en houtbouw en machinale houtbewerking. BUKO Bouwplaatsinrichting Tijdelijke huisvesting, Zaltbommel www.buko.nl [email protected] T 0418 - 573333 Contactpersoon: A. Zonnenberg Leverancier van tijdelijke huisvesting voor de bouw. BUKO levert units, keten en loodsen en verzorgt tevens opslag, montage en demontage. Busker Hei- en Waterwerken Hei- en funderingstechnieken (infra), Zaltbommel www.buskerbv.nl [email protected] T 0418 - 515792 Contactpersoon: M.A.M. Busker/ H. van Veen

• Damwandtoepassingen • Stempeling en bruggen (treadway’s) • Kraanschepen en pontons Architectenassociatie Zaltbommel BV Architectenbureau, Zaltbommel www.aa.z.nl [email protected] T 0418 - 515055 Contactpersoon: J.P.M. van der Hoek Herbestemming van oude panden tot stedenbouwkundig nieuwe ontwikkelingen. PRONED (Graffiti clean) Coating applicaties, Zaltbommel www.proned.nl [email protected] T 0418 - 510066 Contactpersoon: M. Mavromatis Het aanbrengen van anti-graffiti coating, impregneren, reinigen en coaten van bruggen, viaducten en geluidsschermen. M.F. Kramer en Zonen BV Woningbouw (aannemersbedrijf), Aalst [email protected] 0418- 672176 Contactpersoon: K. Kramer Nieuwbouw en verbouwen. Verhagen Dakbedekking BV Dakdekkersbedrijf, Gameren www.verhagendakbedekking.nl [email protected] T 0418 - 564264 Contactpersoon: R.J.M. Verhagen Het leveren en aanbrengen alsmede renoveren van complete duurzame dakbedekkingen incl. isolatie. Tevens aanleggen van veiligheidssystemen en dakbegroeiingen. G. van der Ven B.V. Aannemingsbedrijf Aannemingsbedrijf, Brakel www.vanderven.nl [email protected] T 0418-671510 Contactpersoon: Marielle Punt [email protected] G. van der Ven BV Aannemingsbedrijf is een betrouwbare, servicegerichte dienstverlener als het gaat om leidingwerken, natuurtechnische werken, wegenbouw en water- en betonwerken.

67

Innovatief samenwerken tussen opdrachtgevers en opdrachtnemers

68

Cor Slijkhuis

Cees van Dillen

Het begint met visie! Het stadhuis in Culemborg is een bijzonder monument. Het staat al sinds de 15 e eeuw op dezelfde plek, hoewel het huidige stadhuis is gebouwd in 1534 en nog is aangepast in de loop van de 18 e eeuw en gerenoveerd in de 20 e en 21 e eeuw. De toenmalige opdrachtgevers hebben hun initialen en lijfspreuk laten vereeuwigen in de deur op het bordes die leidt naar de burgerzaal. Ook de renovatie in de 18 e eeuw is vastgelegd op de borstwering. Nu in 2011 staat het stadhuis opnieuw in het middelpunt van de belangstelling. ‘Het moet weer het ‘huis van de stad’ worden. Het moet qua beleving en uitstraling aansluiten bij het gevoel en de identiteit van Culemborg. Van buiten traditioneel, van binnen uitnodigend: inspirerend voor degenen die er werken, die er op bezoek komen en voor diegenen die er als toevallige voorbijganger naar binnen gaan.’

Maar kan het ‘huis van de stad’ dan ook niet gebouwd en gerenoveerd worden door een aannemer uit de stad? Of tenminste een aannemer uit de regio? En hoe neem je dat mee in je aanbesteding en zorg je daarbij voor voldoende concurrentie en dus een goede prijs / kwaliteit verhouding? Dit was de uitdaging waar de gemeente Culemborg voor stond. Maar wat betekende dit voor ondernemers uit Culemborg? Hoe worden zij partij? Hebben zij een passende propositie en de know how om door de gemeente uitgenodigd te worden om deel te nemen aan deze aanbesteding? Hierover spraken we met Cor Slijkhuis (projectleider gemeente Culemborg) en Cees van Dillen (directeur Bouwbedrijf Van Dillen en zoon). Marktsignalen vertalen in visie De gemeente Culemborg hecht veel waarde aan goed contact met haar lokale aannemers. Doordat Culemborg een relatief kleine gemeente is, zijn zij op de hoogte van wat er speelt bij deze bedrijven. Hoe zitten ze in het werk, hoe gaan zij om met de crisis etc. Cor Slijkhuis: ‘Op basis van signalen die wij als gemeente van marktpartijen kregen, hebben wij gekeken hoe wij de lokale economie kunnen stimuleren. Door het werk traditioneel aan te besteden en op de aanbestedingskalender te zetten, is de kans groot dat een (grote) bouwer van (ver) buiten de regio het werk krijgt. Op zich is daar niks mis mee, maar wij zien het als gemeente ook als onze taak om te kijken hoe wij lokale ondernemers een eerlijke kans kunnen geven en zoeken hiervoor naar oplossingen die binnen onze mogelijkheden liggen. Wat natuurlijk ook meespeelde was het feit dat het project ons eigen stadhuis betreft. Daarvoor willen wij, maar zeker ook de burgers, een aannemer die ook echt betrokken is bij het project en daarmee kan aansluiten bij het gevoel en de identiteit van de gemeente Culemborg.’ De elementen die dhr. Slijkhuis hier beschrijft zijn een onderdeel van de visie die hij en de gemeente hebben. Deze visie gaat natuurlijk breder dan alleen dit project, maar op basis hiervan heeft de gemeente uiteindelijk projectspecifieke criteria opgesteld. Cees van Dillen: ‘En dat is nou het verschil wat deze aanpak bijzonder maakt. De gemeente Culemborg gaat eerst bedenken wat zij nou eigenlijk willen met dit project en hoe zich dat verhoud tot de uitdagingen waar de gemeente voor staat. Los van alle aanbestedingsregels, procedures, etc. wordt eerst gekeken hoe het project dusdanig in de markt kan worden gezet, zodat zowel de uitdagingen waar de gemeente voor staat als de projectspecifieke uitdagingen kunnen worden gerealiseerd. Aansluitend wordt een werkwijze gedefinieerd, die past binnen (de geest van) het aanbestedingsbeleid van de gemeente.’

69

De aanbesteding van het project renovatie- en uitbreiding Stadhuis Culemborg Het project betreft de renovatie en herindeling van een rijks- en gemeentelijk monument en een uitbreiding van een raadzaal c.q. stadszaal. Dit zijn dermate specifieke werkzaamheden, dat het niet wenselijk is om ‘iedereen’ de mogelijkheid te geven een inschrijving te doen. Daarnaast is dus een nadrukkelijke wens van de gemeente Culemborg om geschikte regionale partijen de mogelijkheid te geven om in te schrijven voor dit project. Op basis van het advies van dhr. Valkenburg, inkoopbureau Regio Rivierenland (zie kader), is het project aanbesteed volgens een meervoudig onderhandse aanbestedingsprocedure. Hierbij kiest de aanbestedende dienst zelf de gegadigden.

70

De meervoudig onderhandse aanbesteding is opgedeeld in drie stappen. Allereerst is een marktoriëntatie gedaan waarin een door de stuurgroep aangewezen selectie van partijen wordt gescreend op interesse, (reken- en uitvoerings) capaciteit en geschiktheid. Vervolgens zijn 6 partijen geselecteerd en getoetst op onder andere financiële en economische draagkracht en tot slot zijn de geselecteerde gegadigden uitgenodigd om een passende inschrijving in te dienen. Er is overwogen om dit met EMVI uit te vragen, maar er bleken te weinig mogelijkheden om dit te concretiseren in objectieve criteria waarmee de inschrijvingen onderling konden worden vergeleken. ‘Uiteindelijk is het werk gegund aan Aannemersbedrijf Van Dillen en zoon en daar zijn wij als gemeente blij mee’, aldus Cor Slijkhuis. ‘Wij zijn er als gemeente in geslaagd om onze visie te vertalen naar een uitvraag die er in heeft geresulteerd dat we voldoende concurrerende aanbiedingen hebben gekregen van allemaal capabele partijen van zowel binnen- als buiten de regio. Dat het uiteindelijk is gegund aan een aannemer uit Culemborg zelf is natuurlijk helemaal mooi, omdat wij als gemeente graag de lokale en regionale economie stimuleren. Intensief contact met de gemeente Eén van de redenen dat de gemeente voor deze aanpak heeft gekozen, is dat zij ook echt luisteren naar de lokale ondernemers. Van Dillen vertelt: ‘Als aannemersbedrijf richten wij ons op diverse deelmarkten voor verschillende soorten opdrachtgevers. Zo werken wij veel voor woningcorporaties en gemeenten (scholenbouw, zorginstellingen) en doen wij nieuwbouw, onderhoud en renovatie. Een breed scala aan diensten kunnen wij dus leveren. Enige tijd geleden hadden wij graag meegedaan met de aanbesteding van een nieuw te bouwen schoolgebouw, maar helaas

Advies afwijkende inkoopprocedure Het regionale inkoopbureau van de gemeente Rivierenland is gevraagd om de visie van de gemeente te vertalen naar een passende aanbestedingsvorm. Het inkoopadvies is gegeven door dhr. Valkenburg, inkoopadviseur Regio Rivierenland: ‘Het project renovatie / uitbreiding stadhuis omvat bouwkundige en installatietechnische werkzaamheden aan een rijksmonument en gemeentemonument. Ervaring met en kennis van projecten waarbij monumenten betrokken zijn, was een belangrijk criterium in de selectie van de uitvoerende partij. Volgens het inkoop- en aanbestedingsbeleid van de gemeente Culemborg moet de renovatie / uitbreiding van het stadhuis worden aanbesteed conform de openbare procedure. Gegeven de huidige algemene marktsituatie voor bouwkundig aannemers en de invloed hiervan op de leveranciersselectie, is door het inkoopbureau voorgesteld de meervoudig onderhandse procedure te volgen in plaats van de openbare procedure met voorselectie. Het inkoop- en aanbestedingsbeleid voorziet in de mogelijkheid om af te wijken van de voorgeschreven procedure na toestemming hiertoe van het college van B&W. De aanvraag hiertoe moet vooraf worden ingediend met een advies van het inkoopbureau.’ 71

Het inkoopbureau heeft op grond van onder andere deze adviezen ingestemd met het voorstel de meervoudig onderhandse procedure te volgen in plaats van de openbare. Voorwaardelijk stellen zij, is de betrokkenheid van lokaal, regionaal en landelijk opererende partijen, minimaal 6 aanbiedingen en een definitieve aanneemsom die het bedrag van de Europese drempel niet overschrijdt.

voldeden wij niet aan de selectiecriteria. Er werd namelijk gevraagd om een minimale aantoonbare jaarlijkse omzet van nieuwbouw van schoolgebouwen van zeventien en een half miljoen Euro. En dat hadden wij niet. Terwijl wij net een soortgelijke nieuwbouw naar alle tevredenheid hadden opgeleverd. Op deze manier krijgen ondernemers zoals wij dus geen eerlijke kans, maar gaan de werken naar de grotere bouwers. Ik ben er van overtuigd dat wij daar een zeer concurrerende prijs / kwaliteit verhouding hadden kunnen aanbieden!’

Ik ben er van overtuigd dat wij daar een betere prijs / kwaliteit verhouding hadden kunnen leveren!’ De gemeente Culemborg bespreekt dergelijke zaken met haar ondernemers. Culemborg is een relatief kleine gemeente en het werken aan de relatie is dan ook van essentieel belang, om zodoende beter zicht te kunnen krijgen op de toegevoegde waarde die ze voor elkaar kunnen bieden. De gemeente geeft dit onder andere vorm door veel in gesprek te zijn met haar ondernemers en ook in de visie duidelijk de belangen van de bedrijven op te nemen. Maar ook hele simpele dingen, zoals het opbellen van de bouwers in de regio op het moment dat wij een werk op de aanbestedingskalender plaatsen.

72

Van Dillen: ‘En het werkt twee kanten op. Wij kijken ook hoe wij de gemeente kunnen helpen hoe zij bijvoorbeeld om moeten gaan met moeilijke renovatie en onderhoudsinvesteringen. Wij worden daar steeds behendiger in, en zodoende sparren wij af en toe om goede adviezen te geven.’ Slijkhuis: ‘De gemeenten in Rivierenland hebben allemaal hun eigen aanbestedingsbeleid. Elke gemeente heeft haar eigen regels en procedures veelal standaard ingebouwd. Daarom is het als opdrachtgevende partij vaak lastig om de gewenste nuanceringen aan te brengen bij een aanbesteding, om zodoende sturing te geven aan een goed proces. Ondernemers die op deze manier met ons meedenken, waarderen we en we willen ze dan ook in de voor hen interessante projecten een eerlijke kans kunnen bieden.’ Van Dillen vat samen: ‘Waar het in de kern om draait is dat ondernemers zich moeten onderscheiden met hun kwaliteiten en dat ze die moeten durven blijven ontwikkelen. Gemeenten moeten daarentegen bedrijven selecteren, die passen bij de projecten op basis van hun onderscheidend vermogen (dat kunnen meerdere disciplines zijn). Deze projecten dienen ze zo veel mogelijk in concurrentie onderhands aan te besteden, om transparantie te kunnen waarborgen.’

73