Onderhoudsplanning kunst in de openbare ruimte van Boxtel

Onderhoudsplanning Gemeente Boxtel December 2012

Onderhoudsplanning kunst in de openbare ruimte van Boxtel

Inhoudsopgave 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Inleiding Materialen en technieken Schade Het onderhoud Advies per kunstwerk Bijlage 1: Nuttige adressen Bijlage 2: Eigenaren kunstwerken Bijlage 3: Kunstwerken per eigenaar Bijlage 4: Begroting

pagina pagina pagina pagina pagina pagina pagina pagina pagina

3 6 9 10 15 124 129 131 132

2

1. Inleiding Start Eind mei 2012 ontving het brabants kenniscentrum kunst en cultuur (bkkc) opdracht van de Gemeente Boxtel voor het opstellen van een meerjaren onderhoudsplanning voor de kunstwerken in de openbare ruimte van Boxtel. De Gemeente heeft er daarbij voor gekozen om zowel de kunstwerken die eigendom zijn van de Gemeente, als kunstwerken van andere eigenaren op te laten nemen. De eigenaren worden allen voorzien van het voorliggend meerjaren onderhoudsplan. De Gemeente vertrouwt erop dat de eigenaren de zorg voor het behoud van de kunstwerken blijven voortzetten en de kunstwerken zodoende voor de toekomst en de Boxtelse gemeenschap gewaarborgd blijven. Naar aanleiding van de vraag van de Gemeente heeft het bkkc alle geregistreerde kunstwerken in de openbare ruimte geschouwd en de technische gegevens beschreven. De in de zomer van 2012 opgenomen stand van zaken vormt de basis voor deze meerjaren onderhoudsplanning. Welke kunstwerken In de opdracht zijn bijna alle kunstwerken opgenomen zoals beschreven in de publicatie ‘Boxtel in beeld’, uitgegeven door de Kunststichting Boxtel in 2006, met uitzondering van het kunstwerk ‘Dierenverhaal’ van kunstenaar Hans van Eerd (nummer 25). Dit kunstwerk is in particulier bezit en heeft na de sloop van het gebouw voor de Gezondheidsdienst voor Dieren een bestemming buiten Boxtel gekregen. Daarnaast zijn in de onderhoudsplanning 2 kunstwerken opgenomen die na 2006 zijn geplaatst; ‘De Maat der Dingen’ van Karin Colen op de rotonde van de Eindhovenseweg/Keulsebaan in Boxtel en ‘Serafino’ van Huub Thorissen op de Dommelbrug, Weiksepad te Boxtel. In de onderhoudsplanning is de nummering aangehouden zoals vastgesteld in de publicatie van de Kunststichting Boxtel. Schouwing De schouwing vond plaats in de maanden juli en augustus 2012. De toen opgenomen stand is de basis voor dit onderhoudsplan. Tijdens de schouwing is opgenomen uit welke (technische) onderdelen het werk bestaat, wat de faalvormen zijn, waardoor die worden veroorzaakt en welk effect ze hebben. Alle kunstwerken zijn gefotografeerd met het accent op de faalvormen. Eén groep werken is, door de voor fotografie slechte omstandigheden, niet gefotografeerd; de portaalsculpturen van de Sint-Petrusbasiliek (nr. 6). Deze werken zijn echter uitvoerig beschreven en er is ruimschoots literatuur over deze sculpturen. Schade Voorkomen is beter dan genezen is een regel die zeker ook voor het onderhoud van kunstwerken opgaat. Daarom is met de Gemeente Boxtel overeengekomen dat bkkc 2x per jaar een inspectie van de kunstwerken verricht. De kosten voor deze schouwing zijn opgenomen in de begroting op pagina 132 (bijlage 4). Door regelmatige conditiecontrole kunnen beginnende faalvormen in een vroeg stadium worden ontdekt. Hiermee wordt het risico op gevolgkosten kleiner, wordt de veiligheid in acht genomen en wordt voorkomen dat de visuele kwaliteit van het kunstwerk ongemerkt achteruit gaat. Het tijdig signaleren van acute schade, meestal als gevolg van vandalisme, is van groot belang. Vaak geldt: hoe sneller men erbij is, des te makkelijker zijn bijvoorbeeld bekladdingen met graffiti te verwijderen. In veel gevallen dringt de verf langzaam in de opperhuid van het kunstwerk. Naarmate langer gewacht wordt (soms al na één dag!), is de schade lastiger te herstellen. Het kunstwerk moet dan bijvoorbeeld opnieuw geschuurd en gecoat of gepatineerd worden, waardoor de kosten oplopen. Bovendien heeft het kunstwerk al die tijd een slecht onderhouden uitstraling. Dit heeft een negatief effect op de waardering van het kunstwerk en nodigt soms zelfs uit tot nog meer vandalisme aan het beeld of de omgeving van het beeld. Betrek zo mogelijk omwonenden bij toezicht op het object en de omgeving ervan. Omwonenden kunnen schade snel signaleren en deze doorgeven aan de gemeente. Creëer een meldpunt bij de gemeente en zorg dat er na een melding ook daadwerkelijk actie ondernomen wordt om de schade te herstellen. Ga in geval van schade niet zelf improviseren, maar benader een deskundige. In het onderhoudsadvies zijn richtlijnen bij standaardvormen van schade opgenomen. Bijvoorbeeld: wat te doen bij graffiti. Over het algemeen is het raadzaam om contact op te nemen met de kunstenaar over de aanpak van de restauratie. Deze heeft kennis van zaken, heeft vaak ervaring met

3

verschillende vormen van specifieke schade aan het door hem/ haar gebruikte materiaal. Bovendien heeft de kunstenaar via het auteursrecht morele rechten over het kunstwerk. Het ‘droit au respect’ en het daaraan gekoppelde wetsartikel geeft de auteur onder meer recht om zich te verzetten tegen elke misvorming, verminking of andere wijzigingen van het werk of tegen elke ander aantasting daarvan. De lijst met contactgegevens van de nog in leven zijnde kunstenaars is als bijlage toegevoegd op pagina 126. Een verkeerd uitgevoerde restauratie, zonder overleg met de kunstenaar, zou dus voor problemen kunnen zorgen. Mede daarom is het van belang het adressenbestand van de kunstenaars up to date te houden, zodat kunstenaars te allen tijde geraadpleegd kunnen worden. Documenteer schade en eventuele restauraties. Houd per kunstwerk op één centrale plek, bij voorkeur in de database, bij wat de ‘schadegeschiedenis’ van het kunstwerk is. Noteer wat de schade is, wie de schade heeft hersteld, op welke manier en met welk middel. Onderzoek Naast de schouwingsgegevens en bij het bkkc aanwezige literatuur en expertise, is gebruikt gemaakt van de kennis en ervaring die bij de leden van de Kunststichting Boxtel aanwezig zijn. Zij vormen immers het geheugen van de kunst in Boxtel. Er is regelmatig overleg gepleegd met de Kunststichting, met name met de heer Huub Thorissen. Hij heeft zich de afgelopen jaren bezig gehouden met het onderhoud van de kunstwerken in de openbare ruimte in Boxtel. De Kunststichting heeft veel bruikbare informatie verzameld over de makers, realisatie en (ver)plaatsing van kunstwerken in Boxtel. Wij zijn de Kunststichting dankbaar voor de prettige samenwerking en de wijze waarop zij hun expertise met ons hebben gedeeld. Onderhoudsplanning In de onderhoudsplanning wordt als eerste een algemeen overzicht gegeven van de gebruikte materialen en het onderhoud daarvan. Ook worden algemene tips gegeven om schade aan kunstwerken te voorkomen. In hoofdstuk 4 wordt per kunstwerk een onderhoudsplanning aangegeven, waarbij een onderscheid wordt gemaakt tussen het repareren van achterstallig onderhoud en regulier onderhoud. Tot slot Er wordt veel onderzoek gedaan naar het onderhoud van kunstwerken. De inzichten over het beste onderhoud van bepaalde materialen wisselen snel en staan regelmatig ter discussie. Het bkkc heeft naar beste vermogen van de meest actuele inzichten gebruik gemaakt en bij twijfel de minst schadelijke onderhoudsmethode beschreven. Er is zoveel als mogelijk direct informatie opgevraagd bij de kunstenaars. Bij de algemene beschrijving over materialen, technieken en onderhoud is gebruik gemaakt van de informatie van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Achterin de onderhoudsplanning is een overzicht opgenomen van contactgegevens van betrokken kunstenaars, nuttige adressen en literatuur. Het verdient aanbeveling om dit onderhoudsrapport regelmatig te actualiseren en uitgevoerde onderhoudswerkzaamheden te documenteren. Bij vragen over schade aan een kunstwerk, verplaatsing of anderszins veranderingen aan de positie van het kunstwerk is het beste om indien mogelijk contact op te nemen met de kunstenaar of diens erfgenamen. Niet alleen weten zij vaak het beste welke materialen zijn gebruikt, ook hebben zij zoals hierboven beschreven volgens de auteurswet bij veranderingen aan het kunstwerk of de locatie daarvan het recht mee te beslissen. Daarnaast heeft de Kunststichting Boxtel veel expertise verzameld over kunstwerken in Boxtel. Het is raadzaam om de Kunststichting te betrekken bij onderhoudswerkzaamheden aan de kunstwerken, bij de reparatie van schade of bij verplaatsing. Collectiemanagement valt en staat bij een goede documentatie, planmatige controle en onderhoud. Onderhoud kan worden uitbesteed, maar verzeker u van de kwaliteiten en beperkingen van het onderhoudsbedrijf. Zorg dat het onderhoud goed gedocumenteerd wordt en houd de vinger aan de pols. Buitenkunst is er vooral voor het publiek. Informeer het publiek over de buitenkunstcollectie en de individuele kunstwerken. Dit kan door middel van wandelroutes, publicaties, websites en informatiebordjes bij de kunstwerken. Ook adoptie van een kunstwerk door een school of buurtvereniging kan een preventief effect hebben en ervoor zorgen dat het beeld beter behouden blijft.

4

De Gemeente Boxtel beschikt over een unieke collectie met werken van Henk Visch, die intussen internationale bekendheid geniet. De collectie bestaat uit 244 etsen en 2 beelden. De collectie werken van Henk Visch valt buiten het kader van deze onderhoudsplanning. Toch willen wij hier iets over zeggen. De collectie is uniek in omvang, maar ook omdat de collectie voornamelijk vroege werken van Henk Visch bevat, werken die overgang markeren van jeugdwerk naar het werk van een internationaal beroemde kunstenaar. De werken van Henk Visch worden momenteel niet in de meest ideale omstandigheden opgeslagen. Er zou onderzocht moeten worden hoe de bewaarcondities voor de werken verbeterd kunnen worden. Ze zouden moeten worden opgeslagen in een (brand)veilige ruimte waar de temperatuur en het vochtgehalte goed gereguleerd kunnen worden. Nog mooier zou het zijn om de collectie voor publiek toegankelijk te maken door de collectie te exposeren in bijvoorbeeld het museum (in oprichting) in het Ursulagebouw in Boxtel. Tilburg, december 2012 Liesbeth Jans Hoofd afdeling Overheid, Maatschappelijke organisaties en Bedrijfsleven Mieke Prinse Projectleider afdeling Overheid, Maatschappelijke organisaties en Bedrijfsleven

5

2. Materialen en technieken In dit algemene overzicht zijn de materialen en technieken opgenomen die gebruikt zijn voor de kunstwerken in de openbare ruimte in Boxtel. Dit overzicht is daarmee geen totaaloverzicht van alle materialen en hun kenmerken die voor kunstwerken gebruikt kunnen worden. In de inventarisatie van de Kunststichting Boxtel zijn de volgende materialen vermeld: pleisterkalk, natuursteen (met beschermlaag), (muschel)kalksteen, tufsteen, (giet)beton (gepigmenteerd), koper, brons, klei (geglazuurd), keramiek, baksteen (geglazuurd), metaal (gespoten of geverfd), lavasteen, antracietsteen, hardsteen, graniet, cortenstaal, roestvrijstaal, geluid. De latere werken, die niet zijn opgenomen in de publicatie (nr. 55 en nr. 56) , bestaan uit staal dat is gegalvaniseerd en geschilderd. Pleisterkalk Pleister of pleistermortel is een laag mortel van enkele millimeters tot enkele centimeters dik, in hoofdzaak bestaande uit kalk soms met zand en andere toeslagen vermengd, aangebracht op een muur, gewelf of plafond. Andere woorden voor pleister: kalk, witkalk, muurkalk, plaaster, pleistermortel, pleisterkalk, stuc, witsel. Natuursteen Het grootste deel van de hierboven beschreven steensoorten valt onder de noemer ‘natuursteen’. Natuursteen is te verdelen in een drietal categorieën die hieronder worden beschreven: Stollingsgesteenten Graniet, Basaltlava en Trachiet. Deze steensoorten zijn zeer weervast. Alleen Trachiet kan onderhevig zijn aan randspanningen of een verkeerde bewerking waardoor grote schilfers van het oppervlak loslaten. Hieronder komt meestal weer een gezond oppervlak te voorschijn. Wanneer deze steensoorten zijn beschadigd is er meestal sprake van mechanische schade. Afzettingsgesteenten Zandsteen, tufsteen, Franse kalksteen, witte Belgische kalksteen, donkere kalksteen, mergel, zandige kalksteen. Afzettingsgesteente verkleurt door weersinvloeden, vervuiling en ondeskundig reinigen. Ook vormen deze steensoorten over het algemeen een goede voedingsbodem voor algen en mossen. Er kan sprake zijn van een verstoorde vochthuishouding waardoor er bijvoorbeeld meer vocht wordt opgenomen dan afgegeven. Hierdoor raakt de steen in verval. De stenen zijn poreus en niet altijd vorstbestendig. Door het poreuze oppervlak leiden kunstwerken van deze materialen extra onder ondeskundig schoonmaken of vandalisme. Metamorfe gesteenten Van deze groep gesteenten is marmer het meest toegepast in Nederland. In de inventarisatie van kunstwerken in de openbare ruimte van Boxtel komt echter geen marmer voor. Beton Beton is een verzamelnaam voor alle kunstmatig vervaardigde, steenachtige materialen die zijn opgebouwd uit samengekitte stukken steen. In de eenvoudigste vorm worden stukken natuursteen bijeengehouden door leem of klei. Het meeste beton ontstaat echter door het verharden van een mengsel van hydraulisch bindmiddel, zoals kalk met tras (fijngemalen tufsteen) of cement, met water en fijne en grove toeslagstoffen, zoals zand, grind en stukken steen. Beton kent vele verschijningsvormen. Bij monumenten en kunstwerken zijn de vorm, materiaalopbouw, constructiewijze, kleur, textuur en afwerking van het betonoppervlak vaak bepalend voor de cultuurhistorische waarde. Zorgvuldig herstel en doelmatige conservering met behoud van de karakteristieke detaillering en uitstraling zijn daarom belangrijk. De levensduur van beton kan door verschillende schademechanismen worden verkort. Schade kan ontstaan door roestende wapening, chemische aantasting van de cementsteen, fysische en mechanische aantasting van het beton, en calamiteiten. Calamiteiten zullen hier verder buiten beschouwing blijven. Veel schadeprocessen treden pas op als stoffen, zoals water, kooldioxide, zuurstof en zouten, het beton binnendringen. De snelheid waarmee ze binnendringen, heeft vaak 6

direct invloed op de ontwikkeling van de schade en de levensduur van het beton. Zo is de indringsnelheid van gassen in beton sterk afhankelijk van de mate waarin het beton is verzadigd met water. Gassen bewegen zich namelijk tenminste 10.000 maal sneller door lucht dan door water. Beton wordt in het algemeen naar binnen toe vochtiger doordat het aan het oppervlak droogt. De indringing van gassen neemt daardoor geleidelijk af. Het milieu rondom het beton, zoals de klimatologische omstandigheden, in combinatie met de eigenschappen van het beton, zoals de porositeit, zijn bepalend voor het risico op schade en de snelheid waarmee die zich kan ontwikkelen. Koper Koper delft men uit kopererts. Het is een halfedelmetaal dat vergeleken kan worden met goud en zilver. Rond 4000 voor Christus ontdekte men bij toeval de technieken om koper uit erts te winnen. Men ontdekte dat het koper door drijven harder werd, maar ook dat het met zink en tin gelegeerd kon worden en daarmee andere eigenschappen kreeg, zoals een betere gietbaarheid. Koper is met zijn roodgele kleur naast goud het enige gekleurde metaal. In de buitenlucht wordt een beschermende oxidehuid gevormd – ook wel patina genoemd – die sterk hechtend, vrijwel onoplosbaar en zelfherstellend is. Op den duur krijgt het oppervlak meestal de karakteristieke groene kleur. Het metaal verweert uiterst langzaam en is op enkele uitzonderingen na weinig gevoelig voor aantasting door andere materialen. Zuiver koper is relatief taai en zacht en kan goed worden vervormd. Het heeft een hoge warmtegeleidingscoëfficiënt - respectievelijk ongeveer drie en tien maal zo hoog als zink en lood – waardoor het snel warmte geleidt. Dit is bijvoorbeeld van invloed wanneer koper wordt gesoldeerd of gelast. Men maakt een onderscheid tussen roodkoper en geelkoper. Daar waar roodkoper synoniem is voor koper, verwijst geelkoper naar messing of een legering van koper met 30 à 40% zink. Brons Brons is een metaallegering uit negen delen koper en één deel tin (dikwijls met bijvoeging van andere metalen zoals zink en lood). Sinds de oudheid bestaan twee procédé’s om beelden van brons te gieten. de verloren-was-methode (à cire perdue) en het gieten in zandvormen. Bij de verloren-was-methode wordt de vorm gemaakt uit was en in een vuurvast materiaal ingebed. De was wordt er vervolgens uitgesmolten en de vorm wordt gevuld met vloeibaar brons. Voor grote beelden is dit procedé niet economisch. Het beeld wordt dan te zwaar en te kostbaar door het massieve brons. Daarom worden op de volgende wijze holle beelden gemaakt. Van een origineel wordt eerst een negatief gemaakt. De negatiefvorm wordt met inpenseelwas ingestreken en vervolgens gegoten met gietwas. De gietwas stolt aan de wand en de overtollige, nog vloeibare was wordt eruit gegoten. Dit wordt herhaald tot er een voldoende dikke laag was is gevormd. De holte van de vorm wordt vervolgens gevuld met een kernmateriaal, dat poreus moet zijn om de gassen tijdens het gieten te kunnen doorlaten. Wanneer later de was wordt uitgesmolten is het belangrijk dat de kern op de juiste plaats wordt gehouden. Hiertoe worden door de waslaag heen metalen pennen of spijkers in de kern gestoken. De pennen blijven voor een deel buiten de waslaag uitsteken en worden verankerd in de buitenmal. Wanneer de was is uitgesmolten, wordt het brons gegoten. Na afkoeling worden de pennen eruit geboord en door stukjes brons vervangen of met brons dichtgelast. Voordat de buitenmal wordt aangebracht, dienen eerst nog de aangieten ontluchtingskanalen van was te worden aangezet. Deze kanalen worden gewoonlijk zo geconstrueerd dat het vloeibare brons eerst in het onderste gedeelte van de mal stroomt en dan in de mal omhoog komt. Zo wordt de lucht uit de mal gedreven. Sinds de negentiende eeuw wordt de methode van het gieten in zand, ook sinds de oudheid bekend, weer volop beoefend. Deze methode wordt bij voorkeur toegepast bij beelden die niet erg gecompliceerd zijn of voor grote beelden die in delen worden gegoten en later aan elkaar worden gelast. Het vormzand dat men voor de mal gebruikt, dient voldoende ‘plakkracht’ te bezitten. Door het aan te stampen wordt het voldoende vast om het voorzichtig als een vorm te kunnen gebruiken. Een zandmal kan alleen met brons worden volgegoten als het origineel dat afgevormd is, is verwijderd of als het origineel als het in contact komt met vloeibaar brons geheel verbrandt en geen residu achterlaat. Verwijdering van het origineel kan als men de mal uit uitneembare delen maakt. Voor het gieten van holle beelden is ook hier weer een kern nodig. Deze wordt gemaakt door in de zandmal, nadat het origineel is uitgenomen, de holte voorzichtig te vullen met 7

vormzand. De kern wordt er nu uitgenomen en zoveel zand wordt eraf geschraapt als de beoogde dikte van het te gieten brons dient te worden. De kern wordt weer teruggeplaatst en in de zandmal worden ontluchtings- en aangietkanalen aangebracht. Na het gieten wordt de mal van het beeld afgeslagen, de aangieten ontluchtingskanalen van het beeld gezaagd, de kern verwijderd, eventuele pennen of spijkers eruit gehaald, gaten gestopt en delen aan elkaar gelast. Dan wordt de giethuid, het aanhechtende vormzand of vastgebakken gips etc. er afgeborsteld of afgeslepen, waarna het glinsterende brons zichtbaar wordt. Niet elke kunstenaar wenst dat en laat dan de oppervlakte (de giethuid) zoals die uit de mal komt. Wanneer het grove werk gedaan is, begint het fijnere afwerken, het ‘ciseleren’. Een belangrijk aspect van de afwerking is de ‘patina’. Onder invloed van zuurstof, zuren en water uit de lucht verkrijgt brons het veelal groene of bruine uiterlijk, dat we ook kennen van koperen dakbedekkingen. Binnen en in gebieden waar intensieve veehouderij of industrie aanwezig is, vormt zich eerder een donkerbruin of zwart patina. De kunstenaar wil de patinavorming meestal kunstmatig versnellen en grijpt dan naar een reeks van chemische middelen. Hierbij heeft hij de mogelijkheid een groot aantal tinten te produceren. Klei/Baksteen/Keramiek/Terracotta/Chamotte Klei is in de loop van duizenden jaren ontstaan. Door plantengroei, ijs en temperatuurwisselingen wordt natuursteen vergruisd, zo ontstaan zand, grind en kleideeltjes. Rivieren voeren de zand, grind en kleideeltjes mee naar de lager gelegen gebieden. Er zijn in hoofdzaak 3 soorten klei: rivierklei, zeeklei, löss of bergklei. In Nederland komt veel klei voor, slecht een klein gedeelte is geschikt voor het maken van baksteen. De meeste klei wordt gewonnen in de uiterwaarden van de rivieren en in polders. Klei bestaat uit zeer fijn zand, kleimineralen, metaaloxiden, plantenresten en kalk. Als er veel ijzeroxide in de klei zit wordt de baksteen bij het bakken rood. Als er veel kalk in de klei zit wordt de baksteen bij het bakken geel. Keramiek is alles wat van klei kan worden gemaakt. Terracotta betekent letterlijk: gebakken aarde en wordt meestal gebruikt om poreus, ongeglazuurd aardewerk van rood bakkende klei aan te duiden. De meeste klei heeft een krimp van ongeveer 10%, om deze krimp enigszins te beperken wordt heel vaak een mageringsmiddel gebruikt in de vorm van chamottemeel. Chamotte is gebakken, gemalen klei en wordt gebruikt vanaf fijn gemalen meel tot korrels van 2 cm of zelfs groter. De fijnere fracties tot het formaat van een grove zandkorrel worden vooral gebruikt als versterking in boetseerklei, door zachte klei te mengen met fijne korrels chamotte voor fijn boetseerwerk, of door zachte klei te mengen met grove chamotte korrels voor grover en sterker boetseerwerk. Metaal (staal, gietijzer, lood en aluminium) Metalen komen in de natuur voor als ertsen. De realisatie van metalen sculpturen wordt door kunstenaars vaak uitbesteed. Met het oog op toekomstig onderhoud is het belangrijk om vast te leggen wie een beeld heeft uitgevoerd. Daarnaast is het zinvol om gegevens over bijzondere legeringen of afwerkingen te documenteren. Stalen en gietijzeren beelden zijn vaak voorzien van een gekleurde coating, bestaande uit een verf- of laklaag. Deze laag kan na verloop van tijd onder invloed van weer en wind en zonlicht verkleuren. Het is van belang om type en kleurnummer van de afwerking te documenteren en bij vervanging te overleggen met de kunstenaar.

8

3. Schade / Faalvormen Schade door weer en wind Afwisseling van regen en vorst kan schade veroorzaken aan kunstwerken, vooral wanneer deze uit poreuze materialen bestaan: keramiek, marmer, soorten kalksteen. Regen, wind, vorst en zonlicht veroorzaken verwering van materialen. De snelheid van die verwering wordt bepaald door de eigenschappen van het materiaal én de mate van blootstelling aan de elementen. Schade door vocht en water Water vormt op verschillende manieren een bedreiging: vanuit de lucht door neerslag of vanuit de grond (grondwater). Water kan doordringen in poreuze materialen. Wanneer water bevriest neemt de massa ervan toe. Daardoor kan het de structuur van materialen als steen en keramiek kapot drukken, scheuren kunnen ontstaan en er kunnen delen van het oppervlak springen. Water kan ook een rol spelen bij corrosie van metalen. Micro- en macro-organismen Buitenkunstwerken dienen nogal eens als verblijfplaats van micro- en macro-organismen. Bij micro-organismen kan het gaan om algen en schimmels. Macro-organismen zijn bijvoorbeeld insecten, vogels, honden, konijnen en planten. Algen, schimmels, mossen en planten groeien op en in bepaalde materialen, bijvoorbeeld hout en steen, en verzwakken daarmee de structuur ervan. Insecten boren gangen in hout, maar soms ook in steen. Uitwerpselen van vogels en honden kunnen chemische schade aan bepaalde materialen veroorzaken. Konijnen kunnen de fundering van een kunstwerk ondermijnen en verzwakken. Mechanische en gebruiksschade Mechanische schade ontstaat door fysische krachten van binnenuit, bijvoorbeeld spanningen in de constructie, of van buitenaf. Voorbeelden hiervan zijn een boom die omvalt op een kunstwerk, een grasmaaimachine die het kunstwerk raakt, onzorgvuldig transport of beklimmen door publiek. Gebreken in materiaal en constructie Door verschillende oorzaken kunnen constructie- en materiaalfouten ontstaan die later zwakke plekken blijken te zijn. Materialen hebben een verschillende uitzettingscoëfficiënt. Dit kan de oorzaak zijn van interne spanningen in de constructie. Schade door vandalisme Er zijn verschillende vormen van vandalisme; moedwillig vernielen, graffiti en bekrassen komen veel voor. Vandalisme is iets van alle tijden. Vooral abstracte kunstwerken en naakten vallen ten prooi aan vandalisme. Wanneer de omgeving van een kunstwerk rommelig of verwaarloosd is, is de kans op vandalisme groter. Ook objecten op een afgelegen plaats vallen eerder ten prooi. Diefstal Er zijn verschillende maatregelen te nemen om het risico op diefstal te verminderen. Zorg dat vooral kleinere beelden niet te makkelijk van hun sokkel te halen zijn. Gebruik daarom veiligheidsmoeren. Werp barrières op, zodat de kunstwerken niet te makkelijk in een auto geladen kunnen worden. Bevestig camera’s, of voorzie kunstwerken indien mogelijk van een chip of merkteken. In geval van diefstal dient de eigenaar aangifte te doen bij de politie. Vervolgens kunnen vermiste kunstwerken worden aangemeld op www.gestolenkunst.nl. Op deze website worden door de politie ook teruggevonden kunstvoorwerpen vermeld, waarvan de eigenaar niet bekend is.

9

4. Het onderhoud In dit algemene overzicht wordt ingegaan op het reguliere onderhoud van in hoofdstuk 2 besproken materialen en de herstelmethoden bij de meest voorkomende faalvormen (hoofdstuk 3). Een hoofdstuk apart is daarbij het tegengaan en verwijderen van graffiti. Pleisterkalk Pleisterkalk (stuc) is kwetsbaar en onderhoudsgevoelig. Het is dikwijls maar een dun laagje dat makkelijk afbladdert. De belangrijkste oorzaken van schade zijn vocht- en zoutbelasting. Het onderhoud heeft alleen zin als de omgeving voldoende droog is. Het aanbrengen van een nieuwe laag heeft alleen zin als de ondergrond door en door droog is. De nieuwe stuc laag moet goed geventileerd worden. Pleisterkalk moet heel voorzicht worden schoongemaakt met water en lage druk. Geen harde borstel gebruiken of hard wrijven met een doek! Kleine scheurtjes of craquelé kunnen worden gerepareerd met kalkhoudend of gips houdend pleister. Natuursteen Het verval van natuursteen noemt men ‘verwering’, het aangetast worden door de invloed van het weer. Daarnaast ‘verweert’ natuursteen onder invloed van klimaatsveranderingen, bijvoorbeeld door milieuverontreiniging. Door verwering vallen stenen uit elkaar of verkleuren in de loop der tijd. De maatregelen die in het verleden zijn genomen om verwering tegen te gaan, bijvoorbeeld het aanbrengen van beschermlagen, hebben soms meer kwaad dan goed gedaan. Daarom is de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed van mening dat ingrijpen om uitsluitend esthetische redenen vermeden moet worden. Het patina dat in de loop der tijd ontstaat kan bovendien juist een bijdrage leveren aan het beleven van de geschiedenis van het object. Het kan voorkomen dat een natuurstenen object versneld verweert. Dit kan te maken hebben met: de steensoort, de kwaliteit van de steen, de locatie, biodegradatie (vocht, algen, mossen, uitwerpselen), zouten, stukvriezen of de manier waarop de steen is bewerkt. Naast verwering kan er sprake zijn van een mechanisch aangebrachte schade aan een stenen kunstwerk. Denk daarbij aan vandalisme, ongelukken, etc. zoals breuk, graffiti, etc. Steensoorten verweren in uiteenlopende mate. Stollingsgesteenten zijn erg weervast, afzettingsgesteenten verkleuren snel, zijn niet altijd vorstbestendig en vormen een goede voedingsbodem voor algen en mossen. Maar niet iedere vorm van verwering is een bedreiging. Maatregelen:     

Bescherming. Verdere verwering kan worden tegengegaan door blootstelling aan invloeden van weer, wind en milieuverontreiniging zo veel mogelijk te vermijden door het object in een overdekte ruimte te plaatsen of onder een luifel, afdak e.d. Verstevigen. De steen kan worden geïmpregneerd, inwendig opnieuw verkit. Deze behandeling is erg kostbaar, moet vakkundig worden uitgevoerd en is onomkeerbaar. Repareren. Scheuren en steken kunnen worden dichtgemaakt met reparatiemortel. Hierbij is het erg belangrijk dat voorkomen wordt dat eventueel aanwezig water in de scheuren of steken door opvriezing schade veroorzaakt. Regelmatige controle en onderhoud. voorkomen lekkages, algvorming, mossen en vandalisme Reinigen. De huid die aan het oppervlak van een steen ontstaat is meestal geen bedreiging voor het voortbestaan van de steen. Sterker nog, de huid vormt dikwijls een beschermlaag. Verwijdering van de huid van een steen draagt er toe bij dat de steen sneller verweert, omdat de steen de huid niet opnieuw vormt. Het is daarom ten zeerste af te raden om steen mechanisch te reinigen (zandstralen, schuren) of chemische middelen te gebruiken (zoutzuur, loog). Steen die in het verleden is gereinigd met zuur of loog zit dikwijls vol met zouten die aan het oppervlak van de steen schade kunnen veroorzaken. Natuursteen kan men wel schoonspoelen met water onder lage druk zodat de huid van de steen niet kapot wordt gespoten.

Let op: Vooral bij de oudere, aan een gebouw verbonden kunstwerken wordt het toch ingrijpen in het verweringsproces gezien als een wijziging van het monument. Daarom is voor het uitvoeren van reiniging, reparatie of het vervangen van materiaal dikwijls een vergunning nodig. Bij twijfel kan 10

contact worden opgenomen met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. De kosten voor natuursteenherstel kunnen in principe worden aangemerkt als subsidiabele restauratiekosten. Koper Koper is onderhoudsvriendelijk. In de buitenlucht wordt een beschermende oxidehuid gevormd – ook wel patina genoemd – die sterk hechtend, vrijwel onoplosbaar en zelfherstellend is. Koper is niet gevoelig voor aantasting door andere metalen en is bestand tegen materialen als kalk en cement. Er zijn verschillende manieren om vuil en groene of zwarte vlekken te verwijderen van koper. Gebruik echter geen chloorhoudende schoonmaakmiddelen; deze veroorzaken zwarte vlekken! Wees voorzichtig, vooral bij het gebruik van zuren en chemicaliën. Reinig met een zachte schuurspons, borstel of doek die geen krassen achterlaat. Gebruik geen harde schoonmaakspullen bij de behandeling; deze beschadigen het koperen oppervlak. Na de behandeling moet het koperen voorwerp goed worden gespoeld met water. Bij een behandeling met zuren is het heel belangrijk dat het product ook wordt geneutraliseerd, zodat de werking ervan stop wordt gezet. Ondanks het beschermende patina bevat afkomend regenwater sporen van koper. Om het afspoelen van metaaldelen (de emissie) te verminderen, of om verdere oxidatie tegen te gaan, bestaat de mogelijkheid koper te coaten. Het coaten heeft echter wel invloed op de uiterlijke verschijningsvorm van koper. Brons Bronzen beelden kunnen schoongemaakt worden met water, een zachte borstel en PH-neutrale zeep (echte groene zeep of babyshampoo). Neem het kunstwerk na het afborstelen altijd met ruim water af. Bij hardnekkige vuilaanslag kan een stoomapparaat uitkomst bieden. Onderhoud kan geschieden door het beeld een keer per jaar (dun) in de was te zetten met een pluisvrije lap. Breng de was dun en egaal aan en poets de laag zonodig uit met een zachte borstel. Lange tijd werd hiervoor bijenwas gebruikt. Hoewel dit een reversibel natuurproduct is, is gebleken dat het zuren bevat die schadelijk kunnen zijn voor metaal. Daarom wordt tegenwoordig het gebruik van synthetische microkristallijne was aangeraden. Deze is flexibel van structuur en vaak wat donkerder van kleur. Bij herhaalde applicatie wordt geen dikke laag opgebouwd en er hoopt zich geen waslaag op in hoekjes en gaatjes. Een goed behandeld beeld is veel minder gevoelig voor vuil, verwering, corrosie en (in zekere mate) voor graffiti omdat fijne poriën met was zijn gevuld. lasnaden Als een beeld in delen is gegoten, worden deze daarna aan elkaar gelast. Als er niet gelast is met exact hetzelfde materiaal, maar met een iets lager smeltend mengsel, kan het zijn dat de patinering daarop niet goed hecht, of anders hecht en kleurt, waardoor de lasnaden zichtbaar worden. De gietnaden en herstellingen van de gietfouten tonen zich dan als lichtere of donkerdere banen. Als dit zich voordoet, en het heeft een negatief effect op de visuele kwaliteit, dan dient de kunstenaar te worden ingeschakeld. Deze kan dan (in overleg of met behulp van) bronsgieter of restaurateur een nieuwe patinering (laten) aanbrengen. roestwerking Soms blijven (resten van) spijkers of andere kernankers achter als deze niet goed zijn verwijderd bij het vervaardigen van het beeld. Deze kunnen gaan roesten. Ze dienen dan weggeboord te worden en bij voorkeur gestopt door in de ontstane gaten een staafje brons in te klinken. Klei/Baksteen/ Keramiek/Terracotta/Chamotte Keramische objecten vormen dikwijls een bron van zorg als ze buiten zijn geplaatst. Ze vragen om een zorgvuldige monitoring. Via naden en haarscheuren kan vocht binnendringen dat bij vorst uitzet en zo delen van het werk kapot kan drukken. Craquelé hoeft niet schadelijk te zijn, mits de vochtopname tot een bepaald percentage beperkt blijft. Vooral opeenvolgende periodes van vocht en vorst kunnen schade aanrichten. Vrijstaande keramische objecten kunnen daarom beter voorzien worden van een winterbescherming of naar binnen worden gehaald gedurende de winter. Metaal Bij metaal kan corrosie ontstaan door inwerking van de omgeving. Dit is in principe een natuurlijk proces. Corrosie heeft meestal een verandering in structuur (verzwakking) en volumetoename tot gevolg. De omstandigheden en omgeving zijn bepalend voor de vorm, mate en snelheid van 11

corrosieprocessen. Factoren die het proces kunnen versnellen zijn: vocht, zouten en zuren. Corrosie treedt vaak lokaal op, bijvoorbeeld op lasnaden of op plekken waar vocht blijft staan. Aluminium vormt (onder invloed van zuurstof) een beschermende oxidelaag, die het onderliggende metaal beschermt. Cortenstaal vormt een aparte categorie. Cortenstaal is eigenlijk een merknaam die soortnaam is geworden. De juiste benaming is ‘weervast staal’. De staallegering (ijzer, fosfor, silicium, nikkel en chroom) werd in 1931 gepatenteerd. De naam is een samentrekking van COR (corrosion resist) en TEN (tensil strenght). Het principe: de roestlaag aan het oppervlak, die zeer dicht is, beschermt het onderliggende staal. Er zijn verschillende methodes om corrosie te voorkomen of te beperken: -

Aanbrengen van een coating (verf of lak) Galvaniseren (verzinken) Aanbrengen van een laag microkristallijne was Zorgen voor een goede afwatering zodat geen water op of in het kunstwerk of de sokkel blijft staan.

Regulier onderhoud van metaal kan plaatsvinden met water onder lage druk en een pH neutraal schoonmaakmiddel. Gebruik geen agressieve schoonmaakmiddelen, hogedrukspuit of staalborstels! Wat te doen met bladeren, algen en mos? Verwijder bladeren en afgestorven planten in het voorjaar van het kunstwerk. Deze resten kunnen aan stenen beelden een bruinzwarte verkleuring geven die vaak diep in de steen doordringt. Kunstwerken die aan de buitenlucht zijn blootgesteld kunnen na verloop van tijd begroeid raken met algen, korstmossen en mossen. Deze begroeiing is ongewenst als het de vormen van een beeld minder goed zichtbaar maakt of als het teveel ingrijpt in de visuele uitstraling van het beeld. Kortom als het de esthetiek van het kunstwerk bedreigt. Een dunne algenlaag is op zich niet problematisch en makkelijk te verwijderen. Echter, als de laag dikker wordt, kan er vocht in vastgehouden worden wat het ontstaan van mos bevordert. Dit is wel een probleem omdat vocht de kans op vorstschade groter maakt. Mos heeft bovendien minuscule draadworteltjes die zich vastzetten in de poriestructuur van het beeld. Deze worteltjes zijn niet uit de steen te verwijderen. Op niet poreuze ondergronden zoals metaal en dichte steensoorten kan algenaanslag worden verwijderd met een borstel, PH-neutrale zeep en eventueel een stoomapparaat. Bevochtig het hele beeld en spoel aanhangend vuil er zoveel mogelijk af. Gebruik voor het afborstelen een sopje van schoon water en een flinke scheut zeep. Laat bij hardnekkig vuil de zeep even inweken. Neem het kunstwerk na het afborstelen altijd met ruim water af. Bij kunstwerken met een poreus oppervlak kunnen de fijne draadworteltjes zich verankeren in de ondergrond. Gebruik een algendodend middel met een organische verbinding. Tegenwoordig zijn ook veelbelovende anti-algenmiddelen op zetmeelbasis te koop. In plaats van de algen te doden, grijpen deze middelen in in de levenscyclus van de alg, die zich daardoor niet verder kan ontwikkelen. Na gebruik van deze middelen sterft de algenlaag af. Vervolgens verwijderen en schoonmaken. Omgaan met graffiti Het voorkómen van graffiti is niet eenvoudig. In het algemeen kan worden gesteld dat een verzorgde en beschermde omgeving minder snel tot vandalisme leidt, dan een verwaarloosde omgeving. Maatregelen zoals het beperken van de toegankelijkheid van een kunstwerk of het aanbrengen van beplanting zijn slechts incidenteel inzetbaar. In een aantal grote steden voert men een succesvol ontmoedigingsbeleid via meer toezicht en het snel verwijderen van graffiti. Wanneer men graffiti namelijk binnen 24 uur verwijdert, is reiniging met veel minder inspanning mogelijk en wordt nieuwe bekladding ontmoedigd. Zo’n georganiseerde aanpak is toe te juichen, waarbij samenwerking met deskundige partners van essentieel belang is, omdat er regelmatig sprake is van bijzondere, waardevolle en vaak kwetsbare ondergronden Soorten graffiti De aard van de bekladding bepaalt welke reinigingsmethoden en -middelen zijn te gebruiken. Van belang daarbij zijn het type bindmiddel en het type pigmenten. Graffiti kunnen zijn aangebracht met (spuitbus)verf, tectyl of (viltstift)inkt. In sommige inkten worden oplosbare pigmenten gebruikt. Reiniging is daardoor moeilijker dan in het geval van niet-oplosbare pigmenten, die bij

12

verven gebruikelijk zijn. Verf wordt vernoemd naar het type bindmiddel, zoals alkyd, acrylaat, polyvinylacetaat, epoxy, siliconen, polyurethaan en dergelijke. Het type bindmiddel bepaalt op welke wijze een verf droogt. Grofweg zijn er drie soorten van droging, namelijk fysische droging door het verdampen van het oplosmiddel, oxidatieve droging door reactie met zuurstof uit de lucht, en chemische droging door polymeervorming. Alleen een volledig fysisch drogende verf kan na droging weer worden opgelost met een oplosmiddel. Niet-fysisch drogende verf, dus de oxidatief en chemisch drogende, is niet opnieuw oplosbaar en is daardoor in het algemeen lastiger te verwijderen. Anti-graffiti Anti-graffitisystemen zijn beschermlagen om indringen van graffiti in de ondergrond te voorkomen en aangebrachte graffiti eenvoudig en veilig te verwijderen. Soms kunnen hinderlijke bijverschijnselen optreden, zoals een lichte glansvorming of donkerkleuring. Bovendien veroorzaakt het aanbrengen van een beschermlaag een verstoring van het normale vochttransport in een stenen kunstwerk. Dit kan schadelijke gevolgen hebben. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed stelt in de eerste plaats dat anti-graffitisystemen geen risico op fysieke schade mogen veroorzaken. De behandeling moet ook ongedaan kunnen worden gemaakt. En er moet natuurlijk worden gestreefd naar een zo klein mogelijke invloed op het uiterlijk van een kunstwerk. Bij eigentijdse kunstwerken voor de openbare ruimte is de beslissing om al dan niet een antigraffitisysteem aan te brengen een beslissing van de kunstenaar (eventueel in overleg met de opdrachtgever). Als de opdrachtgever/eigenaar achteraf alsnog een anti-graffitisysteem wil aanbrengen dient dit in overleg met de kunstenaar te gebeuren. De ondergrond Graffiti wordt op willekeurig welke ondergrond aangebracht, maar heeft op elke ondergrond een ander effect. Het ondeskundig verwijderen van graffiti leidt vaak tot onherstelbare schade. Het verwijderen vereist maatwerk en deskundigheid. Een juiste aanpak van graffiti-verwijdering en bescherming tegen graffiti is zonder beoordeling ter plaatse niet mogelijk. Bovendien is het maken van proefvlakken in de meeste gevallen nodig. Bekladding van poreuze, steenachtige ondergronden, zoals baksteen en natuursteen, leidt tot meer problemen dan bekladding van minder poreuze ondergronden, zoals geverfde materialen. Een poreuze ondergrond zuigt de graffiti op, waardoor ze slecht bereikbaar worden voor reinigingsmiddelen. Zowel de fysische als de chemische eigenschappen van de ondergrond bepalen of en hoe graffiti te verwijderen zijn. Met name de eigenschappen direct aan het oppervlak, zoals de textuur, het zuigend vermogen en de samenstelling, maar ook de mate van verwering, zijn doorslaggevend. Zo is kalkhoudende zandsteen in het algemeen kwetsbaarder voor schade door graffiti dan hardsteen. Op eerder gereinigde kunstwerken, waarop opnieuw graffiti worden aangebracht, kunnen de hechting en indringing sterker zijn. De eigenschappen van het oppervlak beïnvloeden niet alleen in hoge mate de indringing en de hechting van graffiti, en mede daardoor de mogelijkheid deze te verwijderen, maar ook de hechting van anti-graffitisystemen. De hechting hangt vooral af van de mate waarin het oppervlak bevochtigd kan worden, de poriegrootte en de ruwheid van het oppervlak. In het algemeen zijn afbijtmiddelen agressiever dan oplosmiddelen. Het veiligst voor verwerker en ondergrond is daarom bij reiniging in eerste instantie uit te gaan van (verdikte) oplosmiddelen en pas in tweede instantie van afbijtmiddelen. Traag werkende middelen zijn in gebruik ook veiliger dan snel werkende middelen. De reinigingskracht van zowel oplos- als afbijtmiddelen wordt zeer sterk beïnvloed door de samenstelling. Ook de temperatuur van de lucht en van de ondergrond, de windbelasting en de contacttijd, ofwel de inwerktijd, bepalen het effect van de reinigingsmiddelen. Bij hoge temperaturen verlopen reacties sneller en is de noodzakelijke contacttijd geringer. Het seizoen waarin de reiniging wordt uitgevoerd is dus ook bepalend voor het resultaat. Bij zuurgevoelige ondergronden als kalksteen, mortels en daarmee ook metselwerk en beton kunnen bepaalde afbijtmiddelen de ondergrond beschadigen, vooral bij temperaturen boven de 30 graden. De minder agressieve middelen werken soms helemaal niet bij temperaturen onder de 10 graden, zodat vooraf goed beoordeeld moet worden of de gewenste reiniging niet beter op een ander tijdstip moet worden uitgevoerd. Bij straalmethoden zal, wanneer diep ingedrongen graffiti volledig verwijderd moeten worden, het materiaal zeker worden beschadigd. Deze methoden worden dan ten sterkste afgeraden. In sommige gevallen kan reiniging met behulp van laser-apparatuur een uitkomst zijn. Het gebruik van stoomreiniging en van hogedruk-warmwatertechnieken, waarbij temperaturen tot 100 graden worden bereikt, neemt toe. Deze methoden zijn vooral zeer effectief bij het 13

verwijderen van ‘verse’ graffiti, die jonger zijn dan 24 uur. Bovendien past deze aanpak ook uitstekend in een door enkele gemeenten toegepast ontmoedigingsbeleid. Poreuze ondergrond Het grootste gevaar bij het verwijderen van graffiti van poreuze ondergronden met oplosmiddelen is dat in oplossing gebrachte verf of inkt zich verder over het oppervlak verspreidt en dieper in de ondergrond dringt. Om die reden kunnen bij steenachtige materialen meestal geen dun-vloeibare oplosmiddelen worden gebruikt. Wel bruikbaar zijn verdikte oplosmiddelen, gels. Het reinigingsmiddel dringt dan nauwelijks in de ondergrond en zuigt de graffiti als het ware op. Daarvoor zijn wel lange contacttijden noodzakelijk. Een goede variant is de toepassing van verdikte oplosmiddelen die zijn opgenomen in een absorberend weefsel. Na droging van de gel zullen de graffiti in het weefsel zijn getrokken en kunnen dan, samen met het weefsel, als droge massa van de ondergrond worden verwijderd. Zowel bij reiniging met gels als met afbijt is het noodzakelijk verder indringen en verspreiden van de opgeloste graffiti te voorkomen. Dit kan worden bereikt door de omgeving van de graffiti te verzadigen met een alkalisch reinigingsmiddel, wat echter alleen mogelijk is bij nietalkaligevoelige ondergronden. Soms blijven ook na meerdere behandelingen resten graffiti, zoals pigment, in de poriën achter. Dit verschijnsel wordt wel ‘schaduwwerking’ genoemd. Geschilderde ondergrond Veel verven zijn niet bestand tegen de standaard-graffiti-verwijderingsmiddelen. Bij een geschilderde ondergrond zullen graffiti moeten worden verwijderd met speciaal daarvoor geschikte reinigingsmiddelen of moeten worden overgeschilderd. Met verf op lijnoliebasis behandelde kunstwerken kunnen na reiniging wit of mat uitslaan. Nabehandeling met lijnolie is dan nodig. Minerale verven kunnen organisch-chemisch bindmiddel, acrylaat, bevatten, waardoor ook deze kunnen worden aangetast door graffiti-verwijderingsmiddelen. Vaak worden de graffiti in dergelijke gevallen dan ook eenvoudig met een minerale verf overgeschilderd. Het hoge waterdamp doorlatende karakter van deze verven is daarbij een gunstig aspect. Deze methode is natuurlijk niet toepasbaar bij zeer frequent optredende graffiti. Er ontstaat dan een te dikke en dichte afwerklaag op de gevel. Ondergrond met anti-graffiti Als er een anti-graffitisysteem op de ondergrond aanwezig is, moeten de door de faëkant van het systeem voorgeschreven reinigingsmiddelen worden gebruikt. Wanneer niet bij het systeem passende reinigingsmiddelen worden gebruikt, bestaat het gevaar dat schade aan het systeem ontstaat. Milieu- en Arbo-aspecten bij graffiti-verwijdering Het gebruik van oplosmiddelen staat ter discussie. Vluchtige organische stoffen kunnen een Organo-Psycho-Syndroom veroorzaken en op grond daarvan is in Nederland het gebruik ervan voor binnen toepassingen verboden, dan wel aan grenzen gebonden. De ontwikkeling van reinigingsmiddelen gaat in de richting van producten die niet onder de zogenaamde VOS-regels vallen, voor Vluchtige Organische Stoffen. Het vrijelijk afspoelen van graffiti- en afbijtresten is verboden. Lozingsproblemen kunnen ondervangen worden door het bij de reiniging afstromende, vervuilde water op te vangen en ter plaatse te zuiveren of als chemisch afval af te voeren.

14

5. Advies per kunstwerk Nr. 1

Formele gegevens

Locatie:

De poort van kasteel Stapelen Stapelen 1, Boxtel

Kunstenaar:

Anoniem

Eigenaar:

Paters Assumptionisten

Jaar:

1857

Titel / Voorstelling:

Wapen van de familie Mahie-Van Son

Materiaal:

Pleisterkalk / Stucreliëf

Omschrijving:

Plaquette met het wapen van de familie van Johannes Mahie en zijn vrouw Geertruida Antonia van Son, van 1857 tot 1915 eigenaar van kasteel Stapelen.

Sokkel:

n.v.t.

Signatuur:

n.v.t.

Inscriptie:

n.v.t.

Plaatsing:

1857

Bijzonderheden:

n.v.t.

Technische gegevens Onderdelen:

Plaquette in het poortgebouw van Kasteel Stapelen

Faalvormen:

Verwering

Oorzaak:

Weersinvloed

Effect:

Het wapen is in goede staat. De verwering heeft weinig effect op de visuele kwaliteit.

Onderhoud Het kunstwerk regelmatig (2x per jaar) controleren op beschadigingen. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed is van mening dat ingrijpen om uitsluitend esthetische redenen vermeden moet worden. Het patina dat in de loop der tijd ontstaat kan bovendien juist een bijdrage leveren aan het beleven van de geschiedenis van het object. Het (te vaak) verwijderen/schoonmaken daarvan brengt schade toe aan het beeld.

15

Planning: Het kunstwerk regelmatig (2x per jaar) controleren op beschadigingen. Het reliëf zeker niet mechanisch reinigen (zandstralen, schuren) of chemische middelen te gebruiken (zoutzuur, loog). Het kan worden schoongespoeld met water onder lage druk en afgenomen worden met een zachte pluisvrije doek.

16

Nr. 2

Formele gegevens

Locatie:

Kloosterhof Dorpsstraat, Liempde

Kunstenaar:

Anoniem

Eigenaar:

Woonstichting St. Joseph

Jaar:

1888


Heilige Albertus

Materiaal:

Natuursteen (afzettingsgesteente)

Omschrijving:

Staande gevelsculptuur op een voetstuk met acanthusbladeren, geplaatst onder een baldakijn.

Sokkel:

Voetstuk met acanthusbladeren

Signatuur:

n.v.t.

Inscriptie:

n.v.t.

Plaatsing:

1888

Bijzonderheden:

Mogelijk afkomstig van J. Goossens en Zoon, het eerste atelier voor kerkelijke kunst in Den Bosch.


Voetstuk, staande figuur, baldakijn

Faalvormen:

Geen

Oorzaak:

n.v.t.

Effect:

n.v.t.

17

Onderhoud Het kunstwerk is in een goed verzorgde staat. Het is recent gerestaureerd door Firma Petrumus en bevat ten dele nieuwe elementen (acanthusblad). Het is een kunstwerk vervaardigd uit afzettingsgesteente en moet vooral niet te vaak of te grondig worden schoongemaakt. Het staat hoog en redelijk beschermd tegen weersinvloeden, waardoor verwering niet snel plaatsvindt. De huid die door verwering toch aan het oppervlak van de steen ontstaat is meestal geen bedreiging voor het voortbestaan van de steen. Sterker nog, de huid vormt dikwijls een beschermlaag. Verwijdering van de huid van de steen draagt er toe bij dat die sneller verweert, omdat de steen de huid niet opnieuw vormt. Het is daarom ten zeerste af te raden om de steen mechanisch te reinigen (zandstralen, schuren) of chemische middelen te gebruiken (zoutzuur, loog). Natuursteen kan worden schoongespoeld met water onder lage druk zodat de huid van de steen niet kapot wordt gespoten. Planning Het kunstwerk regelmatig (2x per jaar) controleren op beschadigingen. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed is van mening dat ingrijpen om uitsluitend esthetische redenen vermeden moet worden. Het patina dat in de loop der tijd ontstaat kan bovendien juist een bijdrage leveren aan het beleven van de geschiedenis van het object. Het (te vaak) verwijderen/schoonmaken daarvan brengt schade toe aan het beeld.

18

Nr. 3

Formele gegevens

Locatie:

Binnenplaats Kasteel Stapelen Boxtel

Kunstenaar:

anoniem

Eigenaar:

Paters Assumptionisten

Jaar:

1897


Maria Onbevlekte Ontvangenis

Materiaal:

Volgens aangeleverde gegevens zou het gaan om natuursteen met beschermlaag. Dat is echter twijfelachtig. Eerder gaat het om cement met een dun stuclaagje. Het beeld is te licht om van natuursteen te kunnen zijn.

Omschrijving:

Staand Mariabeeld in een half open nis. Het beeld sierde oorspronkelijk de voorgevel van het zusterhuis van het Ursulinenklooster in Bergeijk. In de jaren ’50 is het beeld naar Boxtel verplaatst.

Sokkel:

Twee blokken natuursteen, waarschijnlijk van kasteel afkomstig, die niet identiek zijn. Er staat een object voor het beeld (zie foto).

Signatuur:

n.v.t.

Inscriptie:

n.v.t.

Plaatsing:

1959

Bijzonderheden:


Staand beeld op tweedelige sokkel.

Faalvormen:

Het beeld staat beschut en heeft niet te leiden van weersinvloeden of vandalisme. Het laagje stuc is op een aantal plaatsen afgebladderd.

Oorzaak:

Natuurlijke verwering door tijd.

Effect:

Beeld is door slijtage en vuil minder fraai

Onderhoud Pleisterkalk (stuc) is kwetsbaar en onderhoudsgevoelig. Het is dikwijls maar een dun laagje dat makkelijk afbladdert. De belangrijkste oorzaken van schade zijn vocht- en zoutbelasting. Het onderhoud heeft alleen zin als de omgeving voldoende droog is. Het aanbrengen van een nieuwe laag heeft alleen zin als de ondergrond door en door droog is. De nieuwe stuc laag moet goed geventileerd worden. Pleisterkalk moet heel voorzichtig worden schoongemaakt met water en lage 19

druk. Geen harde borstel gebruiken of hard wrijven met een doek! Kleine scheurtjes of craquelé kunnen worden gerepareerd met kalkhoudend of gips houdend pleister. Planning Het kunstwerk regelmatig (2x per jaar) controleren op beschadigingen. Het beeld zeker niet mechanisch reinigen (zandstralen, schuren) of chemische middelen te gebruiken (zoutzuur, loog). Het kan worden schoongespoeld met water onder lage druk en afgenomen worden met een zachte pluisvrije doek.

20

Nr. 4

Formele gegevens

Locatie:

Voormalig Sint-Ursulaklooster Baroniestraat 10, Boxtel

Kunstenaar:

anoniem

Eigenaar:


Jaar:

1911


Sint-Ursula

Materiaal:


Omschrijving:

Staande gevelfiguur van Sint-Ursula met haar attributen. Ze staat onder een baldakijn en op een voetstuk met acanthusblad. Uit het gebladerte komt een draak te voorschijn, die door Ursula vertrapt lijkt te worden.

Sokkel:

Voetstuk met acanthusblad waaruit een draak te voorschijn komt.

Signatuur:

n.v.t.

Inscriptie:

n.v.t.

Plaatsing:

1911

Bijzonderheden:

De sculptuur is bij oplevering van het gebouw (1910-1911) geplaatst.


Voetstuk, staande figuur, baldakijn

Faalvormen:

Sokkel, figuur en baldakijn vertonen een zwarte aanslag. Die is gebruikelijk bij deze steensoort en strikt genomen geen ‘faalvorm’ maar een natuurlijke verwering.

Oorzaak:

Weersinvloeden

Effect:

Het kunstwerk wordt in de loop der tijd donkerder van kleur.

21

Onderhoud Het kunstwerk is in een goed verzorgde staat. De hele gevel is recent gereinigd. Het is een kunstwerk vervaardigd uit afzettingsgesteente en moet vooral niet te vaak of te grondig worden schoongemaakt. Het staat hoog en redelijk beschermd tegen weersinvloeden, waardoor verwering niet snel plaatsvindt. De huid (zwarte aanslag) die door verwering toch aan het oppervlak van de steen ontstaat is meestal geen bedreiging voor het voortbestaan van de steen. Sterker nog, de huid vormt dikwijls een beschermlaag. Verwijdering van de huid van de steen draagt er toe bij dat die sneller verweert, omdat de steen de huid niet opnieuw vormt. Het is daarom ten zeerste af te raden om de steen mechanisch te reinigen (zandstralen, schuren) of chemische middelen te gebruiken (zoutzuur, loog). Natuursteen kan worden schoongespoeld met water onder lage druk zodat de huid van de steen niet kapot wordt gespoten. Planning Het kunstwerk regelmatig (2x per jaar) controleren op beschadigingen. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed is van mening dat ingrijpen om uitsluitend esthetische redenen vermeden moet worden. Het patina dat in de loop der tijd ontstaat kan bovendien juist een bijdrage leveren aan het beleven van de geschiedenis van het object. Het (te vaak) verwijderen/schoonmaken daarvan brengt schade toe aan het beeld.

22

Nr. 5

Formele gegevens

Locatie:

Processiepark Koppel, Boxtel

Kunstenaar:

Atelier Van Bokhoven & Jonkers, ‘s-Hertogenbosch

Eigenaar:

Gemeente Boxtel

Jaar:

1924 - 1925


Kruiswegstaties

Materiaal:

Reliëfs, kalksteen Nissen, natuursteen

Omschrijving:

Elke kruiswegstatie heeft de vorm van een huis met daarin een nis met beeldreliëf. Elke statie is voorzien van een nummer en een tekst.

Sokkel:

n.v.t.

Signatuur:

r.o. Van Bokhoven & Jonkers

Inscriptie:

Elke statie bevat een tekst die verwijst naar de voorstelling

Plaatsing:

1924 - 1925

Bijzonderheden:

Van de gebruikelijke veertien kruiswegstaties resteren er nog acht. Het processiepark werd aangelegd naar ontwerp van de Boxtelse tuinarchitect Paul van Zogchel. Van de oorspronkelijke aanleg is weinig meer over.


8 reliëfs van kalksteen. Ieder reliëf in een natuurstenen nis.

Faalvormen:

Alle reliëfs zijn zwaar beschadigd. De natuurstenen nissen vertonen veel onkruid. Sommige dreigen overwoekerd te raken door klimop.

Oorzaak:

Vandalisme en achterstallig onderhoud

Effect:

Het geheel maakt een verwaarloosde indruk. Door achterstallig onderhoud en vandalisme zullen de reliëfs steeds verder achteruit gaan. Onderhoud

Het is de vraag of het zinvol is de reliëfs te restaureren als ze op deze locatie blijven staan. Park en reliëfs tezamen vormen een interessant cultuurhistorisch erfgoed. Het is om meerdere redenen – tijd, middelen – ondoenlijk om alle reliëfs te restaureren. Een optie zou kunnen zijn om het verhaal 23

en betekenis van de reliëfs voor de plek compleet te maken. Om dit verhaal te verbeelden zou er voor gekozen kunnen worden om een representatief exemplaar te restaureren. Planning Nadat is besloten of dit cultuurhistorisch erfgoed in zijn geheel, dan wel ten dele geconserveerd moet worden, kan (na restauratie) het reguliere onderhoud bestaan uit 2x per jaar controleren op beschadigingen en 3x per jaar snoeien van de klimop. Omdat het kalkstenen reliëfs betreft moet ingrijpen om puur esthetische redenen vermeden worden. Te veel schoonmaken zal tot schade leiden.

24

Nr. 6

Formele gegevens

Locatie:

Sint-Petrusbasiliek Oude Kerkstraat 20, Boxtel

Kunstenaar:

Victor Sprenkels (1878-1959)

Eigenaar:

Bestuur Verrijzenisparochie, Boxtel

Jaar:

1928 en 1930

Titel / voorstelling:

Sculpturen van de heilige Petrus, Jozef, Maria en Johannes in portaalnissen

Materiaal:


Omschrijving:

Nissen in het Zuidportaal. De heiligen zijn afgebeeld met hun attributen. Petrus is zittend afgebeeld, Jozef, Maria en Johannes zijn staande afgebeeld op een sokkel met acanthusblad.

Sokkel:

Jozef, Maria en Johannes zijn staande afgebeeld op een sokkel met acanthusblad.

Signatuur:

n.v.t.

Inscriptie:

n.v.t.

Plaatsing:

Geplaatst tijdens de restauratie van de kerk door het atelier van Cuypers. De restauratie werd in 1932 afgerond.

Bijzonderheden:

De kunstenaar Viktor Sprenkels was werkzaam in het atelier van Cuypers. Technische gegevens

Onderdelen:

1 zittende figuur in nis, 3 staande figuren op voetstuk met acanthusblad

Faalvormen:

De zittende figuur vertoont een donkere aanslag op de dieper in de nis gelegen delen. De 3 figuren in het portaal hebben te lijden onder vogeluitwerpselen.

Oorzaak:

Natuurlijke verwering en vogels (waarschijnlijk duiven)

Effect:

De beelden worden alle vier redelijk beschut doordat ze in een nis/portaal zijn geplaatst. De natuurlijke verwering hoort bij de steensoort. Vogeluitwerpselen hebben niet alleen een visueel nadelig effect, maar kunnen op termijn door een chemische reactie ook schade aanbrengen aan de steen. Onderhoud

De werken zijn in een goed verzorgde staat. Ze zijn vervaardigd uit afzettingsgesteente en moeten vooral niet te vaak of te grondig worden schoongemaakt. Ze staan hoog en redelijk beschermd tegen weersinvloeden, waardoor verwering niet snel plaatsvindt. De huid (zwarte aanslag) die door verwering toch aan het oppervlak van de steen ontstaat is meestal geen bedreiging voor het voortbestaan van de steen. Sterker nog, de huid vormt dikwijls een beschermlaag. Verwijdering van de huid van de steen draagt er toe bij dat die sneller verweert, omdat de steen de huid niet opnieuw vormt. Het is daarom ten zeerste af te raden om de steen mechanisch te reinigen (zandstralen, schuren) of chemische middelen te gebruiken (zoutzuur, loog). Natuursteen kan worden schoongespoeld met water onder lage druk zodat de huid van de steen niet kapot wordt gespoten. Met name in het portaal moeten duiven werende maatregelen worden getroffen.

25

Planning Het kunstwerk regelmatig (2x per jaar) controleren op beschadigingen. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed is van mening dat ingrijpen om uitsluitend esthetische redenen vermeden moet worden. Het patina dat in de loop der tijd ontstaat kan bovendien juist een bijdrage leveren aan het beleven van de geschiedenis van het object. Het (te vaak) verwijderen/schoonmaken daarvan brengt schade toe aan het beeld. De Sint-Petrusbasiliek is een rijksmonument. Daarom is voor het uitvoeren van reiniging, reparatie of het vervangen van materiaal waarschijnlijk een vergunning nodig. Bij twijfel kan contact worden opgenomen met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. De kosten voor natuursteenherstel kunnen in principe worden aangemerkt als subsidiabele restauratiekosten.

26

Nr. 7

Formele gegevens

Locatie:

Sint Jans Onthoofding Kerk Dorpsstraat 36, Liempde

Kunstenaar:

Atelier Van Bokhoven & Jonkers, ‘s-Hertogenbosch

Eigenaar:

Bestuur Parochie Sint Jans Onthoofding, Liempde

Jaar:

1932


Heilig Hart van Koning Christus

Materiaal:

Natuursteen (afzettingsgesteente, kalksteen), baksteen (sokkel)

Omschrijving:

Drie figuren op een bakstenen, gemetseld voetstuk. In het midden staat Christus, rechts van hem Johannes de Doper en links de beschermengel van Liempde. Plaquette met tekst ‘Liempde zweert trouw aan zijn koning Christus’

Sokkel:

Gemetselde bakstenen sokkel op een ovalen bakstenen plateau dat iets boven straatniveau ligt.

Signatuur:

Links en rechts op de achterkant

Inscriptie:

Niet aanwezig

Plaatsing:

1989

Bijzonderheden:

Na de drastische ‘vernieuwing’ van de katholieke kerk in de jaren zestig die ten koste ging van veel kunstwerken, werd het beeld van Christus ingegraven naast de kerk. In 1989 werd het opgegraven, gerestaureerd, van een nieuwe sokkel voorzien en opnieuw geplaatst. Technische gegevens

Onderdelen:

Sokkel, drie figuren, plaquette

Faalvormen:

Het werk is gedeeltelijk schoongemaakt en gerestaureerd. Er zijn een paar nieuwe stukken in geplaatst. Het is gedeeltelijk bedekt met mos en vogelpoep.

Oorzaak:

Milieu-invloeden

Effect:

Deze ‘faalvormen’ hebben geen negatief effect. Mochten mos aanslag en vogelpoep verergeren, dan dreigt dat het beeld een verwaarloosde indruk gaat maken. Dat kan voorkomen worden door het werk met water en onder lage druk te reinigen.

27

Onderhoud Het kunstwerk is in een goed verzorgde staat. Het is een kunstwerk vervaardigd uit afzettingsgesteente (kalksteen) en moet vooral niet te vaak of te grondig worden schoongemaakt. Het is daarom ten zeerste af te raden om de steen mechanisch te reinigen (zandstralen, schuren) of chemische middelen te gebruiken (zoutzuur, loog). Natuursteen kan worden schoongespoeld met water onder lage druk zodat de huid van de steen niet kapot wordt gespoten. Scheuren en steken kunnen worden dichtgemaakt met reparatiemortel. Hierbij is het erg belangrijk dat voorkomen wordt dat eventueel aanwezig water door opvriezing schade veroorzaakt. Voorkomen moet worden dat de vochthuishouding van het werk verstoord raakt. Regelmatige controle en onderhoud voorkomen lekkages, algvorming, mossen en vandalisme. Planning Het kunstwerk regelmatig (2x per jaar) controleren op beschadigingen. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed is van mening dat ingrijpen om uitsluitend esthetische redenen vermeden moet worden. Het patina dat in de loop der tijd ontstaat kan bovendien juist een bijdrage leveren aan het beleven van de geschiedenis van het object. Het (te vaak) verwijderen/schoonmaken daarvan brengt schade toe aan het beeld.

28

Nr. 8

Formele gegevens

Locatie:

Heilig Hartkerk Baroniestraat 24-26, Boxtel

Kunstenaar:

Jo Uiterwaal (1897-1972)

Eigenaar:


Jaar:

1947


Kruisiging en Apocalyptische Ruiters

Materiaal:

Tufsteen

Omschrijving:

Twee reliëfs, kruisiging en apocalyptische ruiters, die qua formaat en thematiek niet bij elkaar lijken te horen. Mogelijk zijn ze later samengevoegd.

Sokkel:

n.v.t.

Signatuur:

n.v.t.

Inscriptie:

n.v.t.

Plaatsing:

1947

Bijzonderheden:

In 1944 geschonken door Henricus-Jacobus van Buul.


2 reliëfs

Faalvormen:

De steen is verweerd, er is sprake van mos en algvorming. Het is duidelijk zichtbaar dat de beschut gelegen onderdelen minder verweerd en vervuild zijn. Het onderste reliëf is beter geconserveerd. De zijfiguren op het bovenste reliëf zijn minder aangetast dan het kruis en de Christusfiguur die het minst beschut zijn tegen weers- en milieu-invloeden. De reliëfs worden omlijst door begroeiing van struiken. Die dienen regelmatig gesnoeid te worden om de omgeving een verzorgd karakter te geven en vandalisme te voorkomen.

Oorzaak:

Invloed van weer en milieu

Effect:

Deze ‘faalvormen’ hebben negatieve effecten. Mochten mos en algvorming verergeren dan dreigt dat het beeld een verwaarloosde indruk gaat maken en de steen wordt aangetast. Dat kan 29

voorkomen worden door het werk met water en onder lage druk te reinigen. Struiken die het kunstwerk gedeeltelijk bedekken versterken de indruk van onverzorgdheid en nodigen uit tot vandalisme. Onderhoud Het is een kunstwerk vervaardigd uit afzettingsgesteente (tufsteen) en moet vooral niet te vaak of te grondig worden schoongemaakt. Het is daarom ten zeerste af te raden om de steen mechanisch te reinigen (zandstralen, schuren) of chemische middelen te gebruiken (zoutzuur, loog). Natuursteen kan worden schoongespoeld met water onder lage druk zodat de huid van de steen niet kapot wordt gespoten. Scheuren en steken kunnen worden dichtgemaakt met reparatiemortel. Hierbij is het erg belangrijk dat voorkomen wordt dat eventueel aanwezig water in de scheuren of steken door opvriezing schade veroorzaakt. Voorkomen moet worden dat de vochthuishouding van het werk verstoord raakt. Regelmatige controle en onderhoud voorkomen lekkages, algvorming, mossen en vandalisme. Planning Het kunstwerk regelmatig (2x per jaar) controleren op beschadigingen. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed is van mening dat ingrijpen om uitsluitend esthetische redenen vermeden moet worden. Het patina dat in de loop der tijd ontstaat kan bovendien juist een bijdrage leveren aan het beleven van de geschiedenis van het object. Het (te vaak) verwijderen/schoonmaken daarvan brengt schade toe aan het beeld. Begroeiing in de buurt van het kunstwerk dient regelmatig (minimaal 3 à 4x per jaar) gesnoeid te worden.

30

Nr. 9

Formele gegevens

Locatie:

Gemeenschapshuis De Orion Lennisheuvel 56, Boxtel

Kunstenaar:

Anoniem (KSB). Volgens informatie van www.lennisheuvel.nl is het kunstwerk gemaakt door de Boxtelse kunstenaar Frans van Amelsfoort.

Eigenaar:


Jaar:

1948


Heilige Thérèsia

Materiaal:

Gietbeton

Omschrijving:

Staande afbeelding van de heilige Thérèsia van Lisieux, geplaatst in een nis van het gemeenschapshuis.

Sokkel:

n.v.t.

Signatuur:

n.v.t.

Inscriptie:

n.v.t.

Plaatsing:

1949

Bijzonderheden:

Het Gemeenschapshuis is in 1948 gebouwd als parochiehuis. De gevel werd opgesierd met het beeld van de plaatselijke beschermheilige. Het parochiehuis kreeg de naam Orion, naar het lievelingssterrenbeeld van de Heilige Thérèsia. Het kunstwerk werd op 4 juni 1949 door pastoor Manders ingezegend en daarna in de nis geplaatst.


Beeld van gietbeton in bakstenen nis

Faalvormen:

n.v.t.

Oorzaak:

n.v.t.

Effect:

n.v.t.

31

Onderhoud Het kunstwerk verkeert in goede staat. Het staat beschut in een nis en heeft weinig te lijden van weersinvloeden. Het milieu rondom het beton, zoals de klimatologische omstandigheden, en de kwaliteit van het beton zijn van goede kwaliteit gebleken. Het beeld vooral niet te vaak en te grondig schoonmaken om beschadigingen te voorkomen. Zeker niet mechanisch schoonmaken maar reinigen met water onder lage druk, een zachte doek en een pH-neutraal schoonmaakmiddel. Planning Het kunstwerk 2x per jaar controleren op faalvormen en indien noodzakelijk reinigen met water onder lage druk, een zachte doek en een pH-neutraal schoonmaakmiddel.

32

Nr. 10

Formele gegevens

Locatie:

Voormalig raadhuis van Liempde Keefheuvel/Dorpsstraat, Liempde

Kunstenaar:

Toon Ninaber van Eyben (wapen) Thijs van der Helm (sierlijst)

Eigenaar:

Gemeente Boxtel

Jaar:

1949 (wapen) en 1995 (sierlijst)

Titel / voorstelling:

Wapen van Liempde met de Brabantse leeuw en de gouden ploeg

Materiaal:

Terracotta, chamotte klei met glazuur, bladgoud (wapen), koper en brons (sierlijst)

Omschrijving:

Het wapen van Liempde, voorzien van een later aangebrachte sierlijst met de tekst ‘het eigen schild van kracht ontdaan zal in de geest slechts voortbestaan’.

Sokkel:

n.v.t.

Signatuur:

Links onder ‘Ninaber’

Inscriptie:

Op de sierlijst: ‘het eigen schild van kracht ontdaan zal in de geest slechts voortbestaan’.

Plaatsing:

1949 (wapen) en 1995 (sierlijst)

Bijzonderheden:

n.v.t.


Het geglazuurde reliëf met bladgoud is geplaatst tegen een achtergrond van ongeglazuurde terracotta tegels en wordt omlijst door een later aangebrachte sierlijst.

Faalvormen:

Geen. Het werk is in goede staat en recent gerestaureerd.

Oorzaak:

n.v.t.

Effect:

n.v.t. Onderhoud

Regelmatig (2x per jaar) controleren op vervuiling en schade. Reinigen met water onder lage druk. Indien noodzakelijk met een pH-neutraal zeep en zachte borstel of doek.

33

Planning Regelmatig (2x per jaar) controleren op vervuiling en schade. Reinigen met water onder lage druk. Indien noodzakelijk met een pH-neutraal zeep en zachte borstel of doek.

34

Nr. 11

Formele gegevens

Locatie:

Angelaschool Baroniestraat / Prins Bernhardstraat, Boxtel

Kunstenaar:

Luc van Hoek

Eigenaar:

Angelaschool

Jaar:

1953


Kinderbedevaart

Materiaal:

Chamotte klei

Omschrijving:

Groep musicerende kinderen met offergaven rond een boom en een boomkapelletje met Maria en Jezus.

Sokkel:

n.v.t.

Signatuur:

rechts onder ‘Luc van Hoek’

Inscriptie:

n.v.t.

Plaatsing:

Na 1995

Bijzonderheden:

Het reliëf sierde oorspronkelijk de Sint-Aloysiusschool aan de Mijlstraat in Boxtel. Dit gebouw werd in 1995 gesloopt.


Het reliëf is uit onderdelen van chamotte klei opgebouwd

Faalvormen:

Mos en lichte vervuiling

Oorzaak:

Weers- en milieu-invloed

Effect:

Het reliëf ziet er goed uit ondanks de lichte vervuiling. Met reguliere controle en onderhoud kan verdere vervuiling worden voorkomen.

Onderhoud Keramische objecten vormen dikwijls een bron van zorg als ze buiten zijn geplaatst. Ze vragen om een zorgvuldige monitoring. Via naden, kieren en haarscheuren kan vocht binnendringen dat bij vorst uitzet en zo delen van het werk kapot kan drukken. Als het werk te veel wordt blootgesteld aan regenwater kan de mortel oplossen en afzettingssporen aan de buitenkant afzetten. Hierdoor gaat de visuele kwaliteit sterk achteruit.

35

Planning De eigenaar moet het werk regelmatig onderzoeken op beschadigingen, scheuren, kieren, etc. Het werk is uit delen opgebouwd. De mortel tussen de delen moet worden gecontroleerd op loslaten/oplossen. Indien noodzakelijk moeten voegen hersteld worden met de juiste mortel. Het werk 2x per jaar schoonmaken met water en zachte borstel of doek.

36

Nr. 12

Formele gegevens

Locatie:

Jacob Roelandslyceum Grote Beemd 3, Boxtel

Kunstenaar:

Frans van der Burgt

Eigenaar:

Jacob Roelandslyceum

Jaar:

1954


Lezende en spelende kinderen

Materiaal:

Natuursteen (kalksteen)

Omschrijving:

Twee beeldengroepen van drie kinderen. De beeldengroepen staan op kolommen. De sokkels waarop de beeldengroepen staan maken deel uit van het geheel.

Sokkel:

De sokkels maken deel uit van het geheel van kolommen en beeldengroepen.

Signatuur:

n.v.t.

Inscriptie:

n.v.t.

Plaatsing:

De beelden zijn in 1954 bij de bouw van de school geplaatst.

Bijzonderheden:

n.v.t.


2 beeldengroepen (telkens uit 1 stuk) van kalkachtig steen.

Faalvormen:

De beelden zijn wat vuil, maar zien er goed uit. Natuurlijke verwering heeft de uiterlijke kenmerken aangetast.

Oorzaak:

Natuurlijke verwering

Effect:

De ‘faalvormen’ hebben geen negatief effect.

Onderhoud Het kunstwerk is in een goed verzorgde staat. Het is een kunstwerk vervaardigd uit afzettingsgesteente (kalksteen) en moet vooral niet te vaak of te grondig worden schoongemaakt. Het is daarom ten zeerste af te raden om de steen mechanisch te reinigen (zandstralen, schuren) of chemische middelen te gebruiken (zoutzuur, loog). Natuursteen kan worden schoongespoeld 37

met water onder lage druk zodat de huid van de steen niet kapot wordt gespoten. Scheuren en steken kunnen worden dichtgemaakt met reparatiemortel. Hierbij is het erg belangrijk dat voorkomen wordt dat eventueel aanwezig water in de scheuren of steken door opvriezing schade veroorzaakt. Voorkomen moet worden dat de vochthuishouding van het werk verstoord raakt. Regelmatige controle en onderhoud voorkomen lekkages, algvorming, mossen en vandalisme. Planning Het kunstwerk regelmatig (2x per jaar) controleren op beschadigingen. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed is van mening dat ingrijpen om uitsluitend esthetische redenen vermeden moet worden. Het patina dat in de loop der tijd ontstaat kan bovendien juist een bijdrage leveren aan het beleven van de geschiedenis van het object. Het (te vaak) verwijderen/schoonmaken daarvan brengt schade toe aan het beeld.

38

Nr. 13

Formele gegevens

Locatie:

Concordiapark, Liempde

Kunstenaar:

Hans Claesen

Eigenaar:

Gemeente Boxtel

Jaar:

1956


David en Goliath

Materiaal:

brons (plastiek), hardsteen (sokkel)

Omschrijving:

De jonge David met het hoofd van Goliath aan zijn voeten

Sokkel:

Oorspronkelijk was de sokkel van muschelkalksteen. In 2009 is de sokkel vervangen door een nieuwe hardstenen sokkel.

Signatuur:

n.v.t.

Inscriptie:

‘Jahweh is het die de strijd beslist’

Plaatsing:

Op 4 mei 1956 is het beeld onthuld

Bijzonderheden:

Oorlogsmonument voor gevallenen uit de Tweede Wereldoorlog Technische gegevens

Onderdelen:

Bronzen plastiek en hardstenen sokkel

Faalvormen:

Het beeld vertoonde ten tijde van de schouwing een lichte vervuiling en was aan de achterzijde besmeurd met kauwgum.

Oorzaak:

Vandalisme en weersinvloed

Effect:

Visuele schade

Onderhoud Bronzen beelden kunnen schoongemaakt worden met water, een zachte borstel en PH-neutrale zeep (echte groene zeep of babyshampoo). Neem het kunstwerk na het afborstelen altijd met ruim water af. Bij hardnekkige vuilaanslag kan een stoomapparaat uitkomst bieden. Onderhoud kan geschieden door het beeld een keer per jaar (dun) in de was te zetten met een pluisvrije lap. Breng de was dun en egaal aan en poets de laag zonodig uit met een zachte borstel. Lange tijd werd hiervoor bijenwas gebruikt. Hoewel dit een reversibel natuurproduct is, is gebleken dat het zuren bevat die schadelijk kunnen zijn voor metaal. Daarom wordt tegenwoordig het gebruik van synthetische microkristallijne was aangeraden. Deze is flexibel van structuur en vaak wat donkerder van kleur. Bij herhaalde applicatie wordt geen dikke laag opgebouwd en er hoopt zich geen waslaag op in hoekjes en gaatjes. Een goed behandeld beeld is veel minder gevoelig voor vuil, verwering, corrosie en (in zekere mate) voor graffiti omdat fijne poriën met was zijn gevuld. 39

De hardstenen sokkel schoonspoelen met water onder zachte druk. Planning: Regelmatig controleren op beschadiging en besmeuring. De omgeving kan gevraagd worden eventuele schade te melden bij de gemeente. Nadat schade is gerapporteerd is het zaak om zo snel mogelijk actie te ondernemen. Regulier onderhoud kan bestaan uit 2x per jaar controleren en schoonspoelen met water onder zachte druk. Het werk 1x per jaar dun in de was zetten.

40

Nr. 14

Formele gegevens

Locatie:

Sint Jozefstraat / Severusstraat, Boxtel

Kunstenaar:

Piet Schoenmakers

Eigenaar:

Woonstichting St. Jozef

Jaar:

1958


Sint Jozef

Materiaal:

Keramiek

Omschrijving:

Reliëf

Sokkel:

n.v.t.

Signatuur:

n.v.t.

Inscriptie:

n.v.t.

Plaatsing:

1958

Bijzonderheden:

In juni 1958 onthuld en ingezegend. Het reliëf is aangeboden door de R.K. Woningbouwvereniging Sint Joseph om de nieuwbouwwijk te verfraaien. De nieuwbouwwijk was de eerste grote naoorlogse uitbreiding van Boxtel.


Het reliëf van keramiek is opgebouwd uit meerdere delen, die min of meer gelijkmatig zijn.

Faalvormen:

Het reliëf ziet er goed uit. Er zijn wat kleine beschadigingen langs de randen, met name bij de gemetselde voegen midden links, linksonder en onderaan.

Oorzaak:

Slijtage door tijd.

41

Effect:

Deze ‘faalvormen’ hebben nauwelijks negatieve effecten.

Onderhoud Keramische objecten vormen dikwijls een bron van zorg als ze buiten zijn geplaatst. Ze vragen om een zorgvuldige monitoring. Via naden, kieren en haarscheuren kan vocht binnendringen dat bij vorst uitzet en zo delen van het werk kapot kan drukken. Als het werk te veel wordt blootgesteld aan regenwater kan de mortel oplossen en afzettingssporen aan de buitenkant afzetten. Hierdoor gaat de visuele kwaliteit sterk achteruit. Planning De eigenaar moet het werk regelmatig onderzoeken op beschadigingen, scheuren, kieren, etc. Het werk is uit delen opgebouwd. De mortel tussen de delen moet worden gecontroleerd op loslaten/oplossen. Indien noodzakelijk moeten voegen hersteld worden met de juiste mortel. Het werk 2x per jaar schoonmaken met water en zachte borstel of doek.

42

Nr. 15

Formele gegevens

Locatie:

Kinderdagverblijf en BSO Kindertuin Dorpstraat / Kerkstraat, Liempde

Kunstenaar:

Theo van Brunschot

Eigenaar:

Kinderdagverblijf en BSO Kindertuin

Jaar:

1961


Moeders en kinderen

Materiaal:

Kalksteen

Omschrijving:

Reliëf opgebouwd uit verschillende onderdelen

Sokkel:

n.v.t.

Signatuur:

n.v.t.

Inscriptie:

n.v.t.

Plaatsing:

Het reliëf werd in 1961 in het kader van de percentageregeling geplaatst op het nieuwe kruisgebouw in Liempde. Dit gebouw is intussen gedeeltelijk vervangen en verbouwd tot kinderdagverblijf en BSO. Het reliëf is hierin opgenomen.

Bijzonderheden:

Het reliëf is opgebouwd uit verschillende rechthoeken.


Opgebouwd uit rechthoekige panelen

Faalvormen:

Het reliëf vertoont vuilaanslag, met name aan de bovenzijde. De voegen tussen de rechthoekige panelen lossen op en laten los. Het bord van kinderdagverblijf en BSO doet afbreuk aan het kunstwerk. Het hangt te dicht op het kunstwerk en zou beter verplaatst kunnen worden.

Oorzaak:

Vuilaanslag door tijd.

Effect:

Het vuil heeft een negatief effect op de kwaliteit van het beeld.

Onderhoud Het is een kunstwerk vervaardigd uit afzettingsgesteente (kalksteen) en moet vooral niet te vaak of te grondig worden schoongemaakt. Het is daarom ten zeerste af te raden om de steen mechanisch te reinigen (zandstralen, schuren) of chemische middelen te gebruiken (zoutzuur, loog). Natuursteen kan worden schoongespoeld met water onder lage druk zodat de huid van de steen niet kapot wordt gespoten. Scheuren en steken kunnen worden dichtgemaakt met reparatiemortel. Hierbij is het erg belangrijk dat voorkomen wordt dat eventueel aanwezig water in 43

de scheuren of steken door opvriezing schade veroorzaakt. Voorkomen moet worden dat de vochthuishouding van het werk verstoord raakt. Regelmatige controle en onderhoud voorkomen lekkages, algvorming, mossen en vandalisme. Planning Het kunstwerk moet op korte termijn worden schoongemaakt. Het bord van de BSO moet worden verplaatst. Daarna regelmatig (2x per jaar) controleren op beschadigingen. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed is van mening dat ingrijpen om uitsluitend esthetische redenen vermeden moet worden.

44

Nr. 16

Formele gegevens

Locatie:

Baanderheren College / VMBO Van der Voortweg / Baanderherenweg, Boxtel

Kunstenaar:

Frans Peeters

Eigenaar:

Baanderheren College

Jaar:

1963


Fluitspelend Meisje

Materiaal:

Brons

Omschrijving:

Bronzen beeld van fluitspelend meisje, gelast op een metalen staaf

Sokkel:

De metalen staaf is geplaatst op een iets verhoogd stoepje

Signatuur:

n.v.t.

Inscriptie:

n.v.t.

Plaatsing:

Onbekend

Bijzonderheden:

Het beeldje werd oorspronkelijk geplaatst voor de Meisjes ULO aan de Vicaris Van Alphenlaan. Het verhuist steeds met de veranderende scholen mee. Het is recent geplaatst bij de nieuwbouw (verbouw) van het Baanderheren College.


Bronzen beeldje op metalen staaf gelast, die is verbonden met de fundering.

Faalvormen:

Het beeldje ziet er goed uit, maar vraagt om een andere omgeving. Het is geplaatst tegen een bakstenen wand, die van recenter datum is dan het overige metselwerk. De heg voor het beeld moet korter worden gesnoeid. Het werk staat te veel ‘ingeklemd’ en geeft daardoor een verlaten indruk.

Oorzaak:

De te hoge heg die voor het kunstwerk staat.

Effect:

Het werk komt niet tot zijn recht.

45

Onderhoud Bronzen beelden kunnen schoongemaakt worden met water, een zachte borstel en PH-neutrale zeep (echte groene zeep of babyshampoo). Neem het kunstwerk na het afborstelen altijd met ruim water af. Bij hardnekkige vuilaanslag kan een stoomapparaat uitkomst bieden. Onderhoud kan geschieden door het beeld een keer per jaar (dun) in de was te zetten met een pluisvrije lap. Breng de was dun en egaal aan en poets de laag zonodig uit met een zachte borstel. Lange tijd werd hiervoor bijenwas gebruikt. Hoewel dit een reversibel natuurproduct is, is gebleken dat het zuren bevat die schadelijk kunnen zijn voor metaal. Daarom wordt tegenwoordig het gebruik van synthetische microkristallijne was aangeraden. Deze is flexibel van structuur en vaak wat donkerder van kleur. Bij herhaalde applicatie wordt geen dikke laag opgebouwd en er hoopt zich geen waslaag op in hoekjes en gaatjes. Een goed behandeld beeld is veel minder gevoelig voor vuil, verwering, corrosie en (in zekere mate) voor graffiti omdat fijne poriën met was zijn gevuld. Planning Het kunstwerk regelmatig controleren op beschadiging en besmeuring. De bevestiging van het werk op de metalen staaf moet gecontroleerd worden op roest. Regulier onderhoud kan bestaan uit 2x per jaar controleren en schoonspoelen met water onder zachte druk. Het werk 1x per jaar dun in de was zetten. De heg moet korter worden gesnoeid en worden bijgehouden (minimaal 2x per jaar, maar bij voorkeur 3x).

46

Nr. 17

Formele gegevens

Locatie:

R.K. Basisschool De Oversteek Dorpsstraat 28, Liempde

Kunstenaar:

Toon Ninaber van Eyben

Eigenaar:

Basisschool De Oversteek

Jaar:

1964


De Jaargetijden

Materiaal:

Chamotte klei, geglazuurd

Omschrijving:

Reliëf, bestaande uit vijf tableaus, vier van de jaargetijden, een van de hemellichamen

Sokkel:

n.v.t.

Signatuur:

Ninaber van Eyben, rechtsonder

Inscriptie:

n.v.t.

Plaatsing:

Herplaatst na opening van de nieuwbouw van De Oversteek in 2007.

Bijzonderheden:

Het werk ontstond in 1964 in het kader van de percentageregeling bij de (toenmalige) nieuwbouw van de basisschool. Met de bouw van het huidige onderkomen van De Oversteek is het reliëf verwijderd van de oudbouw en heeft het een plaats gekregen binnen de nieuwbouw. Daarbij is de oorspronkelijke verticale plaatsing aangepast. De 5 tableaus zijn niet meer onder elkaar, maar naast elkaar geplaatst. De tableaus zijn goed bewaard gebleven, maar de huidige locaties is niet ideaal. De tableaus zijn niet toegankelijk als de school gesloten is en zijn op het nieuwe schoolplein dicht bij fietsenrekken geplaatst. Een voordeel van deze locatie is wel dat de werken een beschutte en veilige plek hebben.


5 tableaus van chamotte klei

47

Faalvormen:

Licht vervuild en groene aanslag

Oorzaak:

Weersinvloeden

Effect:

De aanslag heeft geen effect voor de visuele kwaliteit.

Onderhoud Keramische objecten vormen dikwijls een bron van zorg als ze buiten zijn geplaatst. Ze vragen om een zorgvuldige monitoring. Via naden, kieren en haarscheuren kan vocht binnendringen dat bij vorst uitzet en zo delen van het werk kapot kan drukken. Als het werk te veel wordt blootgesteld aan regenwater kan de mortel oplossen en afzettingssporen aan de buitenkant afzetten. Hierdoor gaat de visuele kwaliteit sterk achteruit. Planning De eigenaar moet het werk regelmatig onderzoeken op beschadigingen, scheuren, kieren, etc. Het werk is uit delen opgebouwd. De mortel tussen de delen moet worden gecontroleerd op loslaten/oplossen. Indien noodzakelijk moeten voegen hersteld worden met de juiste mortel. Het werk 2x per jaar schoonmaken met water en zachte borstel of doek.

48

Nr. 18

Formele gegevens

Locatie:

Dommel / Smalwater / Molenstraat, Boxtel

Kunstenaar:

Hein Koreman

Eigenaar:

Gemeente Boxtel

Jaar:

1966


Geliefden

Materiaal:

Brons

Omschrijving:

Twee figuren op een hardstenen sokkel

Sokkel:

Hardstenen sokkel

Signatuur:

H.K. 1965 (op de achterkant in het brons voetstuk)

Inscriptie:

n.v.t.

Plaatsing:

n.v.t.

Bijzonderheden:

Hein Koreman is op 24 juli 2012 op 90-jarige leeftijd overleden. Twee zonen van Hein Koreman zijn beeldhouwer en zijn bezig met een boek over hun vader.


Twee bronzen figuren op een sokkel van terrazzo, d.w.z. in beton gegoten steenslag (kunststeen, kunstbeton)

Faalvormen:

Het brons vertoont roestplekken, vooral op de rechtervoet van de mannenfiguur. Verder is er sprake van oxidatie die uitloopt over de sokkel. De sokkel is beschadigd, vertoont mos, algen en krimpbarsten.

Oorzaak:

Alhoewel het beeld op een visueel aantrekkelijk plaats staat, aan De Dommel onder een boom, doet deze omgeving het werk geen goed. Brons en steen verweren hierdoor sneller.

Effect:

Op den duur zullen brons en steen verder worden aangetast en verzwakken. Bovendien gaat het visuele effect achteruit.

49

Onderhoud Voordat aan regulier onderhoud wordt begonnen dienen roest, oxidatie, mos en algen verwijderd te worden. Dit vraagt om een specialistische behandeling. Twee zonen van Hein Koreman (Eloi en Maarten) zijn beeldhouwer en zijn nauw betrokken bij de nalatenschap van hun vader. Het is aan te raden met hen contact op te nemen bij restauratie van het werk. Er is meerdere malen contact geweest tussen het bkkc en Maarten Koreman. Hij kan de restauratie van het werk zelf verzorgen. Met name de sokkel vraagt om aandacht. Er moet voorkomen worden dat er water in de krimpbarsten doordringt in verband met eventuele vorstschade. De kalkuitvloeiing bij de barsten moet weggewerkt worden, waarna, als de sokkel droog is, vooral de barsten geïmpregneerd moeten worden met water afstotend middel. Het bronzen beeld moet worden schoongemaakt en in de was worden gezet. Planning Als het achterstallig onderhoud heeft plaatsgevonden kan het regulier onderhoud bestaan uit het 2x per jaar controleren van het kunstwerk op beschadigingen en schoonspoelen met water onder zachte druk. Het werk 1x per jaar dun in de was zetten. De sokkel 1x per vijf jaar impregneren met water afstotend middel.

50

Nr. 19

Formele gegevens

Locatie:

Baanderheren College / VMBO Baanderherenweg 2, Boxtel

Kunstenaar:

Berend Hendriks

Eigenaar:


Jaar:

1967


Werkplaats

Materiaal:

Verschillende kleuren baksteen, geglazuurd

Omschrijving:

Siermetselwerk

Sokkel:

n.v.t.

Signatuur:

n.v.t.

Inscriptie:

n.v.t.

Plaatsing:

Geplaatst in het kader van de percentageregeling bij de nieuwbouw van de (toen nog) LTS in 1967.

Bijzonderheden:

Met dit kunstwerk van Berend Hendriks heeft Boxtel een parel van wandkunst in huis. Het werk verdient meer aandacht dan dat het nu krijgt. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (ministerie van OCW) is in samenwerking met een aantal andere partijen, waaronder de Rijksgebouwendienst, vanaf 2006 bezig met een landelijke inventarisatie van monumentale wandkunst. Dit met het oog op het verbeteren van bekendheid, onderhoud en behoud van naoorlogse monumentale wandkunst. Met de website www.helpwandkunstopsporen.nl wil de Rijksdienst tot een landelijk overzicht komen. Wij raden de Gemeente Boxtel en het Baanderheren College aan om dit kunstwerk van Berend Hendriks bij deze website aan te melden.


Siermetselwerk van verschillende kleuren geglazuurd baksteen

Faalvormen:

Het bijzondere kunstwerk wordt voor een groot deel onttrokken aan het zicht door struikgewas. Alhoewel het struikgewas een goede buffer vormt tegen vandalisme en graffiti helpt verhinderen, kan het veel korter gesnoeid worden zodat het kunstwerk in de volle omvang te zien is. Voor een deel van het kunstwerk is een ontsierend elektriciteitshuisje geplaatst.

51

Oorzaak:

Niet gesnoeid struikgewas.

Effect:

Het kunstwerk is slechts ten dele zichtbaar waardoor het bijzondere karakter en de cultuurhistorische waarde niet zichtbaar zijn. Het kunstwerk lijkt hierdoor ondergewaardeerd, terwijl het juist één van de belangrijkste werken in Boxtels collectie is.

Onderhoud Baksteen vraagt, net als andere keramische werken, om zorgvuldig onderhoud en regelmatige aandacht. Het is een kwetsbaar materiaal, gevoelig voor vorst en vocht. Het kunstwerk moet goed en regelmatig worden gemonitord op schade door vandalisme, wind en/of water. Het onderhoud moet worden gedaan door een specialist en moet gericht zijn op het vermijden van schade. Er mogen nooit hogedrukspuiten, te harde borstels, bijtende stoffen, ed. gebruikt worden voor het onderhoud. Bij siermetselwerk is de samenhang tussen de kleur baksteen, het voegwerk en het metselverband essentieel. Bij het repareren van schade vraagt dit de hoogste aandacht. Het voegwerk moet regelmatig worden gecontroleerd op schade, zoals het oplossen van de mortel door te veel vocht. Regelmatig (2x per jaar) controleren op vervuiling en schade. Reinigen met water onder lage druk. Indien noodzakelijk met een pH-neutraal zeep en zachte borstel of doek. Beplanting regelmatig snoeien zodat het kunstwerk goed zichtbaar blijft. Planning Regelmatig (2x per jaar) controleren op vervuiling en schade. Reinigen met water onder lage druk. Indien noodzakelijk met een pH-neutraal zeep en zachte borstel of doek. Beplanting regelmatig (3x per jaar) snoeien.

52

Nr. 20

Formele gegevens

Locatie:

Baanderheren College / VMBO Baanderherenweg 2 / Van der Voortweg, Boxtel

Kunstenaar:

Leo Geurtjens

Eigenaar:


Jaar:

1967


Groei

Materiaal:

Staal, geverfd (constructie), beton, teer verf (sokkel)

Omschrijving:

Verticale stalen constructie, opgebouwd uit vierkante en rechthoekige elementen.

Sokkel:

Beton en teer verf

Signatuur:

n.v.t.

Inscriptie:

n.v.t.

Plaatsing:

1967

Bijzonderheden:

Het kunstwerk werd in 1967 geplaatst ter gelegenheid van de nieuwbouw voor de toenmalige LTS.


Betonnen sokkel, bestreken met teer verf. Daarop een wit geverfde stalen constructie

Faalvormen:

Het kunstwerk is in slechte staat. Er is sprake van roestvorming, de verf bladdert af en onderdelen dreigen los te laten. Ook is er sprake van mosvorming. De heg bij het kunstwerk moet lager worden gesnoeid.

Oorzaak:

Achterstallig onderhoud

Effect:

Als onderdelen doorroesten of loslaten ontstaat een gevaarlijke situatie. Een verwaarloosd kunstwerk misstaat voor een school. Het nodigt uit tot vandalisme.

53

Onderhoud Het kunstwerk vertoont achterstallig onderhoud. Dit moet eerst worden weggewerkt voordat er sprake kan zijn van regulier onderhoud. De constructie moet worden gecontroleerd, corrosie moet worden verwijderd, de verflaag moet worden vernieuwd. Dit moet door een gespecialiseerd bedrijf worden gedaan. Daarna kan worden voorzien in 2-jaarlijks regulier onderhoud. Planning Regulier onderhoud bestaat uit het 2x per jaar controleren van het kunstwerk op gebreken. Daarbij moet zowel het oppervlak, de constructie, de bevestiging op de sokkel en de hoogte van de heg gecontroleerd worden. Als het kunstwerk in goede staat verkeert kan het op de gangbare wijze worden schoongemaakt. Het oppervlak dient gereinigd te worden met schoon leidingwater en pHneutrale reinigingsmiddelen die ook geschikt zijn voor de omgeving. Gebruik nooit schurende en/of krassende reinigingsmiddelen en/of gereedschappen! Na het reinigen naspoelen met schoon leidingwater. De heg moet worden bijgehouden (3 à 4x per jaar snoeien). Tip: het zou goed zijn de scholieren te betrekken bij het onderhoud van het kunstwerk (de kunstwerken bij het Baanderheren College) en de beplanting. Het zijn drie kwalitatief goede kunstwerken die meer aandacht verdienen. Door de scholieren de kunstwerken te laten adopteren en te betrekken bij toezicht en onderhoud ontstaat binding met de werken.

54

Nr. 21

Formele gegevens

Locatie:

Politiebureau Bosscheweg 60, Boxtel

Kunstenaar:

Frans Verhaak

Eigenaar:

Gemeente Boxtel

Jaar:

1967


Wachter

Materiaal:

Metaal, gespoten

Omschrijving:

Abstracte stalen constructie

Sokkel:

betonnen sokkel

Signatuur:

n.v.t.

Inscriptie:

n.v.t.

Plaatsing:

1998

Bijzonderheden:

Het kunstwerk is in 1967 gemaakt voor het toen nieuwe politiebureau aan de Markt in Boxtel. In 1998 is het meeverhuisd naar het huidige politiebureau naar ontwerp van Wiel Arets. Technische gegevens

Onderdelen:

Constructie van stalen elementen op een betonnen sokkel. De constructie is met schroeven op de sokkel bevestigd.

Faalvormen:

Het stalen kunstwerk is in goede staat. De sokkel is met mossen begroeid.

Oorzaak:

Weersinvloeden

Effect:

Het effect is gering.

Onderhoud Regulier onderhoud van metaal kan plaatsvinden met water onder lage druk en een pH neutraal schoonmaakmiddel. Gebruik geen agressieve schoonmaakmiddelen, hogedrukspuit of staalborstels!

55

Planning 2x per jaar controleren op beschadigingen en controleren of de constructie nog stevig is. Schroeven controleren op roest. Afspoelen met water onder zachte druk. Indien noodzakelijk pHneutraal schoonmaakmiddel gebruiken met zachte borstel of doek.

56

Nr. 22

Formele gegevens

Locatie:

Prinses Amaliaschool Reginahof 3, Boxtel

Kunstenaar:

Willy Slegers-Van der Putt

Eigenaar:

Prinses Amaliaschool

Jaar:

1969


Lezende meisjes

Materiaal:


Omschrijving:

Een gesloten sculptuur van 2 lezende meisjes, geplaatst op een sokkel

Sokkel:

Sokkel van hardstenen blokken

Signatuur:

n.v.t.

Inscriptie:

Op de sokkel een plaquette met de tekst ‘R.K. meisjesschool Maria Koningin Selissen-Boxtel 1960-1996’

Plaatsing:

Oorspronkelijk in 1969 voor de R.K. meisjesschool Maria Koningin, herplaatst op de huidige locatie in 2010.

Bijzonderheden:

Het beeld van de Lezende Meisjes is vrijdag 16 april 2010 herplaatst en heeft een plek gekregen vlakbij de speelplaats van de Prinses Amaliaschool in de wijk Selissenwal. De plaatsing maakt deel uit van de laatste fase van de inrichting van centrumgebied De Heerewaerde. Het beeld van de Lezende Meisjes stond eerst bij de voormalige meisjesschool Maria Koningin, de latere muziekschool die begin 1996 gesloopt werd. In oktober van datzelfde jaar kreeg het kunstwerk een plek op het Maria Reginaplein. Tijdens de herinrichting van het centrumgebied van Selissenwal stond het beeld een aantal jaren opgeslagen bij de gemeentewerf.


sculptuur, sokkel, plaquette

Faalvormen:

Geen 57

Oorzaak:

n.v.t.

Effect:

n.v.t.

Onderhoud Het kunstwerk is in een goede staat. Het is een kunstwerk vervaardigd uit afzettingsgesteente en moet vooral niet te vaak of te grondig worden schoongemaakt. Het is daarom ten zeerste af te raden om de steen mechanisch te reinigen (zandstralen, schuren) of chemische middelen te gebruiken (zoutzuur, loog). Natuursteen kan worden schoongespoeld met water onder lage druk zodat de huid van de steen niet kapot wordt gespoten. Scheuren en steken kunnen worden dichtgemaakt met reparatiemortel. Hierbij is het erg belangrijk dat voorkomen wordt dat eventueel aanwezig water in de scheuren of steken door opvriezing schade veroorzaakt. Voorkomen moet worden dat de vochthuishouding van het werk verstoord raakt. Regelmatige controle en onderhoud voorkomen lekkages, algvorming, mossen en vandalisme. Planning 2x per jaar controleren op faalvormen. Indien noodzakelijk schoonspoelen met water onder lage druk.

58

Nr. 23

Formele gegevens

Locatie:

Gecombineerd centrum, Verpleeghuis Liduina Liduinahof 35, Boxtel

Kunstenaar:

Onbekend (Lotti van der Gaag?)

Eigenaar:

Jeroen Boschziekenhuis

Jaar:

1971


Ontluiken

Materiaal:

Brons

Omschrijving:

Abstracte plastiek

Sokkel:

Stam van bloem vormt sokkel, de voet van de stam staat in een stapel rivierkeien.

Signatuur:

n.v.t.

Inscriptie:

n.v.t.

Plaatsing:

1971 / herplaatsing in 2003

Bijzonderheden:

Op dit moment ondergaat het ziekenhuis een grote verbouwing, niet alleen het gebouw zelf, maar ook de buitenruimte. Het verdient aanbeveling bij de definitieve invulling van de buitenruimte rekening te houden met de aanwezigheid van andere objecten in de nabijheid van het beeld (zie foto).


Opgebouwd uit verschillende delen.

Faalvormen:

Barst in de stam van de bloem. Hier en daar patinavorming en verkleuring.

59

Oorzaak:

De verschillende onderdelen hebben wellicht een wisselende samenstelling en daardoor een ander chemisch proces.

Effect:

Verkleuring Onderhoud

Bronzen beelden kunnen schoongemaakt worden met water, een zachte borstel en PH-neutrale zeep (echte groene zeep of babyshampoo). Neem het kunstwerk na het afborstelen altijd met ruim water af. Bij hardnekkige vuilaanslag kan een stoomapparaat uitkomst bieden. Onderhoud kan geschieden door het beeld een keer per jaar (dun) in de was te zetten met een pluisvrije lap. Breng de was dun en egaal aan en poets de laag zonodig uit met een zachte borstel. Lange tijd werd hiervoor bijenwas gebruikt. Hoewel dit een reversibel natuurproduct is, is gebleken dat het zuren bevat die schadelijk kunnen zijn voor metaal. Daarom wordt tegenwoordig het gebruik van synthetische microkristallijne was aangeraden. Deze is flexibel van structuur en vaak wat donkerder van kleur. Bij herhaalde applicatie wordt geen dikke laag opgebouwd en er hoopt zich geen waslaag op in hoekjes en gaatjes. Een goed behandeld beeld is veel minder gevoelig voor vuil, verwering, corrosie en (in zekere mate) voor graffiti omdat fijne poriën met was zijn gevuld. Planning Het kunstwerk regelmatig (2x per jaar) controleren op beschadigingen. Als er geen faalvormen zijn is 1x per jaar schoonspoelen en in de was zetten voldoende.

60

Nr. 24

Formele gegevens

Locatie:

Educatief centrum De Vorsenpoel Hendrik Verheeslaan 40, Boxtel

Kunstenaar:

Frans van der Burgt

Eigenaar:

Educatief Centrum De Vorsenpoel

Jaar:

1975


Fluisterende Kinderen

Materiaal:

Lavasteen

Omschrijving:

Op een rechthoekig plateau van baksteen (buitenkant) staat een stenen beeld van twee robuuste figuren.

Sokkel:

Bakstenen verhoging

Signatuur:

n.v.t.

Inscriptie:

n.v.t.

Plaatsing:

1975

Bijzonderheden:

n.v.t.


Stenen beeld uit een stuk op bakstenen verhoging.

Faalvormen:

Hier en daar groen bemost.

Oorzaak:

Natuurlijke aanslag.

Effect:

Het beeld zou aan kwaliteit winnen als het zou worden schoongemaakt. De huidige sokkel is vervallen en verouderd. Het verdient daarom aanbeveling een nieuwe natuurstenen verhoging als sokkel te plaatsen.

Onderhoud Het is een kunstwerk vervaardigd uit afzettingsgesteente (lavasteen) en moet vooral niet te vaak of te grondig worden schoongemaakt. Het is daarom ten zeerste af te raden om de steen mechanisch te reinigen (zandstralen, schuren) of chemische middelen te gebruiken (zoutzuur, loog). Natuursteen kan worden schoongespoeld met water onder lage druk zodat de huid van de steen niet kapot wordt gespoten. Scheuren en steken kunnen worden dichtgemaakt met reparatiemortel. Hierbij is het erg belangrijk dat voorkomen wordt dat eventueel aanwezig water in de scheuren of steken door opvriezing schade veroorzaakt. Voorkomen moet worden dat de

61

vochthuishouding van het werk verstoord raakt. Regelmatige controle en onderhoud voorkomen lekkages, algvorming, mossen en vandalisme. Planning Het werk moet op korte termijn schoongemaakt worden. Daarna regelmatig (2x per jaar) controleren op beschadigingen.

62

Nr. 26

Formele gegevens

Locatie:

Oude raadhuis Keefheuvel, Dorpsstraat, Liempde

Kunstenaar:

Niek van Leest

Eigenaar:

Gemeente Boxtel

Jaar:

1976


‘Hanne mi de Moor’

Materiaal:

Brons

Omschrijving:

Bronzen plastiek van vrouw met waterketel

Sokkel:

De vrouw staat op een bronzen plaat, bevestigd op een plateau van bakstenen.

Signatuur:

rechts onder op de bronzen plaat ‘niek leest’

Inscriptie:

n.v.t.

Plaatsing:

1976

Bijzonderheden:

n.v.t.


Bronzen plastiek op bronzen plaat, bevestigd op plateau van bakstenen.

Faalvormen:

Het bakstenen plateau vertoont mosvorming.

Oorzaak:

Verwering

Effect:

Nihil

Onderhoud Bronzen beelden kunnen schoongemaakt worden met water, een zachte borstel en PH-neutrale zeep (echte groene zeep of babyshampoo). Neem het kunstwerk na het afborstelen altijd met ruim water af. Bij hardnekkige vuilaanslag kan een stoomapparaat uitkomst bieden. Onderhoud kan geschieden door het beeld een keer per jaar (dun) in de was te zetten met een pluisvrije lap. Breng de was dun en egaal aan en poets de laag zonodig uit met een zachte borstel. Lange tijd werd hiervoor bijenwas gebruikt. Hoewel dit een reversibel natuurproduct is, is gebleken dat het zuren bevat die schadelijk kunnen zijn voor metaal. Daarom wordt tegenwoordig het gebruik van synthetische microkristallijne was aangeraden. Deze is flexibel van structuur en vaak wat 63

donkerder van kleur. Bij herhaalde applicatie wordt geen dikke laag opgebouwd en er hoopt zich geen waslaag op in hoekjes en gaatjes. Een goed behandeld beeld is veel minder gevoelig voor vuil, verwering, corrosie en (in zekere mate) voor graffiti omdat fijne poriën met was zijn gevuld. Er is in oktober 2012 contact geweest met kunstenaar Pier van Leest, de zoon van Niek van Leest. Pier van Leest wil graag zelf benaderd worden op het moment dat er iets met de kunstwerken van zijn vader moet gebeuren. Planning Het bronzen kunstwerk is in goede staat. Het kunstwerk 2x per jaar controleren op schade en vervuiling. Als er geen schade of vervuiling optreedt is 1x per jaar schoonspoelen en behandelen met was voldoende. Om te voorkomen dat de mosvorming op het plateau sterker wordt dient de aanwezige mos verwijderd te worden.

64

Nr. 27

Formele gegevens

Locatie:

R.K. Basisschool De Oversteek Dorpsstraat 28, Liempde (‘Juf Anne Marieplein’)

Kunstenaar:

Niek van Leest

Eigenaar:

Basisschool De Oversteek

Jaar:

1977


Bokje

Materiaal:

Brons

Omschrijving:

Bronzen bokje dat in bokkende houding staat.

Sokkel:

Bronzen plaat op lage gemetselde baksten sokkel

Signatuur:

Gesigneerd en gedateerd bij de linker voorpoot

Inscriptie:

n.v.t.

Plaatsing:

Oorspronkelijk in 1977, herplaatsing naar aanleiding van de opening van de nieuwbouw van de school in 2007.

Bijzonderheden:

n.v.t.


bronzen plastiek op bronzen plaat en bakstenen sokkel

Faalvormen:

Geen faalvormen. Het kunstwerk ziet er goed uit. Zichtbaar is dat het bokje wordt ‘geaaid’. Hier is het brons glanzender. Dit is geen faalvorm. Het is deel van de charme van het kunstwerk en kenmerkend voor bronzen beelden die aangeraakt worden.

Oorzaak:

n.v.t.

Effect:

n.v.t.

Onderhoud Bronzen beelden kunnen schoongemaakt worden met water, een zachte borstel en PH-neutrale zeep (echte groene zeep of babyshampoo). Neem het kunstwerk na het afborstelen altijd met ruim water af. Bij hardnekkige vuilaanslag kan een stoomapparaat uitkomst bieden. Onderhoud kan geschieden door het beeld een keer per jaar (dun) in de was te zetten met een pluisvrije lap. Breng de was dun en egaal aan en poets de laag zonodig uit met een zachte borstel. Lange tijd werd hiervoor bijenwas gebruikt. Hoewel dit een reversibel natuurproduct is, is gebleken dat het zuren 65

bevat die schadelijk kunnen zijn voor metaal. Daarom wordt tegenwoordig het gebruik van synthetische microkristallijne was aangeraden. Deze is flexibel van structuur en vaak wat donkerder van kleur. Bij herhaalde applicatie wordt geen dikke laag opgebouwd en er hoopt zich geen waslaag op in hoekjes en gaatjes. Een goed behandeld beeld is veel minder gevoelig voor vuil, verwering, corrosie en (in zekere mate) voor graffiti omdat fijne poriën met was zijn gevuld. Er is in oktober 2012 contact geweest met kunstenaar Pier van Leest, de zoon van Niek van Leest. Pier van Leest wil graag zelf benaderd worden op het moment dat er iets met de kunstwerken van zijn vader moet gebeuren. Planning Het kunstwerk 2x per jaar controleren op schade en vervuiling. Dit kunstwerk ziet er goed uit. Als er geen schade of vervuiling optreedt is 1x per jaar schoonspoelen en behandelen met was voldoende.

66

Nr. 28

Formele gegevens

Locatie:

Dommeloord, Boxtel

Kunstenaar:

Marga Brey

Eigenaar:

Gemeente Boxtel

Jaar:

1982


In Gesprek

Materiaal:

Brons

Omschrijving:

Twee zittende figuren die met opgetrokken knieën naast elkaar zitten en de armen om elkaar heen geslagen hebben.

Sokkel:

Betonnen plaat

Signatuur:

n.v.t.

Inscriptie:

n.v.t.

Plaatsing:

Naar aanleiding van de verbouwing van het winkelcentrum is het beeld verplaatst.

Bijzonderheden:

Geen


Bronzen beeld op betonnen plaat.

Faalvormen:

Hier en daar kleine beschadigingen, patinavorming.

Oorzaak:

Waarschijnlijk natuurlijke verwering.

Effect:

Gering

67

Onderhoud Bronzen beelden kunnen schoongemaakt worden met water, een zachte borstel en PH-neutrale zeep (echte groene zeep of babyshampoo). Neem het kunstwerk na het afborstelen altijd met ruim water af. Bij hardnekkige vuilaanslag kan een stoomapparaat uitkomst bieden. Onderhoud kan geschieden door het beeld een keer per jaar (dun) in de was te zetten met een pluisvrije lap. Breng de was dun en egaal aan en poets de laag zonodig uit met een zachte borstel. Lange tijd werd hiervoor bijenwas gebruikt. Hoewel dit een reversibel natuurproduct is, is gebleken dat het zuren bevat die schadelijk kunnen zijn voor metaal. Daarom wordt tegenwoordig het gebruik van synthetische microkristallijne was aangeraden. Deze is flexibel van structuur en vaak wat donkerder van kleur. Bij herhaalde applicatie wordt geen dikke laag opgebouwd en er hoopt zich geen waslaag op in hoekjes en gaatjes. Een goed behandeld beeld is veel minder gevoelig voor vuil, verwering, corrosie en (in zekere mate) voor graffiti omdat fijne poriën met was zijn gevuld. De kunstenaar adviseert contact op te nemen met bronsgieterij Volkers (zie adressenlijst). De firma zou het werk kunnen reinigen en opnieuw patineren. Dit heeft echter geen prioriteit. Planning Het bronzen kunstwerk is in goede staat. Het kunstwerk 2x per jaar controleren op schade en vervuiling. Als er geen schade of vervuiling optreedt is 1x per jaar schoonspoelen en behandelen met was voldoende.

68

Nr. 29

Formele gegevens

Locatie:

Frans Staelstraat, Boxtel

Kunstenaar:

Antoinette Briët

Eigenaar:

Gemeente Boxtel

Jaar:

1983


Eenden

Materiaal:

Beeld: brons; sokkel: antraciet- en hardsteen

Omschrijving:

Eendenpaar

Sokkel:

Hardstenen plaat op bakstenen basement

Signatuur:

Niet aanwezig.

Inscriptie:

Niet aanwezig.

Plaatsing:

1983

Bijzonderheden:

Door begroeiing is de sokkel vrijwel onzichtbaar en komt het (kleine) beeld minder goed tot zijn recht.


Bronzen beeld op hardstenen plaat.

Faalvormen:

Aanslag op sokkel en dekplaat.

Oorzaak:


Effect:

Nadelig

69

Onderhoud Dekplaat moet schoongemaakt worden en de begroeiing moet worden aangepast. Bronzen beelden kunnen schoongemaakt worden met water, een zachte borstel en PH-neutrale zeep (echte groene zeep of babyshampoo). Neem het kunstwerk na het afborstelen altijd met ruim water af. Bij hardnekkige vuilaanslag kan een stoomapparaat uitkomst bieden. Onderhoud kan geschieden door het beeld een keer per jaar (dun) in de was te zetten met een pluisvrije lap. Breng de was dun en egaal aan en poets de laag zonodig uit met een zachte borstel. Lange tijd werd hiervoor bijenwas gebruikt. Hoewel dit een reversibel natuurproduct is, is gebleken dat het zuren bevat die schadelijk kunnen zijn voor metaal. Daarom wordt tegenwoordig het gebruik van synthetische microkristallijne was aangeraden. Deze is flexibel van structuur en vaak wat donkerder van kleur. Bij herhaalde applicatie wordt geen dikke laag opgebouwd en er hoopt zich geen waslaag op in hoekjes en gaatjes. Een goed behandeld beeld is veel minder gevoelig voor vuil, verwering, corrosie en (in zekere mate) voor graffiti omdat fijne poriën met was zijn gevuld. Op 9 oktober 2012 heeft contact plaatsgevonden met de kunstenaar. Zij heeft het beeld zelf geïnspecteerd en terecht geconcludeerd dat het in de was gezet moet worden. De verwering van de hardstenen onderplaat was ingecalculeerd. Er was destijds geen budget voor een granieten sokkel. De dekplaat kan schoongemaakt worden en mogelijk kan de plaat weer wat glanzender worden gemaakt. Dit moet worden nagevraagd bij een steenrestauratie bedrijf. De haag om het beeld is te hoog, de suggestie van weidsheid die de kunstenaar wil wekken is daardoor verdwenen. De haag moet zo worden teruggesnoeid tot de dekplaat net te zien is. Planning Op korte termijn moet het beeld in de was worden gezet en de haag worden teruggesnoeid. Hierna het kunstwerk 2x per jaar controleren op schade en vervuiling. Als er geen schade of vervuiling optreedt is 1x per jaar schoonspoelen en behandelen met was voldoende. De haag 3 à 4 keer per jaar bijsnoeien.

70

Nr. 30

Formele gegevens

Locatie:

Dorpsstraat / Kapelstraat, Liempde

Kunstenaar:

Pier van Leest

Eigenaar:

Gemeente Boxtel

Jaar:

1984


Nillis de Klompenmaker

Materiaal:

Brons

Omschrijving:

In de voor klompenmakers karakteristieke houding houdt Nillis een klomp in wording tussen zijn benen geklemd.

Sokkel:

Bakstenen sokkel

Signatuur:

n.v.t.

Inscriptie:

n.v.t

Plaatsing:

1984

Bijzonderheden:

n.v.t.


Bronzen beeld op bakstenen sokkel.

Faalvormen:

Patinavorming en verfsporen op meerdere plekken op het brons. Sokkel is erg verweerd.

Oorzaak:

Tijd

Effect:

De ‘faalvormen’ hebben een nadelig effect op het beeld.

Onderhoud Het verdient aanbeveling het beeld op korte termijn schoon te maken en in de was te zetten. De sokkel is aan vernieuwing toe. Bronzen beelden kunnen schoongemaakt worden met water, een zachte borstel en PH-neutrale zeep (echte groene zeep of babyshampoo). Neem het kunstwerk na het afborstelen altijd met ruim water af. Bij hardnekkige vuilaanslag kan een stoomapparaat uitkomst bieden. Onderhoud kan geschieden door het beeld een keer per jaar (dun) in de was te zetten met een pluisvrije lap. Breng de was dun en egaal aan en poets de laag zonodig uit met een zachte borstel. Lange tijd werd hiervoor bijenwas gebruikt. Hoewel dit een reversibel natuurproduct is, is gebleken dat het zuren bevat die schadelijk kunnen zijn voor metaal. Daarom wordt tegenwoordig het gebruik van 71

synthetische microkristallijne was aangeraden. Deze is flexibel van structuur en vaak wat donkerder van kleur. Bij herhaalde applicatie wordt geen dikke laag opgebouwd en er hoopt zich geen waslaag op in hoekjes en gaatjes. Een goed behandeld beeld is veel minder gevoelig voor vuil, verwering, corrosie en (in zekere mate) voor graffiti omdat fijne poriën met was zijn gevuld. Er is in oktober 2012 contact geweest met de kunstenaar. Hij wil graag zelf benaderd worden op het moment dat er iets met zijn kunstwerken moet gebeuren. Planning Het kunstwerk 2x per jaar controleren op schade en vervuiling. Als er geen schade of vervuiling optreedt is 1x per jaar schoonspoelen en behandelen met was voldoende.

72

Nr. 31

Formele gegevens

Locatie:

Dorpsstraat, Liempde

Kunstenaar:

Niek van Leest

Eigenaar:

Gemeente Boxtel

Jaar:

1984


Zusters van Liefde

Materiaal:

Beeld: brons, sokkel: hardsteen

Omschrijving:

Bronzen beeld van een voortschrijdende Zuster van Liefde die aan elke hand een kind meeneemt.

Sokkel:

Hardsteen

Signatuur:

n.v.t.

Inscriptie:

Op gebrocheerde sokkel op uitsparing in midden: ‘Zusters van Liefde 1888 - 1983’

Plaatsing:

1984

Bijzonderheden:

n.v.t.


Bronzen beeld, hardstenen sokkel.

Faalvormen:

Wat verwering op aantal plekken.

Oorzaak:

Natuurlijke verwering.

Effect:

Nihil Onderhoud

Bronzen beelden kunnen schoongemaakt worden met water, een zachte borstel en PH-neutrale zeep (echte groene zeep of babyshampoo). Neem het kunstwerk na het afborstelen altijd met ruim water af. Bij hardnekkige vuilaanslag kan een stoomapparaat uitkomst bieden. Onderhoud kan geschieden door het beeld een keer per jaar (dun) in de was te zetten met een pluisvrije lap. Breng de was dun en egaal aan en poets de laag zonodig uit met een zachte borstel. Lange tijd werd hiervoor bijenwas gebruikt. Hoewel dit een reversibel natuurproduct is, is gebleken dat het zuren bevat die schadelijk kunnen zijn voor metaal. Daarom wordt tegenwoordig het gebruik van synthetische microkristallijne was aangeraden. Deze is flexibel van structuur en vaak wat donkerder van kleur. Bij herhaalde applicatie wordt geen dikke laag opgebouwd en er hoopt zich geen waslaag op in hoekjes en gaatjes. Een goed behandeld beeld is veel minder gevoelig voor vuil, verwering, corrosie en (in zekere mate) voor graffiti omdat fijne poriën met was zijn gevuld.

73

Er is in oktober 2012 contact geweest met kunstenaar Pier van Leest, de zoon van Niek van Leest. Pier van Leest wil graag zelf benaderd worden op het moment dat er iets met de kunstwerken van zijn vader moet gebeuren. Planning Het bronzen kunstwerk is in goede staat. Het kunstwerk 2x per jaar controleren op schade en vervuiling. Als er geen schade of vervuiling optreedt is 1x per jaar schoonspoelen en behandelen met was voldoende.

74

Nr. 32

Formele gegevens

Locatie:

Markt 36, Boxtel

Kunstenaar:

Arthur Spronken

Eigenaar:

Gemeente Boxtel

Jaar:

1985


De Gedachte

Materiaal:

Beeld: brons, sokkel: graniet

Omschrijving:

Bronzen torso van paard op granieten sokkel

Sokkel:

Graniet

Signatuur:

n.v.t.

Inscriptie:

n.v.t.

Plaatsing:

1985

Bijzonderheden:

n.v.t.


Bronzen torso van paard op granieten sokkel.

Faalvormen:

Sokkel is bemost. Sporen van het brons lopen uit over granieten sokkel. Sokkel rust op bakstenen rand. De overgang tussen sokkel en rand behoeft licht herstel.

Oorzaak:

Tijd

Effect:

Beperkt

Onderhoud De sokkel moet schoongemaakt worden en de voegen moeten hersteld worden. Bronzen beelden kunnen schoongemaakt worden met water, een zachte borstel en PH-neutrale zeep (echte groene zeep of babyshampoo). Neem het kunstwerk na het afborstelen altijd met ruim water af. Bij hardnekkige vuilaanslag kan een stoomapparaat uitkomst bieden. Onderhoud kan geschieden door het beeld een keer per jaar (dun) in de was te zetten met een pluisvrije lap. Breng de was dun en egaal aan en poets de laag zonodig uit met een zachte borstel. Lange tijd werd hiervoor bijenwas gebruikt. Hoewel dit een reversibel natuurproduct is, is gebleken dat het zuren bevat die schadelijk kunnen zijn voor metaal. Daarom wordt tegenwoordig het gebruik van synthetische microkristallijne was aangeraden. Deze is flexibel van structuur en vaak wat 75

donkerder van kleur. Bij herhaalde applicatie wordt geen dikke laag opgebouwd en er hoopt zich geen waslaag op in hoekjes en gaatjes. Een goed behandeld beeld is veel minder gevoelig voor vuil, verwering, corrosie en (in zekere mate) voor graffiti omdat fijne poriën met was zijn gevuld. NB: in 2008 is het kunstwerk door vuurwerk beschadigd. Naar aanleiding daarvan is door de heer Huub Thorissen een bronzen plaatje in de staart geplaatst zodat er geen projectielen meer in het beeld gegooid kunnen worden. Planning Het kunstwerk 2x per jaar controleren op schade en vervuiling. Als er geen schade of vervuiling optreedt is 1x per jaar schoonspoelen en behandelen met was voldoende.

76

Nr. 33

Formele gegevens

Locatie:

Rechterstraat / Dr. Van Helvoortstraat, Boxtel

Kunstenaar:

Hans van Brunschot, naar Frans van Amelsfoort

Eigenaar:

Gemeente Boxtel

Jaar:

1985


Keistamper

Materiaal:

Brons op hardstenen dekplaat; sokkel van baksteen.

Omschrijving:

Een keistamper

Sokkel:

Baksteen

Signatuur:

n.v.t.

Inscriptie:

Aan voorkant van de sokkel, zie afbeelding.

Plaatsing:

1985

Bijzonderheden:

De Stichting Boxtel Vooruit, die de Keistamper in haar logo gebruikt heeft zich tot nu toe over het onderhoud ontfermd.

77


Bronzen beeld, hardstenen dekplaat, bakstenen sokkel.

Faalvormen:

Geen

Oorzaak:

n.v.t.

Effect:

n.v.t. Onderhoud

Bronzen beelden kunnen schoongemaakt worden met water, een zachte borstel en PH-neutrale zeep (echte groene zeep of babyshampoo). Neem het kunstwerk na het afborstelen altijd met ruim water af. Bij hardnekkige vuilaanslag kan een stoomapparaat uitkomst bieden. Onderhoud kan geschieden door het beeld een keer per jaar (dun) in de was te zetten met een pluisvrije lap. Breng de was dun en egaal aan en poets de laag zonodig uit met een zachte borstel. Lange tijd werd hiervoor bijenwas gebruikt. Hoewel dit een reversibel natuurproduct is, is gebleken dat het zuren bevat die schadelijk kunnen zijn voor metaal. Daarom wordt tegenwoordig het gebruik van synthetische microkristallijne was aangeraden. Deze is flexibel van structuur en vaak wat donkerder van kleur. Bij herhaalde applicatie wordt geen dikke laag opgebouwd en er hoopt zich geen waslaag op in hoekjes en gaatjes. Een goed behandeld beeld is veel minder gevoelig voor vuil, verwering, corrosie en (in zekere mate) voor graffiti omdat fijne poriën met was zijn gevuld. Planning Het kunstwerk 2x per jaar controleren op schade en vervuiling. Als er geen schade of vervuiling optreedt is 1x per jaar schoonspoelen en behandelen met was voldoende.

78

Nr. 34

Formele gegevens

Locatie:

Schoolplein Sint Lucas Burgakker 17, Boxtel

Kunstenaar:

Arthur Spronken

Eigenaar:

Sint Lucas

Jaar:

1989


Stier

Materiaal:

Beeld: brons; sokkel: graniet en roestvrijstaal

Omschrijving:

Op een hoge bronzen sokkel staat op een kleine roestvrijstalen balk een abstracte weergave van een stier.

Sokkel:

Brons

Signatuur:

n.v.t.

Inscriptie:

Voorkant granieten sokkel: ‘1948’ (links), ‘1988’ (rechts)

Plaatsing:

1989,in de tuin van de school. Later verplaatst naar het voorplein.

Bijzonderheden:

Materiaalgegevens gegraveerd in de onderrand van de zuil.


Brons, roestvrijstaal, graniet.

Faalvormen:

Afbreuk hoeken achterkant zuil. Brons wat gepatineerd. Rechterhoek boven lichte beschadiging.

Oorzaak:

Hoeken zijn kwetsbaar.

Effect:

n.v.t. Onderhoud

Bronzen beelden kunnen schoongemaakt worden met water, een zachte borstel en PH-neutrale zeep (echte groene zeep of babyshampoo). Neem het kunstwerk na het afborstelen altijd met ruim water af. Bij hardnekkige vuilaanslag kan een stoomapparaat uitkomst bieden. Onderhoud kan geschieden door het beeld een keer per jaar (dun) in de was te zetten met een pluisvrije lap. Breng de was dun en egaal aan en poets de laag zonodig uit met een zachte borstel. Lange tijd werd hiervoor bijenwas gebruikt. Hoewel dit een reversibel natuurproduct is, is gebleken dat het zuren 79

bevat die schadelijk kunnen zijn voor metaal. Daarom wordt tegenwoordig het gebruik van synthetische microkristallijne was aangeraden. Deze is flexibel van structuur en vaak wat donkerder van kleur. Bij herhaalde applicatie wordt geen dikke laag opgebouwd en er hoopt zich geen waslaag op in hoekjes en gaatjes. Een goed behandeld beeld is veel minder gevoelig voor vuil, verwering, corrosie en (in zekere mate) voor graffiti omdat fijne poriën met was zijn gevuld. Planning Het kunstwerk 2x per jaar controleren op schade en vervuiling. Als er geen schade of vervuiling optreedt is 1x per jaar schoonspoelen en behandelen met was voldoende.

80

Nr. 35

Formele gegevens

Locatie:

Baroniestraat 10, Boxtel

Kunstenaar:

Antonie Eikemans

Eigenaar:

Gemeente Boxtel

Jaar:

1989


Zonder titel.

Materiaal:

baksteen, hardsteen, beton

Omschrijving:

Speelse, architectonisch vormgegeven ‘muurtjes’: een kunstwerk dat een sterke binding aangaat met de architecturale omgeving.

Sokkel:

n.v.t.

Signatuur:

n.v.t.

Inscriptie:

n.v.t.

Plaatsing:

1989

Bijzonderheden:

n.v.t.


Vormgegeven muren van baksteen, hardsteen en beton.

Faalvormen:

Bemost, ontbrekende stenen, voegen vallen weg.

Oorzaak:

Slecht onderhoud, natuurlijke verwering, tijd.

Effect:

‘Faalvormen’ hebben groot negatief effect op het werk. Onderhoud

Het werk moet schoongemaakt worden, de voegen moeten worden gerepareerd en er moeten herstel- en snoeiwerkzaamheden plaatsvinden. Er is in oktober 2012 contact geweest met de kunstenaar. Zij stelt het zeer op prijs als het werk gerestaureerd wordt en wil graag bij de procedure betrokken worden. Planning Het onderhoud moet op korte termijn plaatsvinden. Daarna regelmatig (2x per jaar) controleren op vervuiling en schade. 81

Nr. 36

Formele gegevens

Locatie:

Markt / Clarissenstraat, Boxtel

Kunstenaar:

Hans van Brunschot

Eigenaar:

Gemeente Boxtel

Jaar:

1990


Stop Voets

Materiaal:

Beeld: brons, sokkel: hardsteen

Omschrijving:

Bronzen beeld van kleine man op hardstenen sokkel.

Sokkel:

Hardsteen

Signatuur:

n.v.t.

Inscriptie:

Plaquette van brons: ‘Stop Voets (1902 – 1976), Boxtel durf te leven’

Plaatsing:

1990

Bijzonderheden:

n.v.t.


Brons, hardstenen dekplaat

Faalvormen:

Sokkel met hardstenen dekplaat is beschadigd (krassen en scheuren). Het beeld is vervuild (vogelpoep) en vertoont hier en daar patinavorming.

Oorzaak:

Beeld staat enigszins in de verdrukking, voor cafetaria op drukke plek.

82

Effect:

Het beeld komt niet goed tot zijn recht. Onderhoud

De dekplaat moet worden hersteld. Bronzen beelden kunnen schoongemaakt worden met water, een zachte borstel en PH-neutrale zeep (echte groene zeep of babyshampoo). Neem het kunstwerk na het afborstelen altijd met ruim water af. Bij hardnekkige vuilaanslag kan een stoomapparaat uitkomst bieden. Onderhoud kan geschieden door het beeld een keer per jaar (dun) in de was te zetten met een pluisvrije lap. Breng de was dun en egaal aan en poets de laag zonodig uit met een zachte borstel. Lange tijd werd hiervoor bijenwas gebruikt. Hoewel dit een reversibel natuurproduct is, is gebleken dat het zuren bevat die schadelijk kunnen zijn voor metaal. Daarom wordt tegenwoordig het gebruik van synthetische microkristallijne was aangeraden. Deze is flexibel van structuur en vaak wat donkerder van kleur. Bij herhaalde applicatie wordt geen dikke laag opgebouwd en er hoopt zich geen waslaag op in hoekjes en gaatjes. Een goed behandeld beeld is veel minder gevoelig voor vuil, verwering, corrosie en (in zekere mate) voor graffiti omdat fijne poriën met was zijn gevuld. Planning Het kunstwerk 2x per jaar controleren op schade en vervuiling. Als er geen schade of vervuiling optreedt is 1x per jaar schoonspoelen en behandelen met was voldoende.

83

Nr. 37

Formele gegevens

Locatie:

Oude Dijk / De Kleuskes, Liempde

Kunstenaar:

Pier van Leest

Eigenaar:

Gemeente Boxtel

Jaar:

1990


Beugelaar

Materiaal:

Brons

Omschrijving:

Bronzen beeld van oude man in werkkleding.

Sokkel:

Beton

Signatuur:

Gesigneerd en gedateerd, rechtsachter op basis.

Inscriptie:

Niet aanwezig

Plaatsing:

1990

Bijzonderheden:

Geen


Bronzen op betonnen sokkel

Faalvormen:

Scheuren in betonnen sokkel. Beeld en sokkel zijn wat verweerd.

Oorzaak:


Effect:

Nadelig

Onderhoud De sokkel zou opnieuw aangestreken moeten worden. Bronzen beelden kunnen schoongemaakt worden met water, een zachte borstel en PH-neutrale zeep (echte groene zeep of babyshampoo). Neem het kunstwerk na het afborstelen altijd met ruim water af. Bij hardnekkige vuilaanslag kan een stoomapparaat uitkomst bieden. Onderhoud kan geschieden door het beeld een keer per jaar (dun) in de was te zetten met een pluisvrije lap. Breng de was dun en egaal aan en poets de laag zonodig uit met een zachte borstel. Lange tijd werd hiervoor bijenwas gebruikt. Hoewel dit een reversibel natuurproduct is, is gebleken dat het zuren 84

bevat die schadelijk kunnen zijn voor metaal. Daarom wordt tegenwoordig het gebruik van synthetische microkristallijne was aangeraden. Deze is flexibel van structuur en vaak wat donkerder van kleur. Bij herhaalde applicatie wordt geen dikke laag opgebouwd en er hoopt zich geen waslaag op in hoekjes en gaatjes. Een goed behandeld beeld is veel minder gevoelig voor vuil, verwering, corrosie en (in zekere mate) voor graffiti omdat fijne poriën met was zijn gevuld. Er is in oktober 2012 contact geweest met de kunstenaar. Hij wil graag zelf benaderd worden op het moment dat er iets met zijn kunstwerken moet gebeuren. Planning Het kunstwerk 2x per jaar controleren op schade en vervuiling. Als er geen schade of vervuiling optreedt is 1x per jaar schoonspoelen en behandelen met was voldoende.

85

Nr. 38

Formele gegevens

Locatie:

Markt, Boxtel

Kunstenaar:

Paul Strik

Eigenaar:

Gemeente Boxtel

Jaar:

1990


Piramide

Materiaal:

Graniet, roestvrijstaal

Omschrijving:

Piramidevormige fontein van graniet en top van roestvrijstaal. Het water dat over de trappen naar beneden loopt, wordt opgevangen in een ronde natuurstenen bassin.

Sokkel:

n.v.t.

Signatuur:

n.v.t.

Inscriptie:

n.v.t.

Plaatsing:

1990

Bijzonderheden:

Het beeld is geschonken door de ondernemers ter gelegenheid van de herinrichting van de markt. Het staat pal voor het stadhuis. Paul Strik werkte samen met architect Peter van Peperstraten. De fontein was onderdeel van een prijsvraag waartoe ook een kiosk behoorde. De kiosk is intussen verplaatst. De uitvoering was in handen van Van de Laar Bouwbedrijf uit Boxtel, inmiddels overgenomen door Bouwbedrijf Hazenberg uit Vught. De piramide was, naast de waterschade, ook enkele malen doelwit van het Boxtelse uitgaansleven. Technische gegevens

Onderdelen:

Granieten fontein, roestvrijstalen top, natuurstenen bassin.

Faalvormen:

Aanslag op granieten delen en aanslag op roestvrijstalen onderdelen. De roestvrijstalen top is mat en vuil en er zitten kleine deukjes in.

Oorzaak:

Waterloop en vandalisme

Effect:

Nadelig effect voor beeld en voor de omgeving

86

Onderhoud Voordat overgegaan kan worden tot regulier onderhoud moet de fontein eerst een goede opknapbeurt krijgen. De roestvrijstalen top moet worden vervangen. De granieten piramide moet worden schoongemaakt. Graniet is een stollingsgesteente en moet daarom niet mechanisch worden gereinigd of met chemische middelen behandeld worden. De meeste aanslag op de steen ontstaat door de waterloop van de fontein. Dit kan niet voorkomen worden. Wél kan het werk regelmatiger worden schoongemaakt waardoor de esthetische kwaliteit wordt verhoogd. Het is aan te raden om het bedrijf in te schakelen dat de fontein heeft vervaardigd voor reparaties en eventueel groot onderhoud (Bouwbedrijf Hazenberg uit Vught). Planning Regelmatig controleren op beschadigingen. Het werk staat op een prominente plaats en beschadigingen doen afbreuk aan de uitstraling van de Markt. 2x per jaar schoonmaken met zachte doek of borstel en pH-neutraal schoonmaakmiddel.

87

Nr. 39

Formele gegevens

Locatie:

Verzorgingshuis De Vlaswiek Keefheuvel 17, Liempde

Kunstenaar:

Niek van Leest

Eigenaar:

Gemeente Boxtel

Jaar:

1994


Vrouw met Vlaswiek

Materiaal:

Beeld: brons; sokkel: brons en beton

Omschrijving:

Staande vrouw met vlaswiek met olielamp in de hand.

Sokkel:

Bronzen reliëf op betonnen sokkel

Signatuur:

Gesigneerd aan de voorkant, Niek van Leest. Bord op onderkant voorzijde beeld, zie foto.

Inscriptie:

n.v.t.

Plaatsing:

1994

Bijzonderheden:

Bronzen reliëfrand met herhalend motief.


Bronzen beeld en sokkel

Faalvormen:

Verwering/verkleuring op rand bovenzijde van sokkel. Beeld ziet er goed uit.

Oorzaak:


Effect:

Nauwelijks

Onderhoud Het beeld staat in een klein plantsoen dat er wat gedateerd uitziet en matig onderhouden is. Bronzen beelden kunnen schoongemaakt worden met water, een zachte borstel en PH-neutrale zeep (echte groene zeep of babyshampoo). Neem het kunstwerk na het afborstelen altijd met ruim water af. Bij hardnekkige vuilaanslag kan een stoomapparaat uitkomst bieden. Onderhoud kan geschieden door het beeld een keer per jaar (dun) in de was te zetten met een pluisvrije lap. Breng 88

de was dun en egaal aan en poets de laag zonodig uit met een zachte borstel. Lange tijd werd hiervoor bijenwas gebruikt. Hoewel dit een reversibel natuurproduct is, is gebleken dat het zuren bevat die schadelijk kunnen zijn voor metaal. Daarom wordt tegenwoordig het gebruik van synthetische microkristallijne was aangeraden. Deze is flexibel van structuur en vaak wat donkerder van kleur. Bij herhaalde applicatie wordt geen dikke laag opgebouwd en er hoopt zich geen waslaag op in hoekjes en gaatjes. Een goed behandeld beeld is veel minder gevoelig voor vuil, verwering, corrosie en (in zekere mate) voor graffiti omdat fijne poriën met was zijn gevuld. Er is in oktober en november 2012 contact geweest met kunstenaar Pier van Leest, de zoon van Niek van Leest. Pier van Leest wil graag zelf benaderd worden op het moment dat er iets met de kunstwerken van hem of zijn vader moet gebeuren. Planning Het kunstwerk 2x per jaar controleren op schade en vervuiling. Als er geen schade of vervuiling optreedt is 1x per jaar schoonspoelen en behandelen met was voldoende. Plantsoen 3x per jaar onderhouden.

89

Nr. 40

Formele gegevens

Locatie:

Keulsebaan, Kleinder Liempde / overgang Boxtel / Liempde (kei) Monsieur Bekkersstraat, Boxtel (eenden in de vijver tegenover het gemeentehuis)

Kunstenaar:

Jaap Hartman

Eigenaar:

Gemeente Boxtel

Jaar:

1996


Eenden op een Kei (oorspronkelijk)

Materiaal:

Brons en natuursteen

Omschrijving:

Onvolledig beeld. Alleen de sokkel is nog op de Keulsebaan aanwezig. De eenden werden al snel ontvreemd.

Sokkel:

Natuursteen

Signatuur:

n.v.t.

Inscriptie:

n.v.t

Plaatsing:

Zie bijzonderheden.

Bijzonderheden:

De bronzen eenden op de kei werden al snel ontvreemd, waarna de kei verweest achterbleef. De gemeente heeft daarna een nieuw, vergelijkbaar beeld besteld bij de kunstenaar. Deze vlucht van vijf eenden staat nu in de vijver voor het gemeentehuis. In de winter wordt de fontein bij ijsvorming uitgeschakeld.


Sokkel en 5 bronzen eenden

Faalvormen:

Het ‘kunstwerk’ op de Keulsebaan is onvolledig

Oorzaak:

Diefstal, vandalisme

Effect:

Negatief

90

Onderhoud Bronzen beelden kunnen schoongemaakt worden met water, een zachte borstel en PH-neutrale zeep (echte groene zeep of babyshampoo). Neem het kunstwerk na het afborstelen altijd met ruim water af. Bij hardnekkige vuilaanslag kan een stoomapparaat uitkomst bieden. Onderhoud kan geschieden door het beeld een keer per jaar (dun) in de was te zetten met een pluisvrije lap. Breng de was dun en egaal aan en poets de laag zonodig uit met een zachte borstel. Lange tijd werd hiervoor bijenwas gebruikt. Hoewel dit een reversibel natuurproduct is, is gebleken dat het zuren bevat die schadelijk kunnen zijn voor metaal. Daarom wordt tegenwoordig het gebruik van synthetische microkristallijne was aangeraden. Deze is flexibel van structuur en vaak wat donkerder van kleur. Bij herhaalde applicatie wordt geen dikke laag opgebouwd en er hoopt zich geen waslaag op in hoekjes en gaatjes. Een goed behandeld beeld is veel minder gevoelig voor vuil, verwering, corrosie en (in zekere mate) voor graffiti omdat fijne poriën met was zijn gevuld. Er is in oktober en november 2012 contact geweest met de kunstenaar, als maker van het werk en eigenaar van een bronsgieterij (Myron bv). De kunstenaar wil graag betrokken worden bij de onderhoudsplannen. De stenen sokkel zonder kunstwerk aan de Keulsebaan heeft een negatief effect en nodigt uit tot vandalisme. Het is aan te raden deze sokkel te verwijderen. De kunstenaar heeft aangegeven daar geen bezwaar tegen te hebben, mits dit in overleg met hem plaatsvindt. Planning Het schouwen en het onderhoud van de bronzen eenden wordt bemoeilijkt omdat de eenden in de vijver zijn geplaatst. Toch is het aan te raden de beelden 2x per jaar te schouwen, schoon te maken en 1x per jaar met was te behandelen.

91

Nr. 41

Formele gegevens

Locatie:

Rotonde Munsel / Bosscheweg, Boxtel

Kunstenaar:

Jan Snellaars in samenwerking met Paul Strik

Eigenaar:

Gemeente Boxtel

Jaar:

1997


Zonder titel.

Materiaal:

Geschilderd metaal

Omschrijving:

Geschilderde metalen constructie; staand zijn drie rechthoeken opgehangen die in grootte verschillen. Elk raam hangt op andere hoogte, andere hoek, andere richting.

Sokkel:

n.v.t.

Signatuur:

n.v.t.

Inscriptie:

n.v.t.

Plaatsing:

1997

Bijzonderheden:

Het kunstwerk is in 2006 geschilderd en in augustus 2012. Er liggen belichtingskabels in de grond. De verlichting is erg zwak.


Metalen constructie.

Faalvormen:

Niet aanwezig.

Oorzaak:

n.v.t.

Effect:

n.v.t.

92

Onderhoud Het beeld is goed onderhouden. Regelmatig (2x per jaar) controleren op vervuiling en schade. Reinigen met water onder lage druk. Indien noodzakelijk met een pH-neutraal zeep en zachte borstel of doek. Planning Regelmatig (2x per jaar) controleren op vervuiling en schade. Reinigen met water onder lage druk. Indien noodzakelijk met een pH-neutraal zeep en zachte borstel of doek.

93

Nr. 42

Formele gegevens

Locatie:

Tuin wooncomplex Ten Brueckelen, Van Hornstraat, Boxtel

Kunstenaar:

Ton Verstraten

Eigenaar:


Jaar:

1998


Drie Vrouwen

Materiaal:

Brons

Omschrijving:

Bronzen beeld van drie vrouwen die nieuwsgierig kijken. Verschillend van postuur en in houding.

Sokkel:

Bakstenen sokkel.

Signatuur:

Linksachter, niet gedateerd.

Inscriptie:

Op sokkel, zie foto.

Plaatsing:

1998

Bijzonderheden:

n.v.t.



Faalvormen:

Oxidatie op de rechterzijde van het beeld, onder andere op heup/dijbeenhoogte van de vrouwfiguur.

94

Oorzaak:

Gaatjes in beeld

Effect:

Nadelig

Onderhoud De faalvormen moeten op korte termijn hersteld worden, anders zal het proces verergeren. Ton Verstraten adviseert restaurateur Ton Meulen in te schakelen (zie ‘Nuttige adressen’). Bronzen beelden kunnen schoongemaakt worden met water, een zachte borstel en PH-neutrale zeep (echte groene zeep of babyshampoo). Neem het kunstwerk na het afborstelen altijd met ruim water af. Bij hardnekkige vuilaanslag kan een stoomapparaat uitkomst bieden. Onderhoud kan geschieden door het beeld een keer per jaar (dun) in de was te zetten met een pluisvrije lap. Breng de was dun en egaal aan en poets de laag zonodig uit met een zachte borstel. Lange tijd werd hiervoor bijenwas gebruikt. Hoewel dit een reversibel natuurproduct is, is gebleken dat het zuren bevat die schadelijk kunnen zijn voor metaal. Daarom wordt tegenwoordig het gebruik van synthetische microkristallijne was aangeraden. Deze is flexibel van structuur en vaak wat donkerder van kleur. Bij herhaalde applicatie wordt geen dikke laag opgebouwd en er hoopt zich geen waslaag op in hoekjes en gaatjes. Een goed behandeld beeld is veel minder gevoelig voor vuil, verwering, corrosie en (in zekere mate) voor graffiti omdat fijne poriën met was zijn gevuld. Planning De faalvormen moeten op korte termijn hersteld worden, anders zal het proces verergeren. Het kunstwerk 2x per jaar controleren op schade en vervuiling. Als er geen schade of vervuiling optreedt is 1x per jaar schoonspoelen en behandelen met was voldoende.

95

Nr. 43

Formele gegevens

Locatie:

Staartsepad / Kruisbroeksestraat, Boxtel

Kunstenaar:

Ron van de Ven

Eigenaar:

Gemeente Boxtel

Jaar:

1998


Kringloop

Materiaal:

Gespoten metaal, betonnen sokkel

Omschrijving:

Metalen constructie uit twee segmenten die in blauw (lucht) en oranje (aarde) zijn gespoten. Beide segmenten hebben een getande as. De assen grijpen in elkaar.

Sokkel:

Betonnen sokkel

Signatuur:

n.v.t.

Inscriptie:

n.v.t.

Plaatsing:

1998 (oplevering), 2004 (herplaatsing langs Staartsepad)

Bijzonderheden:

De kunstenaar heeft de positie van het beeld aangepast om het op de nieuwe locatie meer zeggingskracht te geven. De segmenten zijn niet meer verzonken in de grond, maar overeind op een betonnen sokkel geplaatst.


Betonnen sokkel met gespoten metalen segmenten. De segmenten zijn met schroeven op de betonnen sokkel bevestigd. De segmenten zijn terracotta rood en ultramarijn blauw.

Faalvormen:

Het kunstwerk staat op een vandalisme gevoelige plek en is recent door brand flink beschadigd geweest. Hierna is het opnieuw gestraald en geschilderd. Het vertoont ten tijde van de schouwing (juli 2012) krassen.

Oorzaak:

Vandalisme

Effect:

Het werk wordt door jongeren als hangplek gebruikt. Er wordt zwerfvuil achtergelaten. Het kunstwerk wordt aangetast.

96

Onderhoud Gespoten metaal is makkelijk schoon te maken door het onder lage druk met water schoon te spuiten. Mechanische beschadigingen zoals krassen moeten door een expert worden gerepareerd. De bevestiging van het kunstwerk op de betonnen sokkel moet regelmatig gecontroleerd worden. Het is belangrijk dat de omgeving schoon gehouden wordt en dat direct actie ondernomen wordt als het kunstwerk is beschadigd, om zodoende vandalisme te ontmoedigen. Op 25 juli en in oktober 2012 is contact geweest met de kunstenaar Ron van de Ven. Hij laat al zijn werken uitvoeren en plaatsen door de Gebroeders Slegers uit Duiven. Bij schade aan het beeld kan contact worden opgenomen met de kunstenaar zelf of met de Gebroeders Slegers. De RAL-nummers zijn onbekend, maar de kleuren zijn terracotta rood en ultramarijn blauw. Planning Regelmatig controleren op vormen van vandalisme. Er kan overwogen worden om hiervoor medewerkers van de tegenoverliggende Milieustraat in te schakelen. Als er sprake is van beschadiging direct actie ondernemen. Regulier onderhoud: 2x per jaar de schroeven en constructie controleren. Kijken of het materiaal geen barsten, scheuren of krassen vertoont. Schroeven, moeren, ed. kunnen beter niet geroest zijn. Als hier sprake van is dient dit bijgewerkt te worden (schoonmaken, roestwerend maken, bijschilderen). Daarnaast controleren of de verf niet beschadigd of ernstig vervuild is. Het oppervlak dient gereinigd te worden met schoon leidingwater onder lage druk en pH-neutrale reinigingsmiddelen die ook geschikt zijn voor de omgeving. Gebruik nooit schurende en/of krassende reinigingsmiddelen en/of gereedschappen! Na het reinigen naspoelen met schoon leidingwater.

97

Nr. 44

Formele gegevens

Locatie:

Sint-Petruskerk, Oude Kerkstraat, Boxtel

Kunstenaar:

Hanneke de Munck

Eigenaar:

Gemeente Boxtel

Jaar:

1998


Eligius van den Aker

Materiaal:

Bronzen beeld, hardstenen sokkel

Omschrijving:

Vrijstaand standbeeld van Eligius voorwaarts stappend, met rechterhand maakt hij een verkondigend gebaar. Het beeld heeft een lichte opwaartse beweging.

Sokkel:

Hardsteen.

Signatuur:

Plaat van brons rechtsonder: ‘Hanneke de Munck, 15 juni 1998’

Inscriptie:

Op de hardstenen bies van de sokkel staat de tekst: ‘Wordt allen geraakt door het rode bloed van Jezus Christus en bemint elkander.’ Op de sokkel zelf staat de inscriptie: ‘Eligius van den Aker †1380 ontving het heilig bloedwonder van Boxtel’ (zie foto).

Plaatsing:

1998, 2003 (herplaatsing)

Bijzonderheden:

Het beeld is in 2003 herplaatst.


Bronzen beeld op hardstenen sokkel.

Faalvormen:

Het werk is in goede staat maar moet beter onderhouden worden. Het moet regelmatig worden schoongemaakt en met was worden behandeld. Het vertoont op het linkerbeen een kleine roestplek. Waarschijnlijk veroorzaakt door een achtergebleven stukje kernspijker. Naar verwachting van de kunstenaar kan dit geen kwaad voor het beeld. De sokkel rechtsachter is beschadigd. Er is veel onkruid. De hardstenen bies met tekst waar de sokkel in staat vertoont veel mosvorming.

Oorzaak:

Achterstallig onderhoud

Effect:

Het geheel maakt een verwaarloosde indruk.

98

Onderhoud Het beeld moet worden schoongemaakt en het brons moet zorgvuldig in de was worden gezet. De was zal een beschermlaag vormen waardoor het kleine roestplekje niet verder zal oxideren. Bronzen beelden kunnen schoongemaakt worden met water, een zachte borstel en PH-neutrale zeep (echte groene zeep of babyshampoo). Neem het kunstwerk na het afborstelen altijd met ruim water af. Bij hardnekkige vuilaanslag kan een stoomapparaat uitkomst bieden. Onderhoud kan geschieden door het beeld een keer per jaar (dun) in de was te zetten met een pluisvrije lap. Breng de was dun en egaal aan en poets de laag zonodig uit met een zachte borstel. Lange tijd werd hiervoor bijenwas gebruikt. Hoewel dit een reversibel natuurproduct is, is gebleken dat het zuren bevat die schadelijk kunnen zijn voor metaal. Daarom wordt tegenwoordig het gebruik van synthetische microkristallijne was aangeraden. Deze is flexibel van structuur en vaak wat donkerder van kleur. Bij herhaalde applicatie wordt geen dikke laag opgebouwd en er hoopt zich geen waslaag op in hoekjes en gaatjes. Een goed behandeld beeld is veel minder gevoelig voor vuil, verwering, corrosie en (in zekere mate) voor graffiti omdat fijne poriën met was zijn gevuld. De hardstenen sokkel mist een scherf. Die kan worden aangestreken. De bies met tekst is vuil en vertoont mos. Het mos moet worden verwijderd. Mogelijk kunnen de letters met zwarte verf worden behandeld. Dat maakt ze duidelijker leesbaar en mos zal zich minder hechten. Planning Het kunstwerk 2x per jaar controleren op schade en vervuiling. Als er geen schade of vervuiling optreedt is 1x per jaar schoonspoelen en behandelen met was voldoende.

99

Nr. 45

Formele gegevens

Locatie:

Voortuin Sint Lucas Burgakker 17, Boxtel

Kunstenaar:

Ron van de Ven

Eigenaar:

Sint Lucas

Jaar:

1999


Vorming

Materiaal:

Geparelstraald roestvrijstaal

Omschrijving:

Gestroomlijnde, golvende lijn met horizontaal en verticaal deel

Sokkel:

n.v.t.

Signatuur:

n.v.t.

Inscriptie:

St Lucas als beeldmerk in verschillende regels gestanst

Plaatsing:

1999

Bijzonderheden:

Ter gelegenheid van het vijftigjarig jubileum van de school. De voortuin van de school is niet openbaar toegankelijk.


Een roestvrijstaal deel

Faalvormen:

Kras op voet aan de noordzijde van het beeld.

Oorzaak:

Vandalisme

Effect:

Niet ernstig

100

Onderhoud Roestvrijstaal is makkelijk te onderhouden. Het kan worden schoongemaakt met water onder lage druk en een pH-neutraal schoonmaakmiddel. Bij het herstellen van beschadigingen moet de kunstenaar worden geraadpleegd over de beste manier van reparatie. Ron van de Ven is docent bij Sint Lucas en is daarom nauw betrokken bij de staat van onderhoud van zijn kunstwerk. Ron van de Ven laat zijn kunstwerken vervaardigen en repareren door de Gebroeders Slegers uit Duiven (zie nuttige adressen). De kunstenaar laat weten dat het RVS is geparelstraald, een manier van stralen die de Gebroeders Slegers beheersen. Planning 2x per jaar schouwen op vervuiling en beschadigingen. Schoonmaken met water onder lage druk en pH-neutraal schoonmaakmiddel.

101

Nr. 46

Formele gegevens

Locatie:

Park Molenwijk Molenwijkseweg, Boxtel

Kunstenaar:

Sytske Miedema

Eigenaar:

Gemeente Boxtel

Jaar:

2000


Zonder titel

Materiaal:

Beton en cement, gepigmenteerd

Omschrijving:

Levensgroot mensbeeld, met gespreide benen achteroverleunend. Beeld heeft geen armen.

Sokkel:

n.v.t.

Signatuur:

n.v.t.

Inscriptie:

n.v.t.

Plaatsing:

2000

Bijzonderheden:

n.v.t.


Het beeld is uit meerdere delen opgebouwd.

Faalvormen:

Het beeld vertoont meerdere beschadigingen, meest opvallend op de rechtervoet.

Oorzaak:

Volgens bewoner beschadigd door brand.

Effect:

Nadelig

Onderhoud De kunstenaar heeft het beeld behandeld met een antigraffiti-middel, dat zou af en toe herhaald moeten worden. Wat betreft de faalvormen raadt de kunstenaar aan een bedrijf in betonrenovatie te benaderen, zij hebben kennis van het materiaal. Beton is eigenlijk redelijk 'hufterproof'. Als de schade veroorzaakt is door vandalisme, zou er wellicht een veiliger plek gekozen kunnen worden voor het werk. Opmerking van Kunststichting Boxtel: ‘Been en voet zijn hersteld na een breuk in de constructie’. 102

Planning Regulier onderhoud bestaat uit 2x per jaar controleren op beschadigingen en vervuiling. Indien noodzakelijk kan het kunstwerken worden schoongemaakt met water onder lage druk en een pHneutraal schoonmaakmiddel.

103

Nr. 47

Formele gegevens

Locatie:

Lichtschacht station, Parallelweg Zuid / Stationsplein, Boxtel

Kunstenaar:

Gerhard Hali

Eigenaar:

Gemeente Boxtel

Jaar:

2000


Lichtbaken

Materiaal:

Roestvrijstaal, gespoten

Omschrijving:

Een hoog baken, met rood toplicht, dat zich precies in de as van de stationsstraat bevindt. Het beeld oogt als een openstaande spoorwegboom.

Sokkel:

n.v.t.

Signatuur:

n.v.t.

Inscriptie:

n.v.t.

Plaatsing:

2000

Bijzonderheden:

Het beeld verwijst naar de niet langer bestaande spoorlijn het ‘Duits Lijntje’. Het beeld is gemaakt ter gelegenheid van de nieuwbouw van het station.


Gespoten roestvrijstaal, rood toplicht

Faalvormen:

Hier en daar wat krassen.

Oorzaak:

Druk punt, vandalisme

Effect:

Niet nadelig

104

Onderhoud Regelmatig (2x per jaar) controleren op vervuiling en schade. Reinigen met water onder lage druk. Indien noodzakelijk met een pH-neutraal zeep en zachte borstel of doek. Planning Regelmatig (2x per jaar) controleren op vervuiling en schade. Reinigen met water onder lage druk. Indien noodzakelijk met een pH-neutraal zeep en zachte borstel of doek.

105

Nr. 48

Formele gegevens

Locatie:

Naast gemeentehuis, Markt 1, Boxtel

Kunstenaar:

Antonie Eikemans

Eigenaar:

Gemeente Boxtel

Jaar:

2000


Baken

Materiaal:

Cortenstaal

Omschrijving:

Drinkfontein in vorm van een brede sokkel (piramidevorm/obelisk) van cortenstaal die niet als zodanig in gebruik lijkt te zijn.

Sokkel:

Het uitstekend basement maakt deel uit van het beeld.

Signatuur:

n.v.t.

Inscriptie:

Plaquette tegenover beeld op de zijmuur, zie foto.

Plaatsing:

2000

Bijzonderheden:

Beeld lijkt weggestopt in nauwe, omsloten ruimte. Lijkt niet als fontein te functioneren. Komt op deze manier niet tot zijn recht.


Basement met drinkfontein en plaquette

Faalvormen:

Aanslag op de overloop van de richel naar het basement. Meerdere doppen, die als reliëf fungeren en een functie hebben als wateruitloop, zijn niet oorspronkelijk (zie foto). De sokkel en hoek van de fontein (links) zijn beschadigd, vermoedelijk door een aanrijding.

Oorzaak:

Verwaarlozing, aanslag door waterverloop, aanrijding

106

Effect:

Nadelig

Onderhoud De doppen en hun functie moeten hersteld worden. De aanslag moet verwijderd worden. Sokkel en linkerhoek repareren. Regelmatig (2x per jaar) controleren op vervuiling en schade. Reinigen met water onder lage druk. Indien noodzakelijk met een pH-neutraal zeep en zachte borstel of doek. Er is in oktober 2012 contact geweest met de kunstenaar. Zij stelt het zeer op prijs als het werk gerestaureerd wordt en wil graag bij de procedure betrokken worden. Ze vraagt zich af of de drinkfontein nog werkt en of deze ook als zodanig wordt gebruikt in zomer. Planning Op korte termijn herstellen. Daarna regelmatig (2x per jaar) controleren op vervuiling en schade. Reinigen met water onder lage druk. Indien noodzakelijk met een pH-neutraal zeep en zachte borstel of doek.

107

Nr. 49

Formele gegevens

Locatie:

Gemeentehuis Magdalena van der Stappenpad, Boxtel

Kunstenaar:

Ton Verstraten

Eigenaar:

Gemeente Boxtel

Jaar:

2001


Vrijwilligerswerk

Materiaal:

Cortenstaal

Omschrijving:

Plaquette van twee groepen, dansend, ontmoeten elkaar en rijken elkaar de hand. De compositie bestaat uit silhouetten.

Sokkel:

n.v.t.

Signatuur:

Gesigneerd, rechtsonder.

Inscriptie:

2001 JAAR VAN DE VRIJWILLGER “VRIJWILLIGERSWERK WERKT ALTIJD”

Plaatsing:

2001

Bijzonderheden:

Gemaakt in opdracht van de gemeente en onthuld bij de afsluiting van het internationale Jaar van de Vrijwilliger (2001).


Plaquette

Faalvormen:

Geen.

Oorzaak:

n.v.t.

Effect:

n.v.t.

108

Onderhoud Cortenstaal behoeft weinig onderhoud. Het staal vormt een beschermende oxidelaag die het onderliggende metaal beschermt. Hét kenmerk van cortenstaal is de roestige huid. Hier moet zo min mogelijk op ingegrepen worden. Planning 2x per jaar schouwen en controleren op faalvormen. Cortenstaal behoeft weinig onderhoud. Als er geen faalvormen worden geconstateerd kan worden afgezien van onderhoud.

109

Nr. 50

Formele gegevens

Locatie:

Molenhof, Boxtel

Kunstenaar:

Ton Verstraten

Eigenaar:

Woon- zorgcentrum Molenweide

Jaar:

2002


Ontmoeting

Materiaal:

Brons

Omschrijving:

Beeld met negen staande figuurtjes naast elkaar in halve cirkel.

Sokkel:

Baksteen.

Signatuur:

‘T.V 2002’, zie foto.

Inscriptie:

Achterzijde, zie foto.

Plaatsing:

2002

Bijzonderheden:

n.v.t.



Faalvormen:

Geen.

Oorzaak:

n.v.t.

Effect:

n.v.t.

110

Onderhoud Bronzen beelden kunnen schoongemaakt worden met water, een zachte borstel en PH-neutrale zeep (echte groene zeep of babyshampoo). Neem het kunstwerk na het afborstelen altijd met ruim water af. Bij hardnekkige vuilaanslag kan een stoomapparaat uitkomst bieden. Onderhoud kan geschieden door het beeld een keer per jaar (dun) in de was te zetten met een pluisvrije lap. Breng de was dun en egaal aan en poets de laag zonodig uit met een zachte borstel. Lange tijd werd hiervoor bijenwas gebruikt. Hoewel dit een reversibel natuurproduct is, is gebleken dat het zuren bevat die schadelijk kunnen zijn voor metaal. Daarom wordt tegenwoordig het gebruik van synthetische microkristallijne was aangeraden. Deze is flexibel van structuur en vaak wat donkerder van kleur. Bij herhaalde applicatie wordt geen dikke laag opgebouwd en er hoopt zich geen waslaag op in hoekjes en gaatjes. Een goed behandeld beeld is veel minder gevoelig voor vuil, verwering, corrosie en (in zekere mate) voor graffiti omdat fijne poriën met was zijn gevuld. Planning Het bronzen kunstwerk is in goede staat. Het kunstwerk 2x per jaar controleren op schade en vervuiling. Als er geen schade of vervuiling optreedt is 1x per jaar schoonspoelen en behandelen met was voldoende.

111

Nr. 51

Formele gegevens

Locatie:

Dorpsplein, Lennisheuvel, Boxtel

Kunstenaar:

Hans Goddefroy

Eigenaar:

Gemeente Boxtel

Jaar:

2003


Samen sterk

Materiaal:

Brons en straatstenen

Omschrijving:

Uit het heuveltje verrijst een stam waaraan vier figuren ontspruiten (muzikanten, boer, ambachtsman), daarboven een fantasievogel, daarop een mannetje. Het beeld werkt als een totempaal.

Sokkel:

Straatstenen en brons

Signatuur:

n.v.t.

Inscriptie:

‘Lennisheuvel Samen sterk’ op voorzijde van beeld.

Plaatsing:

2003

Bijzonderheden:

n.v.t.


Bronzen beeld op straatstenen verhoging.

Faalvormen:

Oxidatie op top van bronzen sokkel en onderzijde, zie foto.

Oorzaak:

Matige kwaliteit brons, naden, verbinding

Effect:

Nadelig Onderhoud

Bronzen beelden kunnen schoongemaakt worden met water, een zachte borstel en PH-neutrale zeep (echte groene zeep of babyshampoo). Neem het kunstwerk na het afborstelen altijd met ruim water af. Bij hardnekkige vuilaanslag kan een stoomapparaat uitkomst bieden. Onderhoud kan geschieden door het beeld een keer per jaar (dun) in de was te zetten met een pluisvrije lap. Breng de was dun en egaal aan en poets de laag zonodig uit met een zachte borstel. Lange tijd werd hiervoor bijenwas gebruikt. Hoewel dit een reversibel natuurproduct is, is gebleken dat het zuren bevat die schadelijk kunnen zijn voor metaal. Daarom wordt tegenwoordig het gebruik van synthetische microkristallijne was aangeraden. Deze is flexibel van structuur en vaak wat donkerder van kleur. Bij herhaalde applicatie wordt geen dikke laag opgebouwd en er hoopt zich geen waslaag op in hoekjes en gaatjes. Een goed behandeld beeld is veel minder gevoelig voor vuil, verwering, corrosie en (in zekere mate) voor graffiti omdat fijne poriën met was zijn gevuld. Er is in oktober en november 2012 verschillende malen contact geweest met de kunstenaar. De kunstenaar heeft het beeld bezocht, samen met bronsgieter Wolfgang Frische (die het beeld 112

plaatste). De bronsgieter kwam tot de conclusie dat het gewone erosie is, zoals dat normaal kan zijn bij bronzen beelden. In dit geval heeft er volgens de bronsgieter te weinig was op gezeten. De kunstenaar wil graag betrokken worden bij de restauratie- en onderhoudsplannen. De bronsgieter kan de oxidatie verwijderen, het brons weer op kleur brengen en het kunstwerk goed in de was zetten. De kunstenaar doet de suggestie om daarna de schoolkinderen ieder jaar het beeldje te laten poetsen met was. Zo kan de oxidatie in de toekomst voorkomen worden. Hij voegt er aan toe dat de schoolkinderen het kunstwerk gerust als doelpaal mogen gebruiken. Zo heeft hij het kunstwerk ook bedoeld.

Planning Het bronzen kunstwerk moet op korte termijn worden schoongemaakt. Daarna 2x per jaar controleren op schade en vervuiling. Als er geen schade of vervuiling optreedt is 1x per jaar schoonspoelen en behandelen met was voldoende.

113

Nr. 52

Formele gegevens

Locatie:

Ossenpadtunnel Prins Hendrikstraat, Boxtel

Kunstenaar:

Antonie Eikemans

Eigenaar:

Gemeente Boxtel

Jaar:

2004


Gedeelde Herinneringen

Materiaal:

Keramische tegels, geglazuurd, tekst en geluid

Omschrijving:

Op meerdere tegeltableaus zijn voorstellingen van koeien te zien, op gezette tijden klinkt het geloei van een koe. Aan de andere zijde van de tunnelwand bevinden zich teksten achter neon met Brabantse gezegdes.

Sokkel:

n.v.t.

Signatuur:

n.v.t.

Inscriptie:

n.v.t.

Plaatsing:

2004

Bijzonderheden:

Het geheel ziet er goed uit en functioneert goed als kunstwerk. De tunnel is een belangrijke schakel tussen het dorp en het industrieterrein.


Keramische tegeltableaus, geluid, neonbakken, letters

Faalvormen:

Tweede tableau vanuit Boxtel is beschadigd, zie foto. De neonbakken zijn vervuild en verwaarloosd.

Oorzaak:

Verwaarlozing van de neonbakken. De tegels zijn van slechte kwaliteit en daardoor kwetsbaar voor vocht, vorst en vandalisme.

Effect:

Nadelig Onderhoud

De neonbakken moeten gerepareerd en schoongemaakt worden. Het tableau is onherstelbaar beschadigd en moet vervangen worden. Er is in oktober 2012 contact geweest met de kunstenaar. Zij stelt het zeer op prijs als het werk gerestaureerd wordt en wil graag bij de procedure betrokken worden.

114

Planning Na de herstelwerkzaamheden regelmatig (2x per jaar) controleren op vervuiling en schade. Reinigen met water onder lage druk. Indien noodzakelijk met een pH-neutraal zeep en zachte borstel of doek.

115

Nr. 53

Formele gegevens

Locatie:

Op 6 cultuurhistorische locaties tussen Kasteel Stapelen en de SintPetruskerk, Boxtel

Kunstenaar:

Leo Disch

Eigenaar:

Gemeente Boxtel

Jaar:

2005


Gedenkstenen

Materiaal:

Belgisch hardsteen

Omschrijving:

6 gedenkstenen op lichtgrijze ondergrond, gepolijst figuratief reliëf, omsloten door een ring met tekst. Er zijn meerdere reliëfs geplaatst in de stad.

Sokkel:

n.v.t.

Signatuur:

Alle 6, op tekstband: ‘LD o.s.b.’

Inscriptie:

Tekst

Plaatsing:

2005

Bijzonderheden:

Afbeeldingen, teksten en jaartallen herinneren aan bijzondere gebeurtenissen uit de plaatselijke geschiedenis. Voor de teksten is gebruik gemaakt van het bijzondere letterontwerp van Dom Hans van der Laan (Bossche School).


6 gedenkstenen

Faalvormen:

Geen faalvormen.

Oorzaak:

n.v.t.

Effect:

n.v.t. Onderhoud

Het kunstwerk moet vooral niet te vaak of te grondig worden schoongemaakt. Het is daarom ten zeerste af te raden om de steen mechanisch te reinigen (zandstralen, schuren) of chemische middelen te gebruiken (zoutzuur, loog). Natuursteen kan worden schoongespoeld met water onder lage druk zodat de huid van de steen niet kapot wordt gespoten. Scheuren en steken kunnen worden dichtgemaakt met reparatiemortel. Hierbij is het erg belangrijk dat voorkomen wordt dat eventueel aanwezig water in de scheuren of steken door opvriezing schade veroorzaakt. Voorkomen moet worden dat de vochthuishouding van het werk verstoord raakt. Regelmatige controle en onderhoud voorkomen lekkages, algvorming, mossen en vandalisme.

116

Planning Regelmatig (2x per jaar) controleren op vervuiling en schade. Reinigen met water onder lage druk. Indien noodzakelijk met een pH-neutrale zeep en zachte borstel of doek. Na droging kunnen de hoger liggende delen van de steen worden ingewreven met was voor marmer, graniet en kunststeen. De was daarna uitboenen met een zeer fijne staalborstel 0000 (contact met Fr. Leo Disch, oktober 2012).

117

Nr. 54

Formele gegevens

Locatie:

Molenweide, Achterberghstraat 18, Boxtel

Kunstenaar:

Jeanne en Marianne Bremers

Eigenaar:

Zorgcentrum Molenweide

Jaar:

2005


Zorgaanbieder en Zorgvrager

Materiaal:

Brons

Omschrijving:

Jongeman en jonge vrouw reiken elkaar de hand en houden elkaar in evenwicht.

Sokkel:

Brons

Signatuur:

Gesigneerd op sokkel

Inscriptie:

Aan voor- en achterzijde van het beeld (sokkel), zie foto.

Plaatsing:

2005

Bijzonderheden:

n.v.t.


Bronzen beeld

Faalvormen:

Niet aanwezig 118

Oorzaak:

n.v.t.

Effect:

n.v.t Onderhoud

Bronzen beelden kunnen schoongemaakt worden met water, een zachte borstel en PH-neutrale zeep (echte groene zeep of babyshampoo). Neem het kunstwerk na het afborstelen altijd met ruim water af. Bij hardnekkige vuilaanslag kan een stoomapparaat uitkomst bieden. Onderhoud kan geschieden door het beeld een keer per jaar (dun) in de was te zetten met een pluisvrije lap. Breng de was dun en egaal aan en poets de laag zonodig uit met een zachte borstel. Lange tijd werd hiervoor bijenwas gebruikt. Hoewel dit een reversibel natuurproduct is, is gebleken dat het zuren bevat die schadelijk kunnen zijn voor metaal. Daarom wordt tegenwoordig het gebruik van synthetische microkristallijne was aangeraden. Deze is flexibel van structuur en vaak wat donkerder van kleur. Bij herhaalde applicatie wordt geen dikke laag opgebouwd en er hoopt zich geen waslaag op in hoekjes en gaatjes. Een goed behandeld beeld is veel minder gevoelig voor vuil, verwering, corrosie en (in zekere mate) voor graffiti omdat fijne poriën met was zijn gevuld. Planning Het bronzen kunstwerk is in goede staat. Het kunstwerk 2x per jaar controleren op schade en vervuiling. Als er geen schade of vervuiling optreedt is 1x per jaar schoonspoelen en behandelen met was voldoende.

119

Nr. 55

Formele gegevens

Locatie:

Rotonde Eindhovenseweg/Keulsebaan Boxtel

Kunstenaar:

Karin Colen

Eigenaar:

Gemeente Boxtel

Jaar:

2008

Titel:

De Maat der Dingen

Materiaal:

Staal, poedercoat RAL gold metal 1036 en RAL 9005 met een toplaag van blanke lak, betonnen fundering

Omschrijving:

Een passer die op 1 poot rust. Bovenin de passer zijn de initialen en het silhouet van Hendrik Verhees afgebeeld.

Sokkel:

De passer is op een heuveltje geplaatst dat is aan gestraat met de Belgische keien die in Boxtel worden gevonden. Dit heuveltje staat op de rotonde die op dezelfde wijze is aan gestraat. Rotonde, sokkel en kunstwerk vormen een eenheid. Op de rotonde is een ‘tuin’ aangelegd die in de verschillende seizoenen anders bloeit.

Signatuur:

n.v.t.

Inscriptie:

n.v.t.

Plaatsing:

2008

Bijzonderheden:

n.v.t.


Het stalen kunstwerk is met een massieve staaf op een stalen voetplaat bevestigd die is ingegoten in een betonnen fundering. Er zijn ankers, moeren en schroeven gebruikt ter bevestiging van de onderdelen. Het stalen kunstwerk heeft een poedercoating RAL gold metal 1036. Voor het silhouet en de initialen is RAL 9005 gebruikt. Het geheel heeft een toplaag van blanke lak. Sokkel en rotonde vormen een geheel dat in stand gehouden dient te worden. Voor beide is gebruik gemaakt van dezelfde Belgische stenen, die overal in Boxtel zijn te vinden en waaraan de bewoners de naam ‘keistampers’ hebben te danken. De rotonde is ingeplant met planten die op verschillende tijdstippen bloeien. Het groenontwerp is niet van de kunstenaar, maar is een aanvulling door iemand anders (zie mail kunstenaar 24-7-2012:

120

‘In de eerste instantie had ik inderdaad een plannetje voor de beplanting gemaakt, maar iemand van de groenvoorziening heeft daar een eigen draai aan gegeven en het ontwerp gemaakt. Daar heb ik verder geen inbreng meer in gehad. Het groen is dus ook geen onderdeel van mijn ontwerp, maar een aanvulling die door iemand anders is verzorgd. Ik weet niet meer wie het groenontwerp heeft gemaakt, maar in mijn map vond ik het kaartje van Erik ter Heide. Hij is projectleider beheer groen/en cultuurtechniek van de gemeente Boxtel. Wellicht weet hij hier meer van: tel. 0411-655823’.)

Faalvormen:

Geen

Oorzaak:

n.v.t.

Effect:

n.v.t. Onderhoud

Bij schade aan het kunstwerk dient de informatie van de kunstenaar in acht te worden genomen om te voorkomen dat de verkeerde materialen worden gebruikt voor het herstel. De toplaag van blanke lak en de poedercoating behouden jarenlang hun beschermende werking. Toch moet er regelmatig worden gecontroleerd op beschadiging en vervuiling. De coating kan vervuilen door bijvoorbeeld algenaangroei, zouten, zuren, metaaldeeltjes of stof. De coating dient regelmatig gereinigd te worden met schoon leidingwater en pH-neutrale reinigingsmiddelen die ook geschikt zijn voor de omgeving. Gebruik nooit schurende en/of krassende reinigingsmiddelen en/of gereedschappen! Na het reinigen naspoelen met schoon leidingwater. Rotonde, sokkel en kunstwerk vormen één geheel. Het beplantingsschema van de rotonde vraagt om regulier, seizoensgebonden onderhoud. Planning Regulier onderhoud: 2x per jaar de schroeven en constructie controleren. Kijken of het materiaal geen barsten, scheuren of krassen vertoont. Schroeven, moeren, ed. kunnen beter niet geroest zijn. Als hier sprake van is dient dit bijgewerkt te worden (schoonmaken, roestwerend maken, bijschilderen). Daarnaast controleren of de coating niet beschadigd of ernstig vervuild is. Coating reinigen volgens bovenstaand voorschrift. De beplanting van de rotonde is een aanvulling op het ontwerp van de kunstenaar. Bij de aanleg van de rotonde was destijds de heer Erik ter Heide, projectleider Groen en Cultuurtechniek van de Gemeente Boxtel, betrokken.

121

Nr. 56

Formele gegevens

Locatie:

Weikespad Boxtel

Kunstenaar:

Huub Thorissen

Eigenaar:

Gemeente Boxtel

Jaar:

2007

Titel:

Serafino (beschermengel voor fietsers)

Materiaal:

Verzinkt staal

Omschrijving:

Stalen constructie van zes gebogen buizen die onderling zijn opgespannen door staven. De constructie wordt ’s avonds aangelicht door 2 verlichtingslampen die in de bodem zijn aangebracht. Het staal is geschilderd in grijs, RAL 7042.

Sokkel:

n.v.t.

Signatuur:

Op de achterkant van het kunstwerk, links

Inscriptie:

n.v.t.

Plaatsing:

2007

Bijzonderheden:

Het kunstwerk aan het Weikespad is onderdeel van de kunstroute ‘Langs het rode pad’ van de Kunststichting Boxtel. Het is geplaatst langs het fietspad in de nabijheid van de Dommelbrug. Het fietspad verbindt de wijken Munsel en Selissen.


betonnen fundering, stalen buizen en stalen staven, 2 verlichtingslampen, verf RAL 7042

Faalvormen:

Geen

Oorzaak:

n.v.t.

Effect:

n.v.t.

122

Onderhoud Regelmatig controleren op beschadiging en vervuiling. Het oppervlak kan vervuilen door bijvoorbeeld algenaangroei, zouten, zuren, metaaldeeltjes of stof. Het kunstwerk kan gereinigd worden met schoon leidingwater en pH-neutrale reinigingsmiddelen die ook geschikt zijn voor de omgeving. Gebruik nooit schurende en/of krassende reinigingsmiddelen en/of gereedschappen! Na het reinigen naspoelen met schoon leidingwater. Planning Lichte vuilaanslag van de regen weghalen. Regulier onderhoud: 2x per jaar de schroeven en constructie controleren. Kijken of het materiaal geen barsten, scheuren of krassen vertoont. Schroeven, moeren, ed. kunnen beter niet geroest zijn. Als hier sprake van is dient dit bijgewerkt te worden (schoonmaken, roestwerend maken, bijschilderen).

123

Bijlage 1 Nuttige adressen Kunststichting Boxtel Dommeloord 66 (secretariaat) 5283 LN Boxtel www.kunststichtingboxtel.nl [email protected] Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Postbus 1600 3800 BP Amersfoort Infodesk: 033 4217456 www.cultureelerfgoed.nl [email protected] Petrumus Natuursteen Snelliusstraat 6 7100 AB Winterswijk 0543 546230 www.petrumus.nl Voor onderhoud en restauratie van natuursteen Gebroeders Slegers ’t Holland 27 6921 GX Duiven 0316 263361 Voor plaatsing, onderhoud en restauratie van stalen kunstwerken Bronswacht Musholm 190 2133 HW Hoofddorp 023 5625642 Onderhoud en restauratie van bronzen objecten Restaurateur Ton Meulen Pijlkruidweg 11 5758CC Meerkant 077 4664633 06-30752085 [email protected] Bronsgieterij Volkers De Panoven 13 4191 GV Geldermalsen 0345 575 609 06 463 884 70 (bereikbaar na 12.45 uur ) [email protected] (getipt door Marga Brey) Bronsgieterij Steylaert Rumpt BV Hans Stijlaart Koeweistraat 20 4181 CD Waardenburg 0418 653690 06 46140783 [email protected] www.steyls-art.com (getipt door Hanneke de Munck)

124

Bouwbedrijf Hazenberg BV Molenstraat 2 5262 ED Vught 073 6580580 [email protected] www.hazenberg.nl Bodima B.V. Postbus 5600 4801 EA Breda 076 5729696 [email protected] www.bodima.eu Restauratie en renovatie Struktuur 68 Nieuwe Milstraat 27 2512 BH Den Haag 070 3656542 [email protected] www.struktuur68.nl Voor informatie, advies en restauratie van keramiek Zuliani Kunst en Terrazzo B.V. Industrieweg 28 2712 LB Zoetermeer 079 3416920 www.zulianikunstenterrazzobv.nl Plaatsing, restauratie van keramiek en terrazzo

125

Kunstenaars Jean en Marianne Bremers Kastanjelaan 2 5268 CA Helvoirt 0411 642326 [email protected] www.jeanmariannebremers.com Marga Brey 0316 547180 06 53786572 [email protected] www.margabrey.nl Antoinette Briët 06 20209800 [email protected] www.antoinettebriet.nl Hans van Brunschot De Hoefkens 11 5066 BX Moergestel 013 5131300 06 51586744 [email protected] Karin Colen Woudseweg 55 5275 JJ Den Dungen 073 5943070 06 47280218 [email protected] Fr. Leo Disch Abdij Sint Benedictusberg Mamelis 39 6295 NA Lemiers 043 3061353 [email protected] Antonie Eikemans Einsteinstraat 11 5283 JD Boxtel 06 11523020 [email protected] Hans Goddefroy Zeelenweg 30 5704BA Helmond 0492 517273 [email protected] Jaap Hartman Bronsgieterij Myron bv Oudendijk 87 4285 WJ Woudrichem 0183 302935 06 53700183 [email protected] www.bronsgieterijmyronbv.com

126

Eloi Koreman Visserstraat 31 4811 WH Breda 076 5202136 Maarten Koreman Achterom 4 4811 LT Breda 076 5658597 Pier van Leest Dorpsstraat 12a 4926 CR Lage Zwaluwe 0168 483266 06 21610680 [email protected] www.piervanleest.nl Sytske Miedema Noorderstraat 26 9745 AS Groningen 050 7851132 06 14456935 [email protected] www.sytskemiedema.nl Hanneke de Munck Atelier Helling X NDSM plein 76 1033 WB Amsterdam Noord Woonadres: 2e Helmersstraat 105 1054 CG Amsterdam 020 6122288 06 84476613 [email protected] www.hannekedemunck.nl Jan Snellaars Postelstraat 1 5296 LM Esch 0411 601745 [email protected] Arthur Spronken Eerdshaag 11 6191 PZ Beek 046 4371063 Huub Thorissen Huygensstraat 26 5283 JM Boxtel 0411 685725 [email protected] www.huubthorissen.nl Ron van de Ven Carré 1 5017 JE Tilburg [email protected] www.ronvandeven.nl Ton Verstraten Spoorstraat 40 5281 GL Boxtel 127

0411 674257 06 20863386 www.tonverstraten.nl [email protected] www.tonverstraten.nl

128

Bijlage 2

Eigenaren van de kunstwerken

Kunstwerk Nr. 1 Nr. 2 Nr. 3 Nr. 4 Nr. 5 Nr. 6 Nr. 7 Nr. 8 Nr. 9 Nr. 10 Nr. 11 Nr. 12 Nr. 13 Nr. 14 Nr. 15 Nr. 16 Nr. 17 Nr. 18 Nr. 19 Nr. 20 Nr. 21 Nr. 22 Nr. 23 Nr. 24 Nr. 25 Nr. 26 Nr. 27 Nr. 28 Nr. 29 Nr. 30 Nr. 31 Nr. 32 Nr. 33 Nr. 34 Nr. 35 Nr. 36 Nr. 37 Nr. 38 Nr. 39 Nr. 40 Nr. 41 Nr. 42 Nr. 43 Nr. 44 Nr. 45 Nr. 46 Nr. 47 Nr. 48 Nr. 49 Nr. 50 Nr. 51

Eigenaar Paters Assumptionisten Woonstichting St. Joseph Paters Assumptionisten Woonstichting St. Joseph Gemeente Boxtel Bestuur Verrijzenisparochie Bestuur Parochie Sint Jans Onthoofding Bestuur Verrijzenisparochie Bestuur Verrijzenisparochie Gemeente Boxtel Angelaschool Jacob Roelandslyceum Gemeenschap Liempde? Woonstichting Sint-Joseph Kinderdagverblijf en BSO Kindertuin Baanderheren College Basisschool De Oversteek Gemeente Boxtel Baanderheren College Baanderheren College Gemeente Boxtel Prinses Amaliaschool Jeroen Boschziekenhuis Educatief Centrum de Vorsenpoel N.v.t. Gemeente Boxtel Basisschool De Oversteek Gemeente Boxtel Gemeente Boxtel Gemeente Boxtel Gemeente Boxtel Gemeente Boxtel Gemeente Boxtel Sint Lucas Gemeente Boxtel Gemeente Boxtel Gemeente Boxtel Gemeente Boxtel Gemeente Boxtel Gemeente Boxtel Gemeente Boxtel Woonstichting St. Joseph Gemeente Boxtel Gemeente Boxtel Sint Lucas Gemeente Boxtel Gemeente Boxtel Gemeente Boxtel Gemeente Boxtel Woon- zorgcentrum Molenweide Gemeente Boxtel 129

Nr. Nr. Nr. Nr. Nr.

52 53 54 55 56

Gemeente Boxtel Gemeente Boxtel Woon- zorgcentrum Molenweide Gemeente Boxtel Gemeente Boxtel

130

Bijlage 3 Kunstwerken per eigenaar

Eigenaar Paters Assumptionisten Woonstichting St. Joseph Gemeente Boxtel Bestuur Verrijzenisparochie Bestuur Parochie Sint Jans Onthoofding Angelaschool Jacob Roelandslyceum Kinderdagverblijf en BSO Kindertuin Baanderheren College Basisschool De Oversteek Jeroen Boschziekenhuis Educatief Centrum de Vorsenpoel Sint Lucas Woon- zorgcentrum Molenweide Prinses Amaliaschool

Kunstwerken Nrs 1,3 Nrs 2, 4, 14, 42 Nrs 5, 10, 13, 18, 21, 26, 28 t/m 33, 35 t/m 41, 43, 44, 46 t/m 49, 51, 52, 53, 55, 56 Nrs 6, 8, 9 Nr 7

Totaal per eigenaar 2 4 30

Nr 11 Nr 12 Nr 15

1 1 1

Nrs 16, 19, 20 Nrs 17, 27 Nr 23 Nr 24

3 2 1 1

Nr 34, 45 Nrs 50,54

2 2

Nr 22

1

3 1

131

Bijlage 4 Begroting jaarlijkse kosten onderhoud voor kunstwerken in gemeentelijk bezit (30) Schouwing 2x per jaar door bkkc 30 x 0,5 uur à € 66,- p/u

€

990,-

30 x 0,5 uur à € 66,- p/u

€

990,-

Invoeren van onderzoeksgegevens in digitaal bestand door bkkc 6 uur à € 66,-

€ 396,-

Snoeien groenvoorziening en onkruid verwijderen 3x per jaar door de gemeente 6 x 0,5 uur (nrs 5, 29, 35, 39, 44, 55) à € 38,- p/u

€ 114,-

6 x 0,5 uur à € 38,- p/u

€ 114,-

6 x 0,5 uur à € 38,- p/u

€ 114,-

Schoonmaken per kunstwerk en waslaag aanbrengen 2x per jaar 30 x 1 uur à € 38,-

€ 1.140,-

30 x 1 uur à € 38,-

€ 1.140,____________________________

Totaal exclusief btw

€ 4.998,-

Totaal inclusief 21% btw

€ 6.047,58

NB: De meerkosten voor jaarlijks onderhoud van alle kunstwerken (inclusief de eigendommen van derden) bedragen een meerprijs van € 4.155,- (inclusief btw). Exclusief reis- en onkosten Exclusief kosten voor bijwerken van achterstallig onderhoud/reparatie van schade. Hiervoor zijn offertes aangevraagd bij de kunstenaar of bij gespecialiseerde bedrijven. Het budget voor reguliere schoonmaak en het aanbrengen van een waslaag is gebaseerd op 30 kunstwerken. De tijdsduur voor schoonmaak per kunstwerk is een gemiddelde. Er zijn meer en minder arbeidsintensieve kunstwerken en niet ieder kunstwerk behoeft een waslaag. Het is voldoende om 1x per jaar een waslaag aan te brengen bij de nummers: 13, 18, 26, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 36, 37, 39, 40, 44, 51, 53. 132

133

Onderhoudsplanning kunst in de openbare ruimte van Boxtel

Recommend Documents