On-line leren in balans Anders organiseren van onderwijs met inzet van ict
Inleiding Met de realisatie van het actieprogramma Focus op
helpt de financiële effecten door te rekenen van een
vakmanschap staat het mbo komende jaren voor een
nieuw onderwijsconcept.
aantal uitdagingen. Van de scholen wordt verwacht dat zij een doelmatige opleidingsaanbod hebben dat
Wat doet Kennisnet?
kwalitatief goed is. De opleidingen worden verkort
Kennisnet laat ict werken voor het onderwijs en stelt
en geïntensiveerd en de bekostiging wordt deels
daartoe een centrale kennis- en expertisefunctie
prestatiegericht en afhankelijk van verblijfsduur.
beschikbaar over wat werkt met ict en maakt
Ook neemt het aantal begeleide onderwijsuren ook
duidelijk hoe instellingen hier maximaal van
nog toe. Wel heeft de minister dit jaar verruiming
kunnen profiteren. Daarnaast heeft Kennisnet
van de normen van onderwijstijd aangekondigd.
een faciliterende en verbindende rol in de ictbasisinfrastructuur die scholen in staat stelt
Daarnaast hebben mbo-scholen in bepaalde gebieden
hun visie ten uitvoer te brengen. Het onderwijs
te maken met dalend studentenaantal waardoor er
wil immers personaliseren, professionaliseren
sprake is van krimp. Een andere zichtbare trend is
en presteren, en moet kunnen rekenen op een
dat het personeelsbestand langzaam vergrijst.
probleemloos ict-gebruik.
Deze ontwikkelingen hebben een groot effect op het aanbod van de opleidingen. Vooral kleine opleidingen of opleidingen in krimpregio’s kunnen met moeite betaalbaar worden aangeboden. Het staken van opleidingen betekent minder keuze voor studenten in hun regio en kan leiden tot verschraling van het opleidingsaanbod. Kennisnet gelooft dat ict een bijdrage kan leveren aan het schaalbaar en betaalbaar aanbieden van kleine opleidingen. Online Leren in Balans is een door Kennisnet ontwikkelde methodiek die instellingen hierbij helpt. Deze publicatie bestaat uit een aantal onderdelen; een praktisch model dat scholen helpt om aan de juiste onderwerpen aandacht te besteden, inspirerende voorbeelden die tonen hoe andere onderwijsinstellingen het concept succesvol toepassen en een rekenmodel dat helpt instellingen
2
Tablets maken een rijkheid aan leermateriaal eenvoudig toegankelijk voor studenten in en buiten de klas. Elektronische leeromgevingen bieden leermateriaal op maat aan en op het moment dat de student daar aan toe is. Gebruik van videoconferencing en chat maken effectieve communicatie op afstand tussen studenten en hun docenten mogelijk.
DE TECHNOLOGIE OPTIMIST
Onderwijsinstellingen staan onder toenemende druk om een heel scala aan opleidingen aan te blijven bieden ook als daar heel weinig studenten voor zijn. En dat alles kwalitatief hoogwaardig en tegen lage kosten. Tot overmaat van ramp worden opleiding geïntensiveerd waardoor de kosten voor de instelling verder toenemen.
DE ONDERWIJS REALIST
Online Leren in Balans Kleinschalig, aantrekkelijk én betaalbaar onderwijs is mogelijk door slim gebruik van ict in het onderwijs!
1. Aanleiding Mbo- scholen moeten bij het samenstellen van
In de toenemende concurrentie tussen scholen zijn
hun onderwijsaanbod altijd balanceren tussen
steeds meer instellingen hun werkgebied gaan
betaalbaarheid, flexibiliteit, kwaliteit en aantrekkelijk
uitbreiden en ontstaat er dus concurrentie tussen
heid. De laatste jaren wordt van onderwijsinstellingen
instellingen die voorheen aangrenzende regio’s
steeds meer creativiteit gevraagd om onderwijs aan
bedienden. Waar studenten in een bepaalde stad als
te kunnen bieden waarin deze aspecten in balans zijn.
vanzelfsprekend voor een opleiding van een lokale
Om een beeld te geven van de uitdagingen waarmee
mbo-school kozen, komt het steeds vaker voor dat
onderwijsinstellingen worden geconfronteerd geven we
studenten een half uur extra reizen omdat het aanbod
een overzicht van enkele trends en ontwikkelingen.
van een andere mbo-school toch aantrekkelijker is.
De betaalbaarheid van opleidingen staat onder druk
Naast krimpregio’s en onderlinge concurrentie
Nederland kent een aantal gebieden waar de
is de beperkte belangstelling voor technische en
inwonersaantallen jaar na jaar afnemen. In deze
ambachtelijke opleidingen een derde ontwikkeling
krimpregio’s zien ook mbo-scholen steeds kleinere
die de betaalbaarheid van opleidingen onder drukt
groepen ontstaan en rijst de vraag of het nog
zet. Ook in stedelijke gebieden waar geen sprake is
gerechtvaardigd is een opleiding aan te bieden voor
van krimp zijn er opleidingen die al jaren te kampen
een hele kleine groep studenten.
hebben met teruglopende aantallen van studenten.
3
Tot slot worden alle instellingen geconfronteerd met
waar onderwijsinstellingen een volledige cursus online
gewijzigde wetgeving op het gebied van onderwijstijd
aanbieden, zonder dat daarvoor hoeft te worden
als gevolg van Focus op Vakmanschap. De intensivering
betaald. Nog zichtbaarder in het onderwijs is de opkomst
van opleidingen en de bijbehorende verhoging van de
van tablets, met name in het primair- en voortgezet
urennorm zorgt ervoor dat extra mensen en middelen
onderwijs. Steeds meer scholen kiezen ervoor hun
moeten worden ingezet en dus de kosten toenemen.
studenten standaard de beschikking te geven over een tablet, waarmee het leerproces wordt ondersteund.
Hoge vaste kosten beperken flexibiliteit
Ook in het mbo zien studenten deze ontwikkelingen
van instellingen
en beginnen zij van hun eigen onderwijsinstelling te
Om de fluctuaties in studentenaantallen goed op te
verwachten dat kwalitatief hoogwaardig lesmateriaal
kunnen vangen is het belangrijk om het aandeel van
online beschikbaar is en dat moderne, op ict gebaseerde
de vaste kosten als onderdeel van de totale kosten te
onderwijsvormen geïntegreerd worden in het
verlagen. Een beweging die dit lang tegenhield was de
lesprogramma.
wettelijke definitie van het begrip onderwijstijd. Scholen moeten nu eenmaal een minimaal aantal uren klassikaal,
Antwoorden op deze ontwikkelingen
groepsgewijs onderwijs verzorgen. En juist deze vorm
Voor de betaalbaarheid is een aantal voor de hand
van onderwijs is heel kostbaar en weinig schaalbaar.
liggende oplossingen te bedenken, zoals het toepassen
Tegelijk met de introductie van de nieuwe normen
van schaalvergroting en samenwerking tussen
voor onderwijstijd is door het ministerie ook meer
instellingen, het financieren van kleinere opleidingen
ruimte gecreëerd om innovatieve en meer schaalbare
uit opbrengsten van meer rendabele opleidingen of het
onderwijsconcepten te introduceren. De nadruk komt
stoppen met aanbieden van kleine opleidingen. Al deze
meer te liggen op de kwaliteit van het onderwijs en niet
oplossingen hebben echter ook serieuze beperkingen en
meer alleen op de realisatie van onderwijstijd.
komen de kwaliteit van het totale onderwijsaanbod in Nederland niet altijd ten goede.
Studenten verwachten aantrekkelijk en modern onderwijs
Online Leren in Balans is gebaseerd op de stelling dat
Onderwijsinstellingen hebben niet alleen te maken
met inzet van ict kleinschalig, aantrekkelijk én betaalbaar
met eisen van de onderwijsinspectie, maar ook met
onderwijs veel dichterbij gebracht kan worden. Door
de wensen van de student zelf. En die student is de
slim gebruik te maken van ict en deze te integreren in
afgelopen jaren behoorlijk meer gaan verwachten van de
het totale onderwijsaanbod kan een antwoord worden
onderwijsinstelling. In dagelijkse leven van studenten
geboden op de hiervoor beschreven uitdagingen.
spelen internet en mobiele devices een grote rol. Met name in het hoger onderwijs is een duidelijke trend gaande in het gebruik van zogenaamde Massive Open Online Courses (MOOC’s ). Dit zijn online omgevingen
4
2. Wat is Online Leren in Balans? Online Leren in Balans is een methodiek die instellingen helpt bij het ontwikkelen van innovatieve onderwijsconcepten die bijdragen aan betaalbaarheid, flexibiliteit en aantrekkelijkheid. Online Leren in Balans is gebaseerd op de constatering dat grootste deel van de kosten van opleidingen wordt gevormd door personeelskosten (70%) en huisvestingskosten (7%). Het oplossen van het vraagstuk van betaalbaarheid gaat dus automatisch over de inzet van personeel en het gebruik van huisvesting. Online Leren in Balans gaat dan ook uit van: • een meer schaalbare inzet van personeel (meer gerelateerd aan het aantal studenten), • een lagere bezetting van huisvesting in combinatie
Personeel (70%) Huisvesting (7%)
met intensief gebruik van ict- middelen én • een grotere rol voor zowel de student zelf als het bedrijfsleven en (semi-) overheidsinstellingen. Ook wanneer door de intensivering van de urennormen
Afschrijvingen (6%) Overig algemeen (13%) Overig personeel (4%)
er juist sprake is van een noodzaak tot een hogere inzet van personeel en ruimte kan het model een mogelijkheid bieden om dit beperkt te houden.
Figuur 1. Aandeel van verschillende soorten kosten in totale kosten van mbo opleidingen (bron: MBO benchmark 2010)
Het is belangrijk te beseffen dat Online Leren in Balans vooral kansen en mogelijkheden beschrijft om deze besparingen en verbeteringen te realiseren. Er is geen stappenplan of blauwdruk voor. Instellingen kunnen op basis van de uitgangspunten, voorbeelden en rekenmodellen uit Online Leren in Balans zelf een onderwijsconcept vormgeven waarmee kleinschalig, aantrekkelijk en betaalbaar onderwijs mogelijk wordt gemaakt.
5
3. Bouwstenen van het model Online Leren in Balans bestaat uit drie belangrijke
en instructeur kunnen deels nog werkzaam zijn in het
bouwstenen.
bedrijfsleven en zorgen voor uitwisseling van actuele kennis van praktijk naar theorie en vice versa.
Bouwsteen 1: het concept Het concept beschrijft vijf aspecten die volgens
3. De onderwijscatalogus
Online Leren in Balans samen bepalend zijn voor
Om de onderwijsinhoud via verschillende kanalen
het laten slagen van een nieuw onderwijsmodel dat
te kunnen aanbieden, om de voortgang van de
betaalbaar, flexibel en aantrekkelijk is.
student daarin bij te houden en om de logistieke planning van het onderwijs mogelijk te maken, is het
1. Studenten leren online in combinatie
belangrijk dat er een centrale onderwijscatalogus
met werkplekleren.
is waarin alle leereenheden beschreven zijn. Deze
De kern van het concept Online Leren in Balans bestaat
onderwijscatalogus vormt het centrale bestand van
eruit dat studenten een groter deel van het lesaanbod
waaruit verschillende systemen samen zorgen voor
via online omgevingen krijgen aangeboden. Studenten
een naadloos onderwijsprogramma.
bekijken online instructievideo’s, maken opdrachten online en kunnen vragen stellen in online netwerk van docenten, mede-studenten en bedrijfsleven.
Student en netwerk
De contacturen vinden deels offline plaats, vaak in een andere omgeving zoals bij een praktijkbedrijf of kenniscentrum, of op afstand door middel van videoconferencing. 2. Student en netwerk
(Online) begeleiding
Studenten leren online in combinatie met werkplekleren
Onderwijs catalogus
De verschuiving van het aanbieden van onderwijs in een traditioneel klassikaal model naar een gecombineerd model van online en offline onderwijs Lesmateriaal
aanbod vraagt eigen initiatief van de student en een actieve rol van het netwerk in de ondersteuning van de student. Vaardigheden zijn bijvoorbeeld door praktijkbedrijven vastgelegd op instructievideo’s
Figuur 2. Schematische weergave van Online Leren in Balans
of kunnen geoefend worden met online simulaties.
6
In een gecentraliseerd vaardighedenlab of bij een
4. Het lesmateriaal
specifiek bedrijf of instelling kunnen studenten hun
In een situatie waarbij de docent vaker niet dan wel
vaardigheden en bijbehorend gedrag oefenen.
aanwezig is tijdens het leerproces is het van belang
In de leerwerkbedrijven wordt tijdens de BPV verder
dat het juiste lesmateriaal op het juiste moment voor
gewerkt aan kennis, vaardigheden en gedrag. Vakdocent
de student toegankelijk is. De instelling die succesvol
gebruik wil maken van Online Leren in Balans zal
voor andere instellingen en laten zien hoe slimme
ervoor moeten zorgen dat kwalitatief hoogwaardig
inzet van ict en betere benutting van het netwerk
lesmateriaal beschikbaar is. Of dit materiaal nou
bijdragen aan het ontwerpen van betaalbare,
bestaat uit betaald leermateriaal van uitgevers, gratis
flexibele en aantrekkelijke onderwijsconcepten.
leermateriaal van andere docenten en instellingen of zelf ontwikkeld materiaal maakt niet uit.
Bouwsteen 3: Rekenmodel om eigen ideeën te toetsen De derde en laatste bouwsteen van Online Leren in Balans
5. De (online) begeleiding
is een interactief rekenmodel. Als je als instelling een
Van de online lerende student wordt meer dan
structuur of onderwijsconcept hebt bedacht waarin je
voorheen zelfredzaamheid verwacht bij het
het model van Online Leren in Balans wilt vormgeven en
doorlopen van het leerproces. Dit kan alleen
je weet wat je daarvoor moet ontwikkelen, dan is het
als tegelijkertijd optimale online begeleiding
zaak om een onderbouwing te maken van het concept.
beschikbaar is om de student daarin te ondersteunen.
Het rekenmodel is een eenvoudig format waarin zowel
De docent is online bereikbaar voor de student of
de investeringen in het ontwikkelen van het vernieuwde
tijdens een spreekuur. De studiebegeleider monitort
onderwijsconcept inzichtelijk kunnen worden gemaakt als
(online) de leeractiviteiten van de student actief,
de kosten en opbrengsten van de opleiding waarin het
kiest de juiste vorm van begeleiding en grijpt in
onderwijsconcept wordt toegepast. Op deze manier laat
daar waar nodig. De instructeur is de “helpdesk”
je vooraf zien hoe het onderwijsconcept bijdraagt aan
op vaardigheden die door studenten op werkdagen
een meer betaalbare opleiding en welke investeringen
worden aangeleerd. Een instructeur zorgt dat er
moeten worden gedaan om dit mogelijk te maken.
instructievideo’s beschikbaar zijn. Het rekenmodel is een Excel bestand waar, door het Bouwsteen 2:
invoeren van een aantal kengetallen, inzichtelijk
Inspiratie door voorbeelden uit de praktijk
kan worden gemaakt hoe de kosten en opbrengsten
Er zijn vele vernieuwende onderwijsconcepten te
van een opleiding op basis van Online Leren
bedenken waarin de vijf aspecten uit Online Leren
in Balans zich verhouden tot die van een meer
in Balans ingevuld zijn. De tweede bouwsteen van
traditioneel vormgegeven opleiding. De uitkomsten
Online Leren in Balans bestaat dan ook uit een set
van dit rekenmodel helpen bij het maken van een
voorbeelden van inzet van ict in het onderwijs
weloverwogen keuze voor een nieuw onderwijsmodel.
waarmee onderdelen van het Online Leren in Balans model kunnen worden gerealiseerd. De voorbeelden zijn zeker niet uitputtend, er zijn vele andere voorbeelden te bedenken. Ook zijn voorbeelden opgenomen van onderwijsconcepten die door instellingen zijn ontwikkeld conform Online Leren in Balans. Deze voorbeelden dienen ter inspiratie
7
4. Praktijkvoorbeelden De verschillende bouwstenen van Online Leren in Balans
hoofdstuk een aantal voorbeelden gegeven van de inzet
kunnen op veel manieren ingevuld worden. De nadruk
van ict om kleinschalig, aantrekkelijk en betaalbaar
van een onderwijsconcept kan liggen op de begeleiding
onderwijs mogelijk te maken.
van studenten op afstand door inzet van bijvoorbeeld sociale media en videoconferencing. Of de nadruk
Met de hieronder geschetste voorbeelden worden de
kan liggen op het slim combineren en hergebruiken
verschillende bouwstenen verder uitgediept. Voor een
van generieke vakken binnen een school. Het is aan
goede toepassing van Online Leren in Balans is het van
de school om de verschillende bouwstenen van Online
belang dat de verschillende bouwstenen in samenhang
Leren in Balans in te vullen op een manier die past bij
worden samengesteld en in evenwicht zijn. De mate
de eigen school en de uitdagingen waar de school voor
waarin verschillende bouwstenen wordt toegepast is
staat. Om scholen daarbij op weg te helpen, wordt in dit
afhankelijke van het gekozen onderwijsconcept.
Flipping the classroom Toegepaste aspecten van Online Leren in Balans: • Studenten leren online in combinatie met werkplekleren • (online) Begeleiding Flipping the Classroom is een organisatievorm van
beantwoorden van vragen. Deze vragen gaan vaak
onderwijs waarbij klassikale ‘kennisoverdracht’
over opdrachten, soms over de theorie. In een
wordt vervangen door video’s en eventuele andere
enkel geval besluit ik om toch een korte klassikale
vormen van online instructie. Studenten kunnen
instructie in te lassen als ik merk dat veel vragen
de kennis hierdoor buiten de schoolmuren en de
over dezelfde specifieke opdrachten gaan.”
reguliere lessen tot zich nemen. Er is zo meer
• “Het maken van de videolessen gaat steeds
klassikale tijd beschikbaar voor het beantwoorden
sneller. Dit kost niet of nauwelijks meer tijd dan
van vragen, individuele aandacht, verdieping en
een gewone voorbereiding van een les.”
activerende didactiek. Flipping the Classroom kan
• “De nu gemaakte videolessen zijn volgend schooljaar
bijdragen aan gedifferentieerd onderwijs en maakt
voor het grootste deel opnieuw inzetbaar. Dit maakt
het voor studenten mogelijk om instructie te krijgen
tijd vrij voor toevoegingen en verbeteringen.“
op hun eigen tempo. De weblog van Frans Droog: Docent Frans Droog beschrijft op zijn weblog zijn
fdroog.wordpress.com/2012/05/20/flip-de-klas-werkt
ervaringen met Flipping the Classroom: • “In de klas is er veel meer tijd voor interactie en ik ben vrijwel continu bezig met het
8
Meer informatie over Flipping the Classroom: kennisnet.nl/themas/flipping-the-classroom
Digitaal leermateriaal in een elektronische leeromgeving Toegepaste aspecten van Online Leren in Balans: • (online) Begeleiding • (digitaal) lesmateriaal • Onderwijscatalogus Wanneer een groot deel van het leerproces zich
De instelling selecteert, koopt en/of maakt het
verplaatst van het klaslokaal naar een online
leermateriaal dat nodig is voor de opleiding en de
omgeving, betekent dit dat het leermateriaal
ELO stelt dit leermateriaal op het juiste moment en
mee moet verhuizen. Lesmethoden bestaande
op de juiste manier beschikbaar aan de student.
uit lesboeken en werkboeken zijn niet
Het online platform Wikiwijsleermiddelenplein
langer bruikbaar. Er is gelukkig veel digitaal
biedt bijvoorbeeld een grote collectie gratis en
leermateriaal beschikbaar. Uitgeverijen zijn druk
open leermateriaal en de mogelijkheid om hierin
doende hun methoden te digitaliseren en er zijn
snel het gewenste materiaal te zoeken en vinden.
open platforms waarop iedereen zelf leermateriaal kan toevoegen en delen. Een elektronische
Meer informatie over digitaal leermateriaal:
leeromgeving (ELO) is de online toepassing via
www.kennisnet.nl/themas/leermiddelenbeleid/
welke het digitale leermateriaal aan de student
wikiwijsleermiddelenplein.nl
wordt aangeboden. Het extra voordeel is dat de ELO zich aan kan passen aan het niveau van de
Meer informatie over elektronische
student, het tempo waarin hij/zij studeert en
leeromgevingen: www.kennisnet.nl/themas/
de leerstijl die het beste bij de student past.
elektronische-leeromgeving/
Gebruik van sociale media Toegepaste aspecten van Online Leren in Balans: • Studenten leren online in combinatie met werkplekleren • (online) Begeleiding • Student en netwerk Sociale media zijn zo geschikt voor integratie in
studenten over concrete praktijksituaties kunnen
het leerproces omdat dit de omgevingen zijn waar
door praktijkbegeleiders via Twitter en verrijkt
studenten veel van hun tijd doorbrengen en waar
met foto’s worden beantwoord. Studenten kunnen
bovendien handige functies standaard beschikbaar
onderling en met docenten en praktijkbegeleiders
zijn. Het werkstuk dat bijvoorbeeld wordt
online discussiëren over specifieke onderwerpen.
opgeleverd aan het eind van een praktijkopdrachten hoeft niet meer fysiek worden ingeleverd. De docent
Meer over gebruik van sociale media
ontvangt in plaats daarvan een link naar de video op
in het onderwijsproces:
YouTube waarin het resultaat is gefilmd. Vragen van
kennisnet.nl/themas/sociale-media
9
ROC Noorderpoort – extended classroom Toegepaste aspecten van Online Leren in Balans: • Studenten leren online in combinatie met werkplekleren • (online) Begeleiding • Student en netwerk Afgelopen jaar werd bij ROC Noorderpoort een pilot
gevolgd die door één docent wordt gegeven. De
gestart voor de “extended classroom”. Niveau 2
technologie zorgt ervoor dat zowel de docent als de
studenten in Groningen van de afdeling Detailhandel
studenten op beide locaties met kunnen elkaar praten
hadden tegelijk met studenten in Appingedam
alsof zij zich in dezelfde fysieke ruimte bevinden.
dezelfde gezamenlijke les. In het ene lokaal was de docent live aanwezig en in het andere volgden de
Meer informatie over de pilot bij ROC Noorderpoort:
leerlingen de les via een videoscherm.
noorderpoort.nl/nieuws/Paginas/Extended-
Dit voorbeeld laat zien dat door studenten op twee
classroom-live.aspx
verschillende locaties gelijktijdig een les kan worden
HMC – opleiding Collectiebeheer Toegepaste aspecten van Online Leren in Balans: • Studenten leren online in combinatie met werkplekleren • (online) Begeleiding • Student en netwerk • Onderwijscatalogus • (digitaal) Lesmateriaal Het Hout en Meubileringscollege (HMC) start met
de opleiding vorm te geven op basis van Online
de nieuwe BBL opleiding Collectiebeheer. Een
Leren in Balans. Theorielessen worden op video
opleiding voor het zeer specialistische vak dat
opgenomen en online aangeboden, lesmateriaal
gaat over het beheren en restaureren van cultureel
wordt zoveel als mogelijk gedigitaliseerd en
erfgoed uit musea, archieven en bibliotheken.
ontmoetingen tussen docenten en studenten vinden
HMC heeft de keuze om de opleiding aan te
roulerend plaats bij praktijkbedrijven waar de
bieden voor een kleine groep studenten of om
studenten actief zijn.
de opleiding landelijk aan te bieden en daarvoor
10
gebruik te maken van afstandsleren. Bovendien is
Meer informatie over de
de kennis van praktijkbedrijven onmisbaar voor
opleiding Collectiebeheer:
een kwalitatief hoogwaardige opleiding. HMC
www.svgb.nl/werelden/Collectiebeheer/home-
kiest er samen met kenniscentrum SVGB voor om
branche-2
5. Rekenmodel Nadat instellingen een nieuw onderwijsconcept hebben uitgedacht op basis van de principe van
niet in het nieuwe onderwijsconcept. • De oranje lijn laat een traditioneel onderwijs
Online Leren en Balans helpt het rekenmodel om de
concept zien. De kosten (voornamelijk personeels- en
consequenties daarvan door te rekenen.
huisvestingskosten) zijn constant zolang het aantal studenten in één groep past. Bij 25 studenten wordt
Het rekenmodel maakt inzichtelijk:
de groep te groot, wordt er een tweede groep
• hoe het nieuwe onderwijsmodel zich verhoudt tot
gevormd en verdubbelen de kosten. • In het traditionele onderwijsconcept is de opleiding
een traditioneel klassikaal onderwijsmodel; • welke investeringen moeten worden gedaan om dit
uit dit voorbeeld rendabel vanaf 16 studenten. • De rode lijn laat een nieuw onderwijsconcept zien.
mogelijk te maken; • wat de consequenties van het nieuwe onderwijs model zijn voor betaalbaarheid en flexibiliteit.
Er zijn twee veranderingen te zien ten opzichte van het traditionele onderwijsconcept: 1) Het algehele niveau van de rode lijn ligt lager.
In onderstaande figuur is een onderdeel te zien van
Dit betekent dat het onderwijsconcept kennelijk
de uitkomst van het rekenmodel van Online Leren in
tegen lagere kosten kan worden uitgevoerd.
Balans. Op de X-as is het aantal studenten voor een
2) De lijn loopt niet meer horizontaal, maar laat
opleiding weergegeven. De Y-as geeft de inkomsten en
een lichte stijging zien. Dit betekent dat een
uitgaven voor de onderwijsinstelling weer.
deel van de kosten gekoppeld is aan het aantal
• De groene lijn laat zien dat elke student voor de
studenten dat deelneemt. Hoe minder studenten,
instelling extra inkomsten oplevert. Dit verandert
hoe minder kosten en vice versa.
Inkomsten Kosten traditioneel onderwijsconcept Kosten nieuw onderwijsconcept
1
3
5
7
9
11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 31 33 35 37
39
Aantal studenten Figuur 3. Onderdeel van de uitkomst van het rekenmodel
11
• Nadat in het rekenmodel de kengetallen van zowel
Met behulp van het rekenmodel kan inzichtelijk worden
een traditioneel onderwijsaanbod als van het
gemaakt hoe een nieuw bedacht onderwijsconcept
nieuwe onderwijsconcept zijn ingevoerd, wordt het
bijdraagt aan de doelstellingen om kosten te verlagen
resultaat gepresenteerd in de vorm van een grafiek
en flexibiliseren en de opleiding ook bij lagere
zoals die in figuur 3 is te zien. Het snijpunt tussen
studentenaantallen betaalbaar te houden.
de rode en de groene lijn verschuift in dit voorbeeld van 16 naar 11 studenten. Dit is de groepsgrootte waarbij het nieuwe onderwijsconcept betaalbaar is.
Figuur 4. Het rekenmodel bestaat uit een eenvoudig in te vullen Excelbestand
12
6. Tot slot Het Online Leren in Balans, de inspirerende
1) De succesvolle voorbeelden uit dit document hadden
voorbeelden van vernieuwende onderwijsconcepten
allemaal gemeen dat allereerst een duidelijk visie
door onderwijsinstellingen en het rekenmodel; ze zijn
is gevormd alvorens over te gaan tot het bedenken
allemaal bedoeld om instellingen te ondersteunen
van concrete onderwijsconcepten. Hierbij roepen
bij het oplossen van een heel lastig vraagstuk. Wij
we dan ook op om te beginnen met een duidelijke
hopen dat Online Leren in Balans het voor instellingen
visie op het gebruik van ict, het omgaan met
in ieder geval makkelijker maakt om oplossingen te
flexibilisering en toepassing van concepten zoals
vinden en te onderbouwen. We sluiten af met een
(ict) afstandsleren. Alleen vanuit deze visie kunnen
aantal adviezen:
echt succesvolle concepten worden bedacht.
Figuur 5. Het Vier in Balans model
13
2) Het Vier in Balans model van Kennisnet (kennisnet. nl/onderzoek/vier-in-balans-monitor) laat zien dat
ontwikkelen, maar samen met studenten, docenten, ouders, managers, ondersteuners.
bij de inzet van ict in het onderwijs vier aspecten van belang zijn: visie, deskundigheid, digitaal leermateriaal en ict-infrastructuur.
4) Onder invloed van de nieuwe normen ten aanzien van onderwijstijd wordt op allerlei instellingen nagedacht over nieuwe onderwijsconcepten. Om
Deze vier aspecten zijn zeker ook van toepassing
de sector te ondersteunen op dit gebied hebben
bij het ontwikkelen van nieuwe onderwijsconcepten
Kennisnet in overleg met saMBO-ICT en de MBO
op basis van Online Leren in Balans. Wij adviseren
Raad het Adviespunt Onderwijstijd opgericht. Hier
instellingen dan ook om in voldoende mate aandacht
kunnen vragen over onderwijstijd gesteld worden
te besteden aan deze vier elementen. Naast een
en nieuwe onderwijsconcepten worden ingediend.
stevige visie op gebruik van ict is het belangrijk
Deze worden vervolgens geëvalueerd ten aanzien van
dat docenten voldoende deskundigheid hebben
de nieuwe normen en criteria rondom onderwijstijd.
in het benutten van ict- middelen, dat kwalitatief
Het Adviespunt Onderwijstijd is te benaderen via
hoogwaardig leermateriaal tijdig beschikbaar
de website onderwijstijd.kennisnet.nl. Ook is daar
is en dat de ict infrastructuur geschikt is voor
veel informatie te vinden over de nieuwe wet- en
intensiever gebruik. Een belangrijk onderdeel van
regelgeving, alsmede diverse praktijkvoorbeelden.
die infrastructuur zijn de applicaties die worden gebruikt om online leren en begeleiden mogelijk
Wij nodigen u uit aan de slag te gaan met Online
te maken. Tegenwoordig zijn er veel tools online
Leren in Balans. Op kennisnet.nl/themas/kansen-
en vaak ook gratis beschikbaar. Hiernaast is een
bij-krimp vindt u al het materiaal dat nodig is om
applicatielandschap weergegeven waarin is te zien
Online Leren in Balans toe te passen binnen uw eigen
hoe met gebruik van deze tools de verschillende
school. Het rekenmodel kan daar gedownload worden
functies van Online Leren in Balans zijn ingevuld.
en regelmatig verschijnen op deze site nieuwe praktijkvoorbeelden ter inspiratie.
3) Een nieuw onderwijsconcept raakt studenten, docenten, ondersteuners en managers. Het is
Meer informatie
niet alleen om reden van draagvlak dat wij
Indien u meer informatie wenst over hoe Online
adviseren al deze personen te betrekken bij de
Leren in Balans uw school kan helpen, dan kunt u
ontwikkeling van een nieuw onderwijsconcept. Alle
contact opnemen met Leo Bakker, programmamanager
betrokkenen hebben een unieke en eigen kijk op
mbo,
[email protected]
het onderwijsproces en kunnen een waardevolle bijdrage leveren aan het bedenken en ontwikkelen van een nieuw onderwijsconcept. Het advies is dan ook om dat concept niet vanachter een bureau te
14
Student en netwerk
Studenten leren online in combinatie met werkplekleren
(online) Begeleiding
Onderwijs catalogus
Lesmateriaal
Figuur 6. Applicatielandschap op basis van Online Leren in Balans
Colofon © Kennisnet, Zoetermeer Januari 2014 Opdrachtgever: Stichting Kennisnet
Naamsvermelding-NietCommercieel-GeenAfgeleideWerken 2.5 Nederland De gebruiker mag: • het werk kopiëren, verspreiden, tonen en op en uitvoeren onder de volgende voorwaarden:
Auteurs: Maarten Kuiper, Leo Bakker Eindredactie: Kennisnet, Zoetermeer Vormgeving: Tappan Communicatie Den Haag
Naamsvermelding. De gebruiker dient bij het werk de naam van Kennisnet te vermelden.
Niet-commercieel. De gebruiker mag het werk niet voor commerciële doeleinden gebruiken. Geen Afgeleide werken. De gebruiker mag het werk niet bewerken.
• Bij hergebruik of verspreiding dient de gebruiker de licentievoorwaarden van dit werk kenbaar te maken aan derden. • De gebruiker mag uitsluitend afstand doen van een of meerdere van deze voorwaarden met voorafgaande toestemming van Kennisnet. Het voorgaande laat de wettelijke beperkingen op de intellectuele eigendomsrechten onverlet. (www.creativecommons.org/licenses) Dit is een publicatie van Stichting Kennisnet.
15
Stichting Kennisnet Paletsingel 32 2718 NT Zoetermeer Postbus 778 2700 AT Zoetermeer T 0800 - 32 12 233 E
[email protected] I kennisnet.nl
