Omtrent h e t s c h r i j v e n van den Heer Haakman a a n den Generaal Veltman, kan h e t volgende worden opgemerk t : Op V r i j d a g 28 J u n i 1935 werd door Billen V U WESSEL, geboren t e Hotterdam 10 December 1908, wonende a l h i e r ,
van Blankenburgstraat No.66h, van beroep d i r e c t e u r van de N.V. Handels Maatschappij S,Gokkes Jr., g e v e s t i g d aan d e Vondelstraat N o . 1 a l h i e r , b i j de P o l i t i e a l h i e r aang i f t e gedaan van o p l i c h t i n g van een bedrag groot f.100.--, gepleegd door Caesar Rudolf L i m b e r t P a u l AMSINGH, geboren t e Amsterdam i4 M e i 1895, d e s t i j d s wonende Raamweg No.28 a l h i e r . Laatstgenoemde is van A p r i l 1934 t o t medio December 1934 als a f d e e l i n t p c h e f v o o r de Afdevling g x p o r t ZuidAmerika b i j genoemde firma werkzaam g e w e s t . I n December 1934 werd A K S I N B I op staanden voet o n t s l a g e n wegens gepleegde valschheid i n g e s c h r i f t e . Ten a a n z i e n van de gepleegd e o p l i c h t i n g g e l d t , d a t U S I N G H zioh een bedrag van f,100.had toegeëigend. Aanvankelijk beweerde AMSI", d a t hij d a t bedrag had u i t b e t a a l d a a n den Consul van Brazilië, de h e e r d e Hoo t e Rotterdam a l s d o u c e u r t j e voor bewezen d i e n s t e n . H e t bleek l a t e r , d a t AldSINGH het g e l d voor zichzelf had behouden. I n z i j n k w a l i t e i t van a f d e e l i n g s c h e f van de a f d e e l i n g 3xport Zuid-Amerika was AIvíSINGH geheel op d e hoogte van d e bestaande c o n t r a c t e n m e t d e v e r s c h i l l e n d e Z u i d - h e r i k a a n s c h e
Spoorwegmaatschappijen, alsook met de hierop betrekking hebbende c o r r e s p o n d e n t i e , welke voor een groot d e e l door AMSINOH zelf werd gevoerd. De c o n t r a c t e n en de correspondentie z i j n voor e l k e zaak i n a p a r t e d o s s i e r s geborgen i n n i e t a f g e s l o t e n kasten, s t a a n d e op d e b i j AMSINGH I n gebruilc.zijnde kam e r . Deze bescheiden b e v a t t e n v e r t r o u w e l i j k e mededeelingen o v e r de m a n i p u l a t i e s van d e concurrenten en de hiermede get r o f f e n a f s o r a k e n , waarvan d e kennisneming d o o r derden schac d e l i j k kon z i j n voor de N.V.Handels Uaatschappij Cokkes. AAN:
Z.S.den
h l i n i s t e r van 3 e f e n s i e .
Nadat
f
- 2 -
Nadat iduS1NGI-ï op 10 December 1934 o n t s l a g was aangezegd, zou deze u i t bovenomschreven kast en v e r s c h i l l e n d e stukken weggenomen en z i c h w e d e r r e c h t e l i j k toegeëigend hebben. Ingevolge deze a a n g i f t e werd BKSINGH i n den avond van 28 J u n i 1935 door d e P o l i t i e aangehouden i n een kamer i n het H o t e l Kurhaus t e Scheveningen en overgebracht naar h e t Hoofdbureau van P o l i t i e a l h i e r , a l s verdacht van d i e f s t a l van d e i n vorenaangehaalde a a n g i f t e aangeduide stukken. T i j d e n s z i j n verhoor erkende LïrJIsINGH d e stukken i n z i j n bez i t t e hebben en d a t z i j z i c h bevonden t e n h u i z e van Mej. Catharina P e t r o n e l l a NOLTHENIUS VAN EMBROEIC, geboren alhier 14 F e b r u a r i 1909, wonende Weteringkade, No.124-a a l h i e r , m e t w i e AMSIEJGH in concubinaat l e e f t . B i j h e t door de P o l i t i e i n d i t p e r c e e l i n g e s t e l d onderzoek, werden d e stukken a l d a a r i n een kast a a n g e t r o f f e n e n i n b e s l a g genomen. H i e r u i t b l i j k t d u s , d a t A E I N G H de stukken n i e t a a n d e gemeente p o l i t i e t e r inzage h e e f t v e r s t r e k t . B i j h e t nader verhoor t e r z a k e v e r k l a a r d e AMSINGH, d a t h i j a l s verantwoordelijk l e i d e r van de a f d e e ï i n g Export Zuid-Amerika, op aanraden van Mozes WOLF ( B h Üer aandeelhouders d e r N.V. S.Gokkes) een b i j z o n d e r e map aangelegd had, waarin h i j stukken, b e t r e k k i n g hebbends op omkooperi j van B r a z i l i a a n s c h e ambtenaren en op poging t o t o p l i c h t i n g van d e f a b r i e k e n , welke GOKKES vertegenwoordigde, bewaarde. Met h e t bewaren dezer stukken was & E I K G 3 e e r s t begonnen, nadat h i j d e e r v a r i n g had opgedaan, dat de Maatschappij Gokkes, waar a l l e s gebeurde op i n s t r u c t i e van de Heeren Daniël en Mozes WOLF, a l l e export-zaken op Zuid-Amerika a f s l o o t op grond van steekpenningen, welke omstandigheid door genoemde heeren WOLF aan d e banken verzwegen werd, d i e daardoor een verborgen risico l i e p e n . Aanvankelijk bewaarde AMSINCH deze stukken i n z i j n lessenaar Toen h i j voor de maatschappij op reis moest naar Pol e n , Londen en P a r i j s , nam h i 5 d e stukken mee n a a r h u i s , toen nog Raamweg 28, waar h i j op den datum van z i j n o n t s l a g , ze nog bewaarde en t o e n b e h i e l d . D a t h i j d e stukken n i e t t e r u g
.
l i s
- 3 -
6
gaf aan de firma GOKICES, deed AbEINGH volgens z i j n v e r k l a r i n g , o m z i c h t e dekken, voor h e t g e v a l h i j l a t e r bewijs materiaal noodig zou hebben, a l s h i j b . v . z i c h gedwongen zou gevoelen bekendheid aan den zwendel der B r a z i l i a a n s c h e exportzaken van GOKKES t e geven. N a z i j n o n t s l a g l i e p BMISINGH, zoo beweert h i j a l t h a n s , rond met h e t plan om deze stukken ter beschikking van den Heer Procureur-Generaal (&.Brants) , d i e h e t onderzoek te= gen den Heer Daniël WOW inzake d e Wpoorhout-affairetl l e i d de, t e s t e l l e n . H i j zag daar e c h t e r l a t e r van af om d e klacht e n tegen Daniël WOLF n i e t onnoodig t e verzwaren. Na de pub l i c a t i e van h e t Spoorthout-rapport w i l d e AMSINGE n i e t langer zwijgen en s t e l d e h i j z i c h i n v e r b i n d i n g m e t den Heer Procureur-Generaal. Toen h i j vernam, d a t d e Heer ProcureurGeneraal Xr.BRANTS m e t v e r l o f was, veranderde M I N O R weer van idee en zon h i j op een m i d d e l om d e B r a z i l i a a n s c h e R e g e e r i n g i n t e l i c h t e n , d a t GOKKES aan d e Spoorweg Maatschapp i j R.M.V. t e Belo Horizonto r a i l s had geleverd van i n f e r i e u r e k w a l i t e i t , volgens inhoud van een r a p p o r t van h e t keuringsbureau !7,A.Zweibaurner t e Xsseldorf, d.d. 14 J u n i 1934, w e l k r a p p o r t AhTSINGH b i j de meerbedoelde stukken onder z i j n berust i n g had. De inhoud van d i t r a p p o r t zou e r op duiden, d a t b i j het gebruik van de b e r e i d s geleverde r a i l s op hoofdspoorwegen, levensgevaar voor de p a s s a g i e r s zou kunnen o n t s t a a n . AMSINW v r e e s d e , d a t b i j ontdekking van deze k n o e i e r i j , door d e n Heer Daniël WOLF d i t op hem (BBIISILNG3) a l s l e i d e r der a f d e e l i n g , zou neerkomen. D a t M I N G H daarover n i e t wilde zwijgen, maar d e D i r e c t i e van genoemde B r a z i l i a a n s c h e Spoorweg Maatschappij reeds i n 1934 wilde i n l i c h t e n , maakte r e e d s een meeningsverschil u i t tusschen hem e n de D i r e c t i e d e r N,V,
Gokkes.
I n P l a a t s van meergenoemde Spoorweg hiaatschappij i n t e l i c h t e n g e b r u i k t e de Heer WOW d i t rapport om p r e s s i e op de PoOlsche Yalswerken, d e leverancier der r a i l s , u i t t e oefenen. De t o e s t a n d was t o e n zoo: Gokkes moest i n Juni 1 9 3 accepten b e t a l e n a a n de !'/alswerken. Door ongelukkige s u i k e r s p e c u l a t i e s
- 4 kon GOKKZS d a t n i e t . Het was d u s zaak om p r o l o n g a t i e van de accepten t e v e r k r i j g e n , hetgeen de !Valswerken n i e t g o e d s c h i k s wilden doen. Tot r e g e l i n g dezer aangelegenheid kwam d e General a i r e k t o r RBDOWSKï p e r s o o n l i j k n a a r den Haag en moest goedschiks of kwaadschiks de accepten prolongeeren, daar GOKKEC a n d e r s bekendheid a a n h e t kwalit e i t s g e k n o e i van de Walswerken d r e i g d e t e z u l l e n geven. I n de Directie-kamer b i j GOKKZS z i j n door 6th d e r firmsinten, n.1. Xozes WOIJ?, volgens v e r k l a r i n g van AMSINGH, deze woorden g e b r u i k t : "Jawohl H e r r General-Direktor, nennen sis es r u h i g chantage" V66r d i t onderhoud met den General-Direktor RADOWSKI p l a a t s had, zou Daniel WOLI? g e t r a c h t hebben, a a n h e t b i j kantoor van GOKKES t e Rio de J a n e i r o t e verzoeken om een a l a r m telegram t e zenden aan h e t Keuringsbureau TEI.A.Zweib a h e r t e D ü s s e l d o r f , teneinde h e t t e doen voorkomen, a l s zou d e Spoorweg Maatschappij R.M.V. d e k n o e i e r i j van de l'lalswerken reeds hebben o n t d e k t . D i t p l a n i s e c h t e r n i e t doorgegaan. Sen en ander gaf &!SIrJGH den indruk, d a t de m e n t a l i t e i t en de m o r a l i t e i t van z i j n werkgevers t e wenschen o v e r l i e t en meende h i j z i c h t e g e n d e p r a k t i j k e n d e r firma WKKES t e moeten wapenen. Nadat AMSINGH d e h i erbedoelde st ukken t e r kennisneming i n handen van den B r a z i l i a a n s c h e n Gezant had g e s t e l d , ontv i n g h i j d e stukken van dezen t e r u g , met verzoek het d o s s i e r m e t een g e l e g a l i s e e r d e Fransche v e r t a l i n g , aan t e v u l l e n , opdat de Gezant z i j n Regeering m u kunnen i n l i c h t e n . Intusschen e c h t e r had AMSINGH a l t e l e g r a f i s c h zoowel de Spoorweg Ahatschappi j R.h:.V. a l s d e B r a z i l i a a n s c h e Minist e r var, Vegen derken i n g e l i c h t en deze telegrammen bevestigd per schrijven v i a de l u c h t p o s t . Van a l deze stukken had M,ISIITGH f o t o copieen gemaakt en deze toegezonden a a n a l l e b i j d i t schandaal betrokkenen Op 28 J u n i 19# had AM3INGH t e dezer aangelegenheid een onderhoud n e t I n g e n i e u r Jozef DANGEL, g e b o r e n ' t e 'iJarschau, 19 Xaart 1883, D i r e k t o r en Vorstandmitglied der G e s e l l s c h a f t S c h l e s i s c h e Berg und Hüttenwerke A.G. "FriedenshQtte" Katowice,
.
wonende
- 5 wonende Kopernikastrasse 11 t e Katowice. Ir.DANGEL v e r b l e e f a l h i e r i n h e t H o t e l Kurhaus t e Scheveningen. AhISINGH had d i t onderhoud t e l e f o n i s c h aangevraagd en e r op g e s t a a n , d a t d i t onder v i e r oogen p l a a t s vond, op d e hotelkamer van Ir.DANGEL, D i t onderhoud g i n g o v e r den inhoud van d e h i e r v o r e n r e e d s aangehaalde en besproken stukken, Aan Ir,DANGEL v e r k l a a r d e AMSINGH, d a t h i j h e t voornemen had o m den B r a z i l i a a n s c h e n Gez a n t , den Poolschen Gezant en den Nederlandschen Ministerr P r e s i d e n t met evn en a n d e r i n kennis t e stellen. Op een vraag van Ir.DANGEL, w a t BBBSIYGfI dacht t e z u l l e n ontvangen van d e "Hutten'', als h i j de stukken haar l i e t , gaf AMSINGH t e n antwoord , d a t , wanneer h i j de stukken afgaf, h i j z i c h een m o e i l i j k e T o s i t i s zou scheppen en genoodzaakt zou zijn Holland onverwijld t e v e r l a t e n , omdat h i j zich bevond i n handen e s n e r p o l i t i e k e beweging ( d e N.S.B.) en dan gevaar l i e p e r n s t i g gecompromitteerd t e worden. Mocht z i j n verdwijnen uit H o l l a n d onverhoopt noodzaak worden, dan had h i j p l a n om naar Ned.Indie t e v e r t r e k k e n , waar hij onderdak zou kunnen vinden b i j z i j n dochter. Uaarschi j n l i j k wordt h i e r gedoeld op d e d o c h t e r u i t AMSINGH's e e r s t e huwelijk. Als p r i j s voor d e stukken noemde hliiSINGH f .75OO.-, welk c i j f e r h i j n o t e e r d e o p een s t u k j e p a p i e r , d a t h i j o,mniddellijk verscheurde. Ir. DAKGSL v e r k l a a r d e h i e r o p n i e t t e kunnen ingaan, mar t e zull e n overleggen m e t z i j n d i r e c t i e Overeengekomen werd, d a t de koop e v e n t u e e l t e B r u s s e l g e s l o t e n zou worden, omdat d e stukken naar AMSINGH beweerde, d a a r nerden bewaard. D i t l a a t s t e was n a t u u r l i j k o n j u i s t ANIII\JGH, nader gehoord, hvette, hetgeen Ir.DANG3L had verklaard , a l l e m a s l leugens, Intusschen h i e l d eerstgenoemde z i j n v e r k l a r i n g staande. 17aar d i t onderhoud echter onder v i e r oogen h e e f t p l a a t s gehad, i s een juiste lezing moeilijk t e verkrijgen. Zooals gezegd, nam d e p o l i t i e de meerbedoelde stukken i n b e s l a g en z i j n deze gedeponeerd t e r Griffie van 9e Arrondissement s-3echtbank a l h i e r en a l d u s t e r beschikking gesteld vsn de J u s t i t i e . Dat AMSING3 deze stukken d u s t i j d e l i j k weer t e z i j n e r beschikkina zou kunnen k r i j p n , is c1et 232 tu
.
nemen ,
- 6 -
nemen, temezr, daar z u l k s h e t i n t e s t e l l e n g e r e o h t e l i j k onderzoek z e e r zou kunnen belemmeren. I n hoeverre de vervolging van aMSINGH d o e l g e t r o f f e n h e e f t , i s i n d i t stadium nog n i e t t e beoordeelen, teminder nu door den Heer VAN VESSEL reeds eerder genoemd, een k l a c h t tegen AMSINGH i s gedaan t e r z a k e l a s t e r c.q. eenvoudige bel e e d i g i n g . Deze k l a c h t is een gevolg van d e omstandigheid, d a t de heer VAN WESSEL door de handelingen van BblISINGH en h e t v e r s p r e i d e n door dezen van b e r i c h t e n over minder faire handelwijzen van GOKKES, z i c h i n eer en goeden naam aangerand v o e l t . Omtrent J a n H A A K " wordt nog medegedeeld, d a t deze c o n t a c t h e e f t met Meijer SLWZER van d e S . D . A . P . en met personen van den V r í jheidsbond.
-0-0-0-0-0-0-0-0-
- k L P H A FILM 'SGRAVENHAGE,
NKIER: TWENTSCHE BANK DEN HAAG
9 Juli
1935
L A A N V A N MEERDERVOORT 2 i
~~
TELEFOON 1 1 2 5 9 9 POSTGIRO 7 0 4 3 2
TI er^ .ïe 1 ede 1 j e 9 t r. Hee r Gen e r a a l T h J ,Ve ltman
TELEGRAMADRES ALFILM 'S-GRAVENHAGE
RGst & Vreugdlaan 14 ; V a s s e n a a r
In a a n s l u i t i n g on*. rnijr, v o r i g e s c h r i j v e n inzake de r a i l a l e v e r i n g
d s r Z,'J.Gokkes
aan 3 r z z i l i e enz. kan i k U nog h e t volgende mededeelen :
L o o u l c ik reeds i n m i j r , s c h r i j v e n aangaf bestond e r een mogelijk'I-:. ic d u t u e I k e r *;alf, z o o d r a h i j zou hooren, d a t e r docunienten van hem ir i=ci;:.r!re k,uiidS:j vdzreri, zeli aangifte zou doen b i j de p o l i t i e wegens v e r d u i s t e rirc VEG, brie-ren o f i e t s der:elijks, Ik heb d e n Eeer m s i n g h e c h t e r afgeraden om in een d e r g e l i j k gev a l k e t geheele dossier. t e r beschikking t e s t e l l e n van de E.S,l3,, daar hij :J d-.-e ; l i j z e c o o i t i n h e t b s k n g van het land e n z e e r z e k e r niet z i j n e i -=.- xl~::ze-: L G X Siererie Veel b e t e r zou h e t z i j n , a l s h i j i n e e n d e r g e l i j k ~-swtl r t l d i t m a t e r i u a l t e r keschilcking vzri de P o l i t i e z o u s t e l l e n , want ia V T C W 1 'J;lzil v e r v o l z i ? g VJL d 2 n Zeer Ansingh, werd een e n ander t o c h een onenF a r e 'ze'.Lu-Adelin,met d e r,codigc, dkarrnede verband houdende p u b l i c i t e i t , WELB h i J met xi: eens en h e e f t h i j z i c h z e l f in ver3inding geu t e l c l met cler. 9 r 2 r ~ r o c u r e ~ i r - G e n ? r a 3 1 n , i e n hij mededeelde de i n z i j n b e z i t Li; -id; rtiiklípn e n E s g e - x n s t e r be schi%lcir?gt e m i l l e n s t e l l e i l . A- Y
)
7
Y
A 1 . t
Gzc?::rer.,de 23 - T o r i s e -,-.ee:lí he? i k n i e t s van den Heer hnsingh v e r riû~f,ei"r e n belcle h i j m i j & t e r d a g o- m e t de cededeeling, d a t h i j zoo j u i s t u i t b r r e u t m s m t s l L g e n , aaiigeuien h i j op a a n k l a c h t vas qiolf en den D i r e c t ~ ~vimr de i J 2 o ? . r c h e :b.ilsfabrivkeui, - ~ ~ , l rnornenteel ke i n Holland i s , i n voor x - r e s t -,I'~S ,reLet d o o r de I k a g s c h e 2 o i i t i e . U O O U ~ C Uik heni adviseerde, h e e f t h i j d i r e c t a1 z i j n documenten en L ~ n , ~ J - ~ ~te;, ; i keEss c k i k * < i . n g vt?.,~de 2 c l i t i F t Z e s ? e l d , waar ze nu oo!: i i f n . 1;adcit de E e e r m s i i i ~ i iz i j n bezwaar t e g e n z i j n aanhouding had kenh d r Z?~::>,~LLL~ en aeCeLedeeld h s d , dat h i j d e n Heer Procureur-Generaal van eei e:- a n d e r ir, k e i m i s kad g r e t e l c C en d a t h i j a l l e e n de bedoeling h e e f t h e t a l ;cxcc.il 5 e i - n ~ er rneze t e ciiei?en, i s hij Vrijdag weer v r i j g e l a t e n , D - L
In hoeverTe de h e r Ianeiiîgh. strafbaar i s d o o r h e t meenemen of co;.;io.erer: viLn d i e stukken, kan i k n i e t beoordeelen en i n t e r e s s e e r t mij ook eerlijk zezeed heel w e i ~ i g . :1 i ~ d 3 -~ e v 3 1b e s i k b l i j , d u t :4ij hebben kunnen verhinderen,dat d e g u b l i c z t i e d o o r de i ~ , ~ , E Z. O G plaats vinden, want dit zouden zij weer met h e e l v e 5 1 Uombarie als e e l l nieaw schandaal hebben gepubliceerd. N u i a d i t prLIct.isch onmogelijk, v r u t a l l 2 utinkl:en z i j n b i j de p o l i t i e en zonder deze o f f i c i e e l e 6ocxxF?i,ten i r h e t v o o r h e n t e g e v a a r l i j k om z i c h aan een d e r g e l y ':" --,iFl';
-
..
-
ALPHA FILM ‘
BANKIER: TWENTSCHE BANK DEN HAAG
‘SGRAVENHAGE, LAAN VAN MEERDERVOORT 2.
3 Juli
1935
TELEFOON 1 12599 POSTGIRO 7 0 4 3 2 TELEGRAMADRES ALFILM ‘5-GRAVENHAGE
3 e r i voordat de H e e r finrir,C;h i n % n e s t xerd g e s t e l d , i s hij op beden Gezant van 3raIili.e en h e e f t hem beloofd een geautoris e e r d e v e r t a l i n g van sei; en a n d e r t e laten rnakgp v o o r de Begeering. Teiegr: f i e c h h e e f t h i j dzai-oF d e l b g ~ e r i ~in ~ g3 r & - , i l i e van een en ander op de liooi t v GeLrarht en 7Jerdec à e gelden v o o r deze telegrammen, p1.m. f.lso.-d c o r e e n h e r o n 5 ? k r , L e +er1 Lioetkaiitore betaald. Uit welken bron deze gelder -CCA
o e T : ~ 2 e ~hij t
~,.-.. . . A L ~ ~i2 I ~ ?,e*: 1:i2$
bel:e.id.
