Oktober voelde herfstachtig aan, met nog een tintje nazomer gevoel. Op 5 oktober hadden we de eerste nachtvorst en er kwamen er meer, tot wel –5 half oktober. De zon stond lager en scheen heerlijk onze aanbouw binnen: met alleen zonnewarmte werd het soms wel 23graden. Oktober gaf weinig neerslag en het einde van de maand was droog: weinig water in de rivieren en meren...dus ook geen modderzooi ! Kinderen van de Aarde 2 Tijdens ons bezoek aan Nederland, afgelopen zomer, waren er 9 deelnemers voor de KvdA1 cursus, door mij (Bastiaan) gegeven, en nu was het tijd voor het 2e deel. Mijn vlucht, want ik ging alleen, had ik al geboekt...toen Gon belde of ik met haar mee wilde rijden. Gon was onze buurvrouw op Björkåsen en na haar verblijf in haar huisje daar, ging ze weer terug naar NL. Dus op 29 september komt Gon mij ophalen, maar haar auto krijgt pech ! Gon werd met haar auto twee uur later door de ANWB service opgehaald...geen vertrek die dag. Gelukkig had ik mijn ticket nog en reed ik de volgende dag met onze Ka naar Oslo Gardemoen vliegveld. Daar parkeerde ik de auto op lang parkeren en lopend kon ik naar het vliegveld. Middernacht kwam ik aan in Malden. Voor de cursus had ik 1dag om te aklimatiseren in Nederland en heb ik me nuttig gemaakt door twee kranen bij Mechy en Wil te vervangen. De cursus was deze keer op een nieuw terrein, en wel in Overijssel ! Ik kon meerijden met Brechje, die ook weer meedeed met de cursus, en de bestemming was Landgoed Vilsteren. Vanwege modder en kuilen konden de auto’s niet tot bij de tenten en moesten we het laatste stuk lopen met al onze spullen. Op een open plek in het bos hadden Arne en Esther van Barefeet Survival de tipi en keukentent al opgebouwd....whauw, wat een mooie lokatie !! Langzaam kwamen de deelnemers aangelopen. Gelukkig kon Arne met zijn camper wat spullen vervoeren. Iedereen van KvdA1 had zich dapper weer aangemeld voor het 2e deel: Brechje, Mechy, Annelien, Carolien, Ingrid, Carla, Jan, Nienke en Wick...zelfs hadden we twee dagen een 10e deelneemster erbij: Gabrielle, die de cursus als eens gedaan had, maar het even wilde herleven allemaal. Voor sommigen was het een hele beleving weer eens te kamperen in niet zomerse omstandigheden, maar eigenlijk hebben we heerlijk weer gehad ! Het was een mooie cursus met prachtige verhalen, blote voeten, lachen en tranen. Bedankt weer allemaal en vooral ook dank aan Arne en Esther voor de organisatie ... voor en achter de schermen !! Eén dag nadat de cursus voorbij was ben ik weer terug gevlogen naar Oslo, waar de auto op mij stond te wachten en reed ik na huis. De herfst had intussen hier de blaadjes prachtig in herfstkleuren geschilderd. Mijn thuiskomt hebben we gevierd met prachtig Noorderlicht op 7 oktober. (dankzij tip van Seba !)
Hundcoach: de 3 herders Tijdens de cursus in Nederland kreeg ik een SMS van iemand die een probleem had met z’n honden. Bij thuiskomst ben ik naar de klant gereden voor het eerste gesprek. Het gezin had 3 grote herders die elkaar aanvielen, als ook gromde naar verschillende gezinsleden. Bij binnenkomst merkte ik op dat vaders verschillende wonden op zijn gezicht had, die hij de dag daarvoor had opgelopen toen de honden elkaar waren aangevlogen. Tijdens zo’n 1e bezoek kijk ik zowel naar het gedrag van de honden, als het gedrag van de mensen en wederom lag het probleem niet bij de honden, maar bij de mensen, die onhandig met de honden omgaan. Door telefoongesprekken vooraf dacht ik dat het om een gevaarlijke of zelfs een valse hond ging, maar binnen 5minuten zag ik dat dat niet het geval was: zeer vriendelijke honden. Ik kon de mensen dan ook makkelijk laten zien hoe de honden te hanteren: ik kon buiten de honden bijna naast elkaar laten zitten, zonder dat ze elkaar aanvielen. De mensen waren onder de indruk en wilde een training van mij hebben. Thuis heb ik een analyse (van 3 honden dus) geschreven en het bijbehorende trainingsadvies. Een week later ben ik terug gegaan om de analyse aan hun te geven en een eerste training met de familie te doen. Tot mijn schrik hadden ze 1 hond laten afmaken..namelijk de hond die ik had aangewezen, als de aanzetter van het verkeerde gedrag. Even moest ik slikken, want deze hond had weliswaar veel training nodig, maar afmaken was echt niet nodig. Met respekt voor de mensen, ben ik doorgegaan met de training...en ja, het was een stuk makkelijker zonder die 3e hond. Het is zo gek dat je in dit land een hond mag afmaken...als je zelf bepaald dat het niet meer kan...blijkbaar. Arme hond... Tuin winterklaar Deze maand hebben we nog een een beetje verschoten sla gegeten en de laatste gourgette en mini pompoenen geoogst. Daarna mochten de schapen de hele groententuin afgrazen: een soort najaars feest voor de schapen. Toen de schapen uitgegeten waren hebben we de tuin afgedekt met oud hooi en is het nu aan de wormen de tuin tijdens de wintermaanden om te ploegen. Nieuw balkon woonwagen Deze maand is ook het dak boven de woonwagen helemaal afgemaakt. Omdat het grote dak (ruim 50m²) nog wat verband kon gebruiken, hebben we het oude balkonnetje afgebroken (was ook wel aan vernieuwing toe) en een groter balkon gebouwd, met veel driehoeken in de konstruktie voor de stevigheid ! Heel fijn is nu, dat als je naar buiten stapt, op het balkon, dat je uit de regen staat. Je kunt je schoenen buiten laten staan... Nou afwachten wat de konstruktie doet in de winter.. Rijdende kippenhok: groot succes !! Nu de kippen helemaal gewend zijn in hun nieuwe huis zijn ze rustig en kunnen ze ’s morgens niet wachten als we de deur komen open doen. Het is echt heel leuk !! Elke week verrijden we het hok, vaak met de hand, soms (heuvel op) moet het met de quad. De kippen spreiden de paardenpoep en hun eigen mest komt ook op het land...win-win ! Seba in Tanzania Seba is met school naar Tanzania en ’of all places’ verblijft hij op een school vlak bij (30km afstand of zo) waar Mechy en Wil gewoond hebben ! Hij is twee weken daar geweest.. ..volgende nieuwsbrief het verslag..
Joke, Simone, Ronja en Pia Op 24oktober kregen we bezoek uit Nederland. Laura haalde ze op uit Kongsvinger, waar ze met de bus vanaf het vliegveld Oslo heen waren gereisd. Het leuke was dat zowel Pia en Ronja, als Joel en Joda herfstvakantie hadden...meestal vallen de vakanties niet samen namelijk. James was de hele week bij zijn moeder in Falun en Seba zat in Tanzania. Bij aankomst werden onze Holland en sinterklaas voorraden weer stevig aangevuld...lekker ! Er is gebakken en lekker gekookt. We hebben samen de kippen, de schapen en de paarden gevoerd. Ook de trampoline kon vanwege het mooie herfstweer goed gebruikt worden. Laura nam extra vrij en zo zijn ze allemaal oa naar het zwembad geweest. Ronja en ons buurmeisje Marjolein konden het heel fijn samen vinden, dat was ook heel leuk. Op de dag van vertrek was Pia jarig, dus dat hebben we ook nog gevierd ! En toen was het alweer voorbij en moest de hele delegatie weer naar huis. Heerlijk gezellig met zoveel bezoek in huis ! Boy Tegelijkertijd kregen we ook nog bezoek van Boy, die ons ging helpen met het bouwen van een kachel in de aanbouw. Boy was erg populair bij de kinderen en had allerlei projektjes mee die ze konden doen. Van telefoon onderdelen, tieraps, een batterij en een tandenborstel werden ’borstelbots’ gemaakt. Uit Nederland had Boy allerlei ingredienten mee, om de kachel te bouwen...zijn oude Volvo was dan ook overladen van gewicht op de reis hierheen. Met wat vertraging kwam hij toch nog veilig aan. Schoolfoto’s 2015
(foto’s van James hebben wij niet gezien, die heeft zijn moeder)
Rocket Stove Mass Heater Voordat we aan de bouw van de aanbouw begonnen, bedachten we dat we een ’rocket stove’ wilde hebben, die dan de aanbouw zou verwarmen. We wilden liever geen radiatoren met CV-water erin, omdat het die in een onbewaakt moment zouden kunnen bevriezen in die ruimte. Wat we wilden was een hoog rendement kachel, zodat het minder hout kost en milieu vriendelijker is...maar die kachels zijn vreselijk duur, bovendien komen ze meestal niet boven de 95% uit. Als vergelijking: een open vuur heeft een rendement van 5-10%, bouw je een reflectie wand erachter, kom je misschien op 15%. Dat betekent dat 95-90% van de warmte gewoon de lucht in gaat. Een open haard haalt een rendement van 20%; een open haard met deurtjes misschien iets meer. Een gewone gietijzeren kachel haalt een rendement van 40-50%, dus dan gaat nog steeds de helft van de energie (van de stapel hout dus !) zo de lucht in ! Onze houtgestookte CV haalt mogelijk een rendement van 60-70%. Moderne (houtgestookte)CV kachels gaan richting de 90%, dankzij geisoleerde stookruimtes en ventilatoren die de zuurstoftoevoer regulieren. Alle kachels onder de 100% rendement stoten rook, roet en warmte uit de schoorsteen....zonde van de energie ! Wat er mis gaat met de meeste kachels is dat het vuur simpelweg niet heet genoeg is, we de kachels zo bouwen, dat het vuur direkt warmte afgeeft aan de omgeving en het vuur afkoelt. Dat is ook wat we willen natuurlijk, want we maken een vuur om ons te warmen. Echter zouden we met meer geduld, nog veel meer warmte krijgen. De clue van hoog rendement kachels is dat de verbranding plaatsvind in een vuurgeisoleerde omgeving..een omgeving die geen warmte opneemt dus ! Dan wordt het vuur heet en vind er volledige verbranding plaats. Een volledige verbranding eist veel zuurstof en een hoge temperatuur, dan komt er geen rook of warmte meer uit de schoorsteen. Dat is ook de clue van een ’rocket stove’. Echter heb je dan nog geen lol van die warmte, want de kachel zelf geeft geen warmte af. Daarom moet er aan de kachel een ’massa’ vastzitten die opgewarmd wordt met de warme lucht die uit de kachel komt...en die verwarmt je huis of je douchewater of je pan... In de tekening hiernaast zie je een rocket stove mass heater. Het vuur zit verpakt in geisoleerde ruimte(lichtbruin), zodat het vuur rond de 1000graden warm wordt. (normale kachel tussen 400-800graden) De warmte van het vuur gaat dan omhoog, maar wordt dan door een omgekeerde ton weer omlaag gedrukt naar de massa rechts in de tekening. De ’rook’ die helemaal rechts wordt uitgestoten, daar kun je je gezicht voor houden: rookvrij en niet meer heet. Als massa wordt meestal een zware massa gebruikt, bestaande uit stenen, zand, grind en vooral leemklei, omdat dat goed warmte opneemt. De opbouw rechts bestaat meestal uit buizen die door een bank heen lopen. Die bank wordt warm en geeft weer warmte af aan de omgeving...tot lang nadat het vuur al uit is. Door de massa zijn dit soort kachels heel zwaar..1000kg tot meerdere duizenden kilo’s...afhankelijk van hoe groot de massa is. De buizen in de massa kunnen wel tot 20meter lang zijn. Massa verwarmen met de warmte van een vuur is heel gebruikelijk; het principe van de CV verwarming is niet anders..die verwarmt water(massa) die vervolgens het huis rond wordt gepompt. Het ontbreekt echter in de kachel aan rendement, zou nou het CV-water pas verwarmt worden na de brandkamer, zou de kachel meer rendement maken ! Nu koelt het CV-water te veel het vuur..betekent rook uit de schoorsteen. In ons huis staan tegelkachels en dat vuur verwarmt ook een massa van zo’n 1000kg...deze kachels hebben ook een hoog rendement, maar geen 100%. Rocket mass heaters hebben een rendement tussen de 95 en 100%...als je ’m goed bouwt ! Daarom hebben wij gekozen voor de rocket mass heater, en het leuke is bovendien dat ie zelf te bouwen en te onderhouden is ... en niet heel erg duur !
Wiki over leem
Leem Met pure leem wordt ofwel löss of silt bedoeld. Tijdens de bouw van onze nieuwe kachel hebben we Leem om mee te bouwen of stuccen kent vele veel geleerd over leem. Leem is een grondstof die je verschillende gradaties in structuur en opbouw. Zogenaamde vette leem bevat veel klei, terwijl zelf kunt oogsten uit de natuur, je hebt dus geen arme of schrale leem tot wel 60% zand of silt winkel of fabriek nodig om er aan te komen: het ligt bevat. Leemstuc is geschikt voor het afwerken en buiten voor het oprapen. Je moet natuurlijk wel even verfraaien van binnenmuren in woon- en zoeken, want of er leem aanwezig is, hangt af van de werkruimten. Het is niet brandbaar en is qua bodemsoort. Kort door de bocht, kun je zeggen dat je sterkte vergelijkbaar met kalkmortelstuc. grote kans maakt op leem, als er klei onder je Bijzonder is de dampdoorlatendheid. Het kan schoenen blijft plakken op een bepaalde plek. Niet te daardoor vocht en warmte reguleren. Leem blijft verwarren met modder..dat bevat vaak plantenresten koel in de zomer en warm in de winter. Daarnaast en is geen klei. Hoe puur de klei is, kun je testen door is het antistatisch en biedt bescherming tegen een vuist klei in een jampotje met water te straling. mengen..goed schudden en dan een paar uur laten staan: het bezinkt en onderin ligt zand, daarop drijft de leem en helemaal boven het water. Er kunnen natuurlijk nog tussenlagen voorkomen. Pure leem bevat geen zand, maar meestal zit er wel wat zand in. Teveel zand kun je niet mee bouwen. Om de kachel te bouwen had Boy uit Nederland (Enschede) bijna 200kg leem meegenomen, dat van het land afkomt...zo uit de natuur dus. Daarmee zijn we aan het werk gegaan. Toen hebben we de jampottest gedaan met de ’mortel’ waarmee onze schuur is opgebouwd (200jaar geleden ?), uit de tijd voor cement dus...en dat bleek prachtige leem te zijn, waarschijnlijk gemengd met extra zand. Dus het is hier te vinden. Later hebben we bij Jacco en Jeanette (die een berg grond hebben liggen van de verbouwing) grond gehaald en getest en die bleek minstens zoveel leem te bevatten als de leem die Boy uit NL mee had ... wisten wij veel ?! Dus de rest van onze kachel wordt opgebouwd met lokale leem ! Het leuke van leem is vooral dat het een gratis produkt is en dat het een heel natuurlijk en vooral gezond produkt is. Het werkt verder net als cement, met het verschil, dat als je een foutje maakt, je het afbreek, er water bij doet en je weer opnieuw begint. Je kunt het met je blote handen hanteren...als je dat bijvoorbeeld doet met cement, heb je in de weken daarna kloven in je handen. Leem is natuurlijk ook iets dat over de hele wereld gebruikt wordt om te bouwen en zeker in vroeger dagen ! Tegenwoordig zweert iedereen bij cement, maar geef mij maar leem !! Onze kachel Samen (Bastiaan en Boy) hebben we de laatste week van oktober gebouwd aan de basis van de kachel. Hoewel Boy veel spullen uit NL had meegenomen, zijn we veel bezig geweest op zoek naar de overige onderdelen die nodig waren voor de kachel. Eind oktober hadden we het centrum van de kachel opgebouwd: de brandkamer en een deel van de ’heatriser’, waar de warmte omhoog in gaat. De kachel is opgebouwd uit isolatievuurstenen: een steen die geen warmte opneemt en tegen temperaturen kan tot ruim boven de 1000graden. Het model van deze specifieke kachel komt van een samenwerking van leden van het ’Ecologie en Energie forum’ waar Boy in zit. Vooral ook kachelbouwer Peter Berg mag credit krijgen voor dit ontwerp. Veel rocket kachels stook je in een gat vertikaal, maar dit ontwep stookt horizontaal, met een deur aan de voorkant. ...wordt vervolgd in de nieuwsbrief van november...
...we wonen gewoon op een leemberg hier !
Bastiaan, Laura, Seba, Joda, Joel en James
