Ziek zijn en voeding Informatie voor de ondervoede patiënt met een natrium- en/of vochtbeperkt dieet
Deze folder is bedoeld voor patiënten met een natrium en/of vochtbeperkt dieet waarbij ondervoeding is geconstateerd. Het doel is u schriftelijk te informeren over ondervoeding. In deze folder is te lezen wat ondervoeding is, wat de oorzaak kan zijn, welke gevolgen ondervoeding met zich mee brengt en voedingstips waardoor (het risico op) ondervoeding af kan nemen. In de voedingstips is rekening gehouden met een natrium en/of vochtbeperkt dieet. Tot slot is er een pagina besteed aan patiënten die diabetes hebben. Wat is ondervoeding bij ziekte? Wie ziek is moet extra letten op de voeding. Men denkt vaak dat iemand die op bed ligt minder hoeft te eten. Bij ziek zijn is het tegendeel waar: het ziekteproces kost véél energie en net als bij een zware inspanning verbruikt het lichaam meer energie en voedingsstoffen. Daar komt nog bij dat de ziekte het eetpatroon verstoord. Geen trek, misselijkheid, benauwdheid, soms nuchter blijven voor allerlei onderzoeken, emoties - er zijn allerlei redenen om minder te eten. Voor u het weet is er sprake van ondervoeding: een lichamelijk tekort aan voedingsstoffen en energie. Gevolgen van ondervoeding Ondervoeding heeft allerlei nadelige effecten. In eerste plaats wordt de spiermassa kleiner, wat de functie van de organen verminderd. In de tweede plaats duurt het herstel langer, de weerstand van het lichaam vermindert en infecties krijgen meer kans, bijvoorbeeld na een operatie. Vooral bij een chronische ziekte of bij ouderen is dat een extra risicofactor. Wonden genezen ook minder snel. Het is dus zaak om de voedingstoestand goed in de gaten te houden.
1
SNAQ Er is een handige en snelle manier om vast te stellen of u in de gevarenzone zit. Bij iedere patiënt die in het Gemini Ziekenhuis opgenomen wordt, wordt de voedingstoestand beoordeeld. Dit gebeurt met behulp van een korte vragenlijst, ofwel de SNAQ. Afhankelijk van uw score wordt een behandelplan opgesteld. SNAQ (Short Nutritional Assessment Questionnaire) Bent u onbedoeld afgevallen? Meer dan 6 kg in de laatste 6 maanden Meer dan 3 kg in de afgelopen maand.
3 punten 2 punten
Had u afgelopen maand een verminderde eetlust?
1 punt
Heeft u de afgelopen maand drink of sondevoeding gebruikt?
1 punt
Score: 0 of 1 2 3 of meer
Geen actie 3 x per dag een tussendoortje 3x per dag een tussendoortje en behandeling van diëtist
Voldoende voedingsstoffen Het is erg belangrijk dat u voldoende eet. Het gaat er om dat u genoeg energie (calorieën) en eiwitten binnen krijgt. Eiwitten zorgen voor opbouw van cellen, de spieren en organen. Bij ziekte en herstel heeft het lichaam meer eiwitten nodig om weefsel op te bouwen. Een compacte energieleverancier is vet. Dat wil zeggen dat u met een klein volume veel energie tot u kunt nemen.
2
Natrium en vocht Op de afdeling cardiologie wordt veelal een natrium en/of vochtbeperkt dieet voorgeschreven. De werking van het hart, dat wil zeggen de pompkracht, is verminderd. Hierdoor kan het hart onvoldoende bloed door het lichaam pompen. De klachten die u kunt ervaren zijn vermoeidheid en het snel benauwd krijgen. Om deze klachten zoveel mogelijk te verhelpen krijgt u medicijnen en een natrium en/of vochtbeperkt dieet. Natrium is een onderdeel van zout. Minder natrium in de voeding zorgt er voor dat het lichaam minder vocht vasthoudt. Met behulp van een natriumbeperkt dieet is het ook makkelijker om een vochtbeperking vol te houden Door de inname van de hoeveelheid vocht te beperken, wordt het hart namelijk minder zwaar belast en kan het zijn functie beter uitoefenen. Tijdens uw opname zal u ongeveer 1500 ml vocht mogen gebruiken per dag. Het kan zijn dat dit voor u anders is, dat krijgt u dan te horen.
3
Tussendoortjes Gedurende de periode dat u in het ziekenhuis bent opgenomen, krijgt u drie keer per dag een extra tussendoortje aangeboden van de voedingsassistent. Elk tussendoortje bevat een ruime hoeveelheid calorieën en eiwitten. Dit is om de hoeveelheid eiwit en calorieën te verhogen in uw voeding en om de spiermassa intact te houden of zelfs te verbeteren. Bij het samenstellen van de assortiment tussendoortjes is rekening gehouden met het natriumgehalte in de producten. Het assortiment tussendoortjes op de afdeling cardiologie, tijdens uw verblijf in het ziekenhuis: Zoet Plak cake M&M pinda Gevulde koek Chococaramelkoek
Zuivel Chocolademelk (250 ml) Drinkyoghurt (250 ml) Yoghurt boordevol (150 ml) Vruchtenkwark (150 ml) Verrijkte vla (150 ml) Danoontje (50 ml)
Deze tussendoortjes bevatten gemiddeld 5 gram eiwit en 200 kilocalorieën per portie.
Let op: de zuivelproducten tellen mee in de totale hoeveelheid vocht die u binnen mag krijgen op een dag.
4
Praktische tips voor in het ziekenhuis en thuis Het is goed om regelmatig kleine hoeveelheden te eten op een dag, dat wil zeggen 3 hoofdmaaltijden en 3 tussendoortjes. Wanneer u een verminderde trek heeft, probeer dan in ieder geval een gedeelte van uw maaltijd of tussendoortje te nemen. Enkele praktische tips: - Beleg uw boterham extra dik met (natriumarme) kaas en/of vleeswaren of plakje ‘uit het vuistje’. - Besmeer uw boterham met (ongezouten) margarine of roomboter (géén halvarine). - Drink/eet regelmatig zuivel, ook tussen de hoofdmaaltijden. - Volle zuivelproducten als tussendoortje verdienen de voorkeur boven koffie, thee, bouillon of water. Zuivelproducten bevatten energie en eiwit in tegenstelling tot koffie, thee, bouillon of water. - Indien u graag een kopje koffie of thee wilt drinken neem dan een half kopje. - Probeer een ijsklontje, pepermuntje, zuurtje of poets uw tanden bij dorst. - Neem een ruime portie vlees/vis/vleesvervanger bij de maaltijd. - Neem tussendoortjes met grote hoeveelheid eiwit zoals de tussendoortjes die u in het ziekenhuis aangeboden krijgt. - Neem geen light/magere producten. - Vraag familie/vrienden om een energie- en eiwitrijk tussendoortje mee te nemen in plaats van een fruit(mand) of drinken. Het is belangrijk om uw gewicht in de gaten te houden. Dit doet u door 1 x per week op de weegschaal te gaan staan. Schrijf uw gewicht op met de datum van uw weegmoment zodat u het gewichtsverloop kunt bijhouden. Als uw gewicht achteruit gaat of toeneemt is het belangrijk om dit te bespreken met de diëtist, arts of verpleging*. * Achteruitgang van gewicht: meer dan 3 kg per maand en/of meer dan 6 kg per 6 maanden. Toename van gewicht: uw gewicht kan, door het vasthouden van vocht, toenemen. Dit is het geval als u 2 kg aan bent gekomen in enkele dagen tijd, terwijl u normaal gegeten heeft.
5
Meer informatie Wilt u graag meer informatie of heeft u vragen over ondervoeding? Dan kunt u contact opnemen met de diëtist, arts of verpleging. Telefoonnummers diëtisten: (0223) 69 63 29 (0223) 69 62 81 (0223) 69 69 16 Diabetes Let op: de volgende informatie is voor patiënten die diabetes hebben. Als u bekend bent met diabetes, weet u dat u de koolhydraatinname goed moet verdelen over de dag. Het assortiment van de tussendoortjes is hieronder in categorieën ingedeeld. U kunt zelf, of in overleg met de diëtist, beslissen welke tussendoortjes voor u geschikt zijn. 0 - 10 gram koolhydraten
20 - 30 gram koolhydraten
Danoontje Melk (volle)
M&M pinda Cake Chococaramelkoek Gevulde koek Chocolademelk Drinkyoghurt Yoghurt boordevol Vruchtenkwark Verrijkte vla
6
Meer dan 30 gram koolhydraten
7
135465-D556-11/08
8
Deze folder is een uitgave van het Gemini Ziekenhuis©
