Octrooien op software werpen hun schaduw vooruit

Octrooien op software werpen hun schaduw vooruit Vrijschrift/FFII 2 september 2004

Over hoe de Kamer meerdere malen op het verkeerde been gezet werd en onjuiste informatie ontving Over hoe het Protocol betreffende de rol van de nationale parlementen in het geding is Er wordt gevreesd dat octrooien op software tot een juridische jungle zullen leiden. In elk geval hebben zij al een politieke jungle veroorzaakt. De Kamer legde in een motie vast dat zij verkeerd ge¨ınformeerd werd. En tijdens het debat over deze motie werd de Kamer nogmaals op het verkeerde been gezet. Een misleidende voorstelling van zaken leidde tot loze toezeggingen. Het dossier doet denken aan een Griekse tragedie: softwarepatenten zijn niet in te voeren zonder onjuiste informatie. Wie de studies doorneemt, wil ze niet. Wij tonen u hoe octrooien op software ook een kabinet dat ethisch wil regeren in de ban houden. Wij tonen u hoe een Protocol dat het Europese democratische tekort moet verminderen in het geding is. Verlossing is gelukkig in zicht. Een maal deed de regering een echte toezegging. Als de regering zich daar aan houdt, komt alles toch nog goed...

1

Samenvatting

Verkeerde been 1 Na de Kamer op 10 mei op het verkeerde been gezet te hebben, stemde minister Brinkhorst tijdens de Raad van Ministers van 18 mei 2004 in met een voorstel dat patentering van software mogelijk maakt. De Kamer, geschrokken, nam de motie Van Dam aan, waarin zij vaststelt verkeerd ge¨ınformeerd te zijn en de minister vraagt de uitgebrachte stem niet te bekrachtigen, de Kamer vreest “uitwassen” bij de patentering van software. Op 18 mei kwam een niet-bindend politiek akkoord tot stand, een voorstadium van een bindend gemeenschappelijk standpunt. Het is mogelijk de uitgebrachte stem bij de bekrachtiging te herzien, het is niet nodig een nieuwe stemming aan te vragen. De mogelijkheden de stem te herzien staan beschreven in de Herzie de Stem HowTo. (bijlage 1)

1

Verkeerde been 2 Tijdens het VAO van 1 juli zette de staatssecretaris de Kamer voor de tweede keer op het verkeerde been. Stelselmatig (8 maal) noemde zij het bereikte politieke akkoord een gemeenschappelijk standpunt. Dit is een misleidende voorstelling van zaken die tot de onjuiste indruk kan leiden dat er een nieuwe stemming nodig is om de stem te herzien. Bovendien leidde deze verkeerde voorstelling van zaken tot loze toezeggingen. Steun onthouden aan het gemeenschappelijk standpunt is betekenisloos, het gaat de Kamer er ten slotte om dat Nederland niet bijdraagt aan het tot stand komen van een gemeenschappelijk standpunt. De staatssecretaris week een maal af van haar tekst. Zodoende kunnen we in de Handelingen lezen: “... en om met ingang van heden onze steun aan het huidige Raadsvoorstel te onthouden. Indien een Kamermeerderheid de motie steunt, ben ik natuurlijk bereid dat te doen. Wat dat betreft laat ik het oordeel over deze motie aan de Kamer over.” De regering is “natuurlijk bereid” steun te onthouden aan “het huidige Raadsvoorstel”. De regering heeft hiermee toegezegd de uitgebrachte stem niet te bekrachtigen. Eerder al had de minister op 24 juni gezegd dat de stem om staatrechtelijke reden niet herzien kan worden. Na aanname van de motie verklaarde de Permanente Vertegenwoordiging in Brussel op 7 juli dat er een nieuwe stemming nodig is om de stem te herzien, iets dat alleen waar zou zijn indien er al een gemeenschappelijk standpunt bereikt zou zijn. De visie dat de stem niet zonder meer veranderd kan worden gaat in tegen het reglement van orde van de Raad van Ministers. Tevens is het de vraag of deze opmerkingen het Protocol betreffende de rol van de nationale parlementen in de Europese Unie recht doen. Het protocol is een belangrijk instrument om het democratische tekort in Europa te verminderen, het verdient ondersteuning, geen aantasting. De onjuiste voorstelling van zaken wordt klaarblijkelijk voortgezet. Uit een brief van 2 augustus blijkt dat de stem niet herzien zal worden... Toen de heer Brinkhorst lid was van het Europees Parlement was hij nog van mening dat de Raad zich aan haar regels moest houden. Het Protocol kwam tot stand in de jaren dat de heer Brinkhorst lid was van het Europees Parlement.

2

Inhoudsopgave 1 Samenvatting

1

2 Kamer op het verkeerde been, 10 mei

4

3 Staatssecretaris wil “scheve situatie” herstellen, 3 juni

4

4 Halve informatie, 4 juni

4

5 Inhoudelijke onjuistheden, 16 juni

5

6 Minister weer in de fout, 24 juni

7

7 Misleidende voorstelling van zaken, VAO 1 juli

7

8 Permanente Vertegenwoordiging Brussel in de fout, 7 juli 11 8.1 International Herald Tribune . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 8.2 Netkwesties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 9 De motie wordt niet uitgevoerd, 2 augustus

12

10 Protocol betreffende de rol van de nationale parlementen

13

11 Bijlage: Herzie de Stem Howto 15 11.1 B-item . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 11.2 A-item . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 12 Bijlage: Vervolg VAO 1 juli

17

13 Economische studies

22

14 Een treffende illustratie

22

3

2

Kamer op het verkeerde been, 10 mei

Op 10 mei zette minister Brinkhorst de Kamer op het verkeerde been met een brief. Volgens de brief was er overeenstemming tussen de Raad van Ministers en het Europees Parlement over de richtlijn softwarepatenten. Niets was minder waar, het EP is boos dat veel van haar amendementen zijn verdwenen. Op 18 mei stemde de minister in de Raad voor Ministers voor de richtlijn die patentering van software mogelijk maakt. De Kamer nam op 1 juli de motie Van Dam aan die vaststelt dat zij verkeerd geinformeerd werd en de regering verzoekt de uitgebrachte stem te herzien, de Kamer vreest “uitwassen”.

3

Staatssecretaris wil “scheve situatie” herstellen, 3 juni

De kamercommissie EZ kwam met spoed bijeen op 3 juni. Uitspraken van staatssecretaris Van Gennip, zoals vastgelegd in de notulen: “Het is zeer ongebruikelijk dat een land dan op een eerder ingenomen standpunt terugkomt.” “Het punt van de octrooien kan als A-punt op elke komende Raad, misschien zelfs al dinsdag, worden geagendeerd en passeren, als de volledige tekst van het politiek akkoord gereed is. De staatssecretaris zal nagaan wanneer dit gebeurt, omdat de Kamer eerst een discussie moet kunnen voeren over het standpunt dat Nederland daarbij zal innemen. Daardoor kan de scheve situatie die door de brief van 10 mei is ontstaan, worden rechtgetrokken. Zij zal hierover zo snel mogelijk schriftelijke informatie sturen. Nederland kan wel vragen om uitstel tot de volgende Raad, maar zal geen ander standpunt innemen, zonder dat daarover een Kameruitspraak is gedaan.” De staatssecretaris blijkt bereid de “scheve situatie” te herstellen.

4

Halve informatie, 4 juni Brief van de staatssecretaris, 4 juni 2004 “Nadat in de Raad d.d. 18-4-2004 een politieke akkoord werd bereikt is nu de fase aangebroken waarin vertalers en juristenlingu¨ısten dat politieke akkoord omzetten in precieze juridische teksten en 20 vertalingen. Volgens informatie van de Permanente 4

Vertegenwoordiging van Nederland in Brussel kost dit werk normaliter 2 `a 3 maanden, maar zal dit vanwege het Brusselse tekort aan vertalers (voor de “nieuwe” talen van de per 1 mei toegetreden lidstaten) nu eerder 3 `a 4 maanden vergen. Daarna zal het gereed gemaakte Gemeenschappelijk Standpunt als hamerstuk naar (een) Raad gaan. In het licht van het vorenstaande zal agendering dus eerst in september mogelijk zijn.” Eerst wordt er twee maal het politieke akkoord genoemd, en dan is er opeens het eerste optreden van het “Gemeenschappelijk Standpunt”. Het is alsof agendering het al tot een gemeenschappelijk standpunt maakt! De bereidheid de “scheve situatie” te herstellen ontbreekt opeens, er is alleen nog maar sprake van een “hamerstuk”. Nederland heeft unilateraal de mogelijkheid het “hamerstuk” in een niet-hamerstuk om te zetten, dit wordt niet vermeld1 . De staatssecretaris verstrekte onvolledige informatie.

5

Inhoudelijke onjuistheden, 16 juni Brief van de staatssecretaris, 16 juni 2004 De staatssecretaris meldt op pagina 9, eerste zin: “Verder wordt nogmaals bevestigd dat software op zichzelf, los van toepassing in een specifiek apparaat, niet octrooieerbaar is.”

Deze grote onjuistheid wordt keer op keer verspreid. Eerst een blik op de definitie in artikel 2: “a) “in computers toegepaste uitvinding”: een uitvinding voor de werking waarvan het gebruik van een computer, computernetwerk of een ander programmeerbaar apparaat nodig is, en die `e`en of meer kenmerken heeft die geheel of gedeeltelijk door middel van een computerprogramma of computerprogramma’s worden gerealiseerd;” Klinkt dit als “specifiek apparaat” of meer als “iedere computer”? 1 Lopez rapport http://fajardolopez.com/informes/Fajardolopez.com 18th-May-EUCouncil-voting.pdf zie ook: http://www.vrijschrift.nl/swpat/vrijschrift.nl herzie-de-stemhowto.pdf

5

Artikel 4a 1 sluit computerprogramma’s als zodanig uit. Dit klinkt hoopgevend, maar is het niet. Nergens wordt gedefinieerd wat “computerprogramma’s als zodanig” zijn. Ook nu sluit het Europees Octrooi Verdrag computerprogramma’s als zodanig uit, dat heeft niet verhinderd dat er al 30.000 pure softwarepatenten zijn toegekend. Wat wil je, het Europees Octrooi Bureau verdient aan elk patent dat ze verleent... Voor de octrooiconclusies gaat men zelfs nog verder. Artikel 5.2 laat namelijk conclusies op letterlijk “computerprogramma’s op zich” toe als deze programma’s uitgevoerd op een computer octrooieerbaar zijn. Tot slot gaf de staatssecretaris tijdens het spoeddebat van 3 juni voorbeelden van technieken die naar haar mening patenteerbaar zouden moeten zijn: het winkelwagentje en electronisch betalen. Deze technieken maken geen deel uit van de fysische werking van een specifiek apparaat, maar worden op gewone computers uitgevoerd. Het gaat hier dus om algemene software. Al tijdens het debat van 3 juni werd het “specifiek apparaat” argument onderuit gehaald, op 16 juni wordt het gewoon herhaald. De staatssecretaris meldt over methoden voor zakendoen (artikel 2b van de Raad): “Hiermee zijn methoden van zakendoen (‘business methods’), die van zichzelf niet-technisch zijn en slechts met behulp van een computer worden vormgegeven, niet octrooieerbaar.” Aangezien “technisch” nergens gedefinieerd is, kunnen die perfect wel technisch zijn. Voor het Europese Octrooibureau zijn ze dat als ze b.v. grote schaalvoordelen opleveren. Een andere mogelijkheid is gebruik maken van het door Mevr. Van Gennip aangegeven achterpoortje van het dubbel-klik patent van Microsoft: als je zegt dat door jouw manier van zakendoen minder muisklikken nodig zijn, dan wordt dit plots een technische uitvinding volgens de versie van de Raad, omdat je gebruik maakt van een muis en daar zogezegd iets aan verbetert. Zie ook onze weerlegging “Innoveren in Vrijheid”2 . Het meest treurige in het hele verhaal is dat softwarepatenten slecht zijn voor innovatie en economische groei. Ze zijn een ramp voor innovatie- en banenmotor MKB, en voor Open Source projecten. Zie de bijlage Economische studies. 2

http://www.dekkers.cx/swpats/bijlage.pdf

6

De staatssecretaris verstrekte verkeerde informatie.

6

Minister weer in de fout, 24 juni Algemeen Overleg 24 juni audio: http://www.elis.ugent.be/~jmaebe/nobackup/ao20040624/

Het is duidelijk dat alle kamerleden, op de vertegenwoordigster van de VVD na, willen dat de uitgebrachte stem omgezet wordt in een onthouding. De heer Hessels: “we hebben onjuiste informatie daarover gekregen, te laat, en het is nu pas voor het eerst dat wij ons daarover uitspreken, en dan is de mening van het Nederlandse parlement *over*-duidelijk, en, als we dan Europese precedenten moeten scheppen, het is nooit te vroeg om een bepaalde lijn in te zetten.” (rond de 59ste minuut) De minister zegt hierop, volgens de geluidsopname, over het herzien van de stem: “er is staatsrechtelijk, het spijt mij buitengewoon, geen verandering mogelijk.” • In het Nederlandse staatsrecht zijn deze redenen niet te vinden. • In het reglement van orde van de Raad van Ministers zijn deze redenen niet te vinden. • Een rapport geschreven door een internationaal team van juristen komt tot de conclusie dat veranderen wel mogelijk is3 . • Navraag bij de Raad levert ook op dat dit niet klopt4 De minister verstrekte de Kamer verkeerde informatie. Dit is de tweede keer, en dit maal persoonlijk.

7

Misleidende voorstelling van zaken, VAO 1 juli Minister Brinkhorst was op 1 juli in het buitenland. 3

http://fajardolopez.com/informes/Fajardolopez.com 18th-May-EU-Councilvoting.pdf 4 [email protected]

7

Handelingen: “Staatssecretaris Van Gennip: (...) Wij hebben gesproken over het feit dat de informatievoorziening aan de Kamer incorrect is geweest. Ik benadruk nogmaals dat zowel de minister als ik ons dat persoonlijk aantrekken en betreuren. Daarmee is het echter niet ongedaan gemaakt.” Waarvan akte. Aansluitend: “Ik wil wel dat de Kamer ervan verzekerd is dat wij goed hebben uitgezocht wat er mis is gegaan en op ons ministerie van alles hebben gedaan om ervoor te zorgen dat het niet weer gebeurt.” We zijn benieuwd! Helaas, het gaat in de eerstvolgende zin al fout. “De minister heeft tijdens de Raad voor concurrentievermogen op 17 en 18 mei ingestemd met het gemeenschappelijke standpunt van de Raad in eerste lezing.” Neen, er is op 17 en 18 mei een politiek akkoord bereikt. Dat is heel wat anders. Een gemeenschappelijk standpunt is bindend, een politiek akkoord is niet bindend. Op 3, 4 en 16 juni gebruikte de staatssecretaris nog de juiste term... “(...) Zoals ook is gewisseld in de AO’s, de Kamer, de minister en ik waarderen wat dat betreft het bereikte gemeenschappelijke standpunt van de Raad anders.” Neen, er is geen gemeenschappelijk standpunt bereikt. Let wel, ze leest dit voor. De tekst heeft check, double check, re-check and final check overleefd5 . En dan laat de staatssecretaris een steekje vallen. Ze wijkt af van haar tekst en citeert de motie zelf. Let op de volgende passage. In het eerste deel van de zin gebruikt ze weer gemeenschappelijk standpunt, in het tweede deel gebruikt ze de woorden uit de motie Van Dam. 5

Om verdere fouten te voorkomen heeft minister Brinkhorst dit regime ingevoerd, zo verklaarde hij op 24 juni tijdens het AO.

8

Staatssecretaris: “(...)In de motie wordt ons ook gevraagd om ons te onthouden van steun aan het bereikte gemeenschappelijke standpunt ...” Het zou niet slim zijn indien de motie daar om vroeg. Dan zou de Kamer achter het net vissen. Het gaat er immers om dat Nederland niet bijdraagt aan de totstandkoming van het gemeenschappelijk standpunt. De motie vraagt integendeel: “en met ingang van heden haar steun aan het huidige Raadsvoorstel te onthouden.” De tekst van de motie wordt geweld aangedaan. Aansluitend, de staatssecretaris: “... en om met ingang van heden onze steun aan het huidige Raadsvoorstel te onthouden. Indien een Kamermeerderheid de motie steunt, ben ik natuurlijk bereid dat te doen. Wat dat betreft laat ik het oordeel over deze motie aan de Kamer over.” De regering is “natuurlijk bereid” steun te onthouden aan ‘het huidige Raadsvoorstel”. Uitstekend, dan kan de regering de uitgebrachte stem niet bekrachtigen. Op de geluidsopname is te horen dat de staatssecretaris na: "In de motie wordt ons ook gevraagd om ons te onthouden van steun aan het bereikte gemeenschappelijke standpunt en om met ingang van heden onze steun aan het huidige Raadsvoorstel te onthouden." zegt: "Ik quote even letterlijk." Verbazingwekkend. Het tweede deel is van de zin is inderdaad letterlijk, het eerste volstrekt onjuist. • audio:

http://www.elis.ugent.be/~jmaebe/nobackup/ao20040624/

• video:

http://www.hamal.nl/swpat-vao-20040701.asf

9

Het volgende kan gebeurd zijn: ze leest haar tekst voor, en ziet dan dat de tekst van de motie - die ze net ontvangen heeft, en mogelijk naast haar eigen tekst ligt - anders is, en leest die ook voor. Dit kan de verklaring zijn van "ik quote even letterlijk". Op de geluidsopname is het woord "en" niet te horen. Het lijkt er op dat de staatssecretaris een zinsnede voorleest, ziet dat hij niet correct is, dan de correcte zinsnede voorleest, en zegt ter verklaring: "Ik quote even letterlijk." In deze interpretatie vervangt de correcte zinsnede de onjuiste zinsnede. Ze wijkt op een cruciaal moment af van haar tekst.

Terug naar de Handelingen. Aansluitend: “Als een Kamermeerderheid met de motie instemt, zal het kabinet zich onthouden van adhesiebetuigingen, zowel politiek als ambtelijk, aan het gemeenschappelijke standpunt.” Slim! Dit is een loze toezegging. De kamer wil dat de stem herzien wordt, dat de uitgebrachte stem niet bekrachtigd zal worden, en de regering zegt alleen toe zij steun onthoudt na de bekrachtiging - als het politieke akkoord een gemeenschappelijk standpunt geworden is. Als je een parlement hebt moet je het bij voorkeur achter het net laten vissen, niet? In totaal gebruikt de staatssecretaris acht maal de onjuiste term gemeenschappelijk standpunt. In het vervolg stelt de staatssecretaris een prachtig staaltje van De Heer Van Dam Niet Begrijpen ten toon. Iedere keer als het gesprek over niet bekrachtigen van de uitgebrachte stem gaat brengt de staatssecretaris het gesprek op iets anders. Ook maakt ze een nieuwe stemming aanvragen belachelijk - het enige dat nog een bedreiging van het gemeenschappelijke standpunt in kan houden. Wat ze wel wil is een brief schrijven. Wat dat betreft willen we opmerken dat het verstandiger is een brief aan de Voorzitter van de Raad te schrijven met als inhoud dat de stem veranderd is dan alleen een brief aan collega’s. Maar de toezegging dat de motie uitgevoerd zal worden is al binnen. In een bijlage de rest van het VAO. Voor de liefhebbers, er valt nog veel te genieten.

10

8

Permanente Vertegenwoordiging Brussel in de fout, 7 juli

8.1

International Herald Tribune

Woordvoerder Minister Brinkhort in de International Herald Tribune van 7 juli: “Mr. Brinkhorst doesn’t feel obligated to change the vote from a ’yes’ to an abstention in order to take into account the concerns expressed by the Dutch Parliament,” said Joop Nijssen, a spokesman for the Dutch EU mission in Brussels who spoke on behalf of the minister. Dit is onjuist, tijdens het VAO van 1 juli bleek dat herzien van de stem uitdrukkelijk tot de bedoeling van de motie behoort. En, zoals we zagen heeft de staatssecretaris dat ook toegezegd: “(...) en om met ingang van heden onze steun aan het huidige Raadsvoorstel te onthouden. Indien een Kamermeerderheid de motie steunt, ben ik natuurlijk bereid dat te doen. Wat dat betreft laat ik het oordeel over deze motie aan de Kamer over.”

8.2

Netkwesties

Joop Nijssen, ambtenaar bij de Nederlandse EU-vertegenwoordiging in Brussel, in gesprek met Netkwesties6 : “Inhoudelijk klopt er wat er staat, maar de mevrouw van het IHT heeft het wel wat ongenuanceerd weergegeven” zegt hij vanuit Brussel. “Over het raadsvoorstel is al gestemd, die stemming valt niet terug te draaien. Daarvoor zou je een nieuwe stemming moeten aanvragen, en zover strekt de motie niet. Het voorstel moet alleen nog worden ondertekend. Het wachten is op de vertalingen. Maar die ondertekening is slechts een procedurele stap. Volgens de regels kan je nu niet afwijken van een eerdere stem. Het is een hamerstuk. Nederland kan zijn steun nu niet intrekken.” • de opmerkingen zouden waar zijn indien er een gemeenschappelijk standpunt zou zijn, er is echter slechts een niet-bindend politiek akkoord. 6

http://www.netkwesties.nl/editie103/artikel3.php

11

• de stem kan niet-bekrachtigd worden7 . • er hoeft geen stemming aangevraagd te worden, niet bekrachtigen kan ook zonder stemming8 . • er is meer nodig dan ondertekening. • ondertekening volgt na het bereiken van een gemeenschappelijk standpunt. • je kan afwijken van de eerdere stem. • Nederland kan zijn steun intrekken. De verstrekte informatie is volstrekt onjuist, er is sprake van totale obstructie. Zou de minister van Buitenlandse zaken weten wat er in Brussel allemaal voor onzin verkocht wordt?

9

De motie wordt niet uitgevoerd, 2 augustus

Brief minister en staatssecretaris 2 augustus 2004, antwoord op vragen Arda Gerkens. 3. Hoe verhoudt dit zich met uw expliciete toezegging tijden het VAO softwarepatenten op 30 juni jl. dat Nederland zo spoedig mogelijk zou mededelen aan de andere lidstaten dat Nederland zal gaan onthouden? Zoals eerder toegezegd, zal de regering uitvoering geven aan de motie-Van Dam cs. (Kamerstuk 21 501-30, nr. 52) zoals die op 1 juli 2004 door de Tweede Kamer is aangenomen. Op 20 juli jl. heeft de Nederlandse Permanent Vertegenwoordiger bij de EU in Coreper aangekondigd dat Nederland bij de formele aanname van de tekst van het gemeenschappelijke standpunt van de Raad een verklaring aan het besluit zal laten toevoegen, waarin het standpunt van de Tweede Kamer, met betrekking tot de waarborgen die de richtlijntekst van de Raad biedt om uitwassen met betrekking tot octrooiering van in computers geimplementeerde uitvindingen, nader wordt toegelicht. Ook zal worden aangegeven dat deze zorg door Nederland meegenomen zal worden bij de verdere behandeling van de richtlijn in tweede lezing. Voor het Kabinet staat voorop dat uiteindelijk een richtlijn 7

http://fajardolopez.com/informes/Fajardolopez.com 18th-May-EU-Councilvoting.pdf 8 zie ook: http://www.vrijschrift.nl/swpat/vrijschrift.nl herzie-de-stem-howto.pdf

12

tot stand komt die enerzijds leidt tot harmonisatie van regelgeving en anderzijds mogelijke uitwassen tegengaat. Hiertoe zullen wij uitvoering geven aan toezeggingen die aan de Tweede Kamer zijn gedaan. Wij zullen als EU-voorzitter een goede communicatie tussen het Europees Parlement en de Raad bevorderen. In september hebben wij een eerste overleg met de hiervoor relevante commissies van het Europees Parlement. Verder zal de staatssecretaris van Economische Zaken, indien mogelijk in samenwerking met het InnovatiePlatform, een overleg organiseren met de voor dit dossier belangrijke partijen. Over de uitkomsten daarvan zal de Tweede Kamer worden genformeerd. De stem zal niet herzien worden. Er is zelfs geen brief gestuurd. “... bij de formele aanname van de tekst van het gemeenschappelijke standpunt van de Raad” Het is pas een gemeenschappelijk standpunt n`a de formele aanname van de tekst, niet b`ıj de aanname, dan is het nog een politiek akkoord. De tekst van de brief suggereert dat er al een gemeenschappelijk standpunt is.

10

Protocol betreffende de rol van de nationale parlementen

artikel 3.3 Reglement van Orde Raad van Ministers9 : “De punten betreffende de aanneming van een besluit of een gemeenschappelijk standpunt inzake een wetgevingsvoorstel of een voorstel voor een uit hoofde van titel VI van het EU-Verdrag vast te stellen maatregel worden pas met het oog op een besluit op de agenda geplaatst nadat de in punt 3 van het Protocol betreffende de rol van de nationale parlementen in de Europese Unie bepaalde periode van zes weken is verstreken. De Raad kan met eenparigheid van stemmen van de periode van zes weken afwijken wanneer voor het plaatsen van een punt op de agenda de uitzondering wegens urgentie bedoeld in punt 3 van het genoemde protocol geldt.” Uit het Protocol betreffende de rol van de nationale parlementen10 : “GELEID DOOR DE WENS om evenwel een grotere betrokkenheid van de nationale parlementen bij de activiteiten van 9 10

http://europa.eu.int/eur-lex/pri/nl/oj/dat/2004/l 106/l 10620040415nl00220045.pdf http://europa.eu.int/eur-lex/nl/treaties/selected/livre305.html

13

de Europese Unie te stimuleren en hun betere mogelijkheden te bieden tot uiting van hun zienswijze over aangelegenheden die voor hen van bijzonder belang kunnen zijn,” Het Protocol betreffende de Rol van de Nationale Parlementen geeft nationale parlementen het recht zich over wetgevingsvoorstellen te informeren in eigen taal, en daaropvolgend haar zienswijze te bepalen. Wat dit betreft staan de parlementen van de nieuwe leden buiten spel, pas onlangs zijn er vertalingen gereed gekomen, vertalingen van het politiek akkoord. De juridische situatie is onduidelijk. Voor zover ons bekend, is er geen jurisprudentie over het Protocol, en is dit punt ook niet in het Toetredingsverdrag geregeld. Dit zou betekenen dat het Protocol onverkort van kracht is. De meest strenge interpretatie leidt tot de conclusie dat er van een gemeenschappelijk standpunt voorlopig geen sprake kan zijn, het voorstel van de Commissie is niet in vertaling ter beschikking gesteld. Volgens een minder strenge interpretatie kan de conclusie luiden dat de vertalingen van het politiek akkoord voldoende zijn. Maar dan moet er natuurlijk wel de wachttijd van zes weken in acht genomen worden. En dient er volledige vrijheid te zijn de stem opnieuw te bepalen, een vrijheid die de Nederlandse regering, EU-voorzitter, tot nog toe ontkende. Omdat veel parlementen met reces waren op het moment dat de vertalingen gereed kwamen, is het redelijk deze termijn met enkele weken te verlengen. Voor Oost-Europa is dit van groot belang. Oost-Europa heeft net als het MKB geen geld om softwarepatenten aan te schaffen. Bovendien zijn er al 30.000 verleend. Oost-Europa zal nooit de ideeen in eigendom hebben, zal nooit een eigen softwareindustrie bezitten. Een informatietekst11 van het Europees Parlement zegt het als volgt: “d. Het Protocol betreffende de rol van de nationale parlementen bij het Verdrag van Amsterdam moedigt aan tot een grotere betrokkenheid van de nationale parlementen bij de activiteiten van de Unie en voorziet in een snellere overdracht van discussiedocumenten en wetgevingsvoorstellen van de Commissie, zodat de nationale parlementen deze voorstellen kunnen bestuderen voordat de Raad daarover een besluit neemt.” 11

http://www.europarl.eu.int/factsheets/1 3 5 nl.htm

14

11

Bijlage: Herzie de Stem Howto

Op 18 mei is een politiek akkoord bereikt, en nog geen gemeenschappelijk standpunt van de Raad bepaald. Dit betekent dat de op 18 mei uitgebrachte stem niet juridisch bindend is12 , en dat de stem nog perfect unilateraal herzien kan worden - zonder dat hier een nieuwe stemming voor nodig is. Daarna moet er vastgesteld worden of er nog een gekwalificeerde meerderheid is. Er zijn twee mogelijkheden.

11.1

B-item

Het ’hamerstuk’ (A-item) kan worden omgezet in een niet-hamerstuk (Bitem). Dit is unilateraal mogelijk, zoals blijkt uit artikel 3.8 van het Reglement van Orde van de Raad van Ministers: ”Indien een standpuntbepaling ten aanzien van een A-punt evenwel aanleiding kan geven tot een nieuw debat of indien een lid van de Raad of de Commissie hierom verzoekt, wordt dit punt van de agenda afgevoerd, tenzij de Raad anders beslist.”13 Nu is het geen hamerstuk meer, kan er een toelichting gegeven worden en kan er aangegeven worden dat de stem herzien is. Daarna moet er geteld worden om te bepalen of er nog een gekwalificeerde meerderheid is, anders is het gemeenschappelijk standpunt onwettig14 . Het verdient aanbeveling ruim van te voren een brief aan de voorzitter te schrijven over het feit dat de stem herzien wordt en met het verzoek het politieke akkoord op de B-lijst te plaatsen. Indien een meerderheid van de Raad zich er tegen verzet kan een A-item niet op de B-lijst gezet worden. In dat geval moet Mogelijkheid 2 gevolgd worden die hieronder beschreven is. 12

Lopez rapport pagina 15 punt 2 http://fajardolopez.com/informes/Fajardolopez.com 18thMay-EU-Council-voting.pdf 13 http://europa.eu.int/eur-lex/pri/nl/oj/dat/2004/l 106/l 10620040415nl00220045.pdf 14 Lopez rapport pagina 15 punt 2

15

11.2

A-item

Hiervoor werpen we een blik op artikel 3.6 van het Reglement van Orde van de Raad van Ministers: ”De voorlopige agenda wordt verdeeld in een deel A en een deel B. Onder deel A worden de punten opgenomen die de Raad zonder debat kan goedkeuren; zulks sluit voor elk der leden van de Raad en voor de Commissie niet de mogelijkheid uit om bij de goedkeuring van deze punten zijn mening kenbaar te maken en verklaringen in de notulen te laten opnemen.” Het is mogelijk aan te geven dat de stem veranderd is. Wel dient er goed opgelet te worden: wanneer de Voorzitter aankondigt dat de hamerstukken aan de orde zijn, moet er direct opgemerkt worden dat de stem veranderd is. Daarna moet er geteld worden om te bepalen of er nog een gekwalificeerde meerderheid is, anders is het gemeenschappelijk standpunt onwettig.15 Door haar onthouden draagt Nederland niet bij aan de gekwalificeerde meerderheid. Een A-item kan voor elke raad geagendeerd worden. Het is dus mogelijk dat de minister van onderwijs of de staatssecretaris van defensie deze procedure voor zijn kiezen krijgt. Alle ministers en staatssecretarissen moeten hiervan op de hoogte gebracht worden. Beter is het om van mogelijkheid 1 gebruik te maken. 15

Lopez rapport pagina 15 punt 2

16

12

Bijlage: Vervolg VAO 1 juli

Hieronder stelt de staatssecretaris een prachtig staaltje van De Heer Van Dam Niet Begrijpen ten toon. Iedere keer als het gesprek over niet bekrachtigen van de uitgebrachte stem gaat brengt de staatssecretaris het gesprek op iets anders. Ook maakt ze een nieuwe stemming aanvragen belachelijk - het enige dat nog een bedreiging van het gemeenschappelijke standpunt in kan houden. Wat ze wel wil is een brief schrijven. Wat dat betreft willen we opmerken dat het verstandiger is een brief aan de Voorzitter van de Raad te schrijven met als inhoud dat de stem veranderd is dan alleen een brief aan collega’s. Maar de toezegging dat de motie uitgevoerd zal worden is al binnen. “(...) De heer Van Dam (PvdA): Het voorstel komt nog n keer terug in de Raad, ter formele bekrachtiging. Als u deze motie gaat uitvoeren, ga ik ervan uit dat u op dat moment de steun zult onthouden aan die formele bekrachtiging van het voorstel. ” “ Staatssecretaris Van Gennip: Het komt terug als hamerstuk; daar hebben wij het over gehad. Ik vind niet dat ik daar een stemming over kan aanvragen, als ik mij vervolgens van stemming ga onthouden. Dat vind ik een heel rare figuur. Dat kan gewoon niet; dat is een beetje vreemd.” • Nederland heeft unilateraal de mogelijkheid het “hamerstuk” in een niet-hamerstuk om te zetten, dit wordt niet vermeld. • Er is geen stemming nodig om de stem te veranderen. De staatssecretaris verbindt direct “hamerstuk” met “geen stemming aanvragen”. Natuurlijk is het van belang om als de stemming de vorm van een hamerstuk heeft, op tijd aan de bel te trekken. De stemmen moeten hoe dan ook opnieuw geteld worden om te kijken of er nog een gekwalificeerde meerderheid is, anders is er een ongeldig besluit tot stand gekomen16 . • “daar hebben we het over gehad” suggereert overeenstemming. De overeenstemming was juist dat de “scheve situatie” hersteld zou worden. • Een stemming geeft de mogelijkheid de ’voor’ stem te vervangen door een onthouding. Dit is betekenisvol en noodzakelijk. Het is niet 16 http://fajardolopez.com/informes/Fajardolopez.com 18th-May-EU-Councilvoting.pdf zie ook: http://www.vrijschrift.nl/swpat/vrijschrift.nl herzie-de-stemhowto.pdf

17

belachelijk om voor de belangen van Nederland op te komen. Een stemming geeft andere landen de mogelijkheid op te schuiven in de richting van het Nederlandse standpunt, dit is in het belang van Nederland. • Het Europees Parlement heeft in 2de instantie een absolute meerderheid van het aantal zetels nodig om amendementen aan te nemen. Nederland dient dus beslist geen tekst te ondersteunen waar twijfels over bestaan. Dat geeft de slechte tekst alleen maar meer gewicht, en de zwakke stukken zijn er in het vervolg alleen maar moeilijker uit te halen. Een slechte tekst schaadt het belang van Nederland in ernstige mate. Aansluitend: “Waar wij het ook over hebben gehad in het algemeen overleg – de heer Vendrik wees daarop – is het gegeven: eenmaal gestemd, is gestemd. Welnu, wij hebben op 17 en 18 mei in de Raad voor Concurrentievermogen onze mening uitgesproken; wat dat betreft ga ik geen stemming aanvragen.” • Een stem uitgebracht bij een politiek akkoord is niet bindend. • De heer Vendrik zei juist dat hij niet meer dacht “gestemd is gestemd”. • Een stemming aanvragen is niet nodig om de stem te veranderen. Het is voldoende om op te merken dat de stem veranderd is. Aansluitend: “De heer Van Dam (PvdA): Deze motie zegt: vanaf heden steun onthouden aan het huidige Raadsvoorstel. De wijze waarop u dit invult, moet u weten, maar het betekent dat u op het moment dat het terugkomt in de Raad, niet zwijgend akkoord gaat met het voorstel dat er ligt.” “Staatssecretaris Van Gennip: U vraagt ook in de motie dat de regering deze opvatting van de Kamer overbrengt aan de andere lidstaten. Nu, dat gaan wij dan natuurlijk doen, maar dat is iets anders dan een stemming aanvragen en mij daarbij vervolgens onthouden van stemming. In dat geval maak ik mij volstrekt belachelijk: ik wil graag stemmen, maar ik onthoud mij! Nee, u vraagt mij deze opvatting van de Kamer over te brengen aan andere lidstaten en daar zal ik zorg voor dragen, als de Kamer de motie aanneemt.” 18

De staatsscretaris gaat niet in op “steun onthouden”. “Daarmee accepteert zij het punt? Zij heeft het geen enkele maal weersproken. “De heer Dittrich (D66): Moet ik dat zien als een soort schriftelijke stemverklaring zonder dat er gestemd wordt? Hoe gaat u dit doen? Brengt u een soort bulletin uit waarin staat dat Nederland er nu zus en zo over denkt? Hoe gaat u dit aanpakken?” “Staatssecretaris Van Gennip: Ik dacht eigenlijk meer aan, bijvoorbeeld, een brief aan mijn collega’s. Ik moet het natuurlijk even goed bekijken hoe ik het exact doe, maar zoiets had ik in gedachten.” “De heer Vendrik (GroenLinks): In het AO was ik in de veronderstelling dat er reeds over het standpunt van de Raad was gestemd. Nu blijkt dat er nog een tweede moment is, de formele bekrachtiging van dat standpunt. Ik zie geen enkel beletsel, zeker gezien de voorgeschiedenis van dit dossier,voor de regering om bij gelegenheid van die formele bekrachtiging stemming aan te vragen en haar standpunt kenbaar te maken. Gezien de voorgeschiedenis bent u dat de Kamer wel verplicht. U vindt dat u zichzelf daarmee belachelijk maakt, maar eerlijk gezegd heb ik daar even geen boodschap aan. De motie is op dit punt heel helder. Als er nog sprake is van een procedure die voorziet in formele bekrachtiging, roept de motie u ook om ook die gelegenheid te baat te nemen om helder te maken wat de positie van de regering is op basis van deze motie. Dat betekent dat u zich onthoudt van stemming.” “Staatssecretaris Van Gennip: Hebt u het nu over de motieVan Dam of over de motie-Gerkens?” “De heer Vendrik (GroenLinks): De motie-Van Dam.” “De heer Hessels (CDA): Het gaat om het houden van een stemming. Ik vind de vraag van de staatssecretaris heel terecht: over welke motie heeft de heer Vendrik het nu? Het was vanaf het begin in het AO duidelijk dat de tweede stemming ter bekrachtiging nog zou plaatsvinden, maar misschien heeft hij dat gemist. Ziet de staatssecretaris een mogelijkheid om,als die tweede stemming plaatsvindt, bij wijze van een formele stemverklaring door middel van een briefje of een korte opmerking te zeggen “dat zij geacht wil worden zich te onthouden van stemming? Dat is de opvatting van de 19

Kamer, als de motie-Van Dam wordt aangenomen. De Kamer wil niet dat de staatssecretaris tegenstemt, zoals de heer Vendrik nu naar voren brengt. Dat is een andere motie. Ik ben het met de staatssecretaris eens dat,als je stemming aanvraagt om je vervolgens daarvan te onthouden, het niet helemaal is zoals het normaal gesproken zou moeten gaan.” “De heer Vendrik (GroenLinks): Ik heb niet gesproken over tegenstemmen. Ik had het erover dat deze procedure wordt benut door de regering om zich te onthouden van instemming met het raadsvoorstel.” “Staatssecretaris Van Gennip: IIk heb zojuist in de richting van de heer Dittrich gezegd dat ik bereid ben een brief aan mijn collega’s te sturen met uw opvatting. Ik zeg in de richting van de heer Vendrik en de heer Van Dam dat, als uw interpretatie is dat ik stemming moet aanvragen over een hamerstuk om mij vervolgens van stemming te onthouden, ik aanneming van de motie ontraad. Als ik het kan doen zoals ik zojuist tegen de heer Dittrich heb gezegd,dan laat ik het oordeel over aan uw Kamer.” De staatsscretaris gaat niet in op de heer Hessels’ “onthouden van stemming”. Aansluitend: “De heer Van Dam (PvdA): Zal ik dan helderheid bieden in deze discussie? Wat mij betreft kunt u de motie als volgt interpreteren. Er komt nog een formele bekrachtiging. Ik vraag van u niet meer dan dat u aan de andere lidstaten laat weten dat u geen steun geeft aan het raadsvoorstel. Ik vraag u dus niet om per se stemming aan te vragen. Ik begrijp ook dat het raar is om stemming aan te vragen en vervolgens niet tegen te stemmen. Wel vraag ik dat u op dat moment laat weten aan de andere lidstaten dat u niet kunt instemmen met het voorstel.” “Staatssecretaris Van Gennip: U zegt nu dat niet instemmen iets anders is dan onthouden. Ik wil heel duidelijk weten hoe u het interpreteert.” Dat zegt de heer Van Dam niet. De staatsscretaris gaat niet in op “geen steun geeft aan het raadsvoorstel”.

20

Aansluitend: “De heer Van Dam (PvdA): Het betekent dat u uw steun daaraan moet onthouden.” “Staatssecretaris Van Gennip: Dat is de interpretatie die de heer Dittrich eraan heeft gegeven en waarover ik het oordeel aan de Kamer kan laten. De interpretatie van de heer Vendrik moet ik ontraden.” De heer Dittrich heeft zojuist 4 vragen gesteld, het is niet correct hier een interpretatie van te maken. Van Dam is de eerste ondertekenaar, het past de staatssecretaris niet de woorden van de heer Van Dam naar die van de heer Dittrich te herleiden. De staatssecretaris gaat niet in op “uw steun daaraan moet onthouden”. Aansluitend: “De voorzitter: De heer Van Dam is de eerste ondertekenaar van de motie-Van Dam; anders zou de motie niet zo heten. Mevrouw Gerkens heeft de motie niet ondertekend. Anders gaan wij dingen door elkaar halen.” “Mevrouw Gerkens (SP): Mijn verzoek aan de staatssecretaris is om, welke motie dan ook wordt aangenomen, niet alleen op dat moment, maar zo vroeg mogelijk aan haar collega’s te laten weten wat het standpunt van de Kamer is.” “Staatssecretaris Van Gennip: Ik moet er even over nadenken op welke manier ik dat precies zal doen. Er moet bijvoorbeeld een briefje worden gestuurd. Er wordt gezegd ”brief”, maar als lezer van vele van dat soort brieven kan ik u verzekeren dat korte brieven beter zijn dan lange.” “De beraadslaging wordt gesloten.”

21

13

Economische studies

Een kleine greep Een studie van Deutsche Bank Research over de mogelijkheden Duitsland innovatiever te maken: Innovation in Germany - Windows of opportunity. Deze studie is ook voor Europa als geheel van belang. De studie wijst onder andere op de schadelijke gevolgen van octrooien op software. Wij citeren een conclusie: “Measures to take. The German government is among the tentative critics of the EU software patent bill. This position should be bolstered, by (1) putting forward academic evidence and (2) making SMEs concerns heard. SMEs are crucial providers of pathbreaking innovations, but would be most adversely affected by patentability. The majority of them is deterred by the costs of patenting themselves, but would have to navigate around software patent portfolios of large corporations.” http://www.dbresearch.com/PROD/DBR INTERNET EN-PROD/ PROD0000000000175949.pdf Bijzonder interessant is ook het empirische onderzoek van Bessen en Hunt. Zij concluderen dat softwarepatenten in de VS geleid hebben tot een transfer van Onderzoek & Ontwikkeling budgetten naar budgetten voor het verkrijgen en afdwingen van octrooien en dat patenten innovatie hinderen in plaats van haar aan te moedigen in velden waar de innovatie hoofdzakelijk incrementeel is, zoals bij softwareontwikkeling. James Bessen and Robert M. Hunt. An Empirical Look At Software Patents. March 2004: http://www.researchoninnovation.org/online.htm#sw. Andere studies onderschrijven dit beeld. Overzichten van studies: http://www.elis.ugent.be/~jmaebe/swpat/nlstudies/studies.pdf http://swpat.ffii.org/archive/mirror/impact/index.en.html

14

Een treffende illustratie

Werp een blik op http://webshop.ffii.org, en huiver. Een eenvoudige internetwinkel kan al 23 patenten schenden17 . Verkopen via internet is gepaten17

Nederlandse versie: http://www.softwarepatenten.be/voorbeeld/webwinkel.html

22

teerd, betalen met een creditcard op internet is gepatenteerd. In Europa wel te verstaan, het Europees Octrooi Bureau verleende vooruitlopend op de richtlijn al 30.000 softwarepatenten. Alledaagse handelingen blijken, indien uitgevoerd op een computer, patenteerbaar te zijn. Er is geen internetwinkel of softwarebedrijf die zal kunnen ontsnappen aan hoge licentiekosten, als er al licentie verleend wordt - voor idee¨en die iedereen zelf kan bedenken. Bestandsformaten zijn gepatenteerd, een video op internet tonen is gepatenteerd, gemonopoliseerd.

23