OPLEIDING Ecologische filosofie en politiek ‘Stapstenen naar een andere toekomst’
oktober 2015 - juni 2016 Gent
Uitgangspunt Er kan geen twijfel meer over bestaan: wij staan op de drempel van een tijdperk van ecologische schaarste en beperkingen. Voedsel, drinkbaar water, grondstoffen worden krap. Neem daarbij de dramatische achteruitgang van de biodiversiteit, de ontbossing en de klimaatproblemen, alsook de verdere aangroei van de wereldbevolking die zich haast uitsluitend in de arme landen van het zuiden zal voordoen en waarvan het grootste gedeelte in stedelijke agglomeraties van tientallen miljoenen zal trachten te overleven, en het is duidelijk dat het ecologische vraagstuk zich dringender dan ooit stelt. Het neoliberale wereldmarktkapitalisme met zijn groei-obsessie en winststreven biedt geen enkel uitzicht op een oplossing voor deze globale problemen. Integendeel, zijn onderliggend mens- en natuurbeeld, zijn drijfveren en waarden zijn onverzoenbaar met een sociaal en ecologisch evenwichtige en duurzame wereldsamenleving die ruimte laat voor rijke en vrije natuur. Van dit inzicht doordrongen bestaat en groeit er een wereldwijde beweging voor een alternatieve toekomst en voor een andere wereld. De opleiding “Ecologische Filosofie en Politiek” is een initiatief in het kader van deze zoektocht naar een meer rechtvaardige en meer natuurverbonden bestaansvorm voor het menselijke huishouden op aarde. Wij zijn ervan overtuigd dat het natuurvraagstuk, de vraag dus naar de verhouding van de mens en zijn economie tot de ecologie een fundamentele rol speelt in deze zoektocht.
Doelstellingen en doelgroep De ecologische crisis is een grote zorg voor veel mensen in veel verschillende opzichten: binnen de werksituatie of in de vrije tijd, in politieke partijen of in de ecologische beweging, op wetenschappelijk vlak of in natuurverenigingen zijn mensen bezig met het groene gedachtegoed. Vaak vinden zij de tijd en de weg niet voor de zo noodzakelijke reflectie en verdieping. Met deze opleiding beogen we: - het radicaal-kritische denken in wetenschap en filosofie met betrekking tot de vraagstellingen van de ecologische crisis en de sociaal-economische crisis, te presenteren en gezamenlijk te bespreken. - het debat in Vlaanderen rond de oorzaken van de ecologische crisis en de noodzakelijk te nemen maatregelen extra inhoud en ondersteuning te geven. - inspiratie en inhoud te verschaffen aan mensen en organisaties die zich verder willen verdiepen in deze materie en deze inzichten in hun campagnes of projecten willen integreren. We richten ons met deze opleiding dan ook expliciet tot eenieder die zich zorgen maakt over de toekomst van het leven op aarde en over de kwaliteit van dat leven, en die tijd wil vrijmaken om daar in groep bij stil te staan en van gedachte over te wisselen. We denken daarbij aan mensen uit de oude en nieuwe sociale bewegingen en politieke partijen, aan leerkrachten, aan vakbondsmensen, andersglobalisten en pioniers in andere levensstijlen, aan mensen uit de transitiebeweging, de klimaatbeweging, de Occupy-beweging en de vele andere eenlingen en groepen op zoek naar een andere wereld... Er is voor deze opleiding geen specifieke voorkennis vereist.
Opzet De oorspronkelijke opzet van deze opleiding, die nu tien jaar bestaat, is in de huidige versie enigszins gewijzigd met een hernieuwd en herzien programma: twee weekends om de groepsvorming te bevorderen en met deels nieuwe thema’s en sprekers. De hernieuwde opleiding omvat aldus een intensief programma van 2 weekends en 7 zaterdagen per jaar, dat uit uiteenzettingen, groepsgesprekken en discussie bestaat. De opleiding beslaat twee jaar, waarvoor apart ingeschreven kan worden. Inhoudelijk ligt de nadruk afwisselend op verschillende wetenschappelijke en maatschappelijk relevante invalshoeken enerzijds, en op diepgaander filosofische analyses van het sociaal-ecologische vraagstuk anderzijds. De opleiding Ecologische Filosofie en Politiek ging eerder reeds door in Leuven (2004-2006 en 2012-2014), in Gent (2006-2008), in Antwerpen (2008-2010) en in Brussel (2011-2012). Deze folder bevat het programma van het tweede jaar in Gent (2015-2016).
2
Getuigschrift Aardewerk verleent een getuigschrift aan degenen die het programma van de opleiding doorlopen hebben.
Programma Zoals uit het programma blijkt, strekt het groene denken zich uit van de meest fundamentele filosofische vraagstukken omtrent ons mens- en natuurbeeld tot vragen omtrent economie, politiek en levensstijl. Er bestaat in dit groene denken op alle vlakken een grote rijkdom aan opvattingen en visies. De opleiding beoogt dan ook geen sectaire indoctrinatie, maar een tot discussie uitnodigende inleiding in het groene gedachtegoed. Uit de verschillende onderdelen van het programma zal stilaan duidelijk worden waarin de eigenheid van het groene denken bestaat en dat deze eigenheid verder reikt dan de aandacht voor het ecologische draagvlak van de menselijke economie.
1.
Weekend 23 – 25 oktober 2015: Kasteeltje Wijgmaal Ecospiritualiteit
23 oktober 19u: Jeanneke van de Ven: Inleiding en kennismaking 24 oktober: Herman De Dijn: De spirituele leegte van deze tijd Onze laatmoderne tijd wordt op verschillende manieren omschreven: als gekenmerkt door een geest van individualisme en materialisme (=hedonisme), door een consumptie- of lifestylecultuur, door neoliberalisme. Daar is allemaal iets voor te zeggen, maar zelf verkies ik de omschrijving van onze tijd als gekenmerkt door vloeibare waarden. Dat zegt iets inhoudelijks over de geest van de tijd die de individuen van nu beheerst. De mens, ook de moderne mens, is altijd gericht op zaken die als waardevol, als levensvervullend verschijnen. Vandaag zijn dat niet langer vaste traditionele waarden en betekenissen. Waarden zijn vloeibaar geworden, naar willekeur combineerbaar en construeerbaar. Waarden zijn – om het kort te zeggen – waren geworden; niet langer iets waar het individu in dienst van staat. Het zijn middelen in dienst van de ultieme waarde voor de individuen van vandaag: kwaliteit van leven en succes. Die instrumentalisering van de waarden, mogelijk gemaakt door hun vloeibaarheid, leidt tot een manisch-depressieve cultuur: enerzijds tot zelfdestructief activisme, anderzijds tot zelfdestructieve angst en zinledigheid.
24 oktober: Jacques Haers: Onderscheiden waar het op aankomt in de sociaal-ecologische crisis. Sommige christelijke perspectieven op de werkelijkheid hebben bijgedragen tot de sociaal-ecologische crisis, maar er groeit een nieuw bewustzijn en christenen vragen vandaag naar de kansen die hun geloof biedt om deze crisis te beantwoorden. Tegelijkertijd biedt deze crisis hen de kans hun geloof te herontdekken. Dit blijkt zowel in grassroots initiatieven wereldwijd, als in verschillende vormen van theologisch denken en zelfs in gezaghebbende kerkelijke documenten. In deze bijdrage wil ik die drie perspectieven toelichten en illustreren. Op deze wijze wordt ook verhelderd dat religieuze ecospirituele perspectieven op de sociaal-ecologische crisis een belangrijke bijdrage kunnen leveren.
25 oktober: Jan De Zutter: paganistische ecospiritualiteit Paganisme is de brede benaming die gegeven wordt aan religieuze tradities, zowel eeuwenoude (hindoeisme, shintoïsme, IFA, Afro-Caraïbische religies, religies van natuurvolkeren...) als recente (wicca, neodruïdisme, Noordse en Germaanse tradities...), die het goddelijke niet buiten de materie zoeken, maar immanent in alles waaruit de kosmos bestaat. Voor paganisten is alles ‘bezield’ en onderling met elkaar verbonden. Paganisten vertalen die beleving van het goddelijke meestal in vormen van polytheïsme, waarbij zowel het mannelijke als het vrouwelijke aspect van de natuur vereerd wordt. Het ritme van de natuur en de cirkel van de seizoenen vormen een belangrijke leidraad bij de beleving van paganistische rituelen. In de meeste paganistische religies is magie een gebruikelijke praktijk. Het paganisme kent weinig tot geen dogma’s en is vooral een ervaringsreligie, waarbij onderlinge afhankelijkheid én verbondenheid rechtsreeks ervaren worden. Die ervaring vormt meteen de basis van de paganistische spiritualiteit, de diepe beleving van de samenhang van alles. In die zin wordt paganistische
3
spiritualiteit ook beleefd door niet-religieuze mensen, zoals atheïsten of filosofisch naturalisten, die een wetenschappelijke verklaring van het universum niet tegenstrijdig vinden met een spirituele beleving van de natuur.
25 oktober: Wilfried De Vlieghere: boeddhistische ecospiritualiteit In alle spirituele tradities van Oost naar West en van Noord naar Zuid vinden we een heropleving van de reeds van oudsher aanwezige nadruk op onze verbondenheid met de aarde en haar wezens. Het respect voor de aarde en haar wezens was steeds prominent aanwezig in het boeddhisme. Het is vooral de westerse wereld die vergeten lijkt te zijn dat we zijn ingebed in een groter, levend geheel. Wilfried De Vlieghere (Dhammaketu) sluit het weekend af met een inleiding in de boeddhistische ecospiritualteit.
2.
14 november 2015
Ullrich Melle: Transhumane ethiek: dierenethiek
In 1975 publiceerde de jonge Australische filosoof Peter Singer het ophefmakende boek Animal Liberation. Met dit boek lag hij aan de grondslag van een wereldwijde dierenbevrijdings- en dierenrechtenbeweging, die intussen in vele landen een aanzienlijke verbetering van het lot van de dieren heeft kunnen afdwingen. Onder invloed van deze beweging en de felle maatschappelijke discussie over de vele vormen waarop dieren in onze samenleving worden uitgebuit en misbruikt, verloor de ondergeschikte positie van dieren voor velen haar vanzelfsprekendheid. Dit neemt echter niet weg dat het reusachtige dierenuitbuitingssysteem waarop onze samenleving en economie steunt vooralsnog niet lijkt te wankelen. Het gebruik en verbruik van dieren – meestal zonder veel rekening te houden met hun behoeften en noden - is van alle tijden, en tenminste sinds de landbouwrevolutie is de menselijke samenleving en beschaving op veelvuldige manieren afhankelijk van de spierkracht, het vlees, de mest en tal van andere dierlijke producten. In de voorbije eeuwen en vooral in onze verstedelijkte industriële samenleving komt daar nog de therapeutische functie van de zogenaamde gezelschapsdieren bij. Zover de dierenethiek het ideaal van een volstrekt diergebruiksvrije samenleving bepleit, lijkt zij dus volstrekt utopisch. Op deze opleidingsdag zullen we ons verdiepen in de verschillende aanzetten en stromingen in de dierenethiek. Hierbij zal blijken dat elke discussie over de morele positie van dieren steeds ook een discussie over onze menselijkheid is. Dit verklaart de felheid waarmee dierenethische discussies gevoerd worden, zij raken ieder van ons in de kern van ons zelfbeeld.
3.
12 december 2015 Ullrich Melle: Transhumane ethiek: ecologische ethiek
De ethiek stelt regels op die ons verplichten om in ons gedrag rekening te houden met de belangen en rechten van anderen. De ecologische ethiek stelt de vraag of deze anderen ook niet-menselijke organismen en/of natuurlijke gehelen en processen kunnen zijn, zoals soorten, landschappen, rivieren, bergen, de aarde, weerspatronen, de golfstroom enz. Ter discussie staat in de ecologische ethiek dus een verruiming van onze morele aandacht en gevoeligheid zodat wij de wijze waarop wij dieren, planten en de natuur in al haar aspecten behandelen ethisch moeten verantwoorden. Economische voordelen en persoonlijke voorkeuren zijn dan niet meer voldoende om een bepaalde handeling of praktijk te rechtvaardigen. De ecologische ethiek deelt in alle problemen van de klassieke ethiek wat de vraag naar de grondslagen van de ethiek, naar haar inhoud en naar haar plaats in ons leven betreft. Ze wordt bovendien geconfronteerd met de voor haar specifieke vragen naar de precieze omvang en afbakening van de voorgestelde uitbreiding, met de vraag naar de uiteindelijke grondslag voor de morele status van individuele niet-menselijke organismen en van natuurlijke gehelen en met de vraag naar de precieze inhoud van een ecologische ethiek. Dit laatste vooral ook met het oog op de onvermijdelijke conflicten die in het verruimde ethische veld zullen ontstaan zowel tussen menselijke en nietmenselijke organismen, tussen menselijke samenleving en natuur, alsook tussen niet-menselijke organismen onderling en tussen individuele organismen en natuurlijke gehelen. Het is meer dan veertig jaar geleden dat de eerste monografie in de ecologische ethiek van de Engelse filosoof John Passmore onder de titel Man’s Responsibility for Nature is verschenen. In de voorbije decennia is gebleken hoe ingewikkeld en controversieel het vraagstuk van onze morele verhouding tot de natuur wel is. We zullen tijdens deze opleidingsdag trachten licht te werpen op de verschillende aanzetten in de ecologische ethiek en het debat in kaart te brengen.
4
4.
16 januari 2016 Glenn Deliège: Een landschap van betekenis: het verleden als toekomst voor het natuurbehoud
Jarenlang leek het begrip ‘wildernis’ elke relevantie verloren te hebben voor het natuurbehoud. Echte wildernissen zijn er immers niet meer en men moest zich maar concentreren op het behoud van biodiversiteit in vaak strak beheerde natuurreservaten. Een groeiende groep natuurbeschermers gelooft echter dat traditioneel natuurbeheer niet langer volstaat: het zou te statisch zijn, te duur en te weinig efficiënt. De natuur die er het resultaat van is, zou bovendien gedwee en te weinig opwindend zijn. Het antwoord op de huidige natuurcrisis is volgens hen te vinden in het creëren van nieuwe wildernissen: terreinen waar de natuur terug volledig zelf kan bepalen welke richting zij uitgaat. Waar komt de nieuwe wildernisidee vandaan en hoe verhoudt ze zich tot andere stromingen binnen het natuurbehoud? Waarom draait het eigenlijk binnen het natuurbehoud? Doorheen een bespreking van actuele thema’s binnen de filosofie van het natuurbehoud, komen we tot een eigen opvatting van natuurbehoud als behoud van betekenissen die in het landschap verankerd liggen.
5.
20 februari 2016 Dirk Holemans en Matthias Lievens: Commons
Het begrip Commons staat terug op de agenda in allerlei politieke discussies. Het heeft een lange geschiedenis, en lijkt in deze tijd een nieuwe relevantie te krijgen. In zijn meest rudimentaire betekenis verwijst het naar een goed in gemeenschappelijk beheer. Dat kan gaan om graasland, het milieu, open source software, het menselijk genoom … Daarbij gaat het niet zozeer over de aard van het goed, dan wel het feit dat het gemeenschappelijk beheerd wordt. Deze vorm van organisatie verschilt zowel van wat de overheid doet als wat we aan de markt overlaten. Commons houd je mee in stand als lid van een gemeenschap en zijn geen koopwaar. Dirk Holemans zal tijdens zijn lezing de ‘grammatica van de commons’ uiteenzetten, aan de hand van historische en hedendaagse voorbeelden. Commons verwijst hierbij naar burgerinitiatieven met telkens drie bouwstenen: het gemeengoed, de gemeenschap hiermee verbonden, alsook de collectieve regels en instituties die ervoor zorgen dat de commons blijft bestaan. Ze bieden eigenzinnige antwoorden daar waar markt en staat falen. Tegelijk is er de belangrijke vraag over de verhouding tussen overheid en commons. In het progressieve voorstel van de partnerstaat zal de overheid juist alles in het werk stellen opdat burgers commons kunnen oprichten en uitbouwen. Matthias Lievens zal ingaan op de rol die commons spelen in actuele sociale bewegingen en politieke theorievorming. Nieuwe vormen van sociaal protest, zoals de Indignados en radicale milieubewegingen, maar ook verzetsbewegingen van inheemsen, hebben de commons centraal geplaatst in het project van emancipatorische maatschappijverandering. Commons worden een cruciale inzet van nieuwe vormen van sociale strijd in de zogenaamde kenniseconomie, en ook urbane protestbewegingen die opkomen voor het ‘recht op de stad’ benaderen stedelijkheid steeds meer als een vorm van gemeengoed. Die recente fenomenen maken het mogelijk om op een nieuwe manier na te denken over democratie, autonomie en vrijheid.
6.
12 maart 2016
Alma Dewalsche: De ecologische crisis en het Zuiden
We bevinden ons vandaag midden in een allesomvattende ecologische crisis, die ook tal van andere crisissen op gang heeft gebracht. In essentie gaat het om een crisis van het model van “vooruitgang en ontwikkeling” zoals we dat in de loop van de decennia gestalte hebben gegeven. De ecologische crisis van vandaag is de vrucht van bijna drie eeuwen industriële ontwikkeling waarin de natuur gezien werd als een onuitputtelijke bron van rijkdom. Maar het is toch vooral sinds WOII dat de westerse
5
maatschappij is meegezogen in een ongeëvenaarde stroom van produceren, consumeren en innoveren. De motor van dit proces is de mythe van permanente economische groei. Dat systeem heeft ons heel veel weldaden gebracht. Maar die ontwikkeling is inherent verbonden aan de uitbuiting van het Zuiden en van de planeet. Noord en Zuid zijn met elkaar verbonden als een Siamese tweeling, twee kanten van dezelfde medaille, wanneer het over ontwikkeling en welvaart gaat. Het Zuiden kreeg de rol toebedeeld van leverancier van goedkope grondstoffen (sources). Ook afvalstromen en vervuiling (sinks) worden naar het Zuiden afgevoerd. Nog steeds kijkt het Westen vooral naar het Zuiden om zijn areaal uit te breiden voor biobrandstoffen en nieuwe landbouwgronden, met een groeiende problematiek van landgrabbing. Hoewel de industrielanden vaak de indruk willen wekken duurzaamheid hoog in het vaandel te dragen, gaat het toch vaak om vluchtroutes en nepoplossingen waarbij groene opties worden gerealiseerd ten koste van het Zuiden. De uitputting van de natuurlijke rijkdommen, de demografische groei, nieuw opkomende machten en aanslepende conflicten wijzen erop dat doorgaan op de ingeslagen weg uitgesloten is. Een radicaal nieuw concept voor ontwikkeling dringt zich op. Een alternatief in meervoud, met respect voor de pluriformiteit van landen, bevolkingsgroepen, culturen en biotopen. Met respect voor de toekomstige generaties en rekening houdend met de draagkracht van de planeet.
7.
16 april 2016 Biotechnologie en Virtualiteit Ike kamphof: Virtualiteit
Petra De Sutter: Biotechnologie, vloek of zegen? Biotechnologie maakt gebruik van technieken uit de moleculaire biologie om in de geneeskunde, het wetenschappelijk onderzoek, maar ook de industrie, voeding en landbouw nieuwe medicamenten, producten of gewassen te ontwikkelen. Voorbeelden zijn de in vitro productie van insuline door genetisch gemodificeerde dierlijke cellijnen, of nog de ontwikkeling van nieuwe levensmiddelen of wasproducten, en tenslotte ziekte- of pesticidenresistente landbouwgewassen. Technologische ontwikkeling 'in se' is moreel neutraal, maar de manier waarop de mens ze gebruikt niet steeds. Indien biotechnologie aangewend wordt in kankeronderzoek of om nieuwe levensreddende geneesmiddelen te ontwikkelen, zullen de meeste mensen dit toejuichen. Indien dezelfde biotechnologie gebruikt wordt om de voedselvoorziening te monopoliseren door middel van genetisch gemodificeerde landbouwgewassen, met eventuele nadelige gevolgen voor de toekomst van onze landbouw, de biodiversiteit en de boeren in het Zuiden, dan kunnen daar vraagtekens bij gesteld worden. In dit opleidingsdeel zullen we het hoe en waarom van biotechnologie en zijn toepassingen bespreken, de regulering evenals de maatschappelijke en ethische aspecten, en blijven stilstaan bij de vraag waarom genetische modificatie zoveel emoties oproept.
Ike Kamphof: Virtualiteit: einde van de realiteit? Nieuwe media en technologie veranderen de manier waarop we ons tot onze omgeving en tot elkaar verhouden. Maar hoe precies? Denkers wijzen er bezorgd op hoe de realiteit stilaan vervangen wordt door simulaties. Vanachter je computer kun je de hele wereld in beelden afreizen zonder werkelijk buiten te komen. Zelfs organisaties voor natuurbehoud doen een beroep op webcamera’s om mensen in contact te brengen met dieren. Zorg aan kwetsbare groepen wordt steeds vaker op afstand verleend. En beleven we vriendschap tegenwoordig niet vooral online of via het scherm van onze smartphone? Realiteit wordt virtualiteit. Er is zeker reden tot bezorgdheid, Tegelijk dienen we te waken voor speculaties die de complexiteit van de werkelijkheid negeren. In deze bijeenkomst verkennen we hoe een empirische filosofie kan helpen om de nieuwe technologisch bemiddelde relaties te onderzoeken en kritisch af te wegen.
8.
21 mei 2016 Dries Lesage: Ecologie en Politiek
Er gaapt een enorme kloof tussen de wetenschappelijke kennis over de ecologische crisis en de concrete manier waarop burgers en politiek er in het dagelijkse leven op inspelen. Men heeft de mond vol over de opwarming van de aarde die we nu moeten stoppen. Maar op het terrein staan gemakzucht, economische belangen en kortzichtige
6
electorale motieven trendbreuken in de weg. We laven ons aan technologische fata morgana’s – kernfusie, elektrische auto’s, geothermische energie –, waar het ooit wel eens van komt. Zolang de kapitalistische economie en levensstijlen maar niet drastisch hoeven te worden herzien. Zo houdt het hegemonische denken de mensen voor dat sociale en ecologische duurzaamheid te combineren valt met ongebreidelde groei van de economische welvaart. In de discussie zullen we het vooral over de politieke dimensie hebben. Wat betekent deze hegemonie voor onze samenleving? Hoe verhoudt de ecologische beweging zich er vandaag tegenover? Hoe kunnen we een tegenhegemonische kracht opbouwen en wat moeten diverse actoren – burgers, milieubeweging, academici, partijen – daarvoor doen?
Dirk Holemans: Ecologie, Democratie en Burgerschap De ecologische crisis vereist een radicale wijziging van de samenleving, van productie- en consumptiewijze, waarin zowel de huidige als de toekomstige generaties een stem hebben. Het huidig democratisch systeem zit echter gevangen in een korte-termijn electoraal perspectief, waardoor het structureel niet in staat is deze radicale koerswijziging door te voeren. Daarom is het ook een ecologische taak om werk te maken van een toekomstgericht model van democratie. Dit model vertrekt vanuit het concept van 'ecologisch burgerschap' dat uitgaat van autonomie in verbondenheid. Hierbij wordt de individuele vrijheid terug gekoppeld aan het algemeen belang. Een dergelijke dialogische democratie wil een koppeling maken tussen publieke besluitvorming en persoonlijke levensstijl, zonder de noties van individuele vrijheid en autonomie geweld aan te doen. Op deze wijze kan een maatschappelijk draagvlak worden opgebouwd voor de noodzakelijke ecologische trendbreuken. Daardoor kan ook de centrale vraag van zowel de politieke filosofie als de ecologie, 'hoe goed te leven', opnieuw centraal gesteld wordt in onze samenleving.
9.
Eindweekend 3-4-5 juni 2016 Jeanneke van de Ven: Terugkeer naar het Leven
Het eindweekend van de opleiding zal gericht zijn op inzichten en praktijken in innerlijke transitie gebaseerd op ‘Het Werk dat weer Verbindt’ van Joanna Macy. Immers maatschappelijke verandering is slechts mogelijk indien deze gedragen wordt door een waarachtige innerlijke verandering van haar leden. Veel mensen voelen zich diep geraakt door de ernstige schade die de natuur en het leven op aarde wordt toegebracht. Omdat we ons zo machteloos voelen, leidt deze pijn vaak tot schuldgevoelens of ontkenning, met als resultaat dat we onze geest afsluiten. Joanna Macy doet ons beseffen dat wanneer we onze pijn voor de wereld ontkennen of onderdrukken, we ook onze kracht ondermijnen om bij te dragen aan de heling ervan. Vanuit dit elementaire inzicht ontwikkelt zij al sinds de jaren ’70 het Werk dat weer Verbindt. Voor deze methode heeft zij geput uit systeemtheorie, diepe ecologie, ecopsychologie en verschillende spirituele tradities. Het Werk dat weer Verbindt helpt de weg voorbereiden voor de overgang van de industriële groeimaatschappij naar een levensondersteunende samenleving, een overgang die ook wel de ‘Grote Ommekeer’ wordt genoemd. Lesgevers De verschillende onderdelen van deze opleiding worden gegeven door Aardewerkers, en door mensen uit de brede ecologische beweging en uit de academische wereld: Herman De Dijn, emeritus hoogleraar, filosoof KULeuven Jacques Haers, prof Faculteit Theologie KULeuven, hoofd Universitaire Parochie
Wilfried De Vlieghere, Boeddhistisch Centrum Gent Jan De Zutter, lector Faculteit Vergelijkende Godsdienstwetenschappen Ullrich Melle, prof milieufilosofie KULeuven, Aardewerker Glenn Deliège, doctorandus in de milieufilosofie, universiteit Nijmegen Dirk Holemans, hoofdredacteur Oikos Alma De Walsche, journaliste bij MO Petra De Sutter, prof reproductieve geneeskunde UZ Gent, Senator & Raad van Europa voor Groen Ike Kamphof: Faculty of Arts and Social Sciences; Department of Philosophy; Maastricht Dries Lesage, postdoctoraal onderzoeker politieke wetenschappen UGent Jeanneke van de Ven, psychologe, ecofeministe, Aardewerkster Deze opleiding wordt gesteund door Oikos De opleiding gaat door bij een minimum aantal deelnemers van 25.
7
Praktisch
Data 23-25 oktober, 14 november, 12 december 2015, 16 januari, 20 februari, 12 maart, 16 april, 21 mei, 3-4-5 juni 2016
Uren Van 10u30 tot 13u en van 14u tot 16u30.
Plaats De opleiding gaat door in Het Achterhuis in Gent: Diksmuidestraat 41. Bereikbaarheid openbaar vervoer: vanaf station Gent Sint Pieters 15’ te voet of met tram 4. De weekends gaan door in Het Kasteeltje in Wijgmaal. Uitgebreide weg – en parkeerbeschrijvingen volgen na inschrijving.
Prijs Afhankelijk van je inkomen. De normale prijs is €475, eventueel in schijven te betalen. De minimumprijs voor kleine inkomens is €350. De werkgeversprijs bedraagt €650. In deze prijzen zijn de verblijfskosten voor de twee weekends inbegrepen. Het boek 'Mensen en Andere Dieren’ is voor degenen die voor het eerst inschrijven in de prijs inbegrepen. Voor diegenen voor wie het volgen van deze opleiding om financiële redenen moeilijk is, behoort een studiebeurs tot de mogelijkheden. Aardewerk zoekt sponsoring en stelt een aantal beurzen van €100 beschikbaar. Deze beurs kan met een korte motivatiebrief worden aangevraagd op
[email protected]. Het inschrijvingsgeld mag gestort worden op de rekening van Aardewerk IBAN: BE95 5230 8031 4358, BIC: TRIOBEBB, met vermelding: ‘Opleiding 2015-2016 Gent’.
Inschrijving Inlichtingen en inschrijven: telefonisch of elektronisch bij: Aardewerk Korte Herendaalstraat 8 3210 Lubbeek 016/23.60.16
[email protected] www.aardewerk.be
Meer over Aardewerk Aardewerk is een groep mensen, die zich laat inspireren door het ideeëngoed van de radicale ecologie en die vanuit deze inspiratie aan zelfverandering en maatschappelijke verandering wil werken. Aardewerk wil tevens een ontmoetingsplaats zijn voor alle mensen die op zoek zijn naar nieuwe leefwijzen die minder vervreemdend, minder verkwistend, minder gehaast en dwangmatig, die ecologisch meer duurzaam, solidair, rechtvaardig en vreugdevol zijn. Aardewerk wil bijdragen tot de uitbouw van een netwerk tussen bewegingen, groepen en initiatieven die vanuit ecologische, sociale en spirituele bewogenheid de bestaande opjaag-en verspillingseconomie afwijzen en die voor een mens- en natuurvriendelijke samenleving ijveren. Aardewerk schreef een manifest over de sociaal-ecologische crisis: zie website. www.aardewerk.be
8
