O O * Toekomst zwembaden in Súdwest-Fryslân. Een sprong in het diepe?

O14.001518

O14.001518*

Toekomst zwembaden in Súdwest-Fryslân Een sprong in het diepe?

2

INHOUDSOPGAVE Hoofdstuk 1: Samenvatting .......................................................................................................................... 4 Hoofdstuk 2: Inleiding .................................................................................................................................. 6 Hoofdstuk 3: Ontwikkelingen ....................................................................................................................... 7 § 1 Demografische ontwikkelingen .......................................................................................................... 7 § 2 Eigen kracht en zelfredzaamheid........................................................................................................ 8 § 3 Zwembaden en zwemwater ............................................................................................................... 8 § 4 Energy Service Company (ESCo) ......................................................................................................... 8 Hoofdstuk 4: Kaders en Visie ........................................................................................................................ 9 § 1 SWF sportkader .................................................................................................................................. 9 § 2 SWF kaders mobiliteit versus spreiding.............................................................................................. 9 § 3 SWF financieel en beleidsmatig kader.............................................................................................. 10 § 4 SWF kaders schoolzwemmen ........................................................................................................... 10 § 5 SWF visie gemeentelijke zwemvoorzieningen.................................................................................. 11 Hoofdstuk 5: Denklijnen ............................................................................................................................. 12 Hoofdstuk 6: Conclusies en aanbevelingen ................................................................................................ 16 § 1 Vooraf ............................................................................................................................................... 16 § 2 It Rak Sneek ...................................................................................................................................... 16 § 3 Vitaloo Bolsward ............................................................................................................................... 16 § 4 De Rolpeal Workum .......................................................................................................................... 17 § 5 Mounewetter Witmarsum ................................................................................................................ 17 § 6 Resumé ............................................................................................................................................. 18 Hoofdstuk 7:Voorstellen en actiepunten ................................................................................................... 19 § 1 Beslispunten ..................................................................................................................................... 19 § 2 Uit te werken actiepunten ................................................................................................................ 20 Bijlage 1: Huidige situatie publieke zwembaden ........................................................................................ 21 § 1 Zwembad It Rak Sneek...................................................................................................................... 21 § 2 Zwembad Vitaloo Bolsward .............................................................................................................. 23 § 3 Zwembad De Rolpeal Workum ......................................................................................................... 24 § 4 Zwembad Mounewetter Witmarsum ............................................................................................... 26 B “ E ................................ 27 § 1 Uitgangspunten ................................................................................................................................ 27 § 2 Onderzoekscomponenten ................................................................................................................ 27 § 3 Omgeving .......................................................................................................................................... 27 § 4 Ontwikkelingen en trends................................................................................................................. 28 § 5 Stand van zaken openbare zwembaden ........................................................................................... 28 § 6 Overcapaciteit................................................................................................................................... 29 § 7 Conclusie ........................................................................................................................................... 29 Bijlage 3: ESCo (Energy Service Company) ................................................................................................. 30

3

H OOFDSTUK 1: S AMENVATTI NG Na de fusie tot de gemeente Súdwest-Fryslân is het harmoniseren van het beleid voor de gemeentelijke zwembaden uitgewerkt. Daarnaast kwam er in 2012 een bezuinigingstaakstelling op het beleidsterrein Sport van € 840.000 die in 2016 gerealiseerd moet worden. Daarvan wordt € 370.000,- toegerekend aan het onderdeel zwembaden in Súdwest- Fryslân. Door de aanwezigheid van 3 overdekte zwembaden en een buitenbad is het in het licht van de harmonisatie van het beleid nodig gebleken om een visie te ontwikkelen op de gemeentelijke zwembaden. Op grond van deze visie is het dan mogelijk om gerichte beleidskeuzes te maken, die er toe moeten leiden, dat de bezuinigingsopdracht uitgevoerd kan worden. De gemeente Súdwest-Fryslân heeft met Sneek en Bolsward een stedelijke zone langs de A7. Hier woont de helft van het aantal inwoners van de gemeente. In die stedelijke zone is ook een belangrijk deel van het voorzieningenniveau aanwezig. De bevolkingsopbouw laat zien dat het aantal ouderen in onze gemeente iets meer is dan gemiddeld. In alle kernen zal in de periode tot 2021 een daling van het aantal basisschoolleerlingen plaatsvinden. Dit is het sterkst voelbaar in de dorpen rondom Sneek en in Bolsward. Ontwikkelingen op het gebied van zwembaden laten zien dat het gebruik verschuift van recreatief zwemmen naar doelgroepenzwemmen. In onze gemeente wordt deels in de behoefte van recreatief zwemmen voorzien door het vele buitenwater en de private recreatieve voorzieningen langs de IJsselmeerkust. Op het gebied van sport, sociale cohesie en volksgezondheid wordt in de Ontwikkelvisie voor SWF (2012) gesteld dat het belangrijk is veel te bewegen en dat sportvoorzieningen goed toegankelijk moeten zijn. Voor de toeristen en recreanten heeft een zwembad ook de belangrijke functie van slechtweervoorziening. Samenwerken, bedrijfsmatiger werken en efficiënter beheer van accommodaties is noodzakelijk omdat er minder middelen (geld) beschikbaar komen. Het bovenstaande leidt tot de visie dat publieke zwembaden met financiële ondersteuning van de gemeente: - op redelijke afstand liggen, ca. 20 kilometer vanaf woon- of verblijfplek; - eenvoudig en toekomstbestendig (duurzaam) zijn; - het bevorderen van gezondheid, leren zwemmen en sportbeoefening centraal hebben staan. Uit onderzoek van Drijver en Partners1 naar het beheer en exploitatie van de vier publieke zwembaden (die door de gemeente financieel ondersteund worden), blijkt dat er in de gemeente meer zwemwater dan noodzakelijk is om aan de maatschappelijke behoefte te kunnen voldoen. Dit heeft een negatief effect op de exploitatie van die zwembaden. Op grond van vooral het afstandscriterium en de huidige exploitatiegegevens van de zwembaden, wordt er voor gekozen om als gemeente zwembad Vitaloo in Bolsward niet langer financieel te ondersteunen voor de exploitatie. Als het huidige contract met Optisport voor de exploitatie van dit zwembad afloopt, zal een andere organisatie het zwembad van de gemeente over moeten nemen, of het wordt gesloten. Dan is er voor alle inwoners nog steeds een gemeentelijk binnenbad binnen redelijke afstand. Dit geldt niet bij sluiting van het zwembad in Workum of in Sneek. In opdracht van de gemeenteraad is nader onderzocht of er ook alternatieven mogelijk zijn voor zwembad Vitaloo, zodat sluiting van dat zwembad voorkomen kan worden. Gesprekken daarover met belanghebbende partijen, hebben geleid tot serieuze contacten met een drietal partijen (waaronder de huidige exploitant). Geen van deze partijen heeft een voldoende uitgewerkt plan voor kunnen leggen, waarin het zwembad geopend kan blijven zonder gemeentelijke financiële steun. Een lagere gemeentelijke bijdrage zou wel mogelijk zijn, maar omdat dan de besparingsopdracht niet kan worden gehaald, worden deze voorstellen niet verder meegenomen in de voorliggende besluitvorming. 1

4

Een nieuwe kijk op de zwembaden, gemeente Súdwest-Fryslân, Drijver en Partners, 3 juli 2012.

Op basis van het externe onderzoek (“Een nieuwe kijk op de zwembaden”) en de visie op gemeentelijk zwembadbeleid, wordt voorgesteld: 1. Het overdekte binnenbad van zwembad It Rak in Sneek in stand te houden. 2. Het buitenbad van It Rak te Sneek definitief te sluiten, vanwege de slechte exploitatie vooruitzichten (o.a. door hoge onderhoudskosten) en dit een positief effect heeft op de gemeentelijke exploitatiebijdrage. 3. Het stopzetten van de tijdelijke aanvullende subsidie van de gemeente ad € 56.000,- aan Optisport Sneek BV, omdat Optisport Sneek BV over de afgelopen jaren positieve resultaten heeft behaald plus het buitenbad is gesloten. 4. De gemeentelijke bijdrage aan Vitaloo Bolsward per 1 januari 2018 stop te zetten. 5. Te onderzoeken op welke wijze Vitaloo Bolsward na 1 januari 2018 in stand kan blijven zonder gemeentelijke bijdrage. 6. Het huidige sportcomplex De Rolpeal tot 2018 in stand te houden. 7. Te onderzoeken waar en op welke wijze een duurzame zwemvoorziening in Workum in stand gehouden kan worden. 8. De subsidie aan openluchtzwembad Mounewetter te Witmarsum terug te brengen met € 11.500,(10%) naar maximaal € 103.500,- per jaar. 9. De begroting van de gemeente te wijzigen door het budget voor schoolzwemmen over te hevelen van programma 2 naar programma 3. Daardoor kan een tekort in de besparingsdoelstelling voor sport (deels) worden weggewerkt door een besparing op de subsidie voor schoolzwemmen. 10. Zwembad It Rak betrekken bij de pilot ESCo. De volgende actiepunten worden de komende 2 jaren uitgewerkt: 1. Het huidige zwembad De Rolpeal tot 2018 in stand houden. Ondertussen wordt onderzocht waar en op welke wijze er een duurzame zwemvoorziening in Workum gerealiseerd kan worden. 2. De meest doelmatige exploitatievorm bepalen voor de zwembaden die in stand gehouden worden, waarbij een nieuwe afweging moet worden gemaakt cf. het afwegingskader "Klear foar de mienskip" (zelf doen of uitbesteden). 3. Zwembad It Rak betrekken bij de pilot ESCo.

5

H OOFDSTUK 2: I NLEIDING Met de fusie van vijf gemeenten naar één gemeente per 1 januari 2011 zijn er vier zwembaden die met een financiële bijdrage van de gemeente in stand gehouden worden. De wijze waarop dat gebeurt is verschillend. Ook de hoogte van de bijdrage is verschillend. Op 28 juni 2012 heeft de gemeenteraad – in het kader van de bezuinigingsoperatie - besloten tot een bezuiniging van € 840.000,- op het beleidsveld Sport, te behalen in 2016. Daarvan wordt € 370.000,toegerekend aan het onderdeel zwembaden in Súdwest- Fryslân. Deze twee gebeurtenissen zijn aanleiding om de rol van de gemeente in het in stand houden van publieke zwembaden te evalueren. De opgelegde bezuinigingstaakstelling is fors als je kijkt naar het beschikbare budget voor zwembaden. Dit betekent dat er duidelijke keuzes gemaakt moeten worden. Dit heeft gevolgen voor het voorzieningenniveau in de gemeente. Dit kan pijnlijk zijn voor inwoners. Maar gezien de bezuinigingstaakstelling onontkoombaar. In deze visie worden de keuzes voorgesteld. Het college heeft op 29 november 2011 besloten een onderzoek te laten doen naar de wijze waarop de zwembaden in de gemeente geëxploiteerd en beheerd worden. Het onderzoek is op 1 juli 2012 opgeleverd. Vervolgens is het besproken door de raadscommissie Boarger en Mienskip op 17 en 31 oktober 2012. De gemeenteraad heeft in zijn vergadering van 15 november 2012 besloten het onderzoeksrapport voor kennisgeving aan te nemen en scenario 2 uit te werken. Uitgangspunt van dat scenario is dat iedere inwoner van de gemeente binnen 20 kilometer minimaal één publiek binnenbad in de eigen gemeente moet kunnen bereiken. Dat betekent in het geval van onze gemeente afstoting van één publiek binnenbad. De huidige situatie rondom de exploitatie van zwembaden heeft geleid tot gesprekken met Optisport BV. De gesprekken zijn nog gaande. Deze visie heeft tot doel te bepalen welke zwembaden de gemeente financieel blijft ondersteunen. Over de wijze waarop de gemeente zwembaden in de toekomst financieel zal gaan ondersteunen, met wie, hoe binnen de bestaande contracten andere afspraken gemaakt kunnen worden, dan wel er nieuwe vormen worden ontwikkeld volgen verdere voorstellen. In deze notitie wordt ingegaan op de ontwikkelingen en de huidige situatie, en hij leidt tot een visie op het te voeren beleid. Er wordt gekeken naar de haalbaarheid van de opgelegde bezuinigingen, gevolgd door conclusies en aanbevelingen. Voor de uitwerking van de visie worden een paar actiepunten benoemd. Bijlage 1 geeft een beschrijving van de huidige situatie van de zwembaden op het gebied van beheer, exploitatie, bouwkundig en financieel. In bijlage 2 is als achtergrondinformatie een korte samenvatting gegeven van het onderzoek “Een nieuwe kijk op zwembaden in Súdwest-Fryslân”. In Bijlage 3 komt de provinciale pilot Energy Service Company (ESCo) aan de orde. Deze notitie heeft betrekking op de overdekte publieke zwembaden in de gemeente Súdwest-Fryslân. Daarom komt het openluchtbad Mounewetter in Witmarsum maar zijdelings aan de orde. Dat heeft te maken met het bijzondere karakter van het bad. Het is een openluchtbad dat maar een deel van het jaar open is. Het heeft niet dezelfde functie als een overdekt bad. De exploitatielasten zijn anders en lager, ook door de inzet van een groot aantal vrijwilligers. Mounewetter wordt door een zelfstandig opererende stichting geëxploiteerd. De gemeente heeft hiermee alleen een subsidierelatie. Vanaf 1 januari 2018 valt openluchtbad De Klomp in Wommels binnen onze gemeentegrenzen, vanwege een gemeentelijke herindeling. In deze visie wordt dit zwembad verder niet genoemd vanwege dezelfde redenen als hierboven aangegeven bij het openluchtbad Mounewetter. Openluchtbad De Klomp wordt door een zelfstandig opererende stichting geëxploiteerd. Omdat het hier een buitenbad betreft is de 20 kilometernorm, genoemd in de visie, niet van toepassing. Deze norm heeft alleen betrekking op publieke binnenbaden.

6

H OOFDSTUK 3: O NTWIKKELINGEN Om tot een goede visie te komen en besluiten te kunnen nemen over het invullen van de bezuinigingsopgave is het van belang de relevante ontwikkelingen en het beleid van de gemeente te beschrijven.

§ 1 Demografische ontwikkelingen Onderstaande gegevens geven kort inzicht in de bevolkingsontwikkeling. Deze ontwikkelingen spelen een rol in de te maken keuzes met betrekking tot de toekomst van een voorziening als een overdekt zwembad en de functie van een dergelijk zwembad. De gemeente Súdwest-Fryslân heeft 74 kernen. Sneek is met 33.000 inwoners de grootste kern dan volgen Bolsward met ca. 10.000 inwoners en Workum met ruim 4300 inwoners. Op 1 januari 2014 heeft er een grenscorrectie plaatsgevonden met de gemeente Boarnsterhim, waardoor 5 kernen met in totaal ca. 1.700 inwoners ten noordoosten van Sneek aan de gemeente werden toegevoegd. Het totaal aantal inwoners komt daarmee op ca. 84.200. De bevolkingsopbouw wijzigt. Er is sprake van een afname van het aantal kinderen en jongeren en een toename van het aantal ouderen. De verwachting is dat de stagnatie in bevolkingsgroei en de daarop volgende daling wat later zal plaatsvinden dan in andere delen van Fryslân. Het percentage ouderen in Súdwest-Fryslân (17 à 18%) ligt hoger dan het gemiddelde van 16% voor Nederland. Naar verwachting zal het aantal ouderen de komende 30 jaar met 50% stijgen ten opzichte van 2011. aantal inwoners 0-19 jarigen 20-64 jarigen 65-plussers Totaal

2011 20.590 47.519 14.336 82.445

% 25% 58% 17% 100%

2020 18.796 46.710 17.533 83.039

% 23% 56% 21% 100%

2030 17.999 44.645 20.346 82.990

% 22% 54% 25% 100%

2040 18.138 42.088 22.404 82.630

% 22% 51% 27% 100%

De leerlingenprognoses die afgelopen jaar voor onze gemeente zijn opgesteld laten zien dat het aantal leerlingen en studenten in onze gemeente zal afnemen. In de dorpen rond Sneek en de stad Bolsward is die daling het sterkst voelbaar. Korte termijn Lange termijn Korte termijn Lange termijn 4 jaren 15 jaren Daling in % Daling in % 1-okt-13 1-okt-17 1-okt-28 Sneek 3036 2951 2836 -3% -7% Kernen rondom Sneek* 879 683 599 -22% -32% Bolsward 1041 1014 872 -3% -16% Kernen rondom Bolsward 346 275 238 -21% -31% Heeg-Woudsend 632 600 532 -5% -16% Witmarsum/Arum 452 443 433 -2% -4% Makkum 380 368 320 -3% -16% Workum 652 658 566 1% -13% Koudum 503 495 404 -2% -20% TOTAAL 7921 7487 6800 Tabel 1: Leerlingenprognoses basisonderwijs peildatum 1 oktober 2013. Exclusief Boarnsterhim (echte update komt na oktober 2015), Exclusief Littenseradiel. Exclusief speciaal onderwijs (= in Sneek verschil van 500 leerlingen t.o.v. peildatum 1 oktober 2011). 1-okt-11 Lange termijn Raerd 96 75 Sibrandabuorren 59 44 Tersoal 51 40 TOTAAL 206 159 Tabel 2: Gegevens Boarnsterhim(niet verwerkt wegens andere onderzoeksopzet). 7

§ 2 Eigen kracht en zelfredzaamheid Binnen de samenleving is in toenemende mate sprake van zelfredzaamheid en eigen kracht. Door de economische crisis en de daarmee gepaard gaande bezuinigingen bij met name de overheid en maatschappelijke instellingen wordt meer overgelaten aan eigen initiatief en vrijwilligers. Dat heeft tot gevolg dat er initiatieven ontstaan vanuit de samenleving waarbij met de nodige creativiteit en vindingrijkheid maatschappelijke voorzieningen in stand gehouden worden. Samenwerken en bundelen van krachten is daarbij van doorslaggevende betekenis. Er zijn voorbeelden dat inwoners en instellingen het heft in eigen handen nemen en zelf maatschappelijk vastgoed – zoals dorpshuizen en multifunctionele centra - in hun dorp of wijk exploiteren. De exploitatie van buitenbad Mounewetter in Witmarsum is een goed voorbeeld van eigen kracht. Het bad wordt succesvol geëxploiteerd door een stichting die voor het merendeel bestaat uit vrijwilligers. Dit is een unieke situatie waarbij de exploitatie van een zwembad onderdeel is geworden van een dorpscultuur en breed door de samenleving gedragen wordt. Er zijn echter geen succesvolle initiatieven bekend van zwemverenigingen of burgerinitiatieven die in staat zijn zelfstandig een binnenbad te exploiteren. Er zijn wel initiatieven, ook elders in het land, maar die zijn uitzonderlijk en komen veelal in bijzondere situaties tot stand. Daarbij is het wel zo dat gemeenten moeten bijdragen aan instandhouding, hetzij incidenteel hetzij structureel.

§ 3 Zwembaden en zwemwater Dertig jaar geleden waren gemeentelijke zwembaden hoofdzakelijk bedoeld voor sportgebruik en leren zwemmen. Zeker het leren zwemmen via het basisonderwijs – het zogeheten schoolzwemmen – was in onze waterrijke omgeving een belangrijke drijfveer om een zwembad te hebben. Naast het bieden van vertier waren veiligheid en zelfredzaamheid daarbij belangrijke argumenten. Zwembaden waren eenvoudig en doelmatig en investeringen waren te overzien. In de loop van de jaren heeft een breed scala aan recreatieve toevoegingen zijn intrede gedaan, zoals glijbanen, recreatiebaden, whirlpools, etc. Een kortstondige periode waren deze toevoegingen een absoluut schot in de roos, maar de exploitatie en beheer van zwembaden is daardoor vele malen ingewikkelder en duurder geworden. Elke gemeente exploiteerde wel één of meerdere zwembaden. In Fryslân kennen we inmiddels ca. 40 openbaar toegankelijke zwembaden op ca. 650.000 inwoners, met daarnaast nog een aantal zwemscholen. De laatste 10 jaar neemt het recreatieve gebruik af door alternatieve vormen van vertier en door een hogere kwaliteit van het buitenwater. In onze gemeente hebben wij veel buitenwater. Ook al is niet al het buitenwater geschikt als zwemwater, toch wordt op verschillende plekken wel in het buitenwater gezwommen. Buitenwater beantwoordt daarmee aan een deel van de maatschappelijke behoefte. Daarnaast zijn er bij steeds meer recreatieve voorzieningen, (campings, recreatieparken en jachthavens), zwemwatervoorzieningen aanwezig. Zeker langs de IJsselmeerkust zijn veel recreatieve voorzieningen. De combinatie met zwemwater zorgt voor een grote aantrekkingskracht. Hierdoor zijn in onze gemeente aanwezige buitenbaden bij gemeentelijke zwembaden gesloten. De demografische ontwikkelingen en het grote aanbod aan buitenwater verklaart dat er in onze gemeente minder behoefte is aan recreatief zwemwater, maar meer aan een basisvoorziening voor doelgroepenzwemmen en het in verenigingsverband beoefenen van wedstrijdzwemmen en waterpolo. Een zwembad in met name het zuidelijke deel van de gemeente kan voorzien in de behoefte als slechtweervoorziening. Er is geen wettelijke regeling waaruit is af te leiden dat de instandhouding van openbare zwembaden een aan de gemeente toebedeelde publiekrechtelijke taak is.

§ 4 Energy Service Company (ESCo) De provincie Fryslân is gestart met een pilot ESCo (Energy Service Company, zie bijlage 3) bij sportaccommodaties, zwembaden en dorpshuizen. Behalve de energiebesparende maatregelen en het verduurzamen van gebouwen is een ander belangrijke pijler de provinciale werkgelegenheid in de installatie- en bouwsector. De gemeente Súdwest-Fryslân is één van de deelnemers van de pilot. Voor de zwembaden It Rak en Vitaloo is een energiescan gemaakt, vooruitlopend op nadere besluitvorming over deelname van deze baden aan de ESCo-pilot.

8

H OOFDSTUK 4: K ADERS

EN

V ISIE

§ 1 SWF sportkader Bij het bepalen van een visie op het in standhouden van openbare zwembaden en de rol die de gemeentelijke overheid daarin moet spelen is met name de kadernota Sport 2 en de beleidsnota Sport en Bewegen3 van belang. In de kadernota Sport worden 3 hoofdkaders benoemd, namelijk a. SWF doet mee, b. SWF presteert en c. SWF faciliteert. Van belang voor deze zwembadvisie is de hoofddoelstelling van “SWF doet mee” en “SWF faciliteert”. Dat laatste komt tot uitdrukking in het accommodatiebeleid. Alle inwoners van SWF moeten op hun eigen niveau kunnen sporten en/of bewegen. Voor deze zwembadvisie is relevant dat de gemeente het inzetten van vrijwilligers stimuleert en ondersteunt en dat de gemeente de samenwerking tussen sportaanbieders stimuleert. Sport- en beweegvoorzieningen in SWF zijn laagdrempelig, goed toegankelijk, evenwichtig verspreid en duurzaam. Zwembaden zijn in de nota Sport en Bewegen aangemerkt als gemeentelijke voorziening. De onder- of overcapaciteit, de gebruiksmogelijkheden en de bezetting van alle sport- en beweegaccommodaties worden in kaart gebracht. Op basis daarvan gaan we kijken op welke manier het maatschappelijk en financieel rendement van deze accommodaties kan worden verbeterd. Bij realisatie en instandhouding van (grootschalige) sport- en beweegaccommodaties zoeken we samenwerking met andere sectoren en het bedrijfsleven. Het in gebruik geven van binnensportaccommodaties wordt meer dan afstemmen op behoeften van gebruikers, wat tot nu toe het geval was. Deze zwembadvisie is een specifieke uitwerking van de in onze gemeente aanwezige zwembadaccommodaties. Op basis van deze visie kunnen beslissingen voor de toekomst genomen worden. Zwembaden in Súdwest-Fryslân hebben vanuit het oogpunt van gezondheid, sociaal welbevinden en sport bestaansrecht. Belangrijk daarbij is dat de zwembaden laagdrempelig, goed toegankelijk, evenwichtig verspreid en duurzaam zijn. Hierbij wordt volgens de Ontwikkelvisie 4 een relatie gelegd met de omvang van een kern of het aantal toeristen. Dit leidt tot de conclusie dat een zwembad een voorziening is die in een grotere kern thuishoort. Zwembaden hebben ook een toeristische, recreatieve functie. In de Visie Toerisme & Recreatie 20122022 5 wordt aangegeven om te werken aan goede verbindingen tussen watersport, horeca, evenementensector, gemeente en sport. Watersport (sportieve recreatie op en in het water) is niet alleen het vele buitenwater maar ook de zwembaden in de gemeente Súdwest-Fryslân.

§ 2 SWF kaders mobiliteit versus spreiding Op het platteland is er sprake van toenemende mobiliteit, d.w.z. het gebruik van de auto neemt toe. Dat heeft te maken met het afnemen van het voorzieningenniveau in kleinere kernen. Inwoners moeten voor hun basisvoorzieningen verder reizen. Het openbaar vervoer in plattelandsgebieden is beperkt. De bereikbaarheid van kleine kernen met het openbaar vervoer staat onder druk. Welke afstanden en welke reistijden aanvaardbaar zijn is afhankelijk van het type (basis)voorziening. Dat kan dus per voorziening verschillend zijn. De ervaring is dat gemeentegrenzen daarbij geen rol spelen. Oriëntatie op een kern met genoeg voorzieningen heeft te maken met nabijheid en niet met gemeentegrenzen.

2

“Een leven lang sporten en bewegen voor iedereen”, vastgesteld door de gemeenteraad in zijn vergadering van 23 februari 2012. 3 Vastgesteld door de gemeenteraad in zijn vergadering van 13 december 2012. 4 Vastgesteld door de gemeenteraad in zijn vergadering van 22 maart 2012. 5 Visie Toerisme & Recreatie gemeente Súdwest-Fryslân 2012-2022. Vastgesteld door de gemeenteraad in zijn vergadering van 16 mei 2013. 9

In Nederland wordt over het algemeen voor een voorziening als een overdekt zwembad een reisafstand van 20 kilometer aanvaardbaar gevonden. Andere factoren die daarbij een rol spelen zijn:  aantrekkelijkheid van de accommodatie;  beschikbare vervoersmiddelen;  nabijheid van andere accommodaties;  het belang dat wordt toegekend aan de (zwem)sport. Uit het extern onderzoek is gebleken dat aan deze voorwaarden wordt voldaan als er, naast It Rak in Sneek, ook een zwembad in (de omgeving van) Workum is. Initiatieven uit de (dorps)gemeenschap voor het behouden en oprichten van voorzieningen worden gesteund onder de voorwaarde dat de maatschappelijke en economische rentabiliteit voor de lange termijn is aangetoond.

§ 3 SWF financieel en beleidsmatig kader Een belangrijk financieel kader is de jaarlijkse begroting en de vastgestelde bezuinigingen. De gemeente ziet zich geconfronteerd met minder inkomsten, vooral als gevolg van bezuinigingen door het Rijk. In de vergadering van 28 juni 2012 heeft de gemeenteraad ingestemd met een pakket van besparingsmaatregelen. Hieronder valt ook een structurele besparing op sport die vanaf 2016 € 840.000,- moet bedragen. Daarvan wordt € 370.000,- toegerekend aan het onderdeel zwembaden in de gemeente Súdwest-Fryslân. Uit de beleidsnota Sport en Bewegen is een aantal financiële kaders en richtingen af te leiden die uitgangspunt zijn bij te maken keuzes. Deze zijn: 1. Het streven naar multifunctionele accommodaties en meervoudig gebruik van accommodaties; 2. Het op verschillende manieren bevorderen van de publiek-private samenwerking wat betreft het sportaccommodatiebeleid, door onder andere bepaalde verantwoordelijkheden voor sportaccommodaties aan de gebruikers te geven; 3. Meer dan tot dusver samenwerking te zoeken met andere sectoren en het bedrijfsleven bij het realiseren en in stand houden van (grootschalige) sport- en beweegaccommodaties. Vooral in de recreatief-toeristische sector zijn daarvoor kansen; 4. Sportaccommodaties waar mogelijk onder de werking van het zogenaamde Sportbesluit brengen, als daar fiscale voordelen mee te behalen zijn; 5. Bij het instandhouden van accommodaties kritisch kijken naar de vraag vanuit de gebruiker. Uitwerking van deze kaders met daarbij de bezuinigingstaakstelling als harde randvoorwaarde geeft richting aan de te maken keuzes.

§ 4 SWF kaders schoolzwemmen Het is in een waterrijke gemeente, zoals de onze, van groot belang dat kinderen op jonge leeftijd zelfredzaam zijn in water. Vanouds wordt hiervoor via de bassischool aan de groepen 4 en 5 het leszwemmen aangeboden, dat door de gemeente financieel wordt ondersteund. In het kader van de harmonisatie van het schoolzwemmen (als gevolg van de fusie) is besloten dat het schoolzwemmen financieel ondersteund blijft. Maar dat de tegemoetkoming in het vervoer van en naar het zwembad vanuit de school niet meer vergoed wordt door de gemeente. Dat heeft tot gevolg dat minder scholen gebruik maken van schoolzwemmen. Eerder was er al een verschuiving in het karakter van het schoolzwemmen ontstaan. Het uurtje schoolzwemmen is niet meer “leren zwemmen”, maar een “natte gymles”. De meeste kinderen leren namelijk al eerder zwemmen, omdat ouders zelf de verantwoordelijkheid nemen hun kinderen zwemles te laten volgen en dit zelf te betalen. Gezien deze ontwikkelingen oriënteren wij ons op de wijze waarop het leren zwemmen door jonge kinderen ondersteund kan blijven. Wij zullen met voorstellen komen met betrekking tot een nieuwe subsidieregeling. Wij denken daarbij o.a. aan een vangnetregeling die erin voorziet dat kinderen uit minder draagkrachtige gezinnen financieel ondersteund worden bij het leszwemmen.

10

§ 5 SWF visie gemeentelijke zwemv oorzieningen Het gemeentebestuur wil blijven zorgen voor voldoende zwembadwater. De belangrijkste motivatie om daar ook financiële middelen voor beschikbaar te hebben, is het bevorderen van zelfredzaamheid en veiligheid. We hebben een waterrijke gemeente, dus het leren zwemmen en het onderhouden van die vaardigheid is het waard om financieel te blijven ondersteunen. Andere argumenten om een publieke binnenbadaccommodatie financieel te blijven ondersteunen zijn: 1. Het stimuleren van sport en voldoende bewegen. Zwemwater biedt een grote verscheidenheid aan mogelijkheden voor sport en bewegen, die niet op een andere manier in te vullen zijn; 2. Het hebben van recreatievoorzieningen. Onze gemeente heeft veel te bieden op het gebied van toerisme en recreatie. Een zwembad als slechtweervoorziening kan een welkome aanvulling zijn op het aanbod; 3. Het bevorderen van sociale- en maatschappelijke betrokkenheid. Zwemmen is een sociale activiteit, die bijdraagt aan de zelfstandigheid en zelfredzaamheid van burgers. De publieke binnenbaden moeten duurzaam (d.w.z. toekomstbestendig), goed toegankelijk en goed over de gemeente verspreid zijn. In een plattelandsgemeente als die van ons is het redelijk wanneer publieke binnenbaden voor het merendeel van de bevolking binnen 20 kilometer te bereiken zijn. Gezien de veranderende bevolkingspopulatie en de beschikbare financiële middelen zal het gaan om eenvoudige, doelmatige voorziening(en) die primair geschikt zijn voor zweminstructie, doelgroepenzwemmen en zwemsport. Maar vanzelfsprekend worden de gemeentelijke binnenbaden ook recreatief gebruikt. Alle zwembaden moeten voldoen aan de eisen op het gebied van veiligheid en hygiëne. Initiatieven uit de stads- en dorpsgemeenschappen voor het behouden en oprichten van voorzieningen worden ondersteund onder de voorwaarde dat het maatschappelijke en financieel rendement voor de lange termijn is aangetoond. Dit leidt tot de volgende visie: Mensen die de gemeente Schemaatje erin weer in plakken!Súdwest-Fryslân wonen of verblijven, kunnen binnen een reisafstand van 20 kilometer gebruik maken van een publiek binnenbad. Kernfuncties van de publieke binnenbaden in de gemeente Súdwest-Fryslân zijn:  het bevorderen van veiligheid en zelfredzaamheid;  het bevorderen van gezondheid;  sportbeoefening;  verbindingen creëren tussen toerisme & recreatie. De publieke binnenbaden in Súdwest-Fryslân zijn toekomstbestendig, eenvoudig en doelmatig van opzet. Activiteiten die worden aangeboden zijn gericht op specifieke doelgroepen.

11

H OOFDSTUK 5: D ENKLIJNEN Inleiding Op 28 augustus 2013 is deze notitie "Toekomst zwembaden in Súdwest-Fryslân: een sprong in het diepe?" behandeld in de commissie Boarger en Mienskip. De commissie Boarger en Mienskip heeft het college gevraagd te verkennen wat er in de samenleving van Bolsward aanwezig is aan ideeën en concrete plannen met betrekking tot zwembad Vitaloo en aan te geven of er mogelijkheden zijn om het zwembad in Bolsward op die manier open te houden. Naar aanleiding hiervan zijn in het najaar van 2013 met verschillende partijen gesprekken gevoerd. Eén partij vertegenwoordigde de samenleving van Bolsward. De overige partijen betroffen marktpartijen (waaronder de huidige exploitant). Op dit moment hebben wij van geen van deze partijen een voldoende uitgewerkt voorstel mogen ontvangen, waaruit duidelijk wordt hoe zij het zwembad in Bolsward willen exploiteren zonder gemeentelijke bijdrage. Wel konden partijen het zwembad exploiteren door middel van een lagere structurele subsidiebijdrage. De conclusie is dat het gevraagde initiatief vanuit de samenleving ook een structureel exploitatie tekort laat zien. Daarmee wordt de opgelegde bezuinigingstaakstelling niet gehaald. Door de twee marktpartijen zijn slechts globale voorstellen ingediend, die ook beide uitgaan van exploitatie van het zwembad met gemeentelijke bijdragen. Het beleidsterrein Sport heeft sinds 2012 een bezuinigingstaakstelling van € 840.000 die vanaf 2016 gerealiseerd moet worden. Daarvan wordt € 370.000,- toegerekend aan het onderdeel zwembaden in Súdwest-Fryslân. Rekening houdende met deze bezuinigingstaakstelling is er een aantal scenario's denkbaar die uiteindelijk uitmonden in twee richtingen. Scenario 1 Geen gemeentelijke bijdrage verstrekken aan zwembad Vitaloo vanaf 1 januari 2018, en de exploitatie overlaten aan de samenleving. Zwembad Vitaloo zal door één van de twee bovengenoemde kandidaten worden geëxploiteerd. Het contract met Optisport wordt niet verlengd. Voordelen: 1. De gemeente is niet langer meer (eind) verantwoordelijk voor het zwembad. De gemeente draagt het eigendom van het zwembad over aan een private partij. Om eigenaar van de ondergrond te blijven, kan een recht van opstal worden gevestigd. 2. Door geen gemeentelijke bijdrage meer te verstrekken aan Vitaloo wordt voor 90% voldaan aan de besparingsopdracht. Vanaf 1 januari 2018 wordt er een bezuiniging gerealiseerd van € 356.338,-. 3. Er hoeft ‘slechts’ eenmalig een bedrag voor groot onderhoud in het zwembad te worden geïnvesteerd. Daarna kan dit zwembad als kapitaalgoed uit de gemeentelijke begroting worden gehaald. 4. Een van de kandidaten betreft een stichting met vrijwilligers uit Bolsward. Er is dus draagvlak vanuit de samenleving om Vitaloo te exploiteren. 5. De kandidaten kunnen de energiescan gebruiken om met een onderneming een ESCo af te sluiten. Hierdoor kunnen zij, zonder zelf te investeren, een aanzienlijke besparing realiseren op hun energielasten. Hierdoor wordt het exploiteren van het zwembad eenvoudiger. Nadelen: 1. Een van de kandidaten betreft een onderneming. Deze onderneming zal de exploitatie van Vitaloo vanaf 1 januari 2018 niet zomaar over kunnen nemen van Optisport. Er zal dan aanbesteed moeten worden. 2. Er is sprake van de Wet Overgang ondernemingen. Dit houdt in dat de nieuwe exploitant het personeel van Optisport zal moeten overnemen. Beide kandidaten hebben aangegeven niet al het personeel over te kunnen nemen. De personeelslasten drukken te zwaar op de exploitatie. 3. De continuïteit van vrijwilligers in de stichting. Wanneer vrijwilligers weg gaan en er geen nieuwe vrijwilligers worden gevonden, dan komt de exploitatie van Vitaloo in gevaar. 4. De stichting zal niet helemaal zonder gekwalificeerd personeel kunnen werken (Toezicht!).

12

5. In Nederland is er geen binnenbad wat het gehele jaar door met vrijwilligers wordt gerund zonder subsidie. Bij volledige stopzetting van de gemeentelijke bijdrage door de gemeente Súdwest-Fryslân, zal Vitaloo dus het eerste zwembad in Nederland zijn. Het risico is vrij groot dat de desbetreffende kandidaat de exploitatie vroeg of laat toch niet rond krijgt en bij de gemeente zal aankloppen voor subsidie. Hiermee wordt de beoogde besparing van € 370.000,op de zwembaden niet gehaald. Scenario 2 Bij dit scenario de exploitatie van De Rolpeal, It Rak en Vitaloo over te laten nemen door Optisport. Optisport heeft aangegeven met dit scenario minimaal een besparing van € 200.000,- te realiseren. De besparing is als volgt opgebouwd: -

Een besparing bij De Rolpeal Workum van € 100.000,-. De besparing zit voornamelijk in de lagere kosten met betrekking tot de cao. Bij Vitaloo Bolsward kan een besparing van € 50.000,- gerealiseerd worden door het inzetten van vrijwilligers en het optimaliseren van de bedrijfsvoering. It Rak Sneek kan ook een besparing gerealiseerd worden van € 50.000,- door het optimaliseren van de bedrijfsvoering.

Voordelen: 1. De besparing kan al vanaf 1 januari 2015 worden gerealiseerd; 2. De drie zwembaden blijven open; 3. De gemeente heeft te maken met 1 partij in plaats van verschillende partijen; 4. Risico exploitatietekort ligt bij Optisport; 5. De bestaande contracten met Optisport worden opengebroken en ondergebracht in één nieuw contract. Nadelen: 1. Optisport ziet een besparing in de personeelslasten door middel van het herplaatsen van het personeel in een andere functie binnen de gemeente. Het personeel van Optisport komt dan in dienst van de gemeente. Een niet gewenste situatie. 2. Optisport noemt een aantal mogelijkheden waardoor, behalve de personeelslasten, de besparing gestalte kan krijgen. Dit zijn mogelijkheden die al uitgevoerd moeten/kunnen worden ongeacht of Optisport de drie zwembaden gaat exploiteren of niet. 3. De besparing kan volgens Optisport ‘slechts’ worden gerealiseerd wanneer alle drie zwembaden door Optisport worden geëxploiteerd. Optisport gaat uit van een volledige besparing van minimaal € 200.000,- wanneer de nieuwe De Rolpeal is gebouwd. Met het huidige zwembad is de besparing volgens Optisport niet te realiseren. 4. Optisport neemt alleen de exploitatie van de zwembaden over en niet het groot onderhoud en de bouw van een nieuwe De Rolpeal. 5. Door de bouw van een nieuwe De Rolpeal wordt de bezuiniging teniet gedaan door de kapitaallasten als gevolg van de investering. Scenario 3 Aanhaken bij de plannen van de bouw van een nieuwe grootschalige recreatievoorziening bij It Soal in Workum. De bouw van het complex past in deze zwembadvisie, de nota Sportbeleid en de visie Toerisme & Recreatie. Het huidige De Rolpeal zal dan worden gesloopt. Op de huidige locatie van De Rolpeal kan eventueel een nieuwe sporthal worden gebouwd. Voordelen: 1. Voor het toerisme en recreatie in dit deel van de gemeente zal deze recreatieve voorziening een enorme opsteker zijn. De locatie is uniek te noemen! 2. Het investeren in het complex met zwembad komt voor rekening van de ondernemer. 3. Het plan voorziet niet in een 25 meter bad. Een bad van deze afmeting is van belang omdat verenigingen dan in Workum kunnen blijven trainen en wedstrijden houden. Door het afnemen van specifieke diensten kunnen de meerkosten voor het bouwen van zo’n bad middels een jaarlijkse financiële bijdrage van de gemeente ingekocht worden. 4. Het zwembad krijgt dan dezelfde afmetingen als De Rolpeal. De bevolking in Workum gaat er qua vierkante meter water dus niet op achteruit. 5. De Rolpeal kan als kapitaalgoed uit de boeken worden gehaald. 13

6. De exploitatie van de recreatieve voorziening komt voor rekening van de ondernemer.

Nadeel: 1. Personeel van De Rolpeal wordt niet overgenomen. 2. Onzekerheid over draagvlak binnen de samenleving Workum Scenario 4 Nieuwbouw De Rolpeal in Workum. Voordelen: 1. De bestaande locatie kan worden benut met de sporthal (al dan niet nieuw gebouwd), de voetbalvelden en de omkleedlocaties. Eventueel met nieuw te bouwen scholen. 2. Met Friesland Campina kan een deal gesloten worden om het overtollige warme oppervlaktewater van Friesland Campina te gebruiken voor het verwarmen van het zwembad. 3. Er is draagvlak vanuit Workum voor het bouwen van een nieuw zwembad op de huidige locatie. Nadelen: 1. Voor het warme oppervlaktewater zijn we afhankelijk van Friesland Campina. Bij eventuele sluiting van de fabriek zullen er nieuwe mogelijkheden gezocht moeten worden. 2. De gemeente zal een nieuw zwembad in zijn geheel zelf moeten financieren. Bij handhaven van de grootte van het huidige zwembad, bedragen de kosten toch al snel € 3.6 miljoen. De kapitaallasten zullen per jaar € 217.600,- bedragen (excl. sporthal). Op dit moment zit er 8 ton in de reserve voor zwembad De Rolpeal. 3. Uit onderzoek is gebleken dat ‘slechts’ een zwembad bouwen qua exploitatie niet meer uit kan. Een nieuwe De Rolpeal zal jaarlijks een exploitatietekort hebben van € 206.100,- (excl. kapitaallasten). Ook de aansluiting met een andere sportvoorziening maakt de exploitatie niet langer lonend. Er dient een koppeling te worden gezocht met een toeristisch en/of recreatieve voorziening. Die is op de huidige locatie niet aanwezig. (Bovengenoemde bedragen hebben betrekking op een nieuwe De Rolpeal (excl. sporthal) in een situatie waarbij het zwembad Vitaloo in Bolsward is gesloten. De verwachting is dat hierdoor meer bezoekers naar Workum komen).

Uiteindelijk heeft dit geresulteerd in een tweetal richtingen. De richtingen worden hieronder toegelicht. Richting 1 De gemeentelijke bijdrage aan zwembad Vitaloo in Bolsward definitief te beëindigen op 1 januari 2018. En wel om onderstaande redenen: 1. Door geen gemeentelijke bijdrage meer te verstrekken aan Vitaloo wordt voor 90% voldaan aan de besparingsopdracht (de overige 10% komt van de bezuiniging op Stichting Mounewetter). Vanaf 1 januari 2018 wordt er een bezuiniging gerealiseerd van € 356.338,-. 2. Instandhouding van de gemeentelijke bijdragen aan alle zwembaden heeft tot gevolg dat het overschot aan zwemwater in stand blijft. Dit heeft gevolgen voor de exploitatie van de overige zwembaden in de gemeente. 3. Er hoeft jaarlijks geen € 115.000,- meer geïnvesteerd te worden in het (groot) onderhoud van het zwembad. De onderhoudskosten zullen in de toekomst gaan stijgen. 4. Zwembad Vitaloo kan als kapitaalgoed uit de gemeentelijke begroting worden gehaald. 5. Het verzorgingsgebied van Vitaloo is beperkt en overlapt voor een groot deel het verzorgingsgebied van Sneek en Workum. 6. De duur van het lopende contract is beperkt en die tijd geeft de mogelijkheid om de gemeentelijke bijdrage te beëindigen per 1 januari 2018. Alle bovengenoemde (markt) partijen kwamen met nog niet voldragen plannen. Partijen kunnen tot 2018 hun plannen verder uitwerken waarbij exploitatie zonder gemeentelijke subsidie tot de mogelijkheden behoort. De gemeente kan het zwembad dan aan een partij verkopen. De gemeente is dan niet langer meer (eind) verantwoordelijk voor het zwembad. Om eigenaar van de ondergrond te blijven, dient er een recht van opstal te worden gevestigd. Overigens kan de exploitatie van het zwembad niet zomaar aan een partij worden gegund. Dat dient aanbesteed te worden.

14

Behalve gesprekken over zwembad Vitaloo is er ook nog kritisch gekeken naar de situatie in Workum. Instandhouding van een zwembad daar betekent automatisch nieuwbouw, omdat de huidige Rolpeal financieel en technisch is afgeschreven. Voorzien wordt dat we de huidige situatie tot 2018 kunnen bestendigen, maar daarna zal er een andere structurele oplossing moeten komen. Verderop in deze visie wordt een inschatting gegeven van de daarmee gepaard gaande kosten. Daarvoor is binnen de huidige begroting en de meerjarenperspectieven geen ruimte. Richting 2 De Rolpeal in Workum afstoten per 1 januari 2018. Er komt geen nieuw te bouwen zwemvoorziening De Rolpeal op de huidige locatie. En wel om de volgende redenen: 1. Het zwembad is in een technische- en bouwkundige matige staat. 2. Instandhouding van de gemeentelijke bijdragen aan alle zwembaden heeft tot gevolg dat het overschot aan zwemwater in stand blijft. Dit heeft gevolgen voor de exploitatie van de overige zwembaden in de gemeente. Dit gaat echter niet meer op wanneer er een nieuwe zwemvoorziening door een marktpartij in Workum wordt gebouwd en Vitaloo in Bolsward open blijft. 3. De Rolpeal kan als kapitaalgoed uit de gemeentelijke begroting worden gehaald. 4. Er hoeft jaarlijks niet meer in het (groot) onderhoud geïnvesteerd te worden. 5. Een marktpartij heeft plannen om een zwem- en recreatievoorziening in Workum te bouwen. Openhouden van een zwemvoorziening in De Rolpeal houdt in dat er dan twee zwemvoorzieningen in Workum zijn. Dit is één zwemvoorziening teveel. 6. Bij afstoting van De Rolpeal wordt niet voldaan aan het uitgangspunt dat een zwemvoorziening bereikbaar is binnen 20 kilometer. Inwoners wonende ten zuiden van Workum zijn nu niet meer in staat om binnen 20 kilometer een publiek binnenbad in onze gemeente te bereiken. Een nieuw te bouwen zwem- en recreatievoorziening in Workum door een marktpartij zorgt er voor dat er wel aan dat uitgangspunt wordt voldaan. Een zwembad in met name het zuidelijke deel van de gemeente kan ook nog eens voorzien in de behoefte als slechtweervoorziening. 7. Op de huidige locatie De Rolpeal komt ruimte voor een eventueel nieuw te bouwen sporthal en andere accommodatie(s). Als ingezet wordt op nieuwbouw van de Rolpeal, dan kan in onze gemeente de situatie ontstaan dat er in Workum op twee plekken een zwemvoorziening aanwezig is. Het is in Bolsward dan maar de vraag of een particulier initiatief die zwemvoorziening voor Bolsward kan behouden. In onze ogen een niet gewenste situatie. Wij zijn gesprekken gestart met de ondernemer van It Soal met de vraag naar de mogelijkheden van één goede zwemvoorziening voor Workum bij It Soal. Dat betekent concreet de vraag wat de meerinvestering is van een 25 meterbad bij It Soal en wat de effecten daarvan zijn als het gaat om de bestemmingsplan-procedure. Dat onderzoek is nog gaande. Van belang is dat deze visie een antwoord geeft op de vraag in welke plaatsen we een zwemvoorziening in stand willen houden, die financieel ondersteund wordt door publieke middelen. Als voor Workum gekozen wordt dan betekent dat dat we twee mogelijkheden zullen uitwerken en aan de raad voorleggen: 1. Aansluiten bij It Soal 2. Een nieuwe De Rolpeal Het personeel van De Rolpeal is in dienst van de gemeente. Bij afstoting van De Rolpeal zal in onze gemeentelijke organisatie een nieuwe werkbetrekking moeten worden gezocht. Daarbij kan gedacht worden aan het nieuw op te richten interne Sportbedrijf.

15

H OOFDSTUK 6: C ONCLUSIES

EN AANBEVE LINGEN

§ 1 Vooraf Binnen de bestaande exploitaties is niet voldoende ruimte om de opgelegde bezuinigingen te realiseren. Dit blijkt ook uit de onderstaande opsomming van mogelijke maatregelen. Deze maatregelen moeten uiteraard wel genomen worden. De bezuinigingstaakstelling is zo omvangrijk dat deze alleen te realiseren is met het beëindigen van de gemeentelijke bijdrage aan Vitaloo Bolsward, per 1 januari 2018. Zoals in voorgaande hoofdstukken is onderbouwd, leidt deze optie tot de minst maatschappelijke schade. Als we dit overzien en overwegen komen we voor de betreffende accommodaties tot de volgende conclusies en aanbevelingen.

§ 2 It Rak Sneek Het zwembad in Sneek is een zwembad dat open zal moeten blijven, omdat: 1. De exploitatieovereenkomst die gesloten is met Optisport Sneek BV loopt tot en met 2031; 2. De in het verleden gedane investeringen door Vastgoed Zwembad Sneek BV nog lang niet zijn afgeschreven. Bij sluiting is dus sprake van een fors achterblijvende boekwaarde die ineens moeten worden afgeboekt. Volgens de balans van de Vastgoed Zwembad Sneek BV op 31 december 2012 is die boekwaarde € 3,9 miljoen; 3. Het zwembad qua leeftijd het jongste bad is en daarmee het meest toekomstbestendig; 4. Sneek in onze gemeente de grootste kern is, het grootste verzorgingsgebied heeft en de bezoekersaantallen van dit zwembad het hoogst zijn. De tijdelijke hogere subsidie aan het zwembad van ca. € 56.000,- kan met ingang van 2016 worden afgeschaft. Afschaffing van deze hogere subsidie is reëel, omdat Optisport Sneek BV ook zonder deze extra bijdrage in staat is om de huur te betalen. Het buitenbad is gesloten. De consequenties daarvan zijn nooit in de gemeentelijke exploitatiebijdrage verwerkt. Om het buitenbad weer te openen is een investering van ca. € 190.000,- noodzakelijk. Deze investering die nodig is om het buitenbad te repareren weegt niet op tegen het lage maatschappelijke en financiële rendement van dit onderdeel van het complex, indien hierdoor een lagere exploitatiebijdrage gerealiseerd kan worden. Er zijn twee punten van zorg: 1. De investering die over enkele jaren moet worden gedaan voor het uitvoeren van groot onderhoud van ca. € 500.000,-. Zoals hiervoor gesteld is hiervoor geen budgettaire ruimte in de begroting aanwezig. 2. De lange termijnplanning geeft aan dat Vastgoed Zwembad Sneek BV aan het einde van de exploitatietermijn blijft zitten met een tekort van ca. € 216.000,-, exclusief de eerder genoemde investering voor groot onderhoud van € 500.000,-. Voor dit bedrag is in de begroting van de gemeente geen financiële ruimte.

§ 3 Vitaloo Bolsward Het zwembad in Bolsward is vanuit maatschappelijk oogpunt gezien het zwembad dat voor beëindiging van de gemeentelijke bijdrage in aanmerking komt. Daarvoor hebben we de volgende argumenten: 1. Er is sprake van een beperkt verzorgingsgebied, dat grotendeels het verzorgingsgebied van It Rak en De Rolpeal overlapt; 2. De exploitatieovereenkomst met Optisport Bolsward BV loopt tot en met 2017; 3. Door de gemeente gedane investeringen zijn in 2018 nagenoeg volledig afgeschreven. Bij beëindiging van de gemeentelijke bijdrage aan dit zwembad is er geen sprake van achterblijvende investeringslasten die ineens moeten worden afgeboekt; 4. Initiatieven vanuit de samenleving dan wel marktpartijen dragen onvoldoende bij aan de opgelegde bezuinigingstaakstelling.

16

Bij beëindiging van de gemeentelijke bijdrage aan het zwembad in Bolsward kan per 1 januari 2018 een bezuiniging worden gerealiseerd van € 356.338,-. Daarmee wordt 90% van de taakstelling ineens ingevuld. Gezien de nog lopende exploitatietermijn en de beperkte financiële ruimte zien wij geen redenen om de overeenkomst met Optisport Bolsward BV nu ineens af te kopen. Sluiting van alleen het recreatiebad (in het oudste deel) levert maar een beperkt voordeel op. Dat richt zich op een afname van personeelslasten en energielasten. Met een andere functie voor het vrijkomende deel van het pand kunnen er wel opbrengsten gegenereerd worden. Daarvoor moet dan wel eerst geïnvesteerd worden in bouwkundige aanpassingen. De benodigde investering en de verwachtte opbrengsten leveren geen substantiële bijdrage aan de realisatie van de opgelegde bezuinigingstaakstelling. Als andere (markt)partijen Vitaloo open willen houden, leidt de opgelegde bezuinigingstaakstelling ertoe dat van de gemeente geen financiële bijdrage verwacht kan worden. Iedere financiële gemeentelijke bijdrage doet de opgelegde bezuinigingsmaatregel geheel of gedeeltelijk teniet. Een bijzonder punt van aandacht bij is de positie van het personeel. Bij tijdige aanzegging van beëindiging van het contract (vóór 1 januari 2018) zijn de personele lasten (afvloeiing en wachtgeld) voor rekening van Optisport Bolsward BV. Overname van Vitaloo door een andere partij heeft tot gevolg dat die nieuwe partij het personeel van Optisport Bolsward BV over moet nemen. Tot slot is een aandachtspunt dat bij dit zwembad ook een stadscamping betrokken is.

§ 4 De Rolpeal Workum Wij stellen voor om De Rolpeal nog tot 2018 open te houden, om de volgende redenen: 1. De ligging in de gemeente maakt dat een groot deel van de gemeente binnen een straal van 20 kilometer een zwembad kan bereiken; 2. De Rolpeal bestrijkt daarmee een groot verzorgingsgebied; 3. De Rolpeal heeft een groot maatschappelijk draagvlak; 4. De Rolpeal heeft na Sneek het grootste verzorgingsgebied; 5. Het verzorgingsgebied van De Rolpeal bevindt zich in een recreatief gebied en kan daarmee – meer dan de andere zwembaden - ook nog een functie vervullen als slechtweervoorziening. Een nieuw complex in plaats van de huidige Rolpeal betekent nieuwe kapitaallasten. Deze nieuwe kapitaallasten doen de voorgestelde bezuinigingen weer teniet.

§ 5 Mounewetter Witmarsum Het bestaansrecht van dit zwembad staat wat ons betref niet ter discussie om de volgende redenen: Het maatschappelijk en financieel rendement; Het bad geen gemeentelijk eigendom is; De exploitatie is in handen van een stichting. Wel hebben we kritisch gekeken naar de hoogte van de jaarlijkse gemeentelijke bijdrage. Gezien de resultaten van de afgelopen jaren en de vermogenspositie van de Stichting stellen wij voor over te gaan tot een structurele verlaging van € 11.500,- (10%) naar maximaal € 103.500,- op jaarbasis. De Stichting heeft voldoende reserves om tegenvallers in de exploitatie op te kunnen vangen en toekomstig onderhoud te kunnen betalen. Op de subsidie aan dit zwembad is al een indirecte bezuiniging toegepast, omdat de subsidie sinds 2010 niet meer is aangepast aan de ontwikkeling van de inflatie. De indexering zou weer hersteld kunnen worden, nadat de bijdrage structureel is verlaagd.

17

§ 6 Resumé Samenvattend volgt hieronder een overzicht van de te realiseren besparingen tot en met 2018. Bovenaan staat de totale besparing die gerealiseerd moet worden op het beleidsveld Sport. Daaronder is aangegeven welke bijdrage de zwembaden daaraan kunnen leveren en hoe. Het beeld met betrekking tot de taakstelling voor zwembaden is dat in 2013 en 2014 de opgelegde doelstelling nagenoeg gehaald kan worden, maar dat vanaf 2015 de realisatie van die bezuinigingen moeizamer wordt. overzicht besparingen zwembaden SWF 2014 € 255.000,00 30,00%

2015 € 765.000,00 90,00%

2016 € 840.000,00 100,00%

€ 111.000,00 30,00%

€ 333.000,00 90,00%

€ 370.000,00 100,00%

taakstelling sport percentage van € 840.000* taakstelling zwembaden percentage van € 370.000

bezuiniging structureel niet noodzakelijk onderhoud Vitaloo afstoten Vitaloo (netto subsidie) aanpassen subsidie it Rak uitgesteld onderhoud de Rolpeal aanpassen subsidie Mounewetter bezuiniging incidenteel niet besteed budget schoolzwemmen (onderdeel onderwijs) Totaal € Saldo

2017 € 840.000,00 100,00%

2018 € 840.000,00 100,00%

€ 370.000,00 € 370.000,00 100,00% 100,00%

€ 51.797,00 € 0,00 € 18.000,00 € 0,00 € 11.500,00

€ 94.207,00 € 0,00 € 36.000,00 € 0,00 € 11.500,00

€ 92.897,00 € 0,00 € 56.000,00 € 0,00 € 11.500,00

€ 115.717,00 € 0,00 € 56.000,00 € 0,00 € 11.500,00

€ 118.895,00 € 216.573,00 € 56.000,00 € 0,00 € 11.500,00

€ 67.000,00 148.297,00

€ 67.000,00 € 208.707,00

€ 67.000,00 € 227.397,00

€ 67.000,00 € 250.217,00

€ 67.000,00 € 469.968,00

€ 37.297,00

-€ 124.293,00

-€ 142.603,00

-€ 119.783,00

€ 99.968,00

NB: contract met Optisport Bolsward BV loopt door tot en met 2017 terwijl besparing Vitaloo Bolsward al is 'ingeboekt' per 2016

De resterende besparing voor 2014-2017 zullen opgevangen worden binnen het beleidsterrein Sport.

18

H OOFDSTUK 7:V OORSTELLEN

EN ACTIEP UNTEN

§ 1 beslispunten Op basis van bovenstaande stellen we het volgende voor. Beslissing 1: Het overdekte bad van It Rak te Sneek blijft open Belangrijkste argumenten zijn:  de ligging binnen de gemeente;  de leeftijd van het zwembad;  de omvang van het verzorgingsgebied;  de resterende boekwaarde van het pand;  de juridische en financiële complicaties om het contract af te kopen; Beslissing 2:Het buitenbad van It Rak te Sneek blijft gesloten De investering van bijna € 190.000,- die nodig is om het buitenbad te repareren weegt niet op tegen het lage maatschappelijke en financiële rendement van dit onderdeel van het complex, indien hierdoor een lagere exploitatiebijdrage gerealiseerd kan worden. Beslissing 3: Het intrekken van de subsidie aan Optisport Sneek BV van € 56.000,- per 2016 in twee jaar tijd. Belangrijkste argumenten zijn:  De positieve resultaten van de afgelopen jaren;  De sluiting van het buitenbad. Beslissing 4: De gemeentelijke bijdrage aan Vitaloo in Bolsward per 1 januari 2018 te beëindigen. Belangrijkste argumenten zijn:  Het verzorgingsgebied is beperkt en overlapt voor een groot deel het verzorgingsgebied van Sneek en Workum;  Het zwembad zorgt voor een overvloed aan zwemwater in de gemeente;  De exploitatie is al langer zorgwekkend en de potentie om dat te verbeteren is beperkt;  De duur van het lopende contract is beperkt en die tijd geeft de mogelijkheid om de gemeentelijke bijdrage per 1 januari 2018 te beëindigen;  Er is geen overblijvende boekwaarde van het pand. Beslissing 5: De Rolpeal in Workum houden we tot 2018 in de huidige situatie in stand. Belangrijkste argumenten zijn:  Een zwembad in Workum zorgt voor goede spreiding van overdekt gemeentelijk zwemwater;  De Rolpeal heeft een groot maatschappelijk draagvlak;  Meer dan andere zwembaden kan De Rolpeal een functie vervullen als slechtweervoorziening binnen het aanwezige recreatiegebied. Beslissing 6: Subsidie aan Stichting Mounewetter Witmarsum wordt teruggebracht van € 115.000,- per jaar naar € 103.500,- per jaar, de subsidie wordt daarna weer geïndexeerd Het belangrijkste argument is dat het maatschappelijk rendement van het bad goed is en dus in stand gehouden moet worden. Gezien de resultaten van de laatste jaren en de vermogenspositie van de Stichting is een besparing op de gemeentelijke bijdrage verdedigbaar. Beslissing 7: De begroting van de gemeente te wijzigen door het budget voor schoolzwemmen over te hevelen van programma 2 naar programma 3. Daardoor kan een tekort in de besparingsdoelstelling voor Sport (deels) worden weggewerkt door een besparing op de subsidie voor schoolzwemmen. Beslissing 8: Zwembad It Rak betrekken bij de provinciale pilot ESCo. Door het opzetten van een ESCo voor It Rak kan uiteindelijk een structurele besparing op de energielasten van ongeveer € 42.950,- gerealiseerd worden (na aflossing energiebesparende maatregelen).

19

§ 2 Uit te werken actiepunten In de komende jaren dienen de volgende actiepunten te worden uitgewerkt, waarop aanvullende besluitvorming nodig is: 1. Het huidige zwembad De Rolpeal wordt tot 2018 in stand gehouden. Ondertussen wordt onderzocht waar en op welke wijze er een duurzame zwemvoorziening in Workum kan worden gerealiseerd. 2. De meest doelmatige exploitatievorm bepalen voor de zwembaden die in stand gehouden worden, waarbij een nieuwe afweging moet worden gemaakt cf. het afwegingskader "Klear foar de mienskip" (zelf doen of uitbesteden). 3. Zwembad It Rak betrekken bij de pilot ESCo.

20

B IJLAGE 1:

HUIDIGE SITUATI E PUB LIEKE ZWEMBADEN

Inleiding: De gemeente Súdwest-Fryslân telt 9 voor publiek toegankelijke zwembaden 6. Van die 9 zwembaden zijn er 4 waarmee onze gemeente een directe relatie – minimaal financieel - heeft. De overige 5 baden zijn gelegen in of nabij een zorgcentrum, op een recreatiepark of in een beautycentrum. Deze 5 baden blijven buiten beschouwing. De overige 4 zwembaden duiden we aan als gemeentelijke zwembaden.

§ 1 Zwembad It Rak Sneek Zwembad “It Rak” Sneek bouwkundig Het zwembad It Rak is het jongste en daarmee het meest moderne overdekte zwembad in de gemeente. Het gebouw dateert uit 2001. Het gebouw heeft de volgende voorzieningen:  een wedstrijdbad van 25 x 15 meter met een beweegbare bodem van 12,5 x 15 meter, een diepte van 2,00 meter (met uitzondering van de ‘duikkuil’ van 3,50 meter diepte), een tribune en een watertemperatuur van 28 graden;  een gecombineerd ‘fun- en doelgroepenbad’ (fudobad), bestaande uit een doelgroepengedeelte van 10,7 x 7,7 meter met een beweegbare bodem en een recreatiegedeelte van circa 119 m² met een diepte van 1,40 meter en een watertemperatuur van 31 graden;  een peuterbad van circa 30 m² met een diepte van 0,3 meter;  een glijbaan met uitglijbak;  een whirlpool;  ‘droge’ en ‘natte’ horeca (in eigen beheer en in combinatie met de receptie);  een vergaderruimte;  een EHBO-ruimte;  een verenigingsruimte voor Z&PC Neptunia ’24;  een terras en ligweide met speeltoestellen (buiten). Op dit moment worden aan het gebouw de hoogst nodige onderhoudsreparaties uitgevoerd. Het gebouw staat volgens de ingediende meerjarenonderhoudsplanning voor 2016 voor groot onderhoud en upgrading ingepland. De nadruk ligt bij een totale renovatie in hoofdzaak op de installaties. In 2011 werd het buitenbad gesloten i.v.m. onveilige technische omstandigheden. Die sluiting is nog niet in de subsidieovereenkomst met Optisport Sneek BV aangepast. De (eenmalige) kosten voor het opnieuw in gebruik nemen van het buitenbad worden geraamd op € 189.145,-. Deze kosten staan wat ons betreft in geen verhouding tot de te verwachten opbrengsten van het buitenbad. Exploitatie en beheer Het zwembad in Sneek wordt geëxploiteerd door Optisport Sneek BV. Het contract kent een looptijd van 30 jaar en loopt af op 31 december 2031. Optisport huurt het zwembad van Vastgoed Zwembad Sneek BV, die volledig eigenaar is middels een recht van opstal verleend door de gemeente. Optisport Sneek BV betaalt jaarlijks € 536.000,- huur aan de Vastgoed Sneek BV. De benodigde investeringen en het groot onderhoud zijn/worden gedaan door Vastgoed Zwembad Sneek BV. Om deze investeringen te kunnen bekostigen heeft de gemeente in 2001 een lening verstrekt aan Vastgoed Zwembad Sneek BV. Voor de uitvoering van het noodzakelijke groot onderhoud is een meerjarenonderhoudsplan gemaakt. De financiële lasten van dit plan zijn in de begroting van deze vennootschap opgenomen. Het aandelenkapitaal van Optisport Sneek BV is volledig in handen van Optisport Nederland. Van het aandelenkapitaal van Vastgoed Zwembad Sneek BV is 51% in handen van de gemeente Súdwest-Fryslân en 49% in handen van Optisport Nederland, die ook de directie over deze vennootschap voert.

6

In Sneek (It Rak en Splash), Bolsward (Vitaloo en de Dolfijn), Workum (De Rolpeal), Witmarsum (Mounewetter), Koudum (De Kuilart), Hindeloopen (zwemschool Hindeloopen), Stavoren (Marina Stavoren). 21

Schematisch ziet dit er als volgt uit:

Optisport Nederland 100% aandeelhouder

Optisport Sneek bv

Huur

Optisport Exploitaties 49% aandeelhouder

Gemeente Súdwest Fryslân 51% aandeelhouder

Vastgoed Zwembad Sneek bv

Aflossing Gemeente Súdwest Fryslân

Lening € 6,4-miljoen Hieronder staan de financiën vermeld waarvoor onze gemeente met betrekking tot het bad in Sneek verantwoordelijk is: Omschrijving

Totaal gemeente 2013 zwembad Sneek

Totaal gemeente 2014 zwembad Sneek

€

836.430 245.410 1.081.840

858.050 239.935 1.097.985

Inkomsten: Rente verstrekte lening Totaal inkomsten

€ €

244.997 244.997

236.287 236.287

Netto kosten zwembad Sneek

€

836.843

861.698

Uitgaven: Bijdrage Optisport Sneek Investeringslasten Totaal kosten

€

Het saldo van de geldlening (5% annuïtair) dat door de gemeente aan Vastgoed Zwembad Sneek BV (eigenaar) is verstrekt, is op 1 januari 2013 € 4.728.878,-. De aflossing op deze lening bedraagt in 2013 € 179.166,- en loopt jaarlijks 5% op. De overige investeringslasten hebben betrekking op het gestorte aandelenkapitaal van de gemeente op de aandelen Vastgoed Zwembad Sneek BV. Het laatst bekende resultaat van Optisport Sneek BV (over het boekjaar 2012) is € 17.097,- negatief. Nadat de algemene vergadering van aandeelhouders dit resultaat ten laste van het eigen vermogen heeft gebracht, bedraagt het positief eigen vermogen van Optisport Sneek BV op 31 december 2012 € 1.054,-. Over de jaren 2011, 2010, 2009 en 2008 heeft deze

22

vennootschap winsten gerealiseerd van respectievelijk € 121.000,-, € 110.000,-, € 26.000,- en € 32.000,-. Het is de gewoonte van de algemene vergadering van aandeelhouders dat de winst, mits aan de statutaire bepalingen wordt voldaan, een jaar later volledig wordt uitgekeerd aan de enige aandeelhouder van Optisport Sneek BV, Optisport Nederland. Het laatst bekende resultaat van Vastgoed Zwembad Sneek BV (eigenaar) is over 2012 een winst van € 16.949,-, dat ten bate van het eigen vermogen van de vennootschap is gebracht. Het eigen vermogen van de Vastgoed Zwembad Sneek BV op 31 december 2011 is € 791.602,- negatief. Uit de meerjarenbegrotingen van deze vennootschap blijkt dat na afloop van de exploitatietermijn (2031) er een negatief saldo van ca. € 216.000,- is. Met ingang van 2007 heeft de gemeente zich verbonden om Optisport Sneek BV tot en met 2015 een hogere subsidie te verstrekken van € 56.000,-. Dit om de tijdelijke huurverhoging die Optisport Sneek BV (exploitant) verschuldigd is aan Vastgoed Zwembad Sneek BV (eigenaar) te bekostigen. Het bedrag wordt jaarlijks aangepast aan de ontwikkeling van de inflatie. Overigens is door Vastgoed Zwembad Sneek BV meegedeeld dat binnen enkele jaren groot onderhoud aan het zwembad in Sneek moet worden uitgevoerd voor een bedrag van ca. € 500.000,-. Binnen de begroting van onze gemeente en binnen de begroting van Vastgoed Zwembad Sneek BV is hiervoor geen financiële ruimte aanwezig. De lasten van een dergelijke investering bedragen ca. € 58.000,- op jaarbasis. Vastgoed Sneek BV moet dit als verhuurder doorberekenen aan de huurder Optisport Sneek BV. De kans bestaat dat we dat moeten compenseren met subsidie.

§ 2 Zwembad Vitaloo Bolsward Bouwkundig Zwembad Vitaloo in Bolsward is een overdekt zwembad, dat het hele jaar geopend is. Het zwembad heeft de volgende voorzieningen  een wedstrijdbad van 25 x 12,5 meter met een beweegbare bodem van 12,5 x 12,5 meter, een diepte van 2,00 meter (met uitzondering van het gedeelte met beweegbare bodem, waar de diepte 1,80 meter is) en een watertemperatuur van 30 graden;  een recreatiebad van circa 17,5 x 8 meter met een diepte van 0,20 tot 1,40 meter, een watertemperatuur van 33 graden, met een ligbank, zitbank en whirlpool;  een peuterbad van circa 10 m²;  zwemmersbar;  een speelveld. Beheer en exploitatie is in handen van Optisport Bolsward BV. Daarvoor is in 2007 een contract gesloten tussen Optisport en de voormalige gemeente Bolsward. Het contract loopt af op 31 december 2017. Het zwembad is begin zeventiger jaren van de vorige eeuw opgericht en ingrijpend gerenoveerd en uitgebreid in 1994. Het bad is goed onderhouden en oogt nog goed. De bouwkundige toestand is redelijk tot goed. Wel is het gebouw over een aantal jaren aan een totale renovatie toe. Hierbij zal de nadruk in hoofdzaak liggen op een totale vervanging van de installaties. Wanneer het meerjarenonderhoudsplanning letterlijk wordt opgevolgd dan heeft het zwembad Vitaloo jaarlijks een investering van € 115.000,- voor onderhoud nodig. Exploitatie en beheer Optisport huurt het zwembad van de gemeente, die volledig eigenaar is. De gemeente doet de investeringen en is volledig verantwoordelijk voor het groot onderhoud. Voor de uitvoering van het noodzakelijke groot onderhoud is een meerjarenonderhoudsplanning gemaakt. De financiële lasten van dit plan zijn in de begroting van onze gemeente opgenomen. Het aandelenkapitaal van Optisport Bolsward BV is volledig in handen van Optisport Nederland.

23

Financieel Hieronder staat een financieel overzicht waarvoor onze gemeente met betrekking tot het zwembad in Bolsward verantwoordelijk is: Omschrijving

Begroting 2013 gemeente Optisport Bolsward bv

Begroting 2014 gemeente Optisport Bolsward bv

€

3.200 139.765 238.373 155.276 536.614

3.400 139.765 243.140 25.606 411.911

Inkomsten: Huur zwembad Optisport Bolsward bv Totaal inkomsten

€ €

25.000 25.000

25.000 25.000

Netto kosten zwembad Bolsward

€

511.614

390.311

Uitgaven: Belastingen Kosten groot onderhoud Bijdrage Optisport Bolsward Investeringslasten Totaal kosten

€

De boekwaarde bij de gemeente van de in het verleden gedane investeringen bedraagt per 1 januari 2014 € 35.545,-. De afschrijving over 2014 is € 24.145,- zodat per 31 december 2014 nog een boekwaarde resteert van € 10.400,-. Het laatst bekende resultaat van Optisport Bolsward BV is het resultaat over het boekjaar 2012. Dat jaar was het resultaat € 11.273,- negatief. Nadat dit resultaat ten laste van het eigen vermogen is gebracht bedroeg het negatief eigen vermogen op 31 december 2012 € 15.004,-.

§ 3 Zwembad De Rolpeal Workum Bouwkundig. Het sportcentrum De Rolpeal in Workum bestaat uit een sporthal, een zwembad en een centraal gelegen horecagedeelte. Het zwembad heeft de volgende voorzieningen:  een wedstrijdbad van 25 x 10 meter met een diepte van 1,10 tot 2,00 meter en een watertemperatuur van 30 graden;  een instructiebad van 12 x 8 meter met een diepte van 0,20 tot 1,00 meter en een watertemperatuur van 30 graden;  een glijbaan (15 meter);  kleine horeca (eigen beheer);  grote horeca (verpacht). Inmiddels is deze accommodatie ruim 40 jaar oud (bouwjaar 1972). Het sportcomplex, waarin zwembad en sporthal zijn gehuisvest, is verouderd en verkeert bouwkundig in een matige staat. Het totale sportcomplex met een gemeenschappelijke ingang voor zwembad en sporthal is niet alleen bouwkundig maar ook installatietechnisch met elkaar verbonden. Het gebouw ontbeert moderne voorzieningen, maar is desondanks op dit moment nog bruikbaar. Dit komt omdat veel onderhoud door eigen (technisch opgeleid) personeel wordt gedaan. Onderhoud aan pompen en warmtewisselaars wordt ook gedaan in improductieve uren of vrije tijd. Dat het sportcomplex nog steeds volop draait is mede hieraan te danken. Om het totale sportcomplex te laten voldoen aan de huidige eisen zijn grote investeringen vereist. In een eerder gedaan onderzoek in opdracht van de voormalige gemeente Nijefurd 7 wordt een investeringsbedrag genoemd van circa € 6.753.444,-, voor grootschalige renovatie. Een dergelijk investeringsbedrag staat niet in verhouding tot de kostprijs van her(nieuw)bouw. In hetzelfde rapport 7

Sportcentrum De Rolpeal te Workum, gebouwenonderzoek behorende bij het rapport Ïntegraal Accommodatieplan”, gemeente Nijefurd, kern Workum, Grontmij IHN, 11 februari 2009. 24

wordt uitgegaan van een jaarlijks onderhoud van ca. € 106.700,- na een ingrijpende renovatie van ruim € 2.000.000,-. De renovatie heeft niet plaatsgevonden. Het verwachte onderhoudscijfer zal waarschijnlijk bij normaal gepland onderhoud hoger uitvallen omdat de eerder genoemde renovatie niet heeft plaatsgevonden. In maart 2013 is een nieuw inspectierapport uitgebracht door Ingenieursbureau Oranjewoud. Daaruit blijkt dat de kosten voor renovatie zijn gestegen naar € 7.500.000,-. Voor 2013 wordt een bedrag van € 211.000,- begroot aan bouwkundige en installatietechnische maatregelen, met als doel het zwembad tot 2018 op een verantwoorde wijze in bedrijf te houden. Dit bedrag is (nog) niet in de begroting opgenomen. In de rapportage wordt duidelijk aangegeven dat binnen afzienbare tijd beslissingen genomen moeten worden over dit complex. Het risico dat we lopen is dat gebouw en installaties op enig moment afgekeurd kunnen worden naar aanleiding van controles in het kader van de Wet hygiëne en veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden (Whvbz). Dat betekent sluiting. Exploitatie en beheer Het beheer en de exploitatie van De Rolpeal is in handen van de gemeente. Het kantinedeel wordt geëxploiteerd door de zogenaamde kantinestichting. De zwembadorganisatie telt 6,1 fte verdeeld over 14 medewerkers. Op dit moment wordt slechts het meest noodzakelijke onderhoud gepleegd, zodat het bad met moeite aan de “Wet Hygiëne en Veiligheid van Badinrichtingen en Zwemgelegenheden” voldoet. Financieel Hieronder staat een financieel overzicht waarvoor onze gemeente met betrekking tot het zwembad én de sporthal in Workum verantwoordelijk is: Omschrijving

Uitgaven: Eigen personeel Inlening personeel van derden Energie Belastingen Onderhoud Water Overige kosten Investeringslasten Doorbelasting personeel buitendienst Doorbelasting personeel binnendienst Totaal kosten Inkomsten: Opbrengsten zwembad Opbrengsten sporthal Opbrengst kleedkamers sportvelden Opbrengst gebruik basisonderwijs Totaal inkomsten Netto kosten sportcomplex Workum

Begroting 2013 gemeente De Rolpeal

Begroting 2014 gemeente De Rolpeal

345.435 3.023 114.588 7.650 18.360 11.730 4.132 504.918

3.023 114.588 7.650 18.360 11.730 73.109 2.043 366.680 9.183 606.366

€

230.587 85.899 311 316.797

233.351 71.138 15.072 319.561

€

188.121

286.805

€

€ €

De bovenvermelde bedragen zijn inclusief het sporthaldeel van De Rolpeal, omdat de specificatie van een groot aantal posten niet (volledig) aanwezig is. Splitsing om meer inzicht te bieden in alleen het zwembaddeel is complex. Wel kan worden vermeld dat de personele kosten, die uitsluitend betrekking hebben op het zwembad, € 294.000,- bedragen. Voor wat betreft de energiekosten kan aangegeven worden dat tenminste 80 % zwembad-gerelateerd is. Bij de netto kosten moet verder in acht worden genomen dat deze positief worden beïnvloed door het feit dat De Rolpeal zeer gedateerd is. Het complex is grotendeels afgeschreven en als het complex moet blijven bestaan is er binnen enkele jaren nieuwbouw noodzakelijk.

25

§ 4 Zwembad Mounewetter Witmarsum Zwembad Mounewetter is een openluchtbad en daardoor een beperkt aantal maanden per jaar open. Feitelijk is het geen gemeentelijk zwembad in de zin dat de gemeente eigenaar is. De eigendom is namelijk in handen van de Stichting Mounewetter, die ook de exploitatie en het beheer verzorgt. Financieel Hieronder staan de financiën vermeld waarvoor onze gemeente met betrekking tot het bad in Witmarsum verantwoordelijk is: Omschrijving

Uitgaven: Subsidie Totaal kosten

€ €

Inkomsten: Huur Totaal inkomsten

€ €

Netto kosten zwembad Witmarsum

€

Begroting 2013 gemeente Mounewetter

Begroting 2014 gemeente Mounewetter

114.818 114.818

114.818 114.818

-

-

114.818

114.818

De Stichting Mounewetter heeft een eigen vermogen dat als volgt is samengesteld: Algemene reserve Bestemmingsreserve:

zwembad activiteiten onderhoud

€ 117.165,€ 89.834,€ 34.297,€

€ 416.971,-

Totaal bestemmingsreserves Batig saldo

€ 241.296,€ 62.495,-

Totaal Eigen Vermogen

€ 720.762,-

26

B IJLAGE 2: S AMENVATTING DE ZWEMBADEN .”

ONDERZOE KSRAPPORT

“ E EN

NIEUWE KIJK OP

§ 1 Uitgangspunten In de periode april-juni 2012 heeft het adviesbureau Drijver en Partners onderzoek gedaan naar de doelmatigheid van exploitatie en beheer van de gemeentelijke zwembaden in de gemeente SúdwestFryslân. Hierbij is aandacht voor zowel het financieel als het maatschappelijk rendement. Het onderzoek richtte zich daarnaast op de mogelijkheden die de gemeente Súdwest-Fryslân heeft om exploitatie en beheer optimaal in te richten. Het onderzoeksrapport van Drijver en Partners is gebaseerd op de onderstaande gemeentelijke uitgangspunten. Om alle inwoners van onze gemeente in de gelegenheid te stellen de maatschappelijke waarde van de zwemsport te ervaren is als – landelijk algemeen aanvaard - uitgangspunt in het onderzoek een reisafstand van 20 km/20 autominuten genomen. De huidige situatie is dat vanuit elk cluster binnen 20 autominuten en -kilometers minimaal één van de drie openbare binnenbaden kan worden bereikt. Vanuit de gemeente is het van belang dat de zwembaden goed over de gemeente verspreid liggen. Het onderzoek betreft de vier zwembaden waarbij de gemeente financieel betrokken is: It Rak in Sneek, Vitaloo in Bolsward, De Rolpeal in Workum en Mounewetter in Witmarsum. Omdat Mounewetter een openluchtzwembad is en alleen het zomerseizoen open is, wordt in deze zwembadvisie alleen de keuzes met betrekking tot de binnenzwembaden benoemd.

§ 2 Onderzoekscomponenten In het zwembadonderzoek is het volgende onderzocht:  het voorzieningenaanbod van het zwembad  oppervlakte zwembadwater  de geboden activiteiten  tarieven  bezoekersaantallen  de bezetting8  het animocijfer9  energie  onderhoud  belastingen en verzekeringen  personeel  de organisatie  marktbewerking  financieel en maatschappelijk rendement 10 Daar waar mogelijk zijn de scores van de zwembaden vergeleken met landelijke scores van vergelijkbare zwembaden. Aan de hand daarvan wordt gekeken of de gemeentelijke zwembaden in de gemeente Súdwest-Fryslân goed of slecht scoren.

§ 3 Omgeving De gemeente Súdwest-Fryslân telt in totaal 9 zwemaccommodaties wanneer openbare en private zwembaden bij elkaar opgeteld worden. In de directe omgeving van onze gemeente zijn er nog 18. De buiten de gemeente gelegen zwembaden variëren van grootschalig recreatief tot sobere binnenbaden, zwemscholen en buitenbaden. Het merendeel bevindt zich ten noorden en ten oosten van onze gemeente. De vier openbare gemeentelijke zwembaden hebben geen bijzonder grote bovenregionale functie, zij trekken nauwelijks bezoekers van buiten de gemeente. Dat is weggelegd voor zwembaden zoals in Joure en Leeuwarden. 8

De bezetting is het totale bezoek afgezet tegen het aantal m2. Het animocijfer geeft aan hoe vaak er per jaar potentiele bezoekers (van het verzorgingsgebied van een zwembad) een zwembad bezoeken. 10 Financieel en maatschappelijk rendement is de opbrengst of winst van een gedane investering. Wanneer er rendement is behaald is de opbrengst (financieel of maatschappelijk) of de winst groter dan de gemaakte kosten. 9

27

§ 4 Ontwikkelingen en trends De reeds geschetste vergrijzing en ontgroening zorgt voor een gewijzigde vraag naar zwemactiviteiten. Activiteiten zoals school- en leszwemmen, baby- en peuterzwemmen zullen afnemen. Meer vraag komt er naar doelgroep activiteiten voor ouderen. Het aantal leden van de zwemsport- en waterpoloverenigingen neemt landelijk wat af, terwijl we in onze gemeente groei zien bij de zwem- en waterpoloverenigingen. Duiken is populair en gezond leven staat nog steeds in de belangstelling. Ten aanzien van zwembaden geldt dat dienstverlening maar ook hygiëne en veiligheid erg belangrijk wordt gevonden. En er is een trend ten aanzien van de clustering van functies in multifunctionele centra om zo meer bezoekers te trekken, maar ook bijvoorbeeld efficiënter te kunnen bouwen en beheren.

§ 5 Stand van zaken openbare zwembaden Ten aanzien van de zwembaden waarmee de gemeente een financiële relatie heeft, heeft het onderzoek de volgende bevindingen opgeleverd. It Rak It Rak is een vrij jong bad met een behoorlijk compleet activiteitenaanbod. De bezetting van het bad is matig evenals het aantal bezoekers in relatie tot het verzorgingsgebied. Dat geldt voor vrijwel alle activiteiten. De initiatieven op het gebied van marketing en public relations zijn beperkt. Het maatschappelijk rendement van It Rak is dan ook matig. Vanuit financieel perspectief geldt, dat de gemiddelde omzet per bezoeker voor elk van de zwemactiviteiten boven het bijbehorende benchmarkgemiddelde ligt. De Rolpeal De Rolpeal is een accommodatie op leeftijd en verkeert in een bouwkundig erg matige staat. Op het gebied van energie worden onevenredig veel kosten gemaakt. Het bad heeft een beperkt activiteitenaanbod en een matige bezetting. Uit het animocijfer blijkt dat in relatie tot het aantal inwoners van het verzorgingsgebied het bad goed wordt bezocht. Vooral het bezoek van doelgroepen en leszwemmen is hoger dan mag worden verwacht. Het bad is feitelijk te groot voor het verzorgingsgebied. De bezetting is daardoor matig. De activiteiten op het gebied van marketing en public relations zijn beperkt, evenals de samenwerking met maatschappelijke partners in zorg, welzijn, kinderopvang en onderwijs. Het maatschappelijk rendement van het bad is redelijk goed. Vanuit financieel perspectief geldt dat de opbrengsten aan de lage kant zijn. Mede gezien de combinatie met de sporthal en de beschikbare informatie is het lastig om een goed kostenoverzicht te genereren. Vitaloo Vitaloo heeft een ouder deel gebouwd in de zeventiger jaren van de vorige eeuw en een nieuwer deel – als gevolg van een uitbreiding en renovatie - uit 1994. Vitaloo heeft zowel een slecht financieel als maatschappelijk rendement. Het bezoek aan Vitaloo is laag en dat komt deels doordat het bad te groot is voor het verzorgingsgebied. De activiteiten op het gebied van marketing en public relations zijn te beperkt en er wordt weinig met externe partijen samengewerkt. Om het lage financieel en maatschappelijk rendement te verbeteren is het wenselijk om het bad te verkleinen. Ook zou samenwerking met de lokale zwemschool en eventuele maatschappelijke partners kunnen worden gezocht. Mounewetter (eigendom, beheer en exploitatie door een los van de gemeente staande stichting) Mounewetter heeft een goed financieel en maatschappelijk rendement. Het bad heeft een goede bezetting, een regionale functie en is actief op het gebied van marktbewerking en samenwerking met maatschappelijke partners. Daarnaast is de gemiddelde omzet per bezoeker hoger dan het landelijk gemiddelde, is de personele inzet zeer efficiënt, zijn de personeelskosten laag en is het energieverbruik over het algemeen in orde.

28

§ 6 Overcapaciteit De publieke binnenbaden hebben gezamenlijk ruim 1400m² aan zwemwater. Daarbij heeft de gemeente met alle meren en de IJsselmeerkust erg veel natuurwater en zijn er verschillende particuliere aanbieders van zwembadwater. Op basis van landelijke cijfers over verhouding tussen het aantal inwoners en het aanbod van zwemwatercapaciteit zou eerder 1.250 m² nodig zijn. Dat het aantal vierkante meters te ruim is wordt bevestigd in de slechte bezettingscijfers van de zwembaden. In feite is er een publiek overdekt zwembad te veel.

§ 7 Conclusie De belangrijkste conclusies uit het onderzoeksrapport zijn: 1. Binnen onze gemeente is er sprake van een overcapaciteit aan zwembadwater; 2. Er is veel concurrentie ten noorden en oosten van de gemeente; 3. Twee van de drie binnenbaden zijn oud; 4. Geen van de zwembaden heeft een bovengemeentelijke functie; 5. De vraag naar recreatie- en instructiewater daalt; 6. De vraag naar sport- en doelgroepenwater stijgt; 7. De drie binnenbaden hebben een slechte bezetting; 8. Het maatschappelijk en financieel rendement van Vitaloo is laag; 9. Het maatschappelijk rendement van It Rak is matig, maar het financieel rendement is goed; 10. Het maatschappelijk rendement van de Rolpeal is redelijk, maar het financieel rendement is laag.

29

B IJLAGE 3: ESC O (E NERGY S ERVICE C OMPANY ) Inleiding: Een ESCo11 is een organisatievorm om de verduurzaming van nieuwe en bestaande gebouwen te realiseren. De voornaamste taken van een ESCo zijn het geven van advies op het gebied van energiebesparing en het uitvoeren van energiebesparende maatregelen. Een ESCo ontwikkelt een plan met energiebesparende maatregelen, zorgt voor uitvoering van deze maatregelen, beheert de kwaliteit van de uitvoering en geeft garanties voor de duurzaamheidsprestaties van het gebouw gedurende de looptijd van het contract. Het principe van een ESCo-constructie is dat er bespaard wordt op energie en dat de investeringen in energiebesparende maatregelen zo veel als mogelijk worden betaald uit de besparing op de energierekening. De bedoeling is dat de klant investeert in energiebesparende en opwekkende maatregelen, zonder dat dat hem geld kost. Een derde partij draagt zorg voor de financiering van de initiële kosten. Voordat een ESCo wordt opgezet, wordt er eerst een energiescan van het desbetreffende gebouw gemaakt. Uit deze energiescan kan worden opgemaakt waarvoor een ESCo moet worden opgezet, of het zinvol is en voor welke termijn er minimaal een contract afgesloten kan worden. Zwembaden zijn energie grootverbruikers. Voor de in deze visie genoemde zwembaden is dat niet anders. Zeker omdat we hier ook nog eens met oudere zwembaden te maken hebben. De Rolpeal Voor De Rolpeal is geen energiescan gemaakt. In deze visie wordt voorgesteld om De Rolpeal nog tot 2018 in de huidige situatie in stand te houden. Voor De Rolpeal dienen grote energiebesparende maatregelen getroffen te worden. Een ESCo van 5 jaren is voor De Rolpeal niet haalbaar. Daarbij komt dat een ESCo niks verandert aan de bouwkundige staat van het sportcomplex. Het blijft een verouderd pand. Mounewetter Voor zwembad Mounewetter is geen energiescan gemaakt. Het energieverbruik van dit zwembad is op orde. Daarbij komt dat het zwembad geen gemeentelijk zwembad is. Het zwembad is in eigendom van een stichting en wordt ook door deze stichting geëxploiteerd. It Rak De energielasten voor It Rak zijn aan de hoge kant. Een energiescan heeft uitgewezen dat het gasverbruik in It Rak 41% boven het landelijk gemiddelde ligt en het waterverbruik 35%. Personeels- en energielasten zijn de grootste kostenposten voor een zwembad. Een groot gedeelte van de subsidie bestaat uit een component om deze kosten te financieren. Door middel van het opzetten van een ESCo bij It Rak, kunnen energielasten drastisch worden teruggebracht. De energiescan geeft aan dat een jaarlijkse besparing van ongeveer € 42.950,- (na aflossing van de energiebesparende maatregelen) tot de mogelijkheden behoort. Vitaloo Ook voor zwembad Vitaloo is een energiescan gemaakt. Het gasverbruik ligt 34% hoger dan het landelijk gemiddelde. Het elektriciteitsverbruik is juist aanmerkelijk lager dan het landelijk gemiddelde (60%). Het waterverbruik is niet bekend. Indien de gemeentelijke bijdrage aan Vitaloo (deels) in stand blijft, is het opzetten van een ESCo zinvol. Bij overname door een andere exploitant kan deze zelf eventueel een Esco op gaan zetten. De energiescan geeft aan dat een jaarlijkse besparing van ongeveer € 28.225,- tot de mogelijkheden behoort (na aflossing van de energiebesparende maatregelen).

11

30

Stichting KIEN. Het financieringsmodel ESCo. Definitie ESCo, blz 9.