26/02/2015
Diepe geothermie in de Kempen EFRO 910: GEOTHERMIE 2020
Agenda » Welkom en Onthaal
» Informeren: » Toelichting Geothermie en het EFRO‐project Diepe Geothermie » Kader van Ruimtelijke planning » Atelier Diepe Geothermie Vlaamse bouwmeester » Doelstelling Workshop » Verkennen van standpunten » Oplijsten van criteria: » Simulatie van ruimtelijke inplanningsmodel » Oplijsten criteria » Volgende stappen en afronding
26/02/2015 © 2012, VITO NV
2
Aardwarmte winnen
26/02/2015 © 2012, VITO NV
3
26/02/2015
Diepe geothermie in de Kempen EFRO 910: GEOTHERMIE 2020
INTERREG project “GEOHEAT‐APP” Partners
Met financiële steun van With the financial support of
26/02/2015 © 2012, VITO NV
5
Potentieel in de Kempen
26/02/2015 © 2012, VITO NV
6
Gemeten temperaturen Loenhout
Poederlee
Merksplas
Turnhout
60°C
67°C
72°C
103°C
74°C @production
aver. temp. @34°C/km
1.350 m TD: 1.560 m
1.490 m (TVD) TD: 1.643 m (TVD)
1.760 m TD: 1.761 m
2.238 m TD: 2.780 m
26/02/2015 © 2012, VITO NV
7
Haalbare temperaturen
26/02/2015 © 2012, VITO NV
8
Balmatt demonstratieproject
26/02/2015 © 2012, VITO NV
9
Balmatt basisgegevens » Reservoir op een diepte van 2.800 – 3.800 m » Temperatuur: 124 °C » Tot 5 boringen » 130 – 165 kg/s » Elektriciteitsproductie » Warmtelevering op hoge en lage temperatuur
26/02/2015 © 2012, VITO NV
10
26/02/2015 © 2012, VITO NV
11
26/02/2015 © 2012, VITO NV
12
inkomsten (M€)
Inkomsten uit stroom en warmte
26/02/2015 © 2012, VITO NV
13
Toepassingen: industrie en landbouw
500 m o.m.
26/02/2015 © 2012, VITO NV
14
Toepassingen: stadsverwarming
500 m o.m.
26/02/2015 © 2012, VITO NV
15
Toepassing: elektriciteitsproductie
500 m o.m.
26/02/2015 © 2012, VITO NV
16
EFRO‐910: GEOTHERMIE 2020 » Lokale energiebron met potentieel in de Kempen » > 1 GW warmte » ca. 400 MW elektriciteit » Partners
» Financiering
26/02/2015 © 2012, VITO NV
17
EFRO‐910: GEOTHERMIE 2020
26/02/2015 © 2012, VITO NV
18
Aantal te lokaliseren centrales in studiegebied Cellular Automata
Lokaal niveau
Landgebruikveranderingen op niveau van cel 1 ha (1,375,000) Quasi-statische karakteristieken
Allocatiemodule
(Fysische) Geschiktheid
Beleid en wetgeving
Toegankelijkheid
26/02/2015 © 2012, VITO NV
19
GTPs leveren warmte aan clusters
26/02/2015 © 2012, VITO NV
20
Landgebruik In 2010
In 2030 na plaatsen GTPs
26/02/2015 © 2012, VITO NV
21
Atelier diepe geothermie Vlaamse Bouwmeester
http://www.vlaamsbouwmeester.be/nl/ontwerpend -onderzoek/labo-ruimte/atelier-diepe-geothermie
26/02/2015 © 2012, VITO NV
22
en be pe rk
uitwisseling efficiënt & schoon fossiel
e rgi ne
ie erg
be pe rk
en
ee am
e am
urz du
u rz du
en
Energieconcept
efficiënt & schoon fossiel
26/02/2015 © 2012, VITO NV
23
en be pe rk
e rgi ne
e rgi ne
be pe rk
ee am
ee am
uitwisseling
urz du
urz du
en
Energieconcept
uitwisseling
efficiënt & schoon fossiel
26/02/2015 © 2012, VITO NV
24
Economische analyse – 2 cases Balmatt – Mol, Donk
Janssen – Beerse
26/02/2015 © 2012, VITO NV
25
Economische analyse ‐ Kempen Bedrijfstak
Tewerkstelling
Geologische diensten
+
Boorbedrijven
++
Machinebouwers
+++
(buizen, koppelingen, warmtewisselaars, ORC, koelinstallaties, warmtepompen, boilers, …)
Installateurs warmtenetten
+++
Bouwbedrijven
++
Installateurs technieken (HVAC)
++++
Dataloggers en ICT
++
Onderhoudsdienst warmtenetten
+++
Operatoren geothermiecentrale
++
26/02/2015 © 2012, VITO NV
26
Meerwaarde voor de Kempen » Geschatte tewerkstelling : + 1.000 VTE » Geschatte lange termijn investeringen (~ 15 jaar): » Geothermiecentrales: 30 ‐ 50 M€ per centrale (cogeneratie) » Warmtenetten: 2.000 km x 0,6 M€/km = 1,2 miljard EURO » Inkoppeling: 3.500 €/woning
» Onderhoud warmtenetten en geothermiecentrales: 124 M€/jaar » Besparing van ruim 500 Mm3 aardgas voor verwarming & koeling » Ruim 2 Mton minder CO2‐uitstoot
26/02/2015 © 2012, VITO NV
27
Voorwaarden voor uitrol geothermie » Maatschappelijk draagvlak » » » »
» » » » » »
Aanleggen warmtenetten! Inkoppelen Collectieve vs. individueel Locaties
Technologische uitdagingen Economische haalbaarheid Risico’s Regelgeving (eigendomsrecht, EPB, …) Vergunningen (MER, milieu, levering, …) Meerwaarde voor de Kempen 26/02/2015 © 2012, VITO NV
GEOTHERMIE 2020
28
© EcoFys
“In het licht van de eeuwigheid worden tijd en economische waarde relatief. Waar het dan om draait is de liefde voor de medemens en respect voor Gods schepping.”
26/02/2015 © 2012, VITO NV
29
26/02/2015
EFRO: Diepe Geothermie Introductie Ruimtelijke Analyse
Stijn Vranckx, Maarten van der Meulen en Guy Engelen
EFRO‐studie: Potenties voor Geothermie 2015‐2050 Het evoluerend landgebruik (warmte- en elektriciteitsvraag) en potentieel bepalen de inplanting van Geothermiecentrales
De locatie van Geothermiecentrales (warmte en elektriciteitsaanbod) bepalen het toekomstige landgebruik
26/02/2015 © 2012, VITO NV
31
RuimteModel Vlaanderen Ontwikkeling en Gebruik sinds 2007 in Beleidscontext RuimteModel Vlaanderen wordt typisch ingezet om inzichten te verwerven in gewenste of toekomstige ontwikkelingen in de Vlaamse ruimte teneinde er tijdig en gepast op te kunnen reageren door middel van beleid en maatregelen op de korte en lange termijn. Drie types van toepassing: 1. Simulatie van toekomstig landgebruik; 2. Ruimtelijke optimalisatie van landgebruik; 3. Analyse van het huidige of toekomstige landgebruik. 26/02/2015 © 2012, VITO NV
32
RuimteModel Vlaanderen: Simulatie Landgebruik 2015 ‐ 2050
Onbeheerde natuur (5)
Socio-economisch (12)
37 landgebruiken
Productielandbouw (6)
Cellen van 1 ha Runs 2015-2050
Beheerde natuur (6)
Tijdstap / Output 1 jaar
Socio-economisch (3)
26/02/2015
26/02/ 201
© 2012, VITO NV
Overig (5)
33
33
7000000 6500000
Ruimtelijke simulatie
6000000 5500000
Typische toepassing: scenario‐analyse 5000000 Bevolking & Activiteit 2016 … 1970 1990 2010 2030 2050 Bevolking & Activiteit 2015 Landgebruik 2016 … Landgebruik 2015
Geschiktheid Ontsluiting
Geschiktheid
Ruimtelijk beleid
Ontsluiting Ruimtelijk beleid
26/02/2015 © 2012, VITO NV
34
Landgebruik BAU
Jaar:
Groei ruimtebeslag ha/dag
10 9 8
BAU - scenario
7 6 5
Landgebruik Ruimteneutraal
4 3 2
Ruimteneutraal
1 0 2010
2020
26/02/2015 © 2012, VITO NV
2030
2040
2050
35
Bevolkingsdichtheid (inwoners per ha) » Verschil in 2050: Ruimteneutraal – BAU Scenario
ha
Inwoners / ha
2010
364528
24.7
BAU 2050
472729
21.1
Ruimteneutraal 2050
393386
25.5
26/02/2015 © 2012, VITO NV
36
Ruimtelijke Optimalisatie Typische toepassing: inplantingsvraagstukken Ruimtelijke criteria Landgebruik <=> Genetisch algoritme Geschiktheid Ontsluiting Ruimtelijk beleid
Vestigingsfactoren 26/02/2015 © 2012, VITO NV
37
Ruimte voor Bedrijvigheid in Limburg
Tongeren: Scenario Logistiek RuBeLim Optimale locaties voor 447ha bijkomende Regionale bedrijventerreinen (10, 15, en 20ha) in de 10 Kleinstedelijke gebieden en 5 specifieke Economische knooppunten van de Provincie Limburg
>0%
Pareto frequentie
100% 26/02/2015 © 2012, VITO NV
38
Analyse v.h. huidig of toekomstig landgebruik Typische toepassing: complexe ruimtelijke indicatoren Ruimtelijke indicatoren
Actueel Landgebruik
Ruimtelijke data (GIS)
ruimtelijke rekenroutines (scripted)
Geschiktheid Ontsluiting Ruimtelijk beleid 26/02/2015 © 2012, VITO NV
39
Landgebruikbestand, 10m resolutie, ± 650 klassen, toestand 2014*
26/02/2015 © 2012, VITO NV
40
Meetinstrument Omgevingskwaliteit
Aaneengeslotenheid Open Ruimte (omvang clusters)
26/02/2015 © 2012, VITO NV
41
26/02/2015 © 2012, VITO NV
42
Doelstellingen van vandaag » Informeren » Standpunten van stakeholders verkennen en hierrond een constructief debat op gang brengen » Gezamenlijk met alle stakeholders criteria formuleren m.b.t. ruimtelijke inplanting van geothermische centrales
26/02/2015 © 2012, VITO NV
43
Agenda » Welkom en Onthaal » Informeren en kader zetten: » Toelichting Geothermie en het EFRO‐project Diepe Geothermie » Kader van Ruimtelijke planning » Atelier Diepe Geothermie Vlaamse bouwmeester » Doelstelling Workshop
» Verkennen van standpunten » Oplijsten van criteria: » Simulatie van ruimtelijke inplanningsmodel » Oplijsten criteria » Volgende stappen en afronding
26/02/2015 © 2012, VITO NV
44
Verkennen van standpunten » Ga bij iemand staan die je hier voor het eerst ontmoet » Interview elkaar beurtelings op basis van de vragenlijst » De interviewer noteert de antwoorden op het blad » Wissel na 7’
26/02/2015 © 2012, VITO NV
45
Agenda » Welkom en Onthaal » Informeren en kader zetten: » Toelichting Geothermie en het EFRO‐project Diepe Geothermie » Kader van Ruimtelijke planning » Atelier Diepe Geothermie Vlaamse bouwmeester » Doelstelling Workshop » Verkennen van standpunten
» Oplijsten van criteria: » Simulatie van ruimtelijke inplanningsmodel » Oplijsten criteria » Volgende stappen en afronding
26/02/2015 © 2012, VITO NV
46
Invoer: Temperatuur ondergrond
26/02/2015 © 2012, VITO NV
47
Invoer: Potentieel geothermie
26/02/2015 © 2012, VITO NV
48
Invoer: Restricities locaties
26/02/2015 © 2012, VITO NV
49
Invoer: Restricties Elektriciteits‐ productie
26/02/2015 © 2012, VITO NV
50
Invoer: Warmtevraag ‐ Landgebruik per ha
26/02/2015 © 2012, VITO NV
51
Warmtevraag omgeving: Warmtevraag per ha Van Landgebruik per ha naar Warmtevraag per ha » 37 landgebruiken, waarvan 11 socio‐economische die warmte vragen; » Stap 1: Per landgebruik een dasymetrische kartering van de totale warmtevraag per (sub)sector (bron: Lien Poelmans, RDM); » Stap 2: Reductiefactor 1 per landgebruik van totale warmtevraag naar warmtevraag die met geothermie te dekken is » Stap 3: Reductiefactor2: correctie omdat geothermie centrale in de piekvraag niet volledig zal kunnen voorzien » Tabel Reductiefactoren, bron Erwin Cornelis (TEM)
26/02/2015 © 2012, VITO NV
52
Warmtevraag omgeving: Warmtevraag per ha Van Landgebruik per ha naar Warmtevraag per ha Tabel Reductiefactoren, bron Erwin Cornelis (TEM) Sector
Reductiefactor 1
Reductiefactor 2
Residentieel
100%
50%
Lichte industrie
50%
85%
Zware industrie
10%
100%
Afval en afvalwater, waterwinning en waterdistributie
100%
85%
Mijnbouw Energie Groothandel en transport en verkeer Detailhandel en horeca Kantoren en administratie Overige diensten Overig industrieel/commercieel/residentieel
50% 10% 100% 100% 100% 100% 100%
85% 100% 75% 75% 75% 75% 80%
Motivatie
RF1: alle warmte is laagwaardig verondersteld (< 100°C) RF2: resultaat van woonwijk en jaarduurbelastingscurven als basis genomen RF1: (benaderend) gemiddelde van aandeel < 100°C van voeding, drank, tabak; textiel, leder en kleding; papier en uitgeverijen; machines; andere industrie RF2: iets hoger dan niet‐residentieel Synergrid‐reductiefactor genomen RF1: (benaderend) gemiddelde van aandeel < 100°C van ijzer en staal; non‐ ferro; chemie; minerale niet metaalproducten RF2: (niet geanalyseerd, 100% als standaardwaarde genomen) RF1: warmtevraag is beperkt in deze sector; alle warmte is laagwaardig verondersteld (< 100°C) RF2: waarde van lichte industrie genomen RF1‐RF2: waarde van lichte industrie genomen RF1‐RF2: waarde van zware industrie genomen Voor alle tertiaire sectoren: RF1: alle warmte is laagwaardig verondersteld (< 100°C) RF2: iets lager dan niet‐residentieel Synergrid‐reductiefactor genomen RF1: alle warmte is laagwaardig verondersteld (< 100°C) RF2: waarde van Fluxys‐gegevens overgenomen
26/02/2015 © 2012, VITO NV
53
Warmtevraag omgeving
26/02/2015 © 2012, VITO NV
54
Invoer: Warmtevraag per cluster
26/02/2015 © 2012, VITO NV
55
Modelberekeningen: Optimalisatie » Afweging kosten vs. baten ‐> berekening potentiële locaties » Kosten: Investeringen (geothermisch project, warmtenet, elektriciteitsproductie), Operationele kosten, Personeelskosten » Omzet: duurzame warmtelevering & elektriciteitsproductie » Simulaties in de toekomst voor wijzigingen in het landgebruik
Demonstratie Software
26/02/2015 © 2012, VITO NV
56
Resultaat: Profijkaarten
26/02/2015 © 2012, VITO NV
57
Resultaat: Profijtkaarten
26/02/2015 © 2012, VITO NV
58
Voorbeelden Ruimtelijke criteria
RuBeLim Zoeken naar ruimte voor bijkomende Regionale bedrijventerreinen in de 10 Kleinstedelijke gebieden en 5 specifiek Economische knooppunten
26/02/2015 © 2012, VITO NV
59
Doel » Potentiële locaties voor bijkomende regionale bedrijventerreinen binnen de KSG en specifieke EK zoeken, die zo goed mogelijk aansluiten bij de ruimtelijk expliciete criteria uit het RSPL, rekening houdende met de maatschappelijke wensen, gedefinieerd vanuit de betrokken sectoren. » Sectoren vertegenwoordigd in de stuurgroep: » POM Limburg, LIMGROND, Dienst Water en domeinen, Dienst Mobiliteit, Jeugddienst, Sportdienst, Dienst Toerisme, Dienst Economie, Dienst Landbouw en platteland, Provinciaal Natuurcentrum » NV Scheepvaart, ANB, LNE Dienst MER, Agentschap Ondernemen, VKW, Departement Landbouw en Visserij, Ruimte Vlaanderen, LNE Dienst Veiligheid, VLM, LRM, Beleid Mobiliteit en verkeersveiligheid, Boerenbond, VMM, De Lijn, NMBS, UNIZO, VOKA
26/02/2015 © 2012, VITO NV
60
Ontsluitingscriteria Nabijheid tot: » Opritten/afritten hoofdwegen RSV » Primaire wegen RSPL » Secundaire wegen RSPL » Spoorwegen » Buslijnen » Haltes openbaar vervoer » Waterwegen categorie II – categorie ≥ IV » Vrachtroutenetwerk » Bovenlokaal fietsroutenetwerk » ELIA transformatiestations » Fluxys pijpleidingen » Logistieke overslagpunten (Limburgse terminals)
26/02/2015 © 2012, VITO NV
61
Geschiktheidscriteria
o o o o o o o o o o o o o o o o o o o 26/02/2015 © 2012, VITO NV
Aanbod beschikbare terreinen Afstand tot dorpskernen Afstand tot stedelijke gebieden Bevolkingsdichtheid in nabijheid Ford werknemers in nabijheid Groene bestemmingen Helling van terreinen Herbevestigd Agrarisch Gebied Landbouwgevoeligheid Nabijheid commerciële en dienstencentra Nabijheid tot bestaande bedrijventerreinen Natuurverbindingen Signaalgebieden waterberging en conservering Werklozen in nabijheid Ankerplaatsen Natura2000 – Speciale Beschermingszones (SBZ) Open ruimte verbindingen Overstromingsgevoelige gebieden Stiltegebieden 62
Combinatie Geschiktheidscriteria
26/02/2015 © 2012, VITO NV
63
Optimalisatie volgens 5 scenario’s Scenario: Omgeving
Scenario: Tewerkstelling
Landbouwgevoeligheid Buffer Open ruimte verbindingen Buffer stiltegebieden HAG, NVB SBZ‐V Ankerplaatsen Mogelijk overstromingsgevoelige gebieden Signaalgebieden water
Bevolking binnen straal van 5km Werklozen binnen straal van 5km Ford werknemers binnen straal van 5km Afstand tot fietsroutenetwerk Afstand tot buslijnen/treinstations/Spartacus
Scenario: Logistiek
Scenario: Kenniscentra
Afstand tot bestaande bedrijventerreinen Afstand tot spoorwegen Afstand tot vrachtroutenetwerk Afstand tot gasleidingen/ transformatiestations Afstand tot Limburgse terminals Afstand tot waterwegen
Afstand tot commerciële & dienstencentra Afstand tot bestaande bedrijventerreinen Afstand tot treinstations/Spartacus
Logistiek PLUS Aanbod bedrijventerreinen per gemeente
Overkoepelenden criteria in alle scenario’s Afstand tot opritten hoofdwegen RSV
Helling van het terrein
Groene bestemmingen
Afstand tot primaire/secundaire wegen RSPL
Beleidskaart
Aantrekking tot stedelijke gebieden/ afstoting dorpskernen 64
26/02/2015 © 2012, VITO NV
Oplijsten van criteria » Verdeel je in drie groepen » Milieu » Sociaal‐economisch » Ruimtelijke ordening – overheid » Elke tafel wordt begeleid » Stijn, Ben en Guy helpen waar nodig verduidelijken en scherper zetten
26/02/2015 © 2012, VITO NV
65
Oplijsten van criteria: stap 1 (bril = organisatie) » Denk voor jezelf in stilte na over deze vragen » Noteer de antwoorden op het blad
1. Wat is voor jou & jouw organisatie belangrijk om rekening mee te houden bij de ruimtelijke inplanting van geothermische centrales 1. Vertaal dit waar mogelijk naar een criterium 26/02/2015 © 2012, VITO NV
66
Oplijsten van criteria: stap 2 (bril = sector) » Bespreek in groep de reflecties en cluster waar mogelijk » Vertaal dit naar criteria die voor jullie sector belangrijk zijn » Rangschik ze in volgorde en benoem voor jullie sector de top 3
26/02/2015 © 2012, VITO NV
67
Oplijsten van criteria: stap 3 (oogst) » Elke groep presenteert zijn top 3 » Feedback van onderzoeksteam
26/02/2015 © 2012, VITO NV
68
Agenda » Welkom en Onthaal » Informeren: » Toelichting Geothermie en het EFRO‐project Diepe Geothermie » Kader van Ruimtelijke planning » Atelier Diepe Geothermie Vlaamse bouwmeester » Doelstelling Workshop » Verkennen van standpunten » Oplijsten van criteria: » Simulatie van ruimtelijke inplanningsmodel » Oplijsten criteria
» Volgende stappen en afronding 26/02/2015 © 2012, VITO NV
69
Volgende Stappen » Verzamelde criteria inpassen in Ruimtelijke Analyse: » Criteria vertalen naar invoerkaarten » Toevoegen als bijkomende randvoorwaarden aan model » Simulaties » Rapportage EFRO‐resultaten » Vervolgtraject: » Stakeholdertraject rond maatschappelijke transitie en draagvlak » Verdere verfijning ruimtelijke analyse » Efficiënte invulling geothermisch potentieel als doel
26/02/2015 © 2012, VITO NV
70
Bedankt! 26/02/2015 © 2012, VITO NV
71
