Nummer 9 winter Nieuwsbrief van Bureau Oudheidkundig Onderzoek van Gemeentewerken Rotterdam

BOORnieuws Nieuwsbrief van Bureau Oudheidkundig Onderzoek van Gemeentewerken Rotterdam

Nummer 9 winter 2008

Impressie van het archeologisch onderzoek op de planlocatie Laurenshof aan de Binnenrotte.

Op 1 september jl. is de Wet op de Archeologische Monumentenzorg in werking getreden. Daarmee is na jaren van voorbereiding het Verdrag van Malta in de Nederlandse wetgeving geïmplementeerd. Gemeenten dienen beleid te ontwikkelen en aan te geven hoe zij met archeologische waarden omgaan. Het Bureau Oudheidkundig Onderzoek van Gemeentewerken Rotterdam (BOOR) heeft daarom het afgelopen jaar weer veel aandacht besteed aan het maken van beleidsnota’s, van waarden- en beleidskaarten en het opstellen van archeologieparagrafen voor bestemmingsplannen voor Rotterdam en voor omliggende gemeenten. De kosten van het archeologisch (voor)onderzoek kunnen volgens de nieuwe wetgeving verhaald worden op de initiatiefnemer van bouwplannen (het 'verstoorder betaalt principe'). Dit kunnen particuliere ontwikkelaars zijn, maar ook de gemeente zelf. Het spreekt voor zich dat de BOORnieuws

nummer 9

winter 2008

pag.

opdrachtgevers van archeologisch (voor)onderzoek tijdig en op kwalitatief goede wijze op de hoogte worden gesteld van de uitkomsten van een dergelijk onderzoek. De uitkomsten van archeologisch (voor)onderzoek worden door het BOOR beschreven in de serie BOORrapporten. Een lijst met recent verschenen rapporten maakt ook nu weer deel uit van BOORnieuws. Volgens het Verdrag van Malta moeten ook burgers goed geïnformeerd worden over de resultaten van archeologisch onderzoek. Dit laatste is in de Nederlandse wetgeving niet nader uitgewerkt, maar is daarmee niet minder belangrijk. Het bodemarchief is immers van iedereen en een ieder moet kennis kunnen nemen van het archeologische ‘verhaal’ van zijn of haar woonplaats. Het is mede om die reden dat in BOORnieuws aandacht wordt besteed aan de resultaten van recent uitgevoerd archeologisch onderzoek.

BOORnieuws

ot

slo er

t Bo

Opgraving aan de Binnenrotte In het voorjaar van 2007 heeft het BOOR in opdracht van het Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam (OBR) een opgraving uitgevoerd op de locatie Laurenshof aan de Binnenrotte te Rotterdam. Op deze plaats wordt momenteel een kantoortoren met een ondergrondse parkeergarage gebouwd. De locatie ligt tussen de Binnenrotte en de Botersloot, direct naast het complex 'City-building', waar in 2000 een opgraving van het BOOR heeft plaatsgevonden. Bij dit onderzoek werden destijds de resten van de 10de/12de-eeuwse nederzetting Rotta gevonden, maar ook van 14de-eeuwse houten en stenen huizen die in de middeleeuwen aan de Lombardstraat stonden.

eg

te

s rije

Lib

Bi

muurwerk

tte

ro

en

nn

Nieuwsbrief van Bureau– Oudheidkundig Onderzoek van Gemeentewerken Rotterdam

1

ñ

haardplaats beerput/mestkuil waterput

0 20 m

Lombardstraat (1) en steegjes fase Rotta (10de/12de eeuw)

Overzicht van de sporen, aangetroffen tijdens de opgraving.

tijd dateren de mestkuilen en verkavelingssloten (niet afgebeeld). De oriëntatie van de sloten was over het algemeen oost-west, haaks op de oeverwal van de Rotte. Een enkele sloot was beschoeid met een rij paaltjes. Verschillende bijzondere vondsten werden gedaan, waaronder een groot aantal 14de-eeuwse pelgrimsinsignes, messen, munten en gespen.

Impressie van de opgraving aan de Binnenrotte met op de achtergrond het Onderwijsmuseum op de hoek Botersloot/ Nieuwemarkt.

Op de locatie Laurenshof zijn bewoningssporen uit de 11de en 12de eeuw (Rotta) in de zuidwest-hoek van de bouwput aangetroffen. Hier bevond zich een terp van klei- en veenophogingen, met daarop de plattegrond van een gebouw. De opgraving van de woonplaats versterkt het beeld van Rotta: verspreide huisplaatsen op de oevers aan weerszijden van de Rotte. Van het gebouw zelf zijn enkele palen goed bewaard gebleven, tot een lengte van circa 1 meter. Enkele palen hadden een stompe onderkant en waren op zogenaamde sloffen geplaatst. Zo werd wegzakken in de slappe ondergrond voorkomen. In een ophogingslaag van de terp werd een fraaie vondst gedaan: een ijzeren lanspunt uit de 11de/12de eeuw. Nadat Rotta door overstromingen was verdwenen, ontstond rond 1270 de middeleeuwse stad Rotterdam. De eerste bewoning vond plaats op de dam in de Rotte (de huidige Hoogstraat) en in de 14de eeuw ook langs de haaks daarop gelegen straten: de Lombardstraat en de Oppert. Uit deze

BOORnieuws

nummer 9

winter 2008

pag.

In de 14de eeuw verrezen er huizen aan de oostkant van de Lombardstraat. Van deze eerste huizen zijn de haardplaatsen aangetroffen bij de opgraving. De haardplaatsen werden gevormd door rechthoekige vloertjes van bakstenen. In één pand lagen drie van dergelijke haardplaatsen boven elkaar. De oudste huizen zullen nog volledig in hout zijn gebouwd. Van de constructie van de houten panden zelf, zijn poeren (opgebouwd uit hergebruikt constructiehout), houten palen en restanten vlechtwerk teruggevonden. Voor de panden lag nog een gedeelte van de bestrating van de Lombardstraat, mogelijk zelfs van de oudste fase uit de 14de eeuw. Deze bestond uit bakstenen, neergelegd tussen houten balken. Later werd er overgegaan op steenbouw. Alle muurfunderingen en vloerniveau’s van de panden van baksteen gaan terug tot in de 15de en 16de eeuw. Er zijn vier naast elkaar

gelegen panden opgegraven. Deze panden, met een breedte van 7 à 8 meter en een lengte tussen 15 en 20 meter, vormen een gedeelte van de bebouwing aan de oostzijde van de voormalige Lombardstraat. Van twee panden ontbreken de bakstenen funderingen van de voorgevels. Hier stonden alleen houten palen. Dit fenomeen is te verklaren, doordat de ‘verstening’ van de houten huizen in eerste instantie alleen de zijgevels betrof. Zo kon bij een brand het vuur minder snel overslaan naar het aangrenzende pand. Van de vloeren binnen deze panden zijn slechts een paar restanten aangetroffen. Eén pand had in het achterhuis een bepleisterde, bakstenen schouw.

Wim de Haas (rechts) krijgt de Erasmus-speld overhandigd door Marco van Trierum. Geheel boven: Marco van Trierum (links) en Wim de Haas (rechts) tijdens een archeologische verkenning in 1980.

Wim de Haas veertig jaar in dienst Op 23 oktober 2007 was Wim de Haas veertig jaar in dienst van de gemeente Rotterdam. Vanaf 1975 is Wim de Haas werkzaam bij het BOOR en heeft hij zich beziggehouden met tal van werkzaamheden. Het betreft het archeologisch onderzoek (opgraven, boren, veldwaarnemingen) en evenzeer het vele werk dat daarna komt (documentatie en depot), alsmede huisvestingszaken. Ter gelegenheid van zijn jubileum ontving Wim de Haas de zilveren Erasmusspeld, waarbij zijn grote betrokkenheid bij en inzet voor het BOOR zijn gememoreerd.

Boven: de bestrating van een steegje tussen twee panden uit de 15de/16de eeuw. Onder: een bakstenen schouw uit de 15de/16de eeuw.

BOORnieuws

nummer 9

winter 2008

pag.

Nieuwsbrief van Bureau Oudheidkundig Onderzoek van Gemeentewerken Rotterdam

Op de achtererven van de panden aan de Lombardstraat en de Botersloot bevonden zich beerputten, beerkelders en waterputten. Een aantal daarvan was gemetseld, maar er zijn ook enkele putten aangetroffen die bestonden uit op elkaar gestapelde houten tonnetjes. Tussen de panden waren gedeelten van geplaveide steegjes aanwezig.

BOORnieuws

Onder: het plangebied Grotemarkt geprojecteerd op de kaart van Rotterdam uit circa 1560 van Jacob van Deventer.

Foto: Jolanda Klok

Geheel onder: de omgeving van het plan Grotemarkt zoals weergegeven op een detail van de kaart van Van Berckenrode uit 1626.


De hoofdpersonen op en rond de 'Heeren van Voorne-bank'. V.l.n.r.: Francine Bisscheroux, de heer Overgauw, Jorriena de Jongh-de Champs, Jake Hut, Marco van Trierum, Corstiaan Kleijwegt, Manon Meulenberg, Cor Lageweg en Joop van Toledo.

De ‘Heeren van Voorne-bank’ in Hellevoetsluis De kunstenaar Francine Bisscheroux heeft in opdracht van de gemeente Hellevoetsluis een kunstwerk gemaakt dat de geschiedenis van de Ravense Hoek verbeeldt. Het is een kleurrijke bank aan de Henri Dunantlaan in het Ravense Park. De inspiratiebron voor de bank is het archeologische onderzoek dat het BOOR vanaf 1978 uitvoerde in dit deel van Hellevoetsluis en waarbij in 1997 de resten van een 13de-eeuwse uithof (dependance van het klooster Ter Doest in Vlaanderen) werden aangetroffen, gelegen in het toenmalige gebied 'Oosthoek'. In BOORnieuws 3 (2004) werd al melding gemaakt van verschillende andere, op archeologie geïnspireerde, kunstprojecten in de nieuwbouwwijk Ravense Hoek in Hellevoetsluis. De bank is van een aantal portretten voorzien, waarvoor ook kinderen en bewoners uit de wijk model stonden. Voor de geportetteerde ‘Heeren van Voorne’ stonden de burgemeester Corstiaan Kleijwegt en Marco van Trierum (hoofd BOOR) model. Architect Cor Lageweg, bewoner de heer Overgauw en amateur-archeoloog Joop van Toledo, wiens vondstmelding de aanleiding vormde voor het archeologisch onderzoek, staan afgebeeld als de monniken van Ter Doest. Jake Hut en Manon Meulenberg zijn de kinderen van Oosthoek geworden. Wethouder Jorriena de Jongh-de Champs leidde de feestelijke opening van de kleurrijke 'Heeren van Voorne-bank' op 14 november 2007.

BOORnieuws

nummer 9

winter 2008

pag.

In samenwerking met het Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam (OBR) en het Ingenieursbureau van Gemeentewerken Rotterdam, alsmede de betrokken ontwikkelaars, bekijkt het BOOR hoe het noodzakelijke archeologisch onderzoek gestalte moet krijgen. Het gebied is immers van groot belang voor de archeologische geschiedenis van de stad. Het BOOR heeft een bureauonderzoek uitgevoerd en een onderzoek door middel van grondboringen gedaan. Het blijkt dat er kans is op het aantreffen van bewoningssporen uit de prehistorie, de Romeinse tijd en de 10de/12de eeuw (Rotta). Absoluut zeker is de aanwezigheid van resten van een groot deel van de middeleeuwse stad Rotterdam. Zo zijn de 13de-eeuwse dam (waaraan Rotterdam is ontstaan ter hoogte van de huidige Hoogstraat) en mogelijk delen van sluizen met hun sluismondingen in het plangebied te verwachten. Ook de vroeg-stedelijke bewoning aan de zuidzijde van de Hoogstraat is in de bodem aanwezig. Dit geldt ook voor de verkaveling en bebouwing van het Westnieuwland, een uitbreiding van Rotterdam op en binnen een 14de-eeuwse ringdijk.

'Dub '

'

luis'

nne

zeri

ten s

izer'

wijk'

enhu

bele

'Kei

'Hou

'Zev

'Bleis

t

straa

Hoog

lk

Ko tn Wes

r

land

ieuw

Steige

nd

uwla

estnie dijk W

at

pstra

char

an S Ds. J

Hoogstraat

at

wstra

Nieu

ñ 0 25m

Delen van de dam met de sluizen en het 14de-eeuwse Westelijk Nieuwland liggen binnen het plangebied.

Steiger

lk

Ko

BOORnieuws

nummer 9

winter 2008

pag. 5

De precieze start van de bouw is nog onzeker. Ook over de technische en organisatorische aspecten van de uitvoering van de noodzakelijke opgravingen binnen het plangebied is nu nog veel onbekend. Wel zeker is dat de ontwikkeling van de Grotemarkt een grote archeologische inspanning zal vergen. We houden u op de hoogte.


Rotterdam-Grotemarkt: een toekomstig archeologisch mega-project Momenteel worden voorbereidingen getroffen voor de herinrichting van het plangebied Grote Markt in de stadskern van Rotterdam. Het betreft de bouwplannen 'Markthal' en 'Rotta Nova'. Het gebied ligt tussen de Hoogstraat in het noorden, het Westnieuwland in het oosten, de Nieuwstraat in het zuiden en de ds. Jan Schapstraat in het westen. De omvangrijke locatie ligt binnen de middeleeuwse stadskern van Rotterdam. In het gehele plangebied worden parkeergarages aangelegd, waardoor het aanwezige bodemarchief over de archeologische geschiedenis van Rotterdam zal worden vernietigd.

BOORnieuws

De aangetroffen fundamenten van een kaapstander.


Boven: tijdens het onderzoek zijn de beschoeiingen aan de Buizenwaal blootgelegd. Op de achtergrond het zeemagazijn. Inzet boven: de VOC-werf aan de Buizenwaal (tekening door Gerrit Groenewegen, circa 1770). Rechts: impressie van het gebruik van een kaapstander.

Rotterdam-Delfshaven: scheepswerf van de VOC opgegraven Rond 1600 werd in Delfshaven een nieuwe haven aangelegd: de Buizenwaal. Langs de nieuwe haven lag een brede strook grond op de plaats van de huidige bouwlocatie 'Stadswerf'. In de 17de en 18de eeuw was daar een scheepswerf van de Verenigde Oostindische Compagnie (VOC). Hier werden de schepen gebouwd en gerepareerd die over de wereldzeeën voeren. De resten van de VOC-scheepwerf in Delfshaven werden in opdracht van het Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam in de zomer door het BOOR opgegraven. De aanleiding voor het archeologisch onderzoek vormt de nieuwbouw van appartementen die op de locatie 'Stadswerf' zullen verrijzen.

Illustratie: Gilbert Kempenaar

gebouwd. In het gebouw, dat in 1746 na een brand weer in de oorspronkelijke staat werd opgebouwd, waren zeildoek, drank en etenswaren opgeslagen. Het gehele complex bleef tot 1795 in het bezit van de VOC. Daarna kwam het in het bezit van de marine en later van een chemicaliënfabriek. Behalve het zeemagazijn herinnert niets meer bovengronds aan de aanwezigheid van de VOC op deze plaats in Delfshaven.

De grond bij de Buizenwaal was oorspronkelijk eigendom van de stad Delft. Op het terrein ten noorden van de Buizenwaal –de huidige opgravingslocatie- waren drie scheepswerven. Je kwam er via de stegen die tussen de huizen van de Langedijkstraat liepen. De scheepswerven kwamen in de loop van de 17de eeuw in het bezit van de VOC. De VOC is in 1602 opgericht en was in die tijd een heel modern bedrijf. De compagnie leidde de Nederlandse handel op de Indonesische archipel. De VOC bezat vijf scheepswerven: in Amsterdam, Rotterdam (aan de Oostzeedijk), Middelburg, Hoorn en Delfshaven.

Bij de opgraving zijn de resten aangetroffen van scheepshellingen: lagen met houtsnippers, planken, balken en palen. De hellingen grensden aan de Buizenwaal. Van deze haven zijn de beschoeiingen teruggevonden. Bovenaan de scheepshellingen stonden kaapstanders, houten constructies waarmee de schepen en lading aan land konden werd getrokken. Het houten fundament van een zo’n kaapstander is bij het archeologisch onderzoek blootgelegd.

Het VOC-bedrijf en de scheepswerf in Delfshaven boden werk aan honderden ambachtslieden en handelaren. Op de scheepshellingen werd gewerkt aan de schepen. In loodsen waren ambachtskieden bezig. Ook waren er gebouwen voor de opslag van lood, koper, verf, hout, kanonnen en ankers. In 1672 werd het zeemagazijn

De opgraving heeft verschillende vondsten opgeleverd: hergebruikt scheepshout, gereedschappen voor de scheepsbouw, veel spijkers en gebruiksgoederen (aardewerk, glas, tabakspijpen). Na de opgraving zullen de bouwresten en de vondsten nader worden bestudeerd. Daarna wordt over de resultaten gerapporteerd.

BOORnieuws

nummer 9

winter 2008

pag.

366 M.C. Dorst 2007. Hendrik-Ido-Ambacht Bos

378 V. Van Looveren 2007. Bernisse -

Rijsoord. Een bureauonderzoek en een verken-

Spijkenisse leidingtracé. Een bureauonderzoek

nend inventariserend veldonderzoek door middel

en een verkennend inventariserend veldonder-

van grondboringen.

zoek door middel van grondboringen.

367 M.C. Dorst 2007. Albrandswaard Rhoon

379 M.C. Dorst 2007. Rotterdam Inspiratis

Bos. Een bureauonderzoek en een verkennend

Dynamostraat. Een bureauonderzoek en een

inventariserend veldonderzoek door middel van

verkennend inventariserend veldonderzoek

grondboringen.

door middel van grondboringen. 380 A.V.

354 M.C. Dorst 2007. Rotterdam Schereplein

368 R.A. Lelivelt 2007. Rotterdam Houtlaan 1 en

Schoonhoven 2007. Schiedam Lange Achterweg

Brede School. Een bureauonderzoek en een

21. Een bureauonderzoek en een verkennend

11-15 en 23-25. Een bureauonderzoek.

verkennend inventariserend veldonderzoek door


382 D.E.A. Schiltmans & A.J. Guiran 2007.

middel van grondboringen

grondboringen.

Rotterdam Stadskantoor Rodezand. Een archeologisch bureauonderzoek en een verkennend

355 R.A. Lelivelt 2007. Rotterdam Nieuw

369 R.A. Lelivelt & M. Stronkhorst 2007.

Crooswijk Brede School. Een bureauonderzoek

Rotterdam Vogelstraat Lusthof. Een bureau-



onderzoek en een verkennend inventariserend

grondboringen.


veldonderzoek door middel van grondboringen.

383 M.C. Dorst 2007. Westvoorne Oostvoorne

357 M.C. Dorst 2007. Rotterdam Schereplein

370 M.C. Dorst 2007. Rotterdam Terbregsehof/

Hoefweg/Molenweg. Een karterend en waarde-

Brede School. Een karterend en waarderend

Terbregseweg. Een bureauonderzoek en een

rend inventariserend veldonderzoek door middel



van proefsleuven.

proefsleuven

middel van grondboringen.

384 V. Van Looveren 2007. Rotterdam

358 M.C. Dorst 2007. Schiedam Bachplein. Een

371 V. van Looveren 2007. Spijkenisse Groene

Hillegersberg Minervaplein. Een bureauonder-

karterend en waarderend inventariserend veldon-

Kruisweg Zuidwest. Een bureauonderzoek en

zoek en een verkennend inventariserend veldon-

derzoek door middel van proefsleuven.

een verkennend inventariserend veldonderzoek

derzoek door middel van grondboringen.

359 M.C. Dorst 2007. Hellevoetsluis Sportlaan

door middel van grondboringen.

385 M.C. Dorst 2007. Rotterdam/Schiedam,

Voetmaat. Een bureauonderzoek en een verken-

372 M.C. Dorst 2007. Barendrecht

plangebied 'Noord-Kethel, Poldervaart’. Een

nend inventariserend veldonderzoek door middel

Vrouwenpolder Lagewei. Een karterend en waar-

bureaustudie en een verkennend inventariserend

van grondboringen.

derend inventariserend veldonderzoek door mid-


360 R.A. Lelivelt 2007. Rotterdam Schiebroek

del van proefsleuven en grondboringen.

386 A.V. Schoonhoven 2007. Schiedam Gat van

Lupinehof fase 3 en 4. Een bureauonderzoek en

374 V. Van Looveren 2007. Schiedam Maasdijk/

Bolmers-Gat van Mak (Broersveld). Een bureau-

een verkennend inventariserend veldonderzoek

Buitenhavenweg. Een bureauonderzoek en een

onderzoek.

door middel van grondboringen.


388 R.A. Lelivelt (met bijdrage van A.J.

361 M.C. Dorst 2007. Albrandswaard Rhoon


Guiran) 2007. Rotterdam-RandstadRail.

Valkenstein. Een bureauonderzoek en een ver-

375 E. Jacobs 2007. Schiedam ‘Land van

Ontvangstschacht Conradstraat. Een archeologi-

kennend inventariserend veldonderzoek door

Belofte’. Een archeologisch onderzoek op

sche begeleiding door middel van grondboringen


de locatie gelegen tussen de Kreupelstraat,

en profielwaarnemingen.

362 R.A. Lelivelt en J.M. Moree 2007.

de Boterstraat, de Lange Kerkstraat en de

389 M.C. Dorst 2007. Capelle aan den IJssel,

Albrandswaard Rhoon bestemmingsplan Rhoon

Broersvest.

plangebied 'parkeerterreinen Bavo en IJsselland

dorp. Een bureauonderzoek, een plan van aan-

376 F.J.C. Peters en A.J. Guiran 2007.

Ziekenhuis'. Een bureauonderzoek en een ver-

pak en de resultaten van het veldonderzoek.

Rotterdam Grote Markt. Een bureauonderzoek

kennend inventariserend veldonderzoek door

363 R.A. Lelivelt 2007. Rotterdam Charlois



Carnissedriehoek. Een bureauonderzoek en een


391 M. Stronkhorst 2007. Rotterdam, A.


377 V. Van Looveren 2007. Westvoorne

Kluitstraat – Van Bijnkershoekweg. Een bureau-


Rockanje Swinshoek. Een karterend en waarde-

onderzoek en een verkennend inventariserend

364 M.C. Dorst 2007. Barendrecht Hooymeyer-

rend inventariserend veldonderzoek door middel


Haust. Een bureauonderzoek en een verkennend

van een proefsleuf.

392 A.V. Schoonhoven 2007. Schiedam Ooievaarsteeg. Een bureauonderzoek.

inventariserend veldonderzoek door middel van grondboringen. 365 M. Stronkhorst 2007. Barendrecht uitbreiding Wevershoek. Een verkennend inventariserend veldonderzoek door middel van grondboringen.

BOORnieuws

nummer 9

winter 2008

pag.


BOORrapporten De resultaten van archeologische (voor)onderzoek door het BOOR worden vastgelegd in nuchtere, zakelijke rapporten: de BOORrapporten. In het afgelopen half jaar verschenen de volgende uitgaven (voorafgegaan door het rapportnummer):

Linksboven: complex 'De Hofdame' vanaf de Binnenrotte. Midden: de entree aan de Bagijnenstraat/Oppert. Onder: geschilderde impressie van de bewoning langs de Rotte rond 1400. Rechts: het doek in de entree-hal aan de Binnenrotte.

Archeologisch beeldverhaal in de ‘Hofdame’ In BOORnieuws 6 (najaar 2005) werd over de opgraving op de Ichthus-locatie geschreven. Het onderzoek naast de SintLaurenskerk leverde informatie op over de 10de/12de-eeuwse nederzetting Rotta en de vroeg-stedelijke bebouwing aan de voormalige Oppert. Momenteel bevindt zich op deze plaats het gloednieuwe appartementencomplex ‘De Hofdame'.

Colofon Tekst:

Illustraties: Foto's:

Vormgeving:

In de beide entree-hallen van het gebouw heeft 'Klunder Architecten Rotterdam' een groot doek (4,5 x 4,5 meter) aangebracht. In de hal aan de Binnenrotte is daarop de stadsplattegrond van Versyden en Huys (uit 1623) te zien en in de hal hoek Bagijnenstraat/Oppert een voor-oorlogse luchtfoto van de Sint-Laurenskerk en directe omgeving. In beide doeken zijn door het BOOR vervaardigde illustraties en teksten aangebracht, die beknopt de resultaten van het archeologisch onderzoek weergeven.

nummer 9

winter 2008

pag.

BOOR, Jolanda Klok Martin Valkhoff (BOOR)

BOORnieuws is een uitgave van Bureau Oudheidkundig Onderzoek van Gemeentewerken Rotterdam, Ceintuurbaan 213b, 3051 KC Rotterdam, tel: 010-4777053, e-mail: [email protected] Gratis abonnement U kunt een gratis abonnement op BOORnieuws (2 à 3 maal per jaar) aanvragen bij het BOOR. copyright © BOOR ISSN 1874-0561

BOORnieuws

Arnold Carmiggelt (BOOR) Gilbert Kempenaar, Martin Valkhoff (BOOR)


Aquarel: Martin Valkhoff

Nummer 9 winter Nieuwsbrief van Bureau Oudheidkundig Onderzoek van Gemeentewerken Rotterdam

Recommend Documents