nummer 4 december 2009 Klaas Knot Je wilt de boel ook niet platreguleren Gezamenlijke aanpak cybercrime Samen werken aan vertrouwen

kwartaalblad

nederlandse vereniging van banken

Bank|Wereld nummer 4 | december 2009

Klaas Knot ‘Je wilt de boel ook niet platreguleren’ Gezamenlijke aanpak cybercrime Samen werken aan vertrouwen

Uitgesproken

Banken als katalysator voor duurzaamheid In het rapport ‘Naar herstel van vertrouwen’ van de Adviescommissie Toekomst Banken, wordt gesteld dat de klant weer centraal moet staan in de financiële wereld. Hoewel die benadering juist is, rijst de vraag of we de lat voor instellingen met een belangrijke maatschappelijke rol niet wat hoger moeten leggen. Om het vertrouwen in de bancaire sector optimaal te herstellen zouden niet alleen klanten, maar alle belanghebbende partijen centraal moeten staan. Dit betekent dat banken bij de vaststelling en implementatie van hun strategie rekening moeten houden met alle directe en indirecte belanghebbenden. De gedachte die hieraan ten grondslag ligt is dat de bancaire sector niet alleen lessen moet trekken uit de oorzaken van de financiële crisis, maar ook moet kijken naar de klimaatcrisis en de voedselcrisis en de effecten daarvan op de maatschappij.

Nanno Kleiterp is CEO van FMO (Nederlandse FinancieringsMaatschappij voor Ontwikkelingslanden). FMO investeert risicodragend kapitaal in bedrijven en financiële instellingen in ontwikkelingslanden. Met een totale investeringsportefeuille van EUR 4,2 miljard behoort FMO wereldwijd tot de grootste bilaterale private sector ontwikkelingsbanken. Meer info: www.fmo.nl

2

Milieu In veel economische analyses wordt bekeken hoe we met wat aanpassingen in regelgeving en beloningsbeleid zo snel mogelijk kunnen terugkeren naar de economische groei van voor de crisis. Er zijn echter fundamentele veranderingen nodig in het economische denken en handelen. Het is noodzakelijk dat we uitgaan van de beperkingen waarbinnen we nog kunnen groeien en we zullen rekening moeten houden met de gevolgen van onze productiewijze voor klimaat en de uitputting van natuurlijke hulpbronnen. We kunnen ons nationaal product niet alleen maar meten in economische termen, maar moeten de kosten voor het milieu meenemen in die berekeningen. Banken moeten weer terug naar de basis. Geld aantrekken van nieuwe klanten en dat verantwoord kanaliseren naar bedrijven die bijdragen aan een duurzame samenleving. Veel banken richten zich nu nog op het formeel voldoen aan regelgeving. Een grote stap vooruit zou zijn als banken duurzaamheid als goede business gaan zien en duurzaamheid in het hele bedrijf verankeren. Dat betekent dat bij investeringen naar

de mogelijkheden en de risico’s op langere termijn wordt gekeken en op basis daarvan wordt gehandeld. Banken kunnen in hun beleid een belangrijke en proactieve bijdrage leveren aan duurzaamheid door: — bedrijven te selecteren die duurzaam produceren; — producten aan te bieden die duurzaamheid stimuleren; — kredieten alleen te verstrekken als de bedrijven aan bepaalde duurzaamheidcriteria voldoen; — lagere rentes bieden aan bedrijven die een positieve bijdrage (gaan) leveren aan een duurzame samenleving Krediet In de ontwikkelingslanden en opkomende markten waar FMO actief is, is de toegang tot financiële dienstverlening nog erg beperkt. Door zich te richten op het midden- en kleinbedrijf en het aanbieden van diensten (sparen en krediet) aan lage inkomensgroepen in hun land kunnen banken direct een bijdrage leveren aan het verminderen van armoede en het verbeteren van de levenstandaard. Door de financiële crisis hebben veel banken uit Europa en de VS zich teruggetrokken uit ontwikkelingslanden, hetgeen een negatief effect heeft op de economieën van die landen en de toegang tot krediet. Het is van groot belang voor ontwikkelingslanden in Latijns Amerika, Afrika en Azië dat de internationale banken weer terugkeren naar die regio’s en zo hun bijdrage leveren aan een duurzame economische groei. Ontwikkelingsbanken zoals FMO kunnen daarbij een katalyserende rol spelen. Nanno Kleiterp | CEO FMO

Inhoudsopgave|colofon 3

Oogpunt

4

Samen werken aan vertrouwen

7

Kort

8

Ondernemerskredietdesk

8

Papademos visits Foreign Bankers’ Association

9

Aanpak hennepteelt

9

Code Banken in werking

10

Cybercrime - Alleen gezamenlijke aanpak werkt

12

‘Je wilt de boel ook niet platreguleren’ Klaas Knot over toezicht na de financiële crisis

16

Kort

16 17

Bankiers en kunstenaars werken samen aan vertrouwen

18

Boeken

19

Waar wachten banken nog op?

20

Nawoord

Oogpunt

Aandacht

Ook 2009 was wederom een intens, dynamisch en bewogen jaar voor de bancaire sector. “Naar herstel van vertrouwen” geeft de kern weer waar we ons als sector en als Nederlandse Vereniging van Banken in 2009 vol op hebben gericht en waar we in 2010 praktische invulling aan moeten geven. Door allereerst en vooral veel aandacht te geven aan de klant, door veel aandacht te geven aan de maatschappelijke verantwoordelijkheid van banken en door veel aandacht te geven aan een goede balans tussen risico’s en rendement. Hoewel we ons in een speelveld bevinden waar politiek, toezichthouders, consumenten en wetenschappers nodig zijn om herstel van vertrouwen te verwezenlijken, ligt de bal in eerste instantie bij bestuurders en medewerkers van de banken. Aan hen om elke dag weer waar te maken dat de eigen instelling en daarmee de bancaire sector betrouwbaar, veilig en respectabel is. De Nederlandse Vereniging van Banken speelt hierin een ondersteunende en waar mogelijk aanjagende rol. Door met alle betrokken partijen in het speelveld in gesprek te gaan of te blijven en regelmatig de dialoog aan te gaan, zoeken we actief naar oplossingen, ideeën, maatregelen of plannen die bijdragen aan het herstel van vertrouwen. Of dat nu is door samen met MKB Nederland een ondernemerskredietdesk in te richten, of middels samenwerking met politie cybercrime in te dammen, de crux is dat door samen in gesprek te gaan er vanuit elkaars standpunten krachten gebundeld worden. Ik onderschrijf ook vanuit deze gedachte de oproep van onze voorzitter Boele Staal om vanuit de gezamenlijkheid aan herstel van vertrouwen te werken en niet op basis van incidenten polariserende posities in te nemen. Daar is zowel op korte als lange termijn niemand bij gebaat. Naast uiteraard veel leesplezier wens ik u en uw naasten hele prettige kerstdagen en een gezond en voorspoedig 2010!

Wim Mijs | directeur Nederlandse Vereniging van Banken Bank|Wereld is een uitgave van de Nederlandse Vereniging van Banken Redactieadres Singel 236, 1016 AB Amsterdam Telefoon: (020) 550 28 13 E-mail: [email protected] Overname van artikelen uit deze uitgave of delen daarvan is toegestaan, mits met bronvermelding. Voor meer informatie over de inhoud van dit nummer kunt u terecht bij de redactie. Redactie: Michel Noordermeer, Joyce Visser (assistente) Fotografie: Marcel Molle (omslag) ,Michel Wielick en Ron Offermans (pag. 8) Vormgeving en illustraties: Gijs Sierman, Amsterdam Productie: Yardmen, Amsterdam

3

Dossier

Samen werken aan vertrouwen

In november verscheen van de hand van voorzitter Boele Staal een ingezonden stuk in het Financieele Dagblad waarin hij aangeeft dat polarisatie het bankwezen schaadt. Om tot herstel van vertrouwen te komen is de dialoog onontbeerlijk. Daarom hierbij, in licht bewerkte versie, het stuk van Staal met reacties vanuit politiek en toezichthouder.

4

Dossier

Herstel van vertrouwen is niet gebaat bij vage verwijten AFM en pavlovreacties politiek

De toekomst vereist een heldere visie. Een visie met aandacht voor de klant, aandacht voor een goede balans tussen risico’s en rendement en met aandacht voor de maatschappelijke verantwoordelijkheid van banken. Bankiers hebben hierbij de steun van politiek, toezichthouders, consumenten en wetenschappers nodig. De Nederlandse Vereniging van Banken wil met hen dan ook in gesprek blijven over de toekomst van de bancaire sector. Een constructieve opstelling van partijen is daarbij het uitgangspunt. Wat dat laatste betreft is de opstelling van de AFM een voorbeeld van hoe het naar onze mening niet zou moeten. Op zoek naar haar eigen rol, zonder concreet te worden en zonder ruggespraak met de sector opende de AFM in het FD onverwacht de aanval op de financiële sector. Met vage verwijten werd gesuggereerd dat de vereiste cultuuromslag niet gemaakt zou worden. Zonder zich om de feiten te bekommeren reageerde de politiek nog dezelfde dag, met de inmiddels gebruikelijke pavlovreactie, dat ze het spuugzat is. Bij het uitbreken van de crisis, die in de Verenigde Staten zijn oorsprong had, was er veel kritiek op de banken. Er zou bij bankiers te weinig oog zijn voor hun rol in het ontstaan van de crisis. De oproep tot zelfreflectie bij bankiers was terecht. Aan die oproep is ook gehoor gegeven. Het instellen van de Adviescommissie Toekomst Banken (de commissie-Maas) was een antwoord en het vertrekpunt voor het bouwen aan herstel van vertrouwen. Met het tot-stand-brengen van het Herenakkoord over beloningen en de Code Banken als vervolg op het rapport van de commissie-Maas, hebben we laten zien dat het ons ernst is. De code zal goed gemonitord worden, want naleving is essentieel voor herstel van vertrouwen in de sector. De code bevat richtlijnen voor het risicomanagement, de maatschappelijke rol van banken, de verantwoordelijkheid van de Raad van Commissarissen, de bankiersverklaring en de deskundigheid van Raad van Bestuur en Raad van Commissarissen. Banken hebben tijd nodig om de code te implementeren. Die tijd moet ze wel worden gegeven. Te vroeg een oordeel vellen, zoals de AFM deed over de productontwikkeling bij banken, doet geen recht aan de stappen die de sector met het aannemen van de code heeft gezet.

Behalve de code van de commissie-Maas hebben banken de afgelopen jaren gedragscodes ontwikkeld die heldere kaders geven voor de manier waarop de consument over producten wordt geïnformeerd. Klanten weten dus waar ze aan toe zijn. Dat vereist tegelijkertijd dat diezelfde consument bereid is te investeren in kennis over bancaire producten. Wij realiseren ons terdege dat het zo vaak genoemde vertrouwen langzamer terugkomt dan dat het is verdwenen. Juist daarom vraag ik aandacht voor de toon van en het taalgebruik in de dialoog met politiek en media. Om het vertrouwen te herstellen en de maatschappelijke onrust te kanaliseren wordt het tijd om in de discussie boven de feiten te blijven staan, hoe begrijpelijk de verontwaardiging ook is geweest. Het gaat niet aan dat politici en toezichthouders onder verwijzing naar incidenten generaliserende conclusies trekken. Zij bekommeren zich op die manier niet om de beeldvorming en werken als gevolg daarvan niet mee aan herstel van vertrouwen. Bankiers, politiek, consumenten en media kunnen zich in plaats van polarisatie beter richten op het gezamenlijk formuleren van antwoorden op de echt relevante vragen. Hoe moet het bankenlandschap er in 2015 uitzien? Hoe zien de Nederlandse banken zichzelf in internationaal perspectief? Wat vraagt de bankensector van de politiek, nationaal en internationaal? Is aanpassing in het prudentiëleen gedragstoezicht wenselijk? Welke garantieregelingen zijn nodig om het vertrouwen in de sector te bevorderen? Heeft de consument anno 2015 een omschreven eigen verantwoordelijkheid en wie zorgt voor educatie richting de consument? Met deze vragen gaan de bankiers graag het gesprek aan over de toekomst van de financiële sector. Daarbij wordt niet overhaast te werk gegaan en kiest de Nederlandse Vereniging van Banken voor samenwerking in plaats van polarisatie. Voor verbinding en samenhang in plaats van versnippering. Vertrekpunt is de Nederlandse situatie. Nu wordt vaak ten onrechte gedacht dat de handelwijze van buitenlandse banken als Goldman Sachs ook in praktijk wordt gebracht bij Nederlandse banken. Ik nodig de politiek, consumenten, toezichthouders en de media uit om verantwoordelijkheid te nemen en samen te werken aan het herstel van vertrouwen in de bancaire sector. Boele Staal | voorzitter NVB

5

Dossier

Ten goede ‘De Autoriteit Financiële Markten ondersteunt het uitgesproken streven dat de Nederlandse banken het belang van de klant centraal willen stellen. De huidige crisis toont nog eens het belang aan van zorgvuldige ontwikkeling en marketing van producten en van passende advisering daarover. Volgens de AFM is het belangrijk dat de banken de daad bij het woord voegen en dat zij het uitgangspunt verder uitwerken in productontwikkeling en dienstverlening. De AFM constateert nu dat banken nog zoekende zijn. We zien dat een aantal raden van bestuur serieus nadenkt over hoe de klant centraal kan komen te staan. Maar als toezichthouder komen we ook nog te vaak praktijken tegen die niet bevorderlijk zijn voor het herstel van het vertrouwen van klanten. Denk bijvoorbeeld aan ingewikkelde producten die zonder passend advies verkocht worden. En aan cruciale informatie over spaarrentes die verstopt is in kleine lettertjes. De AFM zou graag zien dat banken integrale verbeterprogramma’s ontwikkelen, ten behoeve van klantgerichte productontwikkeling, distributie en advisering. Deze programma’s dienen bijvoorbeeld in te gaan op het waarborgen van deskundigheid en integriteit van medewerkers. Ook moet de beloning van adviseurs afhankelijk worden gesteld van de kwaliteit van hun advies in plaats van doelstellingen die samenhangen met de omzet. De consequenties van het centraal stellen van de klant kunnen in onze ogen niet anders dan ingrijpend zijn. Het gaat om een mentaliteitswijziging, om een heroriëntatie van het bankwezen. Het gaat ook om aanpassing van verdienmodellen. De uitdaging is aan het topmanagement van de banken om de komende tijd de hoogste prioriteit te geven aan deze omslag ten goede!’

‘Boele Staal neemt het de AFM kwalijk dat zij onverwacht in het Financieele Dagblad de aanval op de financiële sector zou hebben geopend en verwijt de politiek pavlovreacties onder het motto: “Polarisatie schaadt bankwezen”. Dit heeft iets van “De pot verwijt de ketel...” Boele Staal had er beter aan gedaan zich wat bescheidener op te stellen met anderen de maat te nemen en zich te concentreren op de vraag hoe de financiële sector zelf werkt aan herstel van vertrouwen. Want het verlies van vertrouwen is niet veroorzaakt door “vage verwijten” of beweerdelijke pavlovreacties, maar zoals de commissie Maas stelt door twijfel aan “ethische en morele opvattingen en gedragingen van bankiers”. Terecht is aan zelfreflectie gedaan en is het rapport “Naar herstel van vertrouwen” ook in no-time in een concrete Code Banken omgezet. Chapeau daarvoor. En het Herenakkoord over beloningen is prima. Overigens is dat niet geïnitieerd door bankiers maar middels een oproep mijnerzijds via een kamerbreed aanvaarde motie. Dat de politiek en de AFM de voortgang daarvan met een vergrootglas zeer kritisch volgen is niet meer dan logisch. De “proof of the pudding is in the eating”. Banken zullen zelf moeten bewijzen dat het roer om is. De klant moet weer centraal staan. Helaas bereiken mij te veel signalen dat de goede voornemens van de Nederlandse Vereniging van Banken nog niet tot in de haarvaten van de financiële wereld zijn doorgedrongen. Boele, zie signalen van deze volksvertegenwoordiger dan ook liever als aansporing aan alle bankiers om de daad bij het woord te voegen. Zo werken wij samen aan herstel van vertrouwen.’ Frans Weekers | financieel woordvoerder VVD

Theodor Kockelkoren | bestuurslid AFM

6

Kort g ‘Nederlanders moeten no ’ n e n n i meer p

s In 2012 moet het aantal pintransactie 2,75 ijks met 1 miljard omhoog tot jaarl miljard. Nederland moet dan 270.000 r betaalautomaten tellen, 35.000 mee del ilhan Deta van s dan nu. Dat is de wen d erlan Ned ca Nederland, Koninklijke Hore m oleu en de Vereniging Nederlandse Petr de Industrie (pomphouders) verenigd in Zij en. lling inste bank Gezamenlijke Toon neerr mbe nove hebben hun pleidooi begin van de gelegd bij de Consumentenbond. Een rderen mogelijkheden om het pinnen te bevo en men en, bied te aan is om retourpinnen ers rnem onde de clubs. Nu is het nog zo dat om en altijd geld in de kassa moeten hebb ze iets klanten geld terug te geven wanneer nen urpin reto Bij . uilen terugbrengen of omr op rten gsto teru kunnen ondernemers geld de rekening van de klant.

WTO bekijkt illegaal handelen bij bankredding Wereldhandelsorganisatie WTO onderzoekt of landen internationale handelsregels hebben overtreden bij de redding van hun banken. Dit zei directeurgeneraal Pascal Lamy van de WTO 22 november in de Britse krant The Sunday Telegraph. Lamy zal onderzoeken of landen bij de reddingsacties mogelijk protectionistische voorwaarden hebben opgelegd aan de banken. Hij noemde in het bijzonder de eis dat een bank extra geld moet uitlenen in zijn thuismarkt. In Nederland is iets dergelijks gebeurd bij bank en verzekeraar ING. In januari kreeg ING een staatsgarantie voor verliezen op Amerikaanse probleemhypotheken. Daarbij is afgesproken dat ING ‘25 miljard euro extra krediet’ verleent aan consumenten en bedrijven in Nederland.

bij Crisis nog niet voor

N i e u w e b e ta a l m e t h o de EMV onbek

end De consument kan in 87% van de winkels in Nederland met zijn pinpas afrekenen. In veel branches - onder and ere kledingwinkels, schoenenw inkels, drogisterijen/parfumerieën - ligt de acceptatiegraad van het pinn en ruim boven de 90%. In supermarkten is dat zelf s 100%. Op de markt en bij rijd end e win kels is de mogelijkheid om te pinnen het kleinst (21%). Met de invoerin g van de nieuw pinmethode EMV (een nieuwe internationale standaard voo r betalingen en geldopnames met creditcards en bankpassen) blijken ondern emers in de detailhandel nog redelijk onbekend te zijn.

‘Hypotheekrentea f t r e k s n e u v e lt o p t e r mijn’ Minister Wouter Bos (Financiën) verwacht dat de hypotheekrenteaftrek bij een volgend kabinet op de helling gaat. ‘Mijn voorspelling is dat het huidige systeem van hypotheekrenteaftrek het volgende kabinet niet zal overleven.’ De minister zei dit op 18 november tijdens een bijeenkomst met studenten van de Universiteit van Amsterdam. Bos antwoordde op vragen van de studenten over wat een volgend kabinet zou kunnen doen met de zogenoemde heroverwegingen. Die liggen besloten in het rijksbrede onderzoek naar de mogelijkheden om het jaarlijks tekort van 35 miljard euro, dat is ontstaan door de economische crisis, op te lossen. Het was al eerder bekend dat er bij de volgende verkiezingen geen taboe zal liggen op de hypotheekrenteaftrek.

dat de crisis voorbij is. het nog te vroeg om te stellen Volgens Jean-Claude Trichet is opean Banking opese Centrale Bank bij het Eur Dat zei de president van de Eur daarmee op de optiember. De president zinspeelde Congress in Frankfurt op 20 nov herstel van de economie s: After the crisis. ‘Het huidige mistische titel van het congre d weet dit beter dan zonder overheidssteun. Nieman had niet kunnen plaatsvinden -president benadrukte kten zelf ’, aldus Trichet. De ECB de financiële instituten en mar niet vanwege de wege hun rol in de economie en dat de banken steun kregen van n benen kunnen staan, snel mogelijk weer op hun eige banken zelf. Banken moeten zo geld gaan uitlenen ot belang dat de banken weer gro van het is ast rna Daa . het zei Tric . Ook vindt Trichet het de overheidssteun voor bedoeld aan bedrijven, want daar was betrekking tot de beperdoor de G20 zijn gemaakt met belangrijk dat de afspraken die nageleefd. king van bonussen strikt worden

‘Financiële systeem steeds kwetsbaar’

nog

eldwijde De acute dreiging voor de wer voorjaar financiële stabiliteit is sinds dit te periode. afgenomen, na een zeer turbulen ds erg Niettemin is de situatie nog stee che nds erla kwetsbaar. Dat stelt De Ned e Overzicht Bank (DNB) in het halfjaarlijks ember Financiële Stabiliteit, dat 23 nov t het leun B DN ens is gepubliceerd. Volg op k ster verbeterde marktsentiment elen. de buitengewone steunmaatreg o’s zich “Bovendien kunnen nieuwe risic and verb in ld bee manifesteren, bijvoor ndiale mo ke grij met de nog steeds omvan De B. onevenwichtigheden’’, aldus DN de centrale bank noemt de oplopen mige som op k dru en begrotingstekorten valuta’s als risico’s.

‘Veel webwinkels niet go ed beveiligd’ Het overgrote deel van de webwinkels waar via iDEAL kan worden betaald, is onvoldoe nde beveiligd. Dat blijkt uit onderzoek van inter netbeveiliger Networking4all. Van de ruim 13.000 web winkels in Nederland heeft volgens de internetb eveiliger 12 procent de beveiliging op orde. De uitko msten van het onderzoek zijn 18 november door het bedrijf gepubliceerd. Volgens het internetbedrij f groeit het aantal niet goed beveiligde sites snel ler dan het aantal dat zijn zaken wel op orde heef t. Op zich is de betaalmethode van iDEAL beveiligd. Het probleem ligt volgens Networking4all op de sites van de webshops waar de handelingen niet complee t beveiligd zijn, zodat kwaadwillenden persoons gegevens kunnen aftappen. De onderzoekers noem en de sites van de NS, reisorganisatie Kras en Mad urodam als voorbeelden van niet goed afgeschermd e sites.

7

Toegelicht

Ondernemerskredietdesk Ondernemers met vragen en klachten over kredietverlening door banken kunnen zich sinds begin november 2009 melden bij de ondernemerskredietdesk.

Deze is door MKB-Nederland, VNO-NCW en de Nederlandse Vereniging van Banken gezamenlijk opgericht. Ondernemers kunnen hun vragen en klachten melden op www.ondernemerskredietdesk.nl. Naast een punt waar ondernemers met hun klachten terecht kunnen, fungeert de desk vooral als vraagbaak op het gebied van kredietverlening. Zo is informatie beschikbaar waar de ondernemer goed naar moet kijken alvorens hij of zij de stap naar de bank zet en wordt informatie gegeven over de garantieregelingen van het Ministerie van Economische Zaken. Met name binnen het midden- en kleinbedrijf bestaat grote behoefte aan deze informatie. Sinds het uitbreken van de kredietcrisis wordt er in de media en politiek veel gesproken over kredietverlening. De ondernemerskredietdesk moet de aard en omvang van de problemen die zich in de praktijk voordoen bij het verstrekken van leningen aan bedrijven inzichtelijk maken. De klachten die bin-

nenkomen bij het meldpunt worden door de initiatiefnemers geanalyseerd en gebruikt om indien nodig het beleid bij banken of overheid aan te kunnen passen. In de eerste weken zijn er aardig wat vragen binnengekomen, vooral vanuit kleinere ondernemingen. De vragen gaan vaak over de toepasbaarheid van de verschillende garantieregelingen van de overheid en over de voorwaarden die banken stellen bij een kredietaanvraag. De klachten die binnenkomen gaan in hoofdzaak over geweigerde kredietaanvragen. De ondernemerskredietdesk treedt nadrukkelijk niet in de relatie tussen de bank en de klant. Er wordt informatie gegeven over kredietverlening maar bij een klacht wordt er verwezen naar de bestaande klachtprocedures bij banken. Met vragen over de ondernemerskredietdesk kunt u zich richten richten tot: Floris Mreijen, adviseur ondernemingsklimaat ([email protected] ).

Papademos visits Foreign Bankers’ Association On November 23rd the Foreign Bankers’ Association, the Netherlands (FBA) held her Annual General Meeting at the Royal Tropical Institute in Amsterdam. The meeting was attended by 150 prominent guests, amongst whom Mr Nout Wellink and Mr Henk Brouwer, Governor resp Board Member of DNB.

8

Keynote speaker was Mr. Lucas Papademos (picture), Vice President of the European Central Bank (ECB), who spoke on developments in the European regulatory environment. This subject received highest attention, especially concerning initiatives (to be) taken by the ECB that will have a serious impact on all banks. Also foreign banks having offices in several European countries experience the growing influence from Brussels. Regulatory changes that may be expected – and which might include a more prominent role for the ECB - are of direct interest to all banks operating in the Netherlands and therefore also to the entire financial community in the Netherlands. Should you have any question please contact Mrs. Koedam or visit the website www.foreignbankers.nl.

Toegelicht

Aanpak hennepteelt De Stichting Fraude­ bestrijding Hypotheken is in overleg met politie en Openbaar Ministerie over de aanpak van georganiseerde hennepteelt.

Onderwerp van gesprek is onder andere hoe de hypothecair financiers kunnen bijdragen in het opwerpen van de barrières om hennepteelt tegen te gaan. Het uitwisselen van informatie speelt daarbij een belangrijke rol. De aanpak van georganiseerde hennepteelt is een belangrijk aandachtsgebied van de politie en het OM. Door het zoeken van samenwerking met private partijen kunnen extra drempels worden opgeworpen. Hypothecair financiers zouden aan de hand

van informatie die zij ontvangen van de politie kunnen nagaan of er sprake is van fraude in het hypotheekdossier om hierop actie te kunnen ondernemen. Voor het registreren van fraudeurs maken de financiers gebruik van het zogeheten SFH-systeem. Dit systeem stelt de financiers in staat de aanvraag van een hypothecaire lening te toetsen en draagt op die manier bij aan de integriteit van de financiële sector.

Code Banken in werking Op 9 september heeft het bestuur van de Neder­ landse Vereniging van Banken (NVB) de Code Banken vastgesteld. De Code - zelfregulering van de bancaire sector - is tot stand gekomen na het rapport van de Advies­com­mis­sie Toekomst Banken (Commissie Maas). Het zwaartepunt van de principes in deze bankspecifieke code richt zich op versterking van de governance binnen banken, risicomanagement, audit en beloningsbeleid. De Code voorziet tevens in een programma

van permanente educatie voor de Raad van Commissarissen en de leden van de Raad van Bestuur. Voor de invulling van dit programma ontwikkelen diverse onderwijsinstellingen een passend aanbod.

De Code treedt op 1 januari 2010 in werking. Banken rapporteren in hun jaarverslag over 2009 hoe zij zich hebben voorbereid op de invoering van de code. Met het in werking treden van de Code wordt op de naleving toegezien door een onafhankelijke monitoringscommissie. De commissie voert deze taak uit door de toepassing van de Code te inventariseren, eventuele onduidelijkheden en onevenwichtigheden in de Code te signaleren en voorstellen te doen over mogelijke aanpassingen van de principes uit de Code. De commissie brengt tenminste eenmaal per jaar schriftelijk verslag uit van haar bevindingen. Bij het ter perse gaan van Bank|Wereld is de samenstelling van de monitoringscommissie nog niet bekend.

9

Reportage

Cybercrime Alleen gezamenlijke aanpak werkt Op 28 oktober organiseerde de Nederlandse Vereniging van Banken het seminar Informatiebeveiliging met als specifiek onderwerp Cybercrime en Skimming. Tijdens dit seminar verzorg­ de Henk Klap, programmamanager Programma Aanpak Cybercrime (PAC), een presentatie over de rol van de Nederlandse politie bij de bestrijding van cybercrime en skimming. Cybercrime is criminaliteit uitgevoerd met (of tegen) digitale componenten of waarbij het gebruik van digitale componenten een wezenlijke bijdrage levert aan de uitvoering van het delict. Gebruik van internet is geen noodzakelijke voorwaarde. Ofwel ICT is zowel middel als doelwit, zoals bij internetaanvallen op banken. Ofwel gaat het om delicten die ook al bestonden voordat het tijdperk van digitalisering haar intrede deed, zoals kinderporno, fraude of oplichting. Voor banken en consumenten is skimming de meest bekende vorm van cybercrime. O m va n g Hoewel er veel onderzoek is gedaan naar cybercrime, is de aard en omvang ervan nog onbekend. Mede daarom richt de politie zich ook op het in kaart brengen van het slachtofferschap onder burgers van cybercrime. In opdracht van het Korps landelijke politiediensten (KLPD) wordt, gesubsidieerd door het PAC, een landelijk slachtofferonderzoek cybercrime uitgevoerd door het lectoraat Cybersafety van de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden. Uit recent Europees onderzoek blijkt dat skimming relatief vaak voorkomt en nog steeds toeneemt. In 2008 bedroeg de schade in Europa bijna 500 miljoen euro. Over de aard en omvang van bijvoorbeeld aanvallen op internetbankieren is bij politie en Openbaar Ministerie (OM) maar weinig bekend. Voor een effectieve aanpak vragen politie en OM aan banken om dit soort gevoelige informatie meer te delen. Rol banken Klap: ‘De financiële sector heeft een primaire verantwoordelijkheid waar het gaat over zaken als de veiligheid van internetbankieren en het voorkomen en bestrijden van skimming. Om effectief te kunnen optreden, moet samenwerking worden gezocht met alle relevante partijen. Wat dat betreft zijn nog niet alle paden bewandeld. Zo

10

kunnen banken in onderling overleg en in overleg met politie en OM afspraken maken over wat zij zelf kunnen doen en wat zij vragen van hun klanten, en wat binnen de verantwoordelijkheid van politie en OM ligt. Politie en OM experimenteren momenteel in de aanpak van ernstige vormen van criminaliteit door middel van proeftuinen. Dit is een leeromgeving, waarin het verrichten van opsporingsonderzoeken wordt gecombineerd met innovatie door het toepassen van nieuwe methoden en aanpakken. Binnen de proeftuinen wordt gezocht naar mogelijkheden om door middel van publiek private samenwerking barrières op te werpen voor criminelen (programmatisch werken). In zo’n aanpak wordt de inzet van deze mogelijkheden gericht afgestemd voor een optimaal resultaat. Dit gebeurt vanzelfsprekend met inachtneming van de verschillende verantwoordelijkheden en belangen van partijen, politie en OM. Momenteel verkennen banken, politie en OM de mogelijkheid voor een proeftuin voor de gezamenlijke aanpak van skimming.’

Seminar In het ‘Zandkasteel’ van ING waren ongeveer 130 personen bijeen om te komen tot een goede en brede informatie-uitwisseling over de bestrijding van cybercrime en skimming. Na de openingspresentatie door NVB-directeur Wim Mijs lichtten bancaire deskundigen de diverse initiatieven toe. Sprekers van banken en Currence gingen in op ontwikkelingen van de afgelopen jaren. Er werd een presentatie gegeven over de wijze waarop banken in Nederland en Europa informatie uitwisselen over Cybercrime incidenten en de wijze waarop banken informatie ontvangen over virussen rond Internet bankieren. Ook werden presentaties gegeven over de interbancaire aanpak van skimming. Tot slot ging een vertegenwoordiger van de politie in op de rol van de Nederlandse politie bij de bestrijding van cybercrime en gaf een externe deskundige zijn visie op trends in technologie op het gebied van security, risk en compliance. Onder leiding van dagvoorzitter Maarten van Wijk (ABN AMRO) vond ter afsluiting een boeiende discussie plaats tussen aanwezigen in de zaal en de verschillende sprekers. Het thema dat bij alle presentaties terugkwam is samenwerking. Samenwerking tussen banken, samenwerking met de politie en ook samenwerking in Europa is van groot belang om cybercrime en skimming blijvend beheersbaar te houden.

Reportage D i g i ta l i s e r i n g Onze samenleving verandert onder invloed van de maatschappelijke trend van digitalisering in rap tempo. De uitdaging voor de Nederlandse politie is om de impact van deze ontwikkeling te onderkennen en hierop adequaat in te spelen. Klap: ‘Naast bedreigingen zoals nieuwe vormen van criminaliteit, biedt digitalisering ook veel kansen voor de politie. Bijvoorbeeld door de mogelijkheden van (informatie)technologie te benutten voor kerntaken van de politie zoals intake (internetaangifte, aangiftevolgsystemen); opsporing (efficiencywinst en stijging ophelderingspercentage door gebruik van nieuwe technologieën zoals videofingerprinting, SMS alert); handhaving (opvallend en onopvallend toezicht door de politie in de virtuele ruimte, het internet) en bedrijfsvoering (nieuwe manieren van opleiding en training). Kortom, de kans om de Nederlandse politie zo goed mogelijk voor te bereiden op het digitale tijdperk door gerichte activiteiten.’ In het denken over veiligheid heeft in de afgelopen decennia een kentering plaatsgevonden. Het creëren en handhaven van veiligheid is geen taak voor politie en OM alleen. Bovendien blijkt dat strafrechtelijk handhaven weliswaar noodzakelijk is, maar dat de effecten daarvan beperkt zijn. Veiligheidszorg is een gemeenschappelijke opgave voor alle betrokken partijen, waarbij iedere partij zijn eigen herkenbare bijdrage levert in de aanpak. Voor cybercrime geldt dit in het bijzonder.

Samenwerking financiële sector Klap: ‘Bij sommige projecten, zoals de aanpak van skimming op NS stations, vindt nauwe samenwerking plaats tussen bijvoorbeeld politie en Equens. Recentelijk zijn twee werkconferenties georganiseerd voor de bancaire sector, politie en OM om de mogelijkheden voor versterking van de samenwerking verder te verkennen. Het gaat daarbij niet alleen om boeven vangen, maar ook om het effectief voorkómen van skimming. De financiële sector heeft hierin haar eigen verantwoordelijkheid en instrumenten. Invoering van de EMVchip is bijvoorbeeld een van de maatregelen.’ Ook in de aanpak van cybercrime is het noodzakelijk de crimineel een of liefst meerdere stappen voor te zijn. Samenwerking is daarbij volgens de projectmanager Cybercrime van groot belang en altijd voor verdere verbetering vatbaar. Klap: ‘De volgende stap is een integrale aanpak waarin alle partijen actief menskracht, kennis en middelen inbrengen en gericht samenwerken ter voorkoming van skimming en internetaanvallen op het digitale bankieren. Daarvoor moet worden geïnvesteerd in het opbouwen van wederzijds vertrouwen, met in achtneming van de verschillen in taken, belangen en posities tussen banken en overheid.’ Dit artikel is tot stand gekomen met medewerking en bijdragen van: H. (Henk) Klap RI MPM | politie, programmamanager Programma Aanpak Cybercrime, Yvonne Willemsen en Michael Samson | Nederlandse Vereniging van Banken

Momenteel worden mogelijkheden verkend voor: 1) verbetering van de intake van cybercrime 2) verbetering van de samenwerking in de strafrechtsketen tussen banken, politie en OM 3) kennisdeling tussen experts van politie, banken en OM 4) het creëren van synergie in projecten waarin wordt samengewerkt

Versterkingp ­ r o g r a m m a’ s Het huidige kabinet kiest ervoor om stevig te investeren in de aanpak van ernstige vormen van criminaliteit. Vaak gaat het daarbij om relatief onzichtbare vormen van criminaliteit met hoge maatschappelijke kosten. Er zijn programma’s ingericht voor versterking van de aanpak van financieel-economische criminaliteit, georganiseerde misdaad (hennep- en mensenhandel), cybercrime en de gerichte inzet van intelligence. Op het gebied van financiële cybercrime doen politie en OM alles wat binnen hun taak en mogelijkheden ligt. Regelmatig worden skimmers aangehouden en door het Openbaar Ministerie vervolgd. Recentelijk hebben bijvoorbeeld onderzoeken plaatsgevonden naar een groep skimmers in Zuid Nederland, en heeft het Korps landelijke politiediensten (KLPD) skimming van kaartautomaten op NS stations aangepakt.

11

De ontmoeting

‘Je wilt de boel ook

12

De ontmoeting

Klaas Knot over toezicht na de financiële crisis De financiële crisis maakt het werk van Klaas Knot bijzonder boeiend. ‘Zowel binnen de financiële sector als bij de overheid moet er veel veranderen, een heel transformatieproces. Er moeten veel nieuwe antwoorden komen, bijvoorbeeld hoe de sector wordt gereguleerd. Ik mag daar nu aan meewerken. Het is heel uitdagend.’

Klaas Knot is directeur Financiële Markten op het ministerie van Financiën. Hij is verantwoordelijk voor beleid en wetgeving voor de financiële sector. Knot werkte ruim veertien jaar bij de Nederlandsche Bank, met twee ‘uitstapjes’ van ieder anderhalf jaar naar het IMF en de Pensioen- en Verzekeringskamer. Als laatste was Knot divisiedirecteur Toezichtsbeleid.

niet platreguleren’ Is uw kijk op toezicht veranderd, het afgelopen jaar? ‘Ik heb niet een heel ander wereldbeeld gekregen sinds ik op deze plek zit. Ook mijn opvattingen over hoe de sector moet worden gereguleerd zijn niet heel anders geworden. Ik denk dat de financiële crisis een aantal zwakheden heeft blootgelegd in wet- en regelgeving en in het toezicht. Dat vond ik een jaar geleden ook. Gelukkig gebeurt er nu van alles, zowel aan de toezichtkant als aan de wetgevende kant. Dat moet ook. Kijk naar de kabinetsvisie. Kijk naar allerlei internationale initiatieven aangaande de versterking van Bazel II. Wat ik een jaar geleden de belangrijkste lessen uit de crisis vond, vind ik nog steeds de belangrijkste lessen.’ Wat zijn die lessen van de financiële crisis? ‘Als je reguleert, is er altijd een spectrum. Je kunt iets helemaal plat reguleren, dan heb je geen risico’s meer over, maar dan heb je ook geen sector, geen winst en geen werkgelegenheid meer over. Aan de andere kant van het spectrum kun je zeggen: ik wil echt minimalistisch reguleren en zo veel mogelijk aan marktkrachten overlaten.’ ‘De crisis heeft blootgelegd dat er in de financiële sector op sommige vlakken meer regulering nodig is. De kapitaaleisen en financiële vereisten voor instellingen zijn daar een voorbeeld van. Ook is er meer aandacht nodig voor incentives, de prikkels in beloningen die leiden tot risicozoekend gedrag. Het vertrouwen van de afgelopen jaren op marktkrachten en op zelfcorrigerende mechanismen in de financiële markten is verminderd. De balans herstelt door meer interventionistisch toezicht. Een andere les is dat we ons crisisinstrumentarium niet echt op orde hadden. Hoewel ik sterk van mening ben dat ons weinig te verwijten

valt ten aanzien van wat wij als overheid en toezichthouder concreet hebben gedaan vorig jaar om de crisis te beteugelen, is wat wij hebben gedaan eigenlijk ter plekke uitgevonden. De situatie die is ontstaan vorig jaar was ook bijna ondenkbaar. Niemand heeft dit zien aankomen. Als je van tevoren had geweten wat we nu weten, dan hadden we een crisisinstrumentarium gereed gehad. Dat was niet zo. Wij denken nu na over welk crisisinstrumentarium wij nodig hebben om in te grijpen als dat opnieuw nodig mocht zijn.’ Was u vorig jaar tevreden over de mate van toezicht of wilde u toen eigenlijk ook al strakkere regels? ‘De Nederlandsche Bank heeft altijd wel aan de conservatieve kant van de onderhandelingen gezeten, bijvoorbeeld wat betreft de onderhandelingen rond Bazel II. Een van de dingen die de crisis duidelijk heeft blootgelegd is dat het handelsboek veel te licht wordt belast onder Bazel II. Dat hebben wij als Nederlandsche Bank altijd gevonden. Maar veel van dit soort handelsactiviteiten vinden plaats in New York en Londen, dat zijn toch de twee grootste financiële centra, en die waren niet zo happig om de standaarden significant aan te scherpen. Dat is veranderd. Zij hebben als geen ander de desastreuze effecten gezien toen het misging.’ Als klein land heb je wellicht een juiste visie, maar geen macht. ‘Dat is wat kort door de bocht. Maar je moet heel realistisch zijn: binnen de pikorde van internationale toezichthouders neemt Nederland natuurlijk een relatief bescheiden plek in. En toch krijgt ons beleid in Europa en in de wereld ook wel navolging, het beloningsbeleid is daar een goed voorbeeld van.’

13

De ontmoeting

Hoe ziet u consumentenbescherming? ‘Consumentenbescherming is een boeiende wereld. In de interactie tussen een instelling en een cliënt speelt altijd de vraag: waar houden de respectievelijke verantwoordelijkheden op? Politici en Kamerleden richten hier heel sterk hun focus op, en terecht, want het raakt mensen persoonlijk. Vanuit het ministerie investeren we veel in consumenteneducatie, via CENTIQ, waar ik voorzitter van ben. Aan de andere kant hebben we voor instellingen een aantal open normen zoals de zorgplicht. De toezichthouder heeft het soms lastig met de invulling van die open normen. Dat vind ik ook een interessant spanningsveld: hoever moet je gaan met het invullen van die normen en hoeveel kun je overlaten aan zelfregulering, aan de sector? En waar gaat het dan toch mis? Kijk naar de koopsompolissen. Moet je dan als overheid bepaalde zaken misschien toch wat meer interventionistisch gaan benaderen? Persoonlijk vind ik het ‘libertair paternalisme’ heel interessant. Je laat als overheid wel heel veel keuzeruimte aan consumenten, maar als consumenten niet bereid zijn om die keuzeruimte zelf in te vullen, dus actief een keuze te maken, schrijf je een standaardkeuze voor.’ Afgelopen jaar waren er ‘interessante kwesties’ rond de eigen verantwoordelijkheid van de klant en het toezicht. Hoe duidt u de DSB-zaak en de Icesave-zaak? ‘Ik voel me niet vrij om nu iets te zeggen over DSB, daar is een onafhankelijk onderzoek door de commissie Scheltema voor aangesteld en het parlement zal zich daarover uitspreken. Icesave is een zeer ongelukkig voorbeeld van slecht toezicht van degene die dat toezicht had moeten uitoefenen, namelijk de IJslandse toezichthouder. De Nederlandsche Bank had vrijwel geen toezichtbevoegdheden. We hebben het Europees Paspoort, het single passport, wat inhoudt dat als je van de thuisstaattoezichthouder een vergunning hebt, je de vrijheid hebt om via bijkantoren financiële dienstverlening in andere landen aan te bieden. Hierover is een heftig debat gaande. Daarbij hoort ook de vraag wie de rekening betaalt als er iets misgaat tijdens een financiële crisis en of er een bereidheid bestaat om ook daarvoor de verantwoordelijkheden naar een Europees niveau te tillen.’ Bij Icesave was het toezicht van De Nederlandsche Bank beperkt doordat het om een filiaal van een elders goedgekeurde bank ging. Bij de opsplitsing van ABN AMRO gaf DNB ‘geen bezwaar’, al waren er twijfels. Hoe werkt dan het prudentieel toezicht? ‘Een toezichthouder zit niet in een vacuüm. Hier hebben we vanaf dag één moeten leven in een situatie waarin anderen de verdenking uitten dat DNB protectionistisch te werk zou gaan. Een toezichthouder is accountable, moet kunnen uitleggen wat hij doet en waarom hij al dan niet een vvgb [verklaring van geen bezwaar] verleent. En toezichthouders zijn volledig aansprakelijk. Dat geeft ook een extra dimensie.’

14

Het herstel van vertrouwen... ‘Dat is uitermate belangrijk. En wij proberen dat ook te versterken door een heldere visie te geven op de financiële sector en wat banken moeten doen. Wij vinden dat banken zich weer dienstverlenend moeten opstellen ten opzichte van hun klanten. De activiteiten die een bank ontplooit, moeten aantoonbaar ten behoeve van de klant worden verricht. Het gaat om de traditionele financiële intermediatie-rollen: goed betalingsverkeer, sparen, beleggen, krediet verlenen aan partijen in de maatschappij die krediet nodig hebben. Banken deden te veel onderling zaken, zonder dat het altijd meteen evident was welke klant daar nu mee werd bediend. De transparantie moet omhoog. En de consument moet er vanuit kunnen gaan dat een bank voldoende gekapitaliseerd is om serieuze tegenwind te kunnen weerstaan, zonder dat er meteen naar de overheid moet worden gekeken voor kapitaalinjecties. Banken moeten gewoon zelf weer solide en transparant worden en dienstverlenend zijn ten behoeve van de klant.’ Helpt de Code Banken? ‘Je kunt als overheid heel veel dingen proberen te vatten in technocratische cijfertjes als solvabiliteit en liquiditeit, maar wat er uiteindelijk nodig is, is een cultuuromslag in de financiële sector. Het niet voor eigen rekening bezig zijn maar vooral voor rekening van de

De ontmoeting klant, oog hebben voor risico’s, dat heeft te maken met cultuur en organisatie. Dat verander je beter van binnen uit dan van boven af. Dus als de sector hierin zijn eigen verantwoordelijkheid neemt door te komen met een Code Banken, dan is dat heel goed. Soortgelijke dingen gebeuren ook in andere landen. De herwaardering van de risicobeheerfunctie binnen banken zie je bijvoorbeeld ook in IIFverband terug. De Code is een Nederlandse uitingsvorm, denk ik, die bij ons poldermodel past. In andere landen is de cultuur misschien dirigistischer, waardoor het klimaat geschikter is om regulering bij wet voor te schrijven.’ Hoe ziet u de Nederlandse Vereniging van Banken? ‘Ten aanzien van deze specifieke code is het: The proof of the pudding is in the eating. Ik verwacht nu van de NVB een duidelijke rol: de leden moeten aan de Code gehouden worden. Een peer review-mechanisme moet ervoor zorgen, dat leden die zich niet aan de Code houden daarop ook echt worden aangesproken. Dit is exemplarisch voor hoe ik de NVB zie. De NVB zou tekortschieten als zij zichzelf alleen maar als belangenbehartiger zou positioneren. Ik denk dat de sector een eigen verantwoordelijkheid heeft en dat het de NVB is die handen en voeten moet geven aan die verantwoordelijkheid. De NVB moet ook zorgen dat ze internationaal goed meedoet, want veel zaken worden op Europees en mondiaal niveau geregeld.’ Juist internationaal telt Nederland minder mee: de sector is gekrompen. ‘Wij doen een stap terug ja, ten opzichte van voor de crisis. Maar je kunt je afvragen in hoeverre een deel van die enorme omvang niet ook terug te voeren was op activiteiten waar de klanten niet altijd direct beter van werden. Omvang is geen doel op zich. En ik geloof nog steeds dat er ook na deze crisis een Nederlands bankwezen staat met potentie.’

Waar bent u volgend jaar mee bezig? ‘Ik zal bezig zijn met het implementeren van die hele golf van nieuwe regelgeving die er vanuit alle internationale fora op ons af zal komen. Het zal boeiend zijn om te trachten tot een ex-ante geregeld crisisinstrumentarium te komen. Daarbij heb je vraagstukken als: moet je toch niet kunnen ingrijpen in de rechten van aandeelhouders voordat een bank ook werkelijk juridisch failliet is? Verder zijn er de aanpassingen aan het depositogarantiestelsel: portefeuilleoverdracht en een ex-ante fonds. Met als uitdaging: gaan we dit alleen in Nederland doen of proberen we ook iets op Europees niveau van de grond te krijgen? Daarnaast zal ik bezig zijn met de drie Europese toezicht agencies die worden opgericht, plus de European Systemic Risk Board. En je weet nog niet wat de onderzoeken naar de financiële crisis en naar de DSB bank opleveren. Er is een breed scala mogelijk van uitkomsten die een direct effect zullen hebben op mijn werk.’ Daan van Seventer | freelance journalist

15

Kort

Lezersonderzoek Een groot aantal lezers van Bank|Wereld krijgt via mail een verzoek om deel te nemen aan een lezersonderzoek. Om dit magazine aan te laten blijven sluiten bij uw behoefte en interesse nodigen we u van harte uit deel te nemen aan dit onderzoek. Geen uitnodiging ontvangen maar wilt u wel deelnemen aan het onderzoek? Mail naar [email protected]

Nieuwe fraudebrigade in de VS Daling huizenprijs s ta b i l i s e e r t

De prijzen van verkochte bestaande koopwoningen lagen in Nederland in oktober gemiddeld 5,2 procent lager dan een jaar eerder. Dat blijkt uit nieuwe cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en het Kadaster, die 20 november zijn gepubliceerd. Hoewel de huizenprijzen al sinds februari onafgebroken dalen, was de daling in oktober iets minder sterk dan in september, toen de prijzen 5,3 procent lager waren dan een jaar eerder. Tot september werd de prijsdalin g dit jaar gestaag groter, maar de laatste twee maanden zijn de prijzen aan het stabiliseren, aldus het CBS. Ook de economen van Rabobank stellen vast dat het ergste achter de rug lijkt te zijn. De grootste hypotheekverstrekker van Nederland voorziet een prijsafname met 3,5 procent in 2009 en een verdere afname van 1 procent in 2010. De Nederlandse Vere niging van Makelaars (NVM) houdt tot dusv erre rekening met een prijsdaling van gem iddeld 5 procent over geheel 2009.

16

De Amerikaanse autoriteiten hebben 17 november in Washington de oprichting bekendgemaakt van een nieuwe federale organisatie die fraude in de financiële wereld proactief moet bestrijden. De Financial Fraud Enforcement Task Force (FFETF - Eenheid Rechtshandhaving Financiële Fraude) moet helpen voorkomen dat zich een zeer diepe crisis voordoet, zoals die vorig jaar uitbrak met de ineenstoring van Amerikaanse financiële instellingen. De nieuwe eenheid is de opvolger van de Corporate Fraud Task Force (Eenheid Bedrijfsfraude) die in 2002 na een reeks financiële schandalen werd opgericht.

2 PIN verdwijnt in 201

nen vanaf 2012 Consumenten in Nederland kun plaats daarvoor de niet meer betalen met PIN. In em waarbij mensen komt een nieuw betalingssyste f hoeven te halen hun pas niet meer door een sleu en. De pincode, die maar slechts ergens in te stek t bestaan. meeverhuist met een klant, blijf , heeft 24 november Currence, de eigenaar van PIN graaf bevestigd. De berichtgeving hierover in De Tele ben aangegeven meeste banken in Nederland heb r het nieuwe liever over te willen stappen naa r de Amerikaanse systeem, dat gevoerd wordt doo en Visa. Op termijn betaalkaartgiganten Maestro kostenvoordelen. heeft dit systeem voor banken voor de uniformiteit ce Verder is het volgens Curren dat ook elders in goed om een systeem te kiezen Europa wordt gebruikt.

‘Deel webwinkels vraagt geld vo o r i D e a l’

Ongeveer 4 procent van alle webwinkels laat de klant betalen voor iDeal, een betalingsdienst op internet. Dat blijkt uit onder zoek van Currence. Een woordvoerder van de eigenaar van iDeal bevestigde 24 november berichtgeving daarover in het AD. Currence is niet blij met wat somm ige webwinkels doen. ‘Winkeliers hebben ons gevraagd om een goed betali ngssysteem op het internet. Nu is dat er en gaan sommige geld in reken ing brengen. We hebben dat eerder ook gezien bij de PIN-betalingen, waarvoor sommige winkeliers bij kleine bedragen kosten in rekening brachten.’ De bedrijven brengen per transactie 50 cent tot een euro in rekening aan klanten.

Toegelicht

Waar wachten banken nog op? Jaarlijks doneren niet-westerse migranten in Nederland ongeveer 520 miljoen euro aan familie en vrienden in het land van herkomst. Een aanzienlijk deel van dit geld brengen ze zelf over of ze geven het mee aan bekenden. Net zo veilig als via money transfers of een bank, vinden ze, en zeker zo goedkoop. Een interessante groeimarkt voor de bankwereld? In 2007 ging www.geldnaarhuis.nl live, een site die het mogelijk maakt de kosten en mogelijkheden te vergelijken die verschillende financiële instellingen bieden op het gebied van remittances. Sindsdien hebben veel banken hun tarieven naar beneden bijgesteld, zo blijkt uit recente gegevens. Zo zijn de kosten voor het overmaken van € 135,naar Marokko tussen mei 2008 en februari 2009 gemiddeld met ruim drie procent gedaald en naar Indonesië met ruim tien procent. Naar sommige andere landen zijn de kosten juist gestegen. Zo betaalden mensen die in februari 2009 € 135,- overmaakten naar Ghana gemiddeld 2,5 procent meer dan negen maanden eerder. De verschillen tussen instellingen zijn nog altijd aanzienlijk; het raadplegen van www.geldnaarhuis.nl kan migranten tientallen euro’s per overmaking schelen. Het aantal landen waarover de website gegevens verschaft, is uitgebreid van zes naar 34. Hiermee neemt de transparantie in geldovermakingen aanzienlijk toe. Grote verschillen Niet alleen de transactiekosten, ook de wisselkoersen lopen sterk uiteen. Het grootste verschil bestaat richting Turkije, waarbij de laagste koers -1,14 procent en de hoogste 14,39 procent afwijkt van de op dat moment gevoerde interbancaire wisselkoers. Voor wie het tijdsbestek waarin het geld onderweg is een belangrijke rol speelt, geeft www.geldnaarhuis.nl ook nuttige informatie. Naar Ghana, Indonesië en de Dominicaanse Republiek kan de keuze tussen de ene financiële instelling of de andere het verschil maken tussen minder dan één uur en zes dagen. Samenwerking Veel instellingen bieden wel mogelijkheden om geld over te maken naar het buitenland, maar adverteren er niet mee. Ze hebben niet altijd kantoren in het land van bestemming, waardoor ze afhankelijk zijn van samenwerking met lokale banken. Daar komt bij dat nationale en internationale wetgeving remittances buiten Europa bemoeilijken en dat diverse landen nog geen digitaal gironetwerk kennen.

Dit maakt overboekingen soms arbeidsintensief en daardoor duur. Toch zit hier een gat in de markt, waar gespecialiseerde organisaties als Western Union en MoneyGram met succes in zijn gesprongen. Daarnaast bieden belwinkels, reisbureaus en soms zelfs moskeeën mogelijkheden voor remittance, waar migranten veelvuldig gebruik van maken. Een betrouwbare overkomst staat voor hen weliswaar voorop, maar ruim de helft van de migranten staat open voor een switch als een andere aanbieder bijvoorbeeld goedkopere diensten aanbiedt of hun geld sneller bezorgt.

Jan Jongbloed, directeur IntEnt ‘IntEnt is een not for profit organisatie die gericht is op de private sector ontwikkeling in ontwikkelingslanden. Voor dit doel leidt zij mensen op om in deze landen te gaan ondernemen en begeleidt deze ondernemers na de start. IntEnt is in dit traject zeer succesvol en wil dat ook blijven, door er voor te zorgen dat de condities rond de startende ondernemer zijn gewaarborgd. Financieringsmogelijkheden zijn daarbij onontbeerlijk. Het geld dat naar “huis” wordt gestuurd, biedt een van de oplossingen: als immers een gedeelte van deze gelden in duurzame economische ontwikkeling wordt geïnvesteerd in plaats van in consumptieve bestedingen, dan is dat aan te bevelen. IntEnt initieert Geld naar Huis niet alleen om meer transparantie te verkrijgen in de overmaking van remittances, maar ook om te zorgen dat er meer geld bij de familie terecht komt en op die manier bijdraagt aan lokale ontwikkeling. Bovendien krijgt IntEnt inzicht in deze geldstromen en probeert mensen te interesseren in meer duurzame ontwikkeling door direct te investeren in bedrijven en economische ontwikkeling.’

17

Uitgelezen

[Boeken]

Opkomst en ondergang van DSB Redactie Economie de Volkskrant

Opkomst en ondergang van DSB Redactie Economie de Volkskrant Pagina’s: 256 Taal: Nederlands Uitgever: Conserve Prijs: € 14,95 ISBN: 978 90 5429 298 2

Het nieuwe bankieren De duurzame oplossingen van bankier Peter Blom Tobias Reijngoud

Opkomst en ondergang van DSB De val van Dirk Scheringa’s DSB Bank was een van de grootste financiële thrillers in de Nederlandse geschiedenis. Wekenlang hield dit drama televisiekijkers en krantenlezers in de ban, want soms is de werkelijkheid spannender dan een film. Wat heeft zich allemaal voor en achter de schermen afgespeeld in Wognum, op het ministerie van Financiën en bij De Nederlandsche Bank aan het Frederiksplein?

Het nieuwe bankieren De duurzame oplossingen van bankier Peter Blom Tobias Reijngoud Pagina’s: 160 Taal: Nederlands Uitgever: Kosmos Prijs: € 16.95 ISBN: 9789021546803

18

Dit boek beschrijft de opkomst en ondergang van Scheringa’s financiële imperium, waartoe ook n voetbalploeg AZ en het Scheringa Museum voor Realisme in Spanbroek behoorden. Is deze trouwhartig ogende entrepreneur kapotgemaakt door het financiële establishment of is hij aan zijn eigen grootheidswaan ten onder gegaan? Dit boek is het relaas van een opzienbarend financieel debacle en een persoonlijke tragedie. Zelden viel in Nederland iemand zo snel van een huizenhoog voetstuk.

Het nieuwe bankieren Terwijl de financiële wereld eind 2008 volledig in elkaar stortte, bleef Triodos Bank, de duurzame bank van Nederland, stevig overeind staan. Sterker nog: de bank groeit sneller dan ooit tevoren. De aanpak van Triodos Bank – en wat andere banken daarvan kunnen leren – wordt uit de doeken gedaan door directievoorzitter Peter Blom (CEO) in ‘Het nieuwe bankieren’, een boek dat tot stand kwam op basis van talloze gesprekken met journalist Tobias Reijngoud. De kredietcrisis heeft ons met de neus op de feiten gedrukt: ons financiële stelsel deugt niet. Het bankmodel dat Triodos Bank al bijna 30 jaar hanteert, blijkt wél bestand tegen financiële turbulentie. Peter Blom geeft in het boek op openhartige wijze zijn analyse en legt uit waarom Triodos Bank zich

niet uitsluitend ten doel stelt om maximaal financieel resultaat te behalen. Blom biedt een frisse kijk op de samenhang tussen kapitaal, arbeid en natuur. Hij ziet voor banken een grote maatschappelijke rol weggelegd. Zijn overtuigingen bleken in de praktijk heel succesvol: Triodos Bank werd in juni 2009 door de Financial Times uitgeroepen tot de duurzaamste bank ter wereld. Blom daagt in dit boek een ieder uit hardop de vraag te stellen wat de rol van een bank in de maatschappij eigenlijk zou moeten zijn. ‘Het nieuwe bankieren’ is een krachtig pleidooi voor verandering. Tobias Reijngoud (1970) is freelance journalist en schrijft voor NRC Handelsblad, nrc. next en FEM Business.

Uitgesproken De huidige cultuur in de financiële sector draagt bij aan het gebrek aan vertrouwen in financiële instellingen. Dat beeld komt naar voren uit een reeks interviews met vijftig opinieleiders uit de financiële sector. De interviews zijn onderdeel van het project ‘Vertrouwen Verbeeld’, dat is opgezet door Art Partner, een organisatie die kunstenaars aan bedrijven koppelt.

Bankiers en kunstenaars werken samen aan vertrouwen S c o o r - e n a n g s t c u lt u u r Commissarissen, bestuurders, toezichthouders, adviseurs en klanten van banken en financiële instellingen: samen met kunstenaarsorganisatie Kunstenaars&CO en twaalf kunstenaars interviewde Art Partner betrokkenen tot in de top van de financiële sector. De geïnterviewden geven hun visie op vertrouwen in de sector en de rol die kunstenaars kunnen spelen bij het herstel van vertrouwen. Uit de interviews rijst een beeld op van een ‘scoor- en angstcultuur’ in de financiële wereld. Medewerkers zitten vast in een patroon waarin scoren voorrang heeft boven klantenbelang en waarin men twijfels over onverantwoorde risico’s niet durft te uiten. Dat patroon ondermijnt onderling vertrouwen en smoort kritische geluiden in de kiem. Volgens de geïnterviewden wordt deze cultuur alleen doorbroken als er managers en bestuurders opstaan die een nieuwe cultuur omarmen en bevorderen. Art Partner nam het initiatief voor de interviews op basis van hun brede ervaring met kunstenaars in bedrijven. De organisatie, opgezet door Sandra Boer en Robert Tordoir, matcht sinds 2006 kunstenaars aan bedrijven voor een samenwerking van een paar maanden tot twee jaar. In die periode werken kunstenaars vanuit een thema of een vraag van het bedrijf. Dat kan gaan om onderwerpen als ‘betrokkenheid binnen de organisatie’, het ‘omgaan met flexwerken’ of om actuele en relevante thema’s met betrekking tot de organisatie. Kansen Boer en Tordoir zagen tijdens het uitbreken van de crisis kansen. Immers, de financiële en economische crisis vraagt om heroriëntatie, kritische reflectie op oude waarden, het visualiseren van nieuwe. Dat zijn juist terrei-

Work in progress. Heidi Linck verzamelde via de medewerkers van Theodoor Gilissen honderden uitzichten van de huizen van medewerkers, cliënten en andere relaties. Hoe kijken zij thuis naar buiten, naar de wereld? Zij voedt hiermee een discussie over de vensters waardoor Theodoor Gilissen naar de wereld kijkt. Een wereld die niet alleen door computerschermen en cijfers bekeken kan worden, maar die een veel persoonlijker benadering vergt.

nen waarbinnen de creatieve en innovatieve kracht van kunstenaars benut kan worden. Al eeuwenlang laten kunstenaars een onafhankelijk geluid horen en weten zij met hun werk discussies los te maken of te verdiepen. Van Jan Brueghel’s schilderijen over de tulpenhandel in de zeventiende eeuw via Picasso’s Guernica tot aan Jack Nicholson in One Flew over the Cuckoo’s Nest. Vanuit deze gedachtegang initieerde Art Partner het project ‘Vertrouwen Verbeeld’, met als start de vijftig interviews.

N i e u w e i n p u t va n kunstenaars Boer: ‘Opvallend was de openheid waarmee we werden ontvangen. Tot op het hoogste niveau is men zoekende in de financiële sector. Onze gesprekspartners waren nieuwsgierig naar nieuwe ideeën en een nieuwe aanpak.’ Andersdenkenden kunnen nieuwe zuurstof geven aan een organisatiecultuur. Dat past in een beleid van diversiteit van organisaties en bij het streven naar het doorbreken van oude patronen door het in huis halen van creativiteit, innovatie en nieuwe energie. Kunstenaars leveren bovendien een inspirerende bijdrage aan het geven van inhoud en vorm aan begrippen als vertrouwen, authenticiteit, integriteit en geloofwaardigheid. Tordoir: ‘De interviews maken duidelijk dat samenwerking met kunstenaars vooral een waardevolle toevoeging kan zijn in managementtrajecten voor bankiers en bestuurders. In een actieve dialoog kunnen bankiers en kunstenaars samenwerken aan relevante thema’s.’ Theodoor Gilissen Bankiers werkt sinds kort samen met kunstenaar Heidi Linck. Bestuursvoorzitter Tanja Nagel: ‘Met een kunstenaar halen we een kritische en creatieve blik binnen, iemand die discussie aanwakkert. Dat past bij ons streven naar interne diversiteit. Samen onderzoeken we het begrip vertrouwen. Als eerste stap geven wij Heidi het vertrouwen dat wij elke dag van onze cliënten vragen.’ Art Partner is een initiatief van house-ofinitiatives. Meer informatie: www.vertrouwenverbeeld.nl / [email protected]

19

Nawoord

‘Een commerciële bank kan niet functioneren zonder investment bank, en andersom evenmin. De nadruk kan op een van beide poten liggen, maar ze functioneren samen toch het best.’





Bert Bruggink, CFO Rabobank Nederland, het Financieele Dagblad, 19 november 2009

‘Ze hebben zich stuk voor stuk volgevreten met bonussen die wij hebben verdiend. Zij hebben feestgevierd en wij betalen de rekening.’





Maarten van Meerwijk, ondernemer en mede-eigenaar Ridderinkhof, over banken en bankiers, het Financieele Dagblad, 25 november 2009



‘Te vaak denken bankiers dat zij betere, slimmere mensen zijn die andere regels en een andere beloning verdienen dan anderen. Maar dat kunnen zij alleen maar als anderen dat toestaan.’

Neelie Kroes, eurocommissaris Concurrentie, bijeenkomst Algemene Pensioen Groep in Amsterdam, 12 november 2009

‘Bij alle verhalen over hoe diep de Nederlander zich in de schulden steekt wordt steevast vergeten dat de markt voor consumptief krediet in ons land relatief klein is. Creditcardschuld is in ons land een vrijwel niet bestaand fenomeen.’

Wim Boonstra, chief economist Rabobank, het Financieele Dagblad, 5 november 2009

‘De banken hebben ervoor gekozen op de betaalpas de internationale merken te voeren in plaats van PIN. Dat heeft als voordeel dat je niet meer alles zelf hoeft uit te vinden en kunt meeliften op de innovatiekracht van bedrijven als Mastercard en Visa.’



Piet Mallekoote, directeur Currence, De Telegraaf, 24 november 2009

‘Het zou onuitstaanbaar zijn als ze (de banken – red), nu het een jaar na de crisis weer ietsje beter gaat, zeggen: Nou mooi, het is weer overgewaaid. We gaan weer verder alsof er nooit iets gebeurd is.’



Bart Combé, directeur Consumentenbond, Trouw, 18 november 2009