niet zonder muziek
ook samen ook samen
‘niet zonder muziek’ gesamtkunstwerk ook samen met Frits Nolte
bewegen om elkaar heen niet zonder de anderen samen ook
bewegen
om
elkaar
Concept, ontwerp, beeld Frissewind ’t bureau, Amsterdam Interviews, teksten Woord, Birgitta Langen Druk Grafinoord, Amsterdam
‘Niet zonder muziek’ is een uitgave van Frissewind Frissewind ’t bureau W.G.Plein 112 1054 SC Amsterdam telefoon 020 589 04 60 www.frissewind.nl Frissewind ’t atelier bezoekadres Fagelstraat 85 1052 GA Amsterdam Eerste druk: maart 2012 Oplage 500
Met zorg hebben we getracht alle werknemers, stagiaires, adviseurs en opdrachtgevers van vijfentwintig jaar te achterhalen. Dit is een periode die in het geheugen met moeite te overbruggen is. Het is dáarom dat wij ons realiseren dat de overzichten niet uitputtend kunnen zijn. Bij voorbaat bieden wij onze welgemeende excuses aan, aan allen die hier zeker samen met ons ook vermeld hadden moeten worden.
Frissewind bestaat 25 jaar. Tegelijkertijd is er in het atelier van Frissewind, dat jarenlang ook als huiskamer dienst deed, weer ruimte voor autonoom werk én ruimte voor exposities. Don Wijns en Anneke Maessen hebben tijdens vijfentwintig jaar Frissewind een geheel eigen bureau neergezet, hun gedachtengoed doorontwikkeld en hun bijzondere manier van werken verfijnd. Ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan én ter introductie van ‘t atelier presenteert Frissewind een ‘Gesamtkunstwerk’ dat tot stand is gekomen in samenwerking met grafisch kunstenaar Frits Nolte.
heen
niet
zonder
de
Colofon
Niet zonder muziek
anderen
samen
© Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, of op welke wijze dan ook, zonder voorafg aande schriftelijke toestemming van Frissewind.
ook
Inspiratiebron Flamenco als muziek en dansvorm is vrij en onafhankelijk: met de authentieke klanken, de uitbundig muzikale versieringen rondom het thema en de sterke ritmes; met de dans, het klappen (de palmas), het voetenwerk, castagnetten, van heel sober en bijna solistisch tot een opzwepend samenspel.
‘Niet zonder muziek’ is de titel van de tentoonstelling en is ontstaan vanuit het beeld van de twee, dansende, figuren. Als de figuren symbool staan voor twee mensen die samenleven, dan staat de muziek symbool voor de wereld om hen heen. Deze figuren kunnen alleen maar dansen, leven, werken als er muziek is, in verschillende toonaarden. Dit kunstwerk wordt tentoongesteld tijdens de eerste vernissage in ’t atelier op de Fagelstraat ter ere van 25 jaar ‘samen’ en ‘ook’.
Dansante lijnen Ze kennen elkaar al dertig jaar. Samen hebben ze vaker projecten gedaan, onder andere voor een gezamenlijke grafiekmap. Ooit vertoefden ze vier maanden op een boerderij in Zuid-Frankrijk om de kunst en het vrije leven te vieren. Al die jaren bleven Don en Frits vrienden en volgden elkaars werk. Frits Nolte wilde dan ook graag meewerken aan een kunstwerk ter gelegenheid van 25 jaar Frissewind. Wat willen jullie precies, vroeg hij. Iets op basis van jouw vrije werk, was het antwoord.
Frits Nolte 1986
‘Ik ben me er niet altijd van bewust hoe lijnen ontstaan in mijn tekeningen, maar er komen wel altijd bepaalde patronen of beelden terug. Ik ben veel bezig met mensen die bewegen. Bewegingen die iets uitdrukken. Daar passen dansante lijnen goed in, maar het kan ook de dynamiek van een kledingstuk in de wind zijn, een gebaar, of de stromingen onder de figuren. Ik teken vaak twee figuren, twee identiteiten die met elkaar communiceren, dat intrigeert mij. De ontmoeting staat centraal. Dus dat was ook de basis voor dit werk. Het zijn een man en vrouw geworden, niet per se Don en Anneke. Maar ze lijken toch wel op hen. Dat zit misschien in de houding van de man, de gesloten benen, de houding van zijn hoofd… en in de sierlijke openheid van de vrouw. Ik ken Don en Anneke natuurlijk al heel lang, dus onbewust zal iets daarvan wel ingeslopen zijn.’
‘twee identiteiten die met elkaar communiceren, dat intrigeert mij’
‘Ze lieten me overigens volledig vrij. We hebben eerst veel gepraat over concept en uitgangspunten. Daarna ging ik schetsen. Meestal druk ik een linoleumsnede af in zwart en een aantal kleuren. Dan kies ik een gekleurd papier als basis om alvast een ondergrond te hebben. Die ondergrond kunnen wij ook maken, zei Don. Zo ontstond het idee van een gezamenlijk werk. Frissewind ontwierp met alle medewerkers verschillende series ondergronden. ‘Mijn linosnede heb ik in een aantal drukgangen daarop verwerkt. Die ondergronden geven het verhaal een extra lading, andere interpretaties. Kunstwerkjes die aanhaken bij generieke thema’s. Al die nuances, ritmes, overgangen… vanuit woorden, fotografie, typografie, ook meer driedimensionaal. Door synergie zijn we tot het resultaat gekomen. Een totaalpalet van 7 x 7 prenten, die ieder, afzonderlijk, hun bestaansrecht hebben. Ook kun je de oorspronkelijk ontworpen serie kiezen, óf je selecteert zelf je eigen serie.’
Twee woorden liggen aan de basis van het eerste kunstproject; twee woorden die passen bij de historie van Frissewind: samen ook. ‘Ik vind het bijzonder dat Frits als solistisch en autonoom kunstenaar, de nieuwsgierigheid en het lef heeft om de samenwerking aan te gaan waarin letterlijk en figuurlijk veel ruimte is voor een kruisbestuiving.’ Don
De vlek als verbindend principe De proefdrukken van de twee figuren in beweging liggen op het bureau. Verder praten, verder denken. In die patronen, de beweging van de lijnen, dringt zich nóg een lijnenspel aan ons op. Meebewegen. Kunnen we deze lijnen meenemen in het ontwerp? Dit noemen we ‘de vlek’. Een zelfstandige vorm die als verbindend element in alle series wordt opgenomen. Frits Nolte: ‘Dergelijke vormen komen voort uit hoe ik werk. Ik maak verschillende drukgangen en soms verschuiven de verschillende onderdelen ten opzichte van elkaar. Dat kan dan weer andere vormen opleveren. Ik weet niet wie hem als eerste zag, of wie begonnen is met het benoemen van de vlek. Hij openbaarde zich gewoon. Ik wilde er een aparte drukgang van maken, maar Don zei dat ze hem zouden opnemen in hun ontwerp. Zo ontstaat dat heel organisch. Als je goed kijkt, zie je dat de buitenlijnen van de vlek de lijnen van de doek en de arm van de vrouw volgen. En hier de jas van de man. Die lijnen bewegen in de tekening volgens hun eigen patroon, maar komen hier bij elkaar.’
‘niet zonder muziek’ een verzameld kunstwerk van zeven keer zeven prenten, maatvoering 23 x 23 cm. linosnede in drie drukgangen op fullcolor-print-ondergrond in drie verschillende edities, zo is elke prent een uniek kunstwerk.
ook
samen
dans
verhaal
leef
precieze patronen dansen voor ogen spelen met mij vertellen, kijk
‘niet zonder muziek’ ’t woord
kijk
speel
inleven vanuit waarden uitleven opleven na discussies buitenleven beleven vanuit je gevoel samenleven leven vanuit je tenen werken
doen
dansen
wonen
doen leven
danswerken
leven
‘niet zonder muziek’ samen
in de storm
in de regen
in de mist
ieder heeft gedanst naar eigen boemboem Tristan Tzara
in de zon
in de wind
‘niet zonder muziek’ da-da-nsen
met wind mee
alles in de wind
sprakeloze kunstenaar wiens woorden over elkaar heen buitelen tot verdichte eenheid in een sprakeloze nacht
tot we samen zijn
in een mateloze tijd
met het zweet op ons gezicht
telkens als we stil staan
‘niet zonder muziek’ door-gaan
naakt in de orkaan
als niemand meer verwacht
‘niet zonder muziek’ dial-oog
samen-spraak
twee-spraak
dubbel-spraak
tussen-spraak
tegen-spraak
kies-spraak
altijd met elkaar in gesprek samen schetsen kruis bestuiven schetstafettes
contra-spraak
energieke stromen bewegen voort om elkaar heen verdiepen, verbreden stromen
evenzo
dito
‘niet zonder muziek’ ook ook
alsook
echter
eveneens
ongetwijfeld
toch
i wonder if you can
living for today
living life in peace
but i’m not the only one
mooi woord, imagine wegdromen past maar ook het ruimtelijke meerdere dimensies
i hope some day you ’ll join us
‘niet zonder muziek’ imagine
i wonder if you can
the world will live as one
’t atelier
De passie blijft Fagelstraat 85, 1986 ‘Wij zijn er geboren en getogen. Een unieke plek in Amsterdam om op te groeien, een speelparadijs’, zeggen David en Thomas, de zoons van Don en Anneke. ‘Met de schoolpleinen van weleer als onze tuin en dakterras en veel gangen waar je binnen kon spelen, skaten of een beetje basketballen. In de andere ateliers werkten de buren: goede buren, bevriende kunstenaars. Daar mochten we helpen met timmeren, kleien en schilderen.’ Zij woonden met hun ouders in een huiselijk ingericht klaslokaal dat ondertussen ook dienst deed als atelier. Gelegen in de voormalige Openbare School voor Uitgebreid Lager Onderwijs der 1e klasse, genaamd Fagelschool. Nu hun ouders voor het eerst in hun leven in een ‘echt’ huis wonen en de jongens ook zijn vertrokken, wordt het weer helemaal atelier. ’t Atelier. Samen, ook Don en Anneke werken binnen ’t bureau samen met hun vaste ontwerpers en andere collega’s aan communicatie en designprojecten. Altijd met passie, creativiteit en flexibiliteit. Altijd in opdracht. In ’t atelier op de Fagelstraat is ruimte, fysiek en symbolisch, voor creatieve initiatieven die niet binnen de kaders van het bureau passen. Een plek om nieuwe initiatieven onder te brengen en vrij werk vorm te geven. Een plek om breder en multidiciplinair te kunnen werken, ook met anderen.
’t bureau W.G.Plein 112 ’t atelier Fagelstraat 85
Kunst in opdracht Bedrijven en particulieren die hun kunstcollectie, op maat, willen uitbreiden, kunnen een opdracht plaatsen bij ’t atelier.
Het deel en het geheel Het kunstwerk met Frits Nolte is het eerste project dat vanuit dit gedachtengoed wordt gepubliceerd. Tijdens de eerste vernissage in ’t atelier wordt dit kunstwerk in zijn geheel tentoongesteld. Andere vernissages zullen volgen, daarbij wordt er steeds met andere mensen samengewerkt. Binnen ’t atelier - ook als virtuele werkplek - bepalen de betrokken creatieven hun eigen kaders. In 2D, 3D of 4D. ’t bureau is en blijft. De passie is en blijft. ’t atelier is ’ook’. Daar ligt een meerwaarde voor ’t bureau. In ’t atelier worden grenzen verlegd, ontstaat ander jargon, ander beeld. Voorbij bekende grenzen. Andere kruisbestuivingen: een deel van het geheel.
van strategie naar propositie
van concept tot regie
van inhoud naar vorm
design vanuit strategische kaders
naar communicatieconcepten
naar redactionele concepten
naar visuele concepten
naar een samenhang in communicatie
naar een merkbeleving
in tekst en beeld
Frissewind ’t bureau
Communicatie en design een amsterdams bureau waar design centraal staat groot genoeg voor complexe opdrachten klein genoeg om verschil te maken heldere concepten, bewogen beelden beeldende teksten, sprekende beelden bevlogen regie, sturende consistentie van huisstijlen tot magazines brochures, folders, jaarverslagen websites, campagnes, tentoonstellingen en meer
ook bewegen samen om elkaar heen niet zonder de anderen
ook
bewegen
samen
om
elkaar
heen
niet
zonder
de
anderen
25 jaar Frissewind
Let’s tango Het verhaal is rond. Het begon bij ontmoeten, creativiteit, inspireren, samengaan en daar zijn we weer. Of nog steeds. Of ook. Frissewind bestaat 25 jaar. 25 jaar dansten zij met elkaar, met opdrachtgevers, met ontwerpers, met de kinderen en met de collega´s uit andere disciplines. Ontmoeten, inspireren, bedenken, initiëren, meebewegen, creëren, reageren, passie, samen. Hun tango. Een dialoog met Don en Anneke. Anneke: ‘We leerden elkaar kennen via een fotografieproject. Ik fotografeerde toen veel. Een van mijn projecten betrof een serie portretten van kunstenaars in hun atelier. Daarvoor had ik modellen nodig. Viavia kwamen Don en Frits op mijn pad. Don nog met een grote krullenbos… een project met verstrekkende gevolgen. Don werd de liefde van mijn leven. Ik liet voorgoed de academische wereld achter mij en koos voor een creatieve beroepspraktijk.’ ‘Don paste in dat plaatje, met zijn schilder- en tekenwerk, fotografie en installaties. Voor zijn expositie in New York ontwierp ik het affiche. Hij wilde graag de diap versie van mijn voorstel, precies het tegen overgestelde dus. Kijk, en zo gaat het nog steeds. Dat houdt ons scherp, ook binnen het bureau.’ Scheiding van bureautafel en bed Anneke: ´Het verhaal is echt rond, want dit was in 1985, ook crisistijd. Ik was aan het afstuderen als grafisch ontwerper en mijn zolder verdieping was al snel te klein. Ik verhuisde met al mijn werk naar het atelier van Don en ben niet meer weggegaan. Ik kreeg een grote opdracht toen ik net zwanger was van David. Don is als vanzelf mee gaan werken, óók omdat er toen in de kunst niets meer te verdienen viel. Samen hebben we het vak in de praktijk geleerd. Door alles aan te nemen, lef te tonen en vooral stoïcijns door te gaan.’
‘Met beide jongens erbij werd het atelier steeds meer een huis. Op de Rozenstraat vonden we voor ons werk een ander onder komen. Een gebouw met onder andere een drukkerij en een zetterij. Er ontstond daar zelfs een halve dierentuin op het binnen terrein. Onze klanten moesten langs de geiten en konijnen om bij ons te komen. Wel erg gezellig, maar wij ontwikkelden ons tot een bureau met meer ambities. Daar paste geen kinderboerderij meer bij. Zo kwamen we op het WG-plein.´ Samen om elkaar heen Don: ‘Er zijn veel ontwikkelingen geweest binnen ons bureau. We zijn begonnen met strokenzetwerk en plakten onze layouts in elkaar met behulp van de waxcoater, die we van de Telegraaf konden overnemen. Daarna kwam al snel onze eerste computer. Zowel aan de technische kant als aan de inhoudelijke kant van ons vak, volgden de ontwikkelingen elkaar snel op. En dan was er ook nog de bedrijfsvoering: er kwam personeel, er ontstond een bureauorganisatie. Ook heel fijn, daardoor groeiden onze kansen en kregen we meer complexe opdrachten. Anneke heeft een postdoc jaargang strategisch communicatiemanagement gedaan om haar meer theoretische en analytische benadering handen en voeten te geven. In combinatie met haar creatieve werk komt ze nu uit bij regievoering, art direction vanuit strategie en inhoudelijke kaders. Ik vind dat een unieke combinatie.’ Anneke: ‘Don heeft zijn vrije fotogafie doorontwikkeld binnen de opdrachten van het bureau. Reportages, portretten en reizen naar het buitenland kwamen in beeld. Het is een aparte afdeling van ons bureau geworden, onderscheidend. Meer ervaring roept meer vragen op, je wordt steeds kritischer. We reflecteren op elkaar, bewegen bij elkaar in de buurt, vullen elkaar aan, botsen soms, raken elkaar. Dat is niet veranderd. Als je verschillen in goede banen kunt leiden, biedt dat vooral meerwaarde.’
typisch Don integer, verrassend, conceptueel, rustig, ontwapenend, onverwacht grappig, fotograaf, man van weinig woorden, creatief maar ook zakelijk, mediator, obser verend, ondernemend, groot verantwoordelijkheids gevoel.
typisch Anneke intellectueel, creatief, goed in communicatie, veel woorden, veel gebaren, helder, enthousiast, kritisch, soms confronterend, open, ongeveinsd, genietend, gezellig, sfeermaker.
‘Ik herinner me de kurken tegels op de vloer, en de gezelligheid. We hadden eigenlijk twee huizen: thuis en het kantoor, eerst op de Rozenstraat met kinderboerderij en al, en later op het WG-plein. Een van mijn vroegste herinneringen is dat ik kruipend onder de bureaus doorging tussen benen, poten en kabels door. Later zat ik weer bij hen op kantoor. Vanaf mijn veertiende heb ik bij Frissewind gewerkt. Eerst moest ik allerlei klusjes doen, papier versnipperen, maar ik heb ook leren opmaken en ontwerpen. Anneke en Don hebben allebei een enorme drijfveer om mooie dingen te maken, te gaan voor iets wat ze heel graag willen. Daar zijn wij ook mee opgevoed. Dat harde werken van hen maakte wel dat we vaak naar de Chinees gingen. Vonden wij niet erg, natuurlijk. Ze hebben in ieder geval altijd met heel veel plezier gewerkt, denk ik. Het bureau is nog steeds een plek waar je altijd even langs kan droppen. Het is er altijd gezellig.’ David Wijns ‘We gingen in de vakantie altijd kamperen in Frankrijk en wat ik knap vond, was dat we dan ook écht weg waren. Deur van het kantoor dicht, de auto in en het avontuur tegemoet. Geen belletjes meer met werk, geen discussies over klanten. We moesten wel eens wachten voordat we van school werden gehaald, maar op vakantie was op vakantie. Ik heb nooit echt bij hen op kantoor gewerkt, alle creativiteit is naar David gegaan. Ik kan nog geen poppetje tekenen. Het ondernemende heb ik wel van hen gekregen, da´s creatief zijn op een andere manier. En het communicatieve van Anneke. Maar zo´n ontwerpbureau achter de hand was altijd handig bij werkstukken voor school natuurlijk. Wij hadden altijd de mooiste voorkant. En die Chinees? Gado gado is nog steeds mijn favoriet.’ Thomas Wijns
Don Wijns geboren: 27 mei 1953, Maastricht werd groot in: Eijgelshoven, oostelijke mijnstreek middelbare school: in Kerkrade, hbs B studeerde: beeldende kunst en monumentale vormgeving, tekenen en schilderen hield van: fotograferen, en de eigen doka in het station van Haanrade 1e fototoestel: Voigtlander van zijn vader
Anneke Maessen geboren: 6 december 1955, Vlaardingen werd groot in: Bussum en Naarden middelbare school: Gooisch Lyceum, Bussum, vwo A studeerde: sociale geografie (tot kandidaats) grafisch ontwerp en fotografie later: postdoc strategisch communicatiemanagement hield van: de geur van chemicaliën in de doka 1e fototoestel: Agfa isoli 1
bewegingen in de tijd
ontwikkeling 1987-1997 seminars, workshops ondernemerschap 1996 computers installatie samenhangend computernetwerk
1988 computers aanschaf 1e Mac SE30 (met dank aan Henke en Steve Jobs) 1986 fagelstraat oprichting kvk frisse wind (anneke) frisse wind & zn (don)
1990 samenvoegen boekhouding oprichting kvk frisse wind grafisch ontwerp en advies
1986 rozenstraat vestiging bij drukkerij quint, zetterij Niek van Dijk binderij mañana buro mix buro plan cachecol mode hein de kort
1993 computers alle computers gestolen, opbrengst vijf spiksplinternieuwe werkstations ‘aan de ketting’
1996 WG-plein 112 verhuizing
ontwikkeling 2000 pilot workshop KPMG kwaliteits borging voor de designbranche nen- en iso 9001 ontwikkeling 2000-2001 postdoc strategisch communicatie management
Publiek Geheim 2009 de mensen van de wereldwinkel
Publiek Geheim 2003 Publiek Geheim, Don Wijns fotograaf eerste van een serie boeken, lees-kijkboeken over verhalende onderwerpen
ontwikkeling 2002 implementatie pro module (geïntegreerde projectadministratie) (met dank aan Jan Kees)
Publiek Geheim 2010 Publiek Geheim, het succes van de EHS
Publiek Geheim 2005 Publiek Geheim, met het Vondelpark als decor, samen met een tentoonstelling in Arcam in 2008
opdrachtgevers over frissewind ‘Doordacht, creatief en integer’ ‘Betrokken en buitengewoon geïnteresseerd’ ‘Enthousiaste en kritische professionals die niets aan het toeval overlaten’ ‘Onder de indruk van de strategische manier waarop ze de opdracht benaderen’
ontwikkeling 2012 oprichting Frissewind BV
2011 atelierfunctie samen met architecten en andere kunstenaars
01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
frw weekend 1996 Terziet (proceskwaliteit)
1986 geboorte David
frw weekend 1997 Parijs (10 jaar frw, architectuur fotografie)
1988 geboorte Thomas
frw weekend 1998 Terziet (bruggebouw, samenwerken)
frw weekend 1999 Friesland (kwaliteitsissue)
frw weekend 2000 Schoorl (non-verbale communicatie)
frw weekend 2001 Hombroich (buitenkunsten)
frw weekend 2003 Antwerpen (design en mode) frw weekend 2002 Breda (competentiemanagement)
1987 expositie Don New York (monumentale werken)
frw weekend 2005 Kerkrade (verhogen commercieel vermogen)
frw weekend 2007 IJmuiden (oplossingsgericht werken)
frw weekend 2008 Aix-en-Provence (Cézanne en de top) frw weekend 2009 Amsterdam (haalbaarheidsstudie Publiek Geheim, Meander)
de eigen ontwerpers over frissewind: ‘Onze schetstafettes zijn discussies zonder woorden met alle voelsprieten’ ‘Samenhang staat altijd centraal: in concept, in ontwerp, in toepassingen’ ‘Ik vind het goed dat we heel sterk vanuit de inhoud werken’
1988 expositie Don Arti Amsterdam (tekeningen)
ondernemen 2007... meer freelancers, meer zzp’ers
ondernemen 1996-2008 bureauorganisatie: ook bureaumanager later ook sectretaresse
ondernemen 1990-2007 meer ontwerpers meer stagiaires 1986 expositie Don New York (gesamtkunstwerk schilderstuk)
frw weekend 2004 Haarlem (fotografie en digitale technieken)
frw weekend 2006 Madrid in multimedia (20 jaar frw)
1996 expositie Moma New York, frw selectie jubileumcatalogus galerie
1998 nominatie Sappi jaarverslag basismetaal, Boedapest
2010 don loopt dam tot dam
ondernemen 2009 ‘overhead’ weg vaste basis 7 m/v ondernemen 2009 steeds meer flexplekken
2000 dochter Annika voor Arjen en Gitteke 1998 liefde op de werkvloer Arjen en Gitteke
2002 zoon Finn voor Arjen en Gitteke
2004 expositie Don ‘waterplein nieuwbouw’ bewonersportretten
2010 expositie Don SBK Amsterdam (installatie)
opdrachtgevers • Ad Prins • AEDES • Agrapen • AMC de Meren • Amsterdam University Press • Anne Frank Stichting • Arbouw • Artis • Averroes • BBHD architecten • Beyond Stress • Bijleveld • Bluewater, offshore • Blue Sky Group • Blue! Communication • BNA, Bond van Nederlands Architecten • Bouwfonds Ontwikkeling • Bouwfonds Property Development • Briqs • BRT Architecten • Bureau van Loosdrecht • Buro Mix • Carita Salomé • Caos • CareEffective • CBE Group • Centraal Missie Commissariaat • Child Helpline International • COA Rijndelta • Cobra Museum Amstelveen • Cocon Vastgoed Management • Code Zero Visual Concepts • Cont@ctivity • Copijn • Corus • Dash Chandelle • De Alliantie • De Band Krijgt Kinderen • De Nederlandsche Bank NV • Directoraat-Generaal Rijkswaterstaat • Dolmans Calamiteiten Diensten • Dolmans Facilitaire Diensten • Dubel • ECDPM • Econosto • ElemenTree • Equality • EVD, Ministerie van Economische zaken • FDRO • Sensoor Nederland • Fiets Magazine • Floriade Hoofddorp • Forbo Flooring • ForumInvest • Fredrike Bannink • Functie Mediair • Galerie de Lange • Gemeente Almere, DMO • Gemeente Almere, dienst stedelijke ontwikkeling • Gemeente Amsterdam DPG • Gemeente Amsterdam Project Management Bureau • Gemeente Amsterdam, Projectbureau Zuidas • Gemeente Diemen • Gemeente Haarlemmermeer • Hoogovens • Gemeente Hoorn • Gemeente Schiedam • Halder Holdings • Harcourt Book Publishers • Hartog GGC • de Hoog, ontwerp en onderzoek • ICSadviseurs • IIAV • IICD International Institute for Communications and Development • IGM • Incatem • Indra • Inge van der Brug • VNU Ingenieurskrant • Intermaris projecten • IntermarisHoeksteen • Intermediair • iPuls • ISS Institute of Social Studies • Janita Jansen • Kabouterhuis • KLM pensioenfondsen • Lili van der Stokker • Louise Cornelis • Madeleine Kasten • Mama Cash • Margot Burghout • Martin Uitvlugt • McCarroll tandartsenpraktijk • Mindful, marketing consultancy • Ministerie van Binnenlandse zaken & Koninkrijksrelaties • Ministerie van LNV • Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport • Missing Chapter Foundation • Nationaal Groenfonds • Nationaal Restauratiefonds • NBLC • NCM, Nationaal Contact Monumenten • Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) • Nibud • Nice • Nicaragua Committee • Nieuwstad Advies • Nijkamp&Nijboer • niet zonder • NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust en Genocidestudies • NIZW jeugd / Nederlands Instituut voor Zorg en Welzijn Kaleidoscoop • NJI, Nederlands Jeugdinstituut • NME Amsterdams Natuur en Milieu Educatiecentrum; • Octrooicentrum Nederland • Oiltanking • OsiraGroep • Pearson, uitgevers • Popov architecten • Prisma Communicatie • Prisma, organisatieontwikkeling rechterlijke organisaties • Profitwise International • Rechtbank Haarlem • Redactie & Co Outsourcing • Rijkswaterstaat Directie Noord-Holland • Rutten Communicatieadvies • Ruud Storm • Salesfocus • SBM Offshore • SBV anderetaal • Schermer Trommel & De Jong, arbodienst • Scholingsbureau Amsterdam • Schoolbegeleidingsdienst Zaanstreek Waterland • Servicio vertalingen • SOGA • Stadsdeel Amsterdam Oud Zuid • Stadsdeel Oost Watergraafsmeer • Stadsherstel • SVE • ROA, Stadsregio Amsterdam • STAGG • STARO • Stichting Amazone • Stichting De Witte Roos • Stichting Jaar van de Boerderij • Stichting NB, Na- en bijscholing Gezondheidszorg • Stichting Norma • Stichting Slimbouwen • Studio C Architecten • Sybolt Meindertsma • Syntrus Achmea BP pensioenfonds • Tandartsenpraktijk Rick McCarroll • The Broker • Theo van Oeffelt • To the point communication • Topos Architecten • Topos Fields • Total pensioenfonds • Trajectum • Trifolium, basisonderwijs Purmerend • Trudi Rubingh • Twinc • U-Point • Universiteit van Amsterdam / C.M. Kaninstituut • Van Nimwegen & Partners • Vastgoedmarkt • Vertelfestival • VNU, Land en Water • VNU, Technisch Weekblad • VVK • Watersport Vereninging ‘Het Die’ • Weekbladpers, Ons Amsterdam • Weekbladpers, Opzij • Weekbladpers, bureautribune • Weekbladpers, medezeggenschapsorgaan • Wemos • Wildzoekers • Woord • Wijkvernieuwing August Allebéplein • Woningstichting Leusden • World Peace Flame • Ymere • Zeeman Vastgoed • Zuid Hollands Landschap • ..................
stagiaires • 1988 • Rik Berkhout, Hogeschool voor de Kunsten Utrecht • 1989 • Jacqueline Pauw, Grafisch Lyceum Amsterdam • 1990 • Chantal Vansuyt, Grafisch Lyceum Amsterdam • 1992 • Stefanie de Witte, Hogeschool voor de Kunsten Utrecht • 1994 • Petra Siebeling, Academie Minerva Groningen • 1995 • Mireille Duiven, Hogeschool voor de Kunsten Utrecht • 1996 • Merijn Vrij, Academie Minerva Groningen • 1997 • Gesine Dorschner, Hochschule fur Gestaltung Duitsland • 1997 • Bela Marady, Academie in Duitsland • 1998 • Theo Hanegraaf, Willem de Kooning Academie Rotterdam • 1998 • Jaqueline Pouw, Grafisch Lyceum Amsterdam • 1998 • Gijs Advokaat, Gerrit Rietveld Academie Amsterdam • 1998 • Claudia Astarita, IED Milano Italie • 1998 • Loïs Hangelbroek, Academie Minerva Groningen • 1998 • Nienke Katgerman, Willem de Kooning Academie Rotterdam • 1999 • Sarah Wink, Hogeschool Holland Diemen • 1999 • Annelies Jansen, Koninklijke Academie Den Haag • 2000 • Danielle de Kok, Koninklijke Academie Den Haag • 2000 • Fermin Zelada Garcia Duran, Academie in Madrid Spanje • 2000 • Suzanne Pardijs, Hogeschool voor de Kunsten Utrecht • 2000 • Olga Knijn, Willem de Kooning Academie Rotterdam • 2001 • Fahra Raghoebar, Ichthus Hogeschool Den Haag • 2001 • Leila Taounza, Ichthus Hogeschool Den Haag • 2001 • Sjef Veerkamp, Spinoza Lyceum Amsterdam • 2001 • Carmen Wagemaker, Hogeschool Holland Diemen • 2002 • Bianca van Berkel, Grafisch Lyceum Amsterdam • 2002 • Holger Meckbach, Fachhochschule Trier Duitsland • 2002 • Bibi Vlaar, Koninklijke Academie Den Haag • 2003 • Petra Drop, Fachhochschule Mannheim Duitsland • 2004 • Young Choi, Cooper Union New York USA • 2004 • Kirsten Auwema, Academie Minerva Groningen • 2005 • Daan Visser, Grafisch Lyceum Zwolle • 2005 • Susan Kuipers, Kunstacademie Constantijn Huygens Kampen • 2005 • Wendy Goosens, Gerrit Rietveld Academie, Amsterdam • 2008 • Annette de Kleine, AKV St. Joost Breda • 2008 • Vincent van der Haar, ArtEZ Hogeschool vd Kunsten, Zwolle • ..............
medewerkers Jacques Le Bailly, Arjen Boschma, Ronald van de Cappelle, Young Choi, Robert-jan Cornet, Patrick van Dijk, Kim van Dusseldorp, Andrea Feringa, Madison Gerritsen, Eva Goebbels, Theo Hanegraaf, Karlijn Heim, Loïs Hangelbroek, Olga Hengeveld, Jesse van Hoefen Wijsard, Annelies Jansen, Saskia Jansen, Judith de Kleuver, Tamar de Klijn, Daniëlle de Kok, Ingeborg Kos, Peter Lammertzen, Inge de Leeuw, Suzanne van Leeuwen, Sheena Leng, Annette Lim, Gitteke van der Linden, Maria Links, niet zonder Bela Marady, Daan Mens, Henny Mulder, Marga Pettit, Donald Roos, Ingrid Scheinhardt, Anita Tjong, Marloes van Unen, Rieke van de Vijfeijke, Murk Vijver, Jan Kees Visscher, Daan Visser, Brigitte Weidema, David Wijns, Stephanie de Witte, Brigitte Worm, Chantal Vansuijt, ..............
adviseurs Kees van Alphen, Nic van Bemmel, Leontine Bijleveld, Karen van Dijken, Hanneke Heim, Reinier Moes, Frank Schouten, Han van Vorselen, ..............
freelancers, zzp-ers, creatieve partners Rogier Alleblas, Sandra Blok, Peter van Breukelen, Robert-jan Cornet, HP van Elten, Reinier Gerritsen, Annemarie de Graaff, Toontje van der Hulst, Judith de Kleuver, Peter Lammertzen, Birgitta Langen, Inge de Leeuw, Daan Mens, Remy Mettrop, Sabine Plamper, Chris Pool, Martin Pool, Donald Roos, Bart Sparnaaij, Taki Swildens, Helma Timmermans, Anita Tjong, Jan Kees Visscher, Mireille van Wageningen, Martin van Welzen, .............. + onze (professionele) netwerken, onze vrienden, onze ouders, broers, zussen, en onze kinderen!
