VUB werkt verder, ook samen met u als u er niet meer bent

Het testament Veel mensen willen of durven niet denken aan de dag dat ze er niet meer zullen zijn. Nochtans maakt ook dit deel uit van het leven. Het is dan ook nuttig en verstandig om dit wel te doen. Eens nadenken over wat er kan of zou kunnen gebeuren bij uw overlijden, kan veel leed voorkomen voor de nabestaanden. Hebt u geen kinderen of ouders die nog in leven zijn, dan maakt u misschien beter toch een testament op. Ook als u broers en/of zussen hebt, en/of neven en nichten. Het is meer dan nuttig om eens een ogenblik stil te staan en u de vraag te stellen:

“Wat zou er vandaag gebeuren met wat ik bezit mocht ik plots overlijden?” “Wat bezit ik nu en wat zou ik willen dat er mee gebeurt na mijn dood?” “Aan wie zou ik dit willen nalaten? Of laat ik liever alles na aan onze Staat?” Door het opmaken van een testament bepaalt u wat er gebeurt met uw goederen na uw dood. Indien er geen testament is, regelt de wet alles, maar waarschijnlijk niet op de wijze waarop u dit zelf gewenst zou hebben. De notaris is normaliter de geschikte raadgever die u kan helpen bij het begeleiden van een erfenis of testament. Een notaris rekent u niets aan als u eenvoudige informatie gaat vragen. Gaat het over een ingewikkelde zaak, vraag dan vooraf wat het gaat kosten. U kan u natuurlijk vooraf nog laten informeren door andere deskundigen.

VUB werkt verder, ook samen met u als u er niet meer bent. VUB is een onafhankelijke organisatie die met uw steun veel meer kan realiseren dan wat ze vandaag reeds doet!, Waarvoor wij u uiteraard meer dan dankbaar zijn. Maar wist u dat u VUB verder kan blijven steunen ook als u er niet meer bent, via een testament? Een testament opmaken is wettelijk geregeld, maar u kan altijd over een deel, of misschien wel over alles, vrij beslissen. Beslis zelf mee over wat er met uw vermogen gebeurt. Door opname van VUB in uw testament, kan een deel van uw vermogen worden aangewend om verder mensen te helpen, en tezelfdertijd kan u daardoor misschien nog meer geven aan diegenen die u dierbaar zijn. Even een zijsprongetje. Wist u dat de Belgische staat in 2011 ongeveer 10 miljoen euro heeft ontvangen voortkomende uit 126 nalatenschappen zonder bestemming? Dit komt

2 door onverwachte sterfgevallen, van mensen die geen testament hebben opgemaakt en geen familieleden hebben. Daarom deze infovergadering, om te vermijden dat dit met u gebeurt en om u te informeren wat u kan doen. Ik hoop dat u dit aandachtig leest en uiteraard staan wij achteraf ter uw beschikking om u te helpen, indien u dit wenst.

De wet rangschikt de erfgenamen in categorieën. De wet bepaalt onder meer dat de langstlevende echtgenoot (wettelijk stelsel) en de (klein)kinderen alles erven. Na hen komen ouders, broers, zussen, neven en nichten in aanmerking. Is er geen familie dan gaat alles naar de Staat.

Dit is de volgorde der categorieën:

• • • •

•

•

De afstammelingen: kinderen, kleinkinderen, achterkleinkinderen. De bevoorrechte verwanten in opgaande lijn: ouders. Bevoorrechte verwanten in zijlijn: zussen en broers. De gewone verwanten in opgaande lijn: grootouders en overgrootouders. De gewone verwanten in de zijlijn: ooms en tantes, neven en nichten, achterneven en -nichten. De staat: bij gebrek aan erfgenamen en zonder testament.

Wie bijv. deel uitmaakt van de eerste categorie wordt erfgenaam. Indien er geen testament is, ontvangen de anderen niets. Is er niemand in de eerste categorie, dan worden de erfgenamen uit de tweede categorie aangesproken, enz. Wie wenst af te wijken van deze basisregels, kan het beschikbare gedeelte van een nalatenschap bij testament aan iemand anders toewijzen. Zonder dat de wet wordt geschonden, kan men in een testament andere accenten leggen, naar familieleden toe of naar derden of naar organisaties. Huwelijkspartner of kinderen kunnen nooit volledig onterfd worden. Zij zijn reservataire erfgenamen. Indien u geen kinderen of familie heeft, is het meer dan belangrijk om een testament te maken. Zonder testament is in dit geval alles voor de staat.

Wat is een reservatair of beschikbaar gedeelte? Indien u geen testament opstelt, wordt de nalatenschap verdeeld volgens de wettelijke opvolging. Reservataire erfgenamen hebben altijd recht op een wettelijk minimumdeel van de nalatenschap. Een testament regelt dus meestal het ‘beschikbare’ deel. Hiermee kan u in principe doen wat u wil. U kunt het volledig verdelen onder uw reservataire of andere erfgenamen. U kunt dat ‘beschikbare’ deel ook overmaken aan een organisatie. De grootte van het ‘beschikbare’ deel hangt af van het aantal reservataire erfgenamen. De reservataire erfgenamen zijn de kinderen en kleinkinderen als afstammelingen, de ouders en grootouders als ascendenten, plus de langstlevende echtgenoot. Voorbeeld: wanneer er slechts één kind is, heeft die wettelijk recht op de helft. Wanneer er twee kinderen zijn, heeft elk kind recht op een derde. Het overige derde is het

-2-

3 ‘beschikbaar’ gedeelte. Als er drie of meer kinderen zijn, wordt drie vierde van uw bezit voor hen gereserveerd en is het ‘beschikbaar’ gedeelte het overige resterende vierde deel. Althans tot op heden. Er bestaat een kans dat deze wetgeving wordt gewijzigd, zodat de erflater altijd over 50% van zijn nalatenschap vrij zal kunnen beschikken, ongeacht het aantal kinderen, maar zover zijn we nog niet.

Een testament opmaken is eenvoudig. Wie zijn vermogen naar eigen inzicht wil verdelen, kan niet zonder testament. Een testament maakt u op om vooraf te bepalen wat er met al uw spaargeld en eigendommen zal gebeuren als u er niet meer bent. Het is pas van toepassing vanaf het moment van overlijden. U kan dus uw testament op elk ogenblik wijzigen zolang u leeft en daartoe in staat bent. Persoonlijke situaties kunnen immers veranderen. Bij overlijden is het steeds het laatste geldige testament dat telt! Het is daarom nuttig om een notaris te raadplegen. Indien u zelf een eigenhandig testament opmaakt, vergeet dan niet om volgende formule daarin op te nemen: ‘DIT TESTAMENT VERNIETIGT ALLE VOORGAANDE

WILSBESCHIKKINGEN’

Bij het opstellen van een testament is de voorbereiding essentieel. Door het opmaken van een testament kan u ervoor zorgen dat uw wensen na uw overlijden worden uitgevoerd. Bovendien voorkomt u mogelijke vervelende situaties. Voor uw nabestaanden is het prettig om te weten dat ze met al uw wensen rekening kunnen houden. Niet alleen voor mensen met een groot vermogen is een testament dus belangrijk. Elkeen vindt er gemoedsrust door.

1. Maak een overzicht van al uw bezittingen. Uw onroerend vermogen (huis, stuk grond) Denk ook aan wat er eventueel in uw huwelijkscontract staat. - Uw roerend vermogen (bankrekeningen, spaartegoeden, effectenrekeningen, aandelen, levensverzekeringen, producten tak 21 of 23, inhoud van een bankkluis, uw auto of ander vervoermiddel, juwelen, kunst of andere kostbare voorwerpen). Oorzaak van 'vechterfenissen' weggewerkt Indien u over een spaarrekening beschikt dat gekoppeld is aan een levensverzekering (tak 21 bvb) , of u hebt gewoon een levensverzekering lopen, weet dan dat er vanaf 5 maart 2014 ingrijpende wetswijzigingen zijn op dat vlak. Meestal staat er een formule in uw contract opgenomen dat bij uw overlijden, het kapitaal wordt nagelaten aan de wettelijke erfgenamen. Vanaf 5 maart 2014

komt het kapitaal van de levensverzekering automatisch in de nalatenschap terecht bij de vermelding van “wettige erfgenamen” als begunstigde.

De personen vermeld in uw testament kunnen andere personen zijn dan deze vermeld in uw levensverzekering. Het is nuttig om deze formule eventueel bij uw bank-of verzekeringsmaatschappij te laten wijzigen en dit te vervangen door de personen en/of organisatie die u duidelijk

-3-

4 identificeert. Dit kunnen dezelfde personen zijn die in uw testament staan, maar dit kunnen ook andere personen zijn. Er wordt dus rekening gehouden met het testament (tot op heden was dit niet of niet altijd het geval). Uw eventuele schulden.

2. Denk goed na over wie u wilt opnemen in uw testament. Door het opmaken van een testament kunt u zelf bepalen wie u iets wilt nalaten. Vermeld van de betreffende personen de volledige naam, adresgegevens, geboortedatum en -plaats. Het kan aangewezen zijn te vermelden dat, indien een goed doel op het ogenblik van uw overlijden niet langer zou bestaan, een andere organisatie met een gelijkaardig doel de begunstigde zal zijn. Hierbij dient de vervangende organisatie voldoende precies aangeduid te worden.

3. Bedenk wat u wenst na te laten. Nadat u een overzicht heeft gemaakt van alle bezittingen en schulden en van de mensen of de organisatie die u wat wenst na te laten, kunt u vastleggen wat u aan wie wilt nalaten. Als u het moeilijk vindt om dit te bepalen, overleg dan eens met een

vertrouwenspersoon.

4. Overweeg de benoeming van een testamentuitvoerder. U kan eventueel een testamentuitvoerder in uw testament benoemen. Hij zal waken over de concrete uitvoering van het testament, namelijk dat uw erfgenamen of algemene legataris(sen) de erfenis vereffenen zoals in uw testament is bepaald. Als testamentuitvoerder kan u een vertrouwenspersoon (familielid of vriend/vriendin) kiezen, maar ook een professioneel zoals een notaris of advocaat. Het benoemen van een testamentuitvoerder is enkel aangewezen indien er een gerechtvaardigde vrees bestaat dat uw erfgenamen of algemene legataris(sen) uw testament niet zullen uitvoeren zoals door u is bepaald. U kan aan de testamentuitvoerder daarbij een vergoeding toekennen van1 tot 5% op een bepaalde som of op het nettoresultaat van uw nalatenschap. Deze vergoeding is vrij van successierechten. 5. Noteer hoe u uw uitvaart wenst geregeld te zien. Het is voor nabestaanden belangrijk om aan de laatste wens van een naaste te kunnen voldoen. Vandaar dat wij u adviseren om te noteren hoe u de uitvaart geregeld zou willen hebben. U kunt bijvoorbeeld de locatie en de muziek bepalen, maar ook of u wilt dat dit in grote of kleine kring plaatsvindt. U kan dit ook melden vooraf aan de burgerlijke stand van uw gemeente (crematie of begrafenis). Indien mogelijk, regel dit vooraf met een begrafenisondernemer vooraf. Uw testament wordt misschien pas geopend nadat u reeds gecremeerd of begraven bent. Om uw uitvaart te regelen, voorziet u ook best een bepaalde som.

Een testament opmaken kan op 3 manieren. 1. Het eigenhandig geschreven testament. Dit komt zeer dikwijls voor. Dit soort testament is volledig met de hand geschreven, gedateerd en ondertekend. Dit testament laat u nadien registreren via een notaris

-4-

5 (d.w.z. laten opnemen in het Centraal Register der Testamenten CRT). Hiervoor betaalt u een kleine vergoeding (tussen de € 50 en 100 €), maar u ontvangt achteraf ook een bewijs dat het werd opgenomen in dit register (vraag dit nadrukkelijk aan uw notaris!). Zo voorkomt u dat het verloren gaat of verdwijnt. Een eigenhandig geschreven testament is af te raden als u bij leven reeds zeker bent van het feit dat er na uw overlijden discussie/ruzie zal zijn met of door bepaalde erfgenamen. Indien u verschillende goederen in het buitenland bezit, is een eigenhandig testament eveneens af te raden.

2. Het authentiek of notarieel testament. Dit testament wordt geschreven door de notaris, volgens wat u hem dicteert in het bijzijn van twee getuigen. Het wordt dan door u ondertekend en door de notaris geregistreerd in het CRT. De prijs is afhankelijk van de notaris en van de ingewikkeldheid van uw testament. Reken voor een eenvoudig testament op 350 €. Indien u vreest dat de erfgenamen toch met elkaar problemen zouden kunnen maken na uw overlijden, of dat de personen die niet in uw nalatenschap zijn opgenomen uw geldig testament zouden kunnen betwisten, dan is het aan te bevelen om een notarieel testament te maken.

3. Het internationaal testament. Deze vorm is aan te raden bij nalatenschappen met een internationaal karakter. Dit is het geval wanneer de erflater, een erfgenaam of legataris, of een vermogensbestanddeel zich in het buitenland bevinden. Net zoals een openbaar testament vereist het de tussenkomst van een notaris. Een internationaal testament komt in verschillende fases tot stand. In een eerste fase wordt een onderhands geschrift opgesteld. In tegenstelling tot een eigenhandig testament dient dit onderhands geschrift niet met de hand door de erflater zelf te worden geschreven. Ook een derde kan het onderhands geschrift opstellen. Het mag ook getypt worden. Dagtekening en handtekening zijn evenmin in deze fase vereist. In een tweede fase wordt het testament door de testator in aanwezigheid van twee getuigen aan de notaris aangeboden. Hierbij dient de testator een dubbele verklaring af te leggen: 1) hij moet verklaren dat het aangeboden onderhands geschrift zijn testament is en 2) dat hij de inhoud ervan kent. Daarna volgen dagtekening en handtekening.

Het onderhandse geschrift wordt in een omslag bewaard en in aanwezigheid van de erflater en de getuigen verzegeld. In een derde fase hecht de notaris een verklaring aan het testament waaruit blijkt dat alle wettelijke vereisten zijn voldaan. Omslag en verklaring worden onder de minuten van de notaris bewaard.

De testamenten opgemaakt in punten 2 en 3 worden door de notaris opgemaakt en kosten nu meestal tussen de € 300 en € 400 per testament (voor een eenvoudige akte). Hiervoor krijgt u een notariële akte. In het hiervoor genoemd Centraal Register der Testamenten (CRT) worden alle gegevens van testamenten bijgehouden. In dit register wordt uw naam, de naam van de notaris en de datum opgenomen. Uiteraard blijft de inhoud van het testament geheim zolang u leeft. Niemand kan dit opvragen zolang u leeft. Na het overlijden kan, mits voorlegging van een overlijdensakte, aan het CRT gevraagd worden of er een testament bestaat.

-5-

6

Wat is een legaat? Een legaat is de overdracht per testament van een deel of het geheel van uw roerende en onroerende goederen aan een persoon of aan een organisatie, zoals VUB, die gerechtigd is om uw legaten te aanvaarden. Naast het deel dat toekomt aan de wettelijke erfgenamen, kan u zelf bepalen hoe uw bezittingen na uw overlijden worden verdeeld. Via een legaat kan u dus van VUB uw erfgenaam maken. Een legaat is dus een wilsbeschikking die pas van kracht wordt na uw overlijden. Het opmaken van het testament moet dus gebeuren terwijl u nog leeft. U blijft dus eigenaar van uw vermogen zolang u leeft. U kan dit testament op elk ogenblik wijzigen. Er gebeurt dus niets zolang u leeft.

Hoe laat u een legaat na aan VUB? Het volstaat om in uw testament te vermelden dat u een deel, of heel uw bezit nalaat aan VUB Vrije Universiteit Brussel, Pleinlaan 2, 1050 Brussel, ondernemingsnummer BE 449 012 406. U moet eventueel wel rekening houden met het deel dat toekomt aan uw reservataire erfgenamen. Om elk verlies of misverstand te vermijden raden wij u aan om dit steeds via de notaris te laten opnemen in het Centraal Register der Testamenten. U krijgt hiervan een ontvangstbewijs.

Een fiscaal voordeel? Een legaat aan VUB is fiscaal aantrekkelijk omdat de successierechten slechts 8,5% bedragen. Uw erfenis komt dan ook bijna (na aftrek van deze 8,5%) volledig ten goede aan de projecten van VUB. Waar het tarief van de successierechten voor broers, zussen, neven, nichten of vreemden hoog tot zeer hoog ligt (van 30 tot 65% en meer in Vlaanderen), is dit voor VUB ‘slechts’ 8,5% in Vlaanderen, 7% in Wallonië en 12,5 of 25% in het Brussels Gewest.

Verschillende soorten legaten. 1. Algemeen legaat. Bij een algemeen legaat laat u uw vermogen na aan een persoon of aan een organisatie. Deze begunstigde wordt dan algemeen legataris. Dit betekent niet dat de algemeen legataris ook alles effectief ontvangt. Men kan binnen een algemeen legaat ook bijzondere legatarissen aanduiden of men kan het algemeen legaat toekennen onder voorwaarde dat men goederen aan derden uitkeert. Voorbeeld: als u geen erfgenamen hebt en u wil al uw bezittingen nalaten aan VUB, dan maakt u VUB, algemeen legataris of erfgenaam. Voorbeeld: Ik ondergetekende, (naam, voornaam, adres, geboortedatum en plaats, eventueel rijksregisternummer) schrijf vandaag, (dag en datum), dit testament op. Ik herroep uitdrukkelijk alle vorige testamenten en wilsbeschikkingen die ik vroeger zou gemaakt hebben, en laat al mijn roerende en onroerende goederen na aan Vrije Universiteit Brussel, Pleinlaan 2, 1050 Brussel, ondernemingsnummer BE 449 012 406.

-6-

7

Datum en handtekening.

2. Legaat onder algemene titel. Hierbij laat u een gedeelte van uw bezittingen (beschikbare deel) na aan één of meerdere personen of organisaties. U hebt bijvoorbeeld nog wettelijke erfgenamen, maar toch wil u een deel van uw bezittingen overmaken Vrije Universiteit Brussel. Voorbeeld: Ik ondergetekende, (naam, voornaam, adres, geboortedatum en plaats, eventueel rijksregisternummer) maak vandaag mijn testament op. Ik herroep uitdrukkelijk alle vroegere testamenten of wilsbeschikkingen en wil dat mijn testament als volgt wordt uitgevoerd: Aan mijn neef (naam, voornaam, adres) laat ik het volgende na: De som van ………… euro Of bijvoorbeeld 60% van mijn totale vermogen Of een appartement gelegen te (adres) Enz. Vrije Universiteit Brussel, Pleinlaan 2, 1050 Brussel, ondernemingsnummer BE 449 012 406. laat ik het volgende na: De som van …………. euro Of bijvoorbeeld 40% van mijn totale vermogen. Of 30% van de waarde van de grond gelegen te (adres of kadastraal nr.) Enz. Datum en handtekening.

3. Het duo-legaat of legaat met last/opdracht. Het duolegaat is een geschikte techniek indien u een deel van uw bezittingen aan een goed doel wenst na te laten, zonder uw erfgenamen (of legatarissen) hierdoor te benadelen. Meer nog, in bepaalde gevallen kan het duo-legaat uw erfgenamen of legatarissen zelfs een aanzienlijke besparing aan successierechten opleveren. Het duolegaat kan omschreven worden als een dubbele testamentaire beschikking. Hierbij legateert u een bepaald deel van uw vermogen aan het goede doel. U legt het goede doel hierbij de last op om - naast de successierechten op het eigen legaat - ook de successierechten van het erfdeel van de andere legatarissen te betalen. Deze techniek kan een aanzienlijke besparing aan successierechten opleveren. Dat kan ertoe leiden dat uw erfgenamen of andere legatarissen netto zelf meer overhouden. Voorbeelden. Stel: u heeft uw fiscale woonplaats in het Vlaams Gewest en wenst uw neef een roerend vermogen van € 250.000 na te laten.

Indien u geen duolegaat opmaakt, dan zal uw neef als volgt belast worden: Vlaams Gewest Neef Overheid Successierechten neef: 75.000 x 45% = 33.750

-7-

8

50.000 x 55% = 27.500 125.000 x 65% = 81.250 Totaal = 142.500 Netto Neef = 250.000 – 142.500 = 107.500 Stel: u laat een deel van uw vermogen aan VUB, onder de last om de successierechten die rusten op het deel van uw neef, te betalen. Dit duolegaat levert het volgende resultaat op:

Vlaams Gewest Neef Goed doel Overheid Bruto legaat 130.000 120.000 Successierechten Neef = 75.000 x 45% = 33.750 50.000 x 55% = 27.500 5.000 x 65% = 3.250 Totaal = 64.500 Successierechten VUB = 120.000 x 8,5% = 10.200 Netto VUB = 120.000 – 64.500 -‐10.200 = 45.300 Netto Neef = 130.000 ipv 107.500 Uw neef houdt netto meer over, terwijl het goed doel ook begunstigd wordt. Er worden bovendien minder successierechten betaald. De berekening zal verschillend zijn naargelang de omvang van uw vermogen en naargelang het gewest waarin uw nalatenschap openvalt. Tot slot dient u voor ogen te houden dat uw vermogen doorheen de tijd kan evolueren en dat u steeds zal moeten nagaan of uw testament nog aan de omvang van uw vermogen is aangepast. Daarom is professionele hulp bij het opstellen van een duolegaat naar onze mening onmisbaar. De bedragen van vandaag zet u dan om in procenten, zodat uw verdeling mee evolueert met de evolutie van uw vermogen.

Voorbeeld van een eigenhandig geschreven testament waarin een duolegaat is opgenomen. Plaats en datum Ik, ondergetekende …, geboren te … op … en momenteel wonende … herroep alle vorige testamenten. Dit testament bevat … bladzijden waarin ik bepaal dat: Mijn eigendom, gelegen te … wordt nagelaten aan mijn neef Jan Jans, geboren op … .

-8-

9

Mijn roerende goederen (dus ook de gelden) laat ik na aan Vrije Universiteit Brussel, Pleinlaan 2, 1050 Brussel, ondernemingsnummer BE 449 012 406, op voorwaarde dat deze VUB alle successierechten betaalt, inbegrepen deze van de hiervoor genoemde personen, hier in dit geval mijn neef … . Indien mijn neef voor mij komt te overlijden, dan wordt dit deel toegewezen aan de Vrije Universiteit Brussel, Pleinlaan 2, 1050 Brussel, ondernemingsnummer BE 449 012 406 Eigenhandig geschreven te … Datum en handtekening

Zorg er voor dat het goede doel genoeg heeft om haar verplichtingen na te komen en er uiteraard zelf ook een stuk aan over houdt!!! (laat vooraf door de VUB of door een deskundige, één of meerdere simulaties maken)

Andere vormen. Er bestaan ook nog andere testamenten, bijv. legaten onder opschortende of ontbindende voorwaarde. Hiervoor vraagt u best raad aan uw notaris of juridisch raadsman(vrouw), gespecialiseerd in deze materie. Het legaat onder voorwaarde hangt dus bijv. af van toekomstige gebeurtenissen die zich (zouden) kunnen voordoen.

Dankzij uw legaten kunnen wij dromen realiseren. Voor VUB zijn legaten buitengewone inkomsten. Telkens is het een geschenk dat onverwachts uit de lucht valt. Vandaar dat wij met legaten dromen kunnen realiseren: we kunnen projecten uitvoeren waarvoor binnen de gewone middelen geen ruimte voor is. Vaak zijn dit projecten die al jaren in de lade liggen te wachten, en nu eindelijk kans krijgen om uitgevoerd te worden. Bovendien is een legaat een bijzonder gebaar en de erflater kan er een welbepaalde bestemming aan koppelen.

Een voorbeeld. Een weduwe zonder kinderen, woonachtig in Antwerpen centrum, laat haar volledige eigendom na aan VUB en wenst dat de gelden gebruikt worden voor het verbeteren van de kwaliteit en reputatie van de universiteit. Dit biedt talentvolle professoren en vorsers de mogelijkheid om hun gedroomde betrokkenheid met of de waarde voor de maatschappij te bestendigen.

Successierechten en het gedeelte voor de Staat. Wat zijn successierechten? Het successierecht is een belasting op erfenissen. Deze belasting is verschuldigd op de waarde van alle goederen die uit de nalatenschap van een rijksinwoner worden verkregen, na aftrek van de begrafeniskosten en eventuele schulden.

-9-

10 Het kan gebeuren dat iemand die overlijdt niet alleen bezittingen, maar ook schulden heeft. In dat geval wordt de uitstaande schuld in mindering gebracht van de erfenis, vooraleer tot verdeling over te gaan. De successierechten worden geïnd door de federale belastingadministratie. De opbrengst wordt doorgestort aan de gewesten.

Wie betaalt de successierechten? Iedereen die uit het bezit van een overleden iets ontvangt, is successierechten verschuldigd op de waarde van het verkregen goed. Het tarief dat wordt aangerekend is afhankelijk van de graad van verwantschap met de overledene. Voor elke categorie gelden eigen tarieven.

Evolutie De wetgeving inzake de successierechten wijzigt regelmatig. De laatste jaren is de wetgeving met betrekking tot de tarieven in het Vlaamse Gewest niet alleen eenvoudiger geworden, maar er zijn ook bepaalde vrijstellingen voorzien. Zo is sinds 1 januari 2007 een vrijstelling van successierechten voorzien voor de nettowaarde van de gezinswoning, ten voordele van de langstlevende echtgenoot. Dankzij deze vrijstelling wordt vermeden dat de overlevende echtgenoot het huis moet verkopen omdat hij of zij de successierechten niet kan betalen. Sinds 1 januari 2001 zijn ook wettelijk samenwonenden op dat vlak volledig gelijkgeschakeld met gehuwden, zowel naar tarief als naar verminderingen toe.

Hoe en waar aangifte doen? De erfgenamen zijn verplicht aangifte te doen van de nalatenschap van de overledene. Dat gebeurt aan de hand van een aangifteformulier dat u kan aanvragen op het kantoor van de Ontvanger der Registratie en Domeinen (Ministerie van Financiën) in uw gemeente. U kan het aangifteformulier ook downloaden via : www.myminfin.be. Normaliter gebeurt het opmaken van deze aangifte via de notaris of ander deskundig persoon, omdat dit niet eenvoudig is. De aangifte van nalatenschap moet gebeuren 5 maanden na het overlijden. Bij overlijden in een Europees land: 6 maanden en buiten Europa 7 maanden.

Regelgeving van de successierechten voor natuurlijke personen. Vlaams geweest, Brussels gewest en Waals gewest In rechte linie en tussen echtgenoten + alle gelijkgestelde categorieën. Tussen broers of zussen en halfbroers of halfzussen. Tussen ooms of tantes en neven of nichten. Tussen alle andere personen. Tarief voor private stichting. Tarief voor VUB’s.

Tarief voor: 1. De erfgenamen in rechte linie (kinderen, kleinkinderen, ouders, grootouders).

2. De langstlevende echtgeno(o)t(e) en de wettelijk samenwonende.

- 10 -

11

3. De feitelijk samenwonende partner. In Vlaanderen ook personen die bij het openvallen van de erfenis tenminste 1 jaar ononderbroken met de erflater samenwoonden en er een gemeenschappelijke huishouding mee voerden. Opgelet : de vrijstelling voor de gezinswoning en het verlaagd tarief van 3% geldt pas voor diegenen die al minstens drie jaar samenwonen en een gemeenschappelijke huishouding voeren.

4. Stiefkinderen & stiefouders. Vlaanderen: een vererving tussen een stiefouder en een stiefkind (= een kind van de echtgenoot of een kind van de samenwonende partner) wordt zonder enige voorwaarden gelijkgesteld met een vererving tussen ouders en hun wettige kinderen. Wel moet het stiefkind in ieder geval in een testament aangeduid zijn als erfgenaam, aangezien er nog geen wettelijk erfrecht bestaat voor stiefkinderen. Voorwaarden in het Brussels gewest: het kind heeft, vóór de leeftijd van 21 jaar, gedurende minstens 6 achtereenvolgende jaren ingewoond bij de erflater. En het kind heeft gedurende die tijd van de erflater, of van de erflater en van diens echtgenoot of samenwonende partner samen, de hulp en verzorging gekregen die kinderen normaal van hun ouders krijgen. In Brussel blijven er nog drie resterende ongelijkheden over tussen een eigen kind en een stiefkind. Stiefouder: echtgenoot van de vader/moeder van de overledene of persoon die met een ouder van de overledene samenwoonde. In het Brussels gewest gelden voor de stiefouder dezelfde voorwaarden als voor het stiefkind. 5. Zorgkinderen & zorgouders (Vlaanderen, Brussel). Vlaams gewest: kinderen die vóór hun 21e gedurende 3 achtereenvolgende jaren bij de zorgouder-‐erflater hebben ingewoond en daar de verzorging hebben ontvangen die een kind normaal van zijn ouders ontvangt. Brussels gewest: kinderen die, vóór de leeftijd van 21 jaar, gedurende minstens 6 achtereenvolgende jaren ingewoond hebben bij de erflater, en gedurende die tijd van de erflater, of van de erflater en van diens echtgenoot of samenwonende partner samen, de hulp en verzorging hebben gekregen die kinderen normaal van hun ouders krijgen. Een testament blijft vereist tussen zorgkind en zorgouder. Tarief inzake SUCCESSIERECHTEN . Tarief voor reservataire erfgenamen, inclusief echtgenoten en alle gelijkgestelden. Vlaams gewest

Brussels gewest

Waals gewest

Schijf van het erfdeel in euro

Tarief


Tarief

Schijf van het erfdeel

Tarief

0 tot 50.000

3%

0 tot 50.000

3%

0 tot 12.500

3%

12.500 tot 25.000

4%

50.000 tot 250.000 9%

50.000 tot 100.000 8%

- 11 -

12

boven 250.000

27%

100.000 tot 175.000 9%

25.000 tot 50.000

5%

175.000 tot 250.000 18%

50.000 tot 100.000 7%

250.000 tot 500.000 24%

100.000 tot 150.000 10%

boven 500.000

30%

150.000 tot 200.000 14%

200.000 tot 250.000 18%

250.000 tot 500.000 24%

boven 500.000

30%

Gunsttarief voor de gezinswoning: tussen echtgenoten en wettelijk samenwonenden.

De gezinswoning in het Vlaams gewest (*)

De gezinswoning in het Brussels gewest (*)

De gezinswoning in het Waals gewest (*)


Tarief


Tarief


Tarief

volledig erfdeel

0%

Volledig erfdeel

0%

0 tot 25.000

1%

25.000 tot 50.000

2%

50.000 tot 175.000 5%

175.000 tot 250.000 12%

250.000 tot 500.000 24%

boven 500.000

30%

(*) In het Vlaams gewest geldt de vrijstelling voor de gezinswoning enkel voor de langstlevende echtgeno(o)t(e) of de langstlevende partner van wettelijk of feitelijk samenwonenden. Voor de feitelijk samenwonenden geldt de vrijstelling enkel indien zij gedurende minstens drie jaar samenwoonden en een gemeenschappelijke huishouding voerden. En vanaf 1 januari 2014 geldt ook in Brussel de vrijstelling voor de gezinswoning. Niet voor de feitelijk samenwonenden.

Vrijstelling voor de gezinswoning. Sinds 1 januari 2007 geldt in Vlaanderen een vrijstelling van het successierecht op de gezinswoning, onder volgende voorwaarden : Wie komt in aanmerking voor de vrijstelling ?

- 12 -

13 De vrijstelling geldt enkel ten voordele van de langstlevende partner met wie de overledene gehuwd was of samenwoonde. Ingeval het gaat om een gehuwd koppel : de langstlevende echtgenoot is de enige begunstigde van de vrijstelling. De andere erfgenamen (kinderen, etc...) zullen op hun netto-erfdeel in de gezinswoning de normaal toepasselijke successietarieven moeten betalen. Uitzondering : indien de gehuwde overledene feitelijk gescheiden leefde van de echtgeno(o)t(e) en al méér dan 3 jaar in de gezinswoning samenwoonde met een andere partner, die via een testament geheel of gedeeltelijk deze gezinswoning erft. In zulk geval kan ook de samenwonende partner de vrijstelling van het successierecht op de gezinswoning genieten.

• Het begrip "gezinswoning" : De gezinswoning is de gezamenlijke hoofdverblijfplaats van de erflater en zijn overlevende echtgenoot of samenwonende. Bedoeld is m.a.w. de woning waar de partners op het ogenblik van het overlijden gewoonlijk samenleefden. Het bewijs wordt geleverd door de inschrijving in het bevolkingsregister, maar kan ook met andere middelen door de partijen aangetoond worden of door de fiscus weerlegd worden. Drie uitzonderingen waarin er geen effectieve samenwoning meer is, maar waarin de vrijstelling voor het successierecht toch blijft gelden : • Bij feitelijke scheiding van de echtgenoten of van de wettelijke samenwoners. • Bij een geval van overmacht dat tot op het ogenblik van het overlijden heeft voortgeduurd. Bijv. : mensen die palliatieve zorgen krijgen. • Bij verblijf van één of beide echtgenoten of partners in een rust- of verzorgingsinstelling, een serviceflatgebouw of een woningcomplex met dienstverlening. De vrijstelling geldt zowel voor het aandeel in volle eigendom, vruchtgebruik of bloot eigendom dat de samenwonende partner erft in de gezinswoning, en dit ongeacht de manier van verkrijgen (door testament, door wettelijk erfrecht of door toebedeling in het huwelijkscontract).

-‐ In het Waals gewest is het verlaagd tarief voor de gezinswoning van toepassing voor

erfgenamen in rechte linie, de echtgeno(o)t(e) of de wettelijk samenwonende partner. Dus niet voor de stiefkinderen, stiefouders, zorgkinderen en opvangkinderen/pleegkinderen. De erflater moet de woning op het ogenblik van het overlijden tenminste 5 jaar tot hoofdverblijfplaats hebben bewoond (behoudens overmacht).

Splitsing roerend/onroerend. Voor nalatenschappen in rechte lijn of tussen echtgenoten en ook voor samenwonenden zal, althans voor wat betreft de heffing van het successierecht, de tarifering tweemaal plaatsvinden, afzonderlijk over de roerende goederen en over de onroerende goederen. Voor het onderscheid tussen roerende of onroerende goederen, gelden de regels van het burgerlijk wetboek.

- 13 -

14

Tarief voor : Broers of zussen en halfbroers of halfzussen Vlaams gewest

Brussels gewest

Waals gewest


Tarief


Tarief

Schijf van het erfdeel Tarief

0 tot 75.000 €

30%

0 tot 12.500 €

20%

0 tot 12.500 €

20%

75.000 tot 125.000 €

55%

12.500 tot 25.000 €

25%

12.500 tot 25.000 €

25%

Boven 125.000 €

65%

25.000 tot 50.000 €

30%

25.000 tot 75.000 €

35%

50.000 tot 100.000 €

40%

75.000 tot 175.000 €

50%

100.000 tot 175.000 € 55%

boven 175.000 €

65%

175.000 tot 250.000 € 60%

boven 250.000 €

65%

Deze tarieven worden toegepast op het netto-erfdeel. Er wordt geen opsplitsing gemaakt tussen roerende en onroerende goederen.

Tarief voor: Ooms of tantes en neven of nichten (3e graad van bloedverwantschap) Vlaams gewest

Brussels gewest

Waals gewest


Tarief


Tarief


Tarief

0 tot 75.000 €

45%

0 tot 50.000 €

35%

0 tot 12.500 €

25%

75.000 tot 125.000 €

55%

50.000 tot 100.000 €

50%

12.500 tot 25.000 €

30%

Boven 125.000 €

65%

100.000 tot 175.000 € 60%

25.000 tot 75.000 €

40%

boven 175.000 €

70%

75.000 tot 175.000 €

55%

boven 175.000 €

70%

Tarief voor: Alle andere personen (geen bloedverwant of bloedverwanten vanaf de 4e graad zoals kozijns, grootooms, ...) Vlaams gewest

Brussels gewest

Waals gewest


Tarief


Tarief


Tarief

0 tot 75.000 €

45%

0 tot 50.000 €

40%

0 tot 12.500 €

30%

75.000 tot 125.000 €

55%

50.000 tot 75.000 €

55%

12.500 tot 25.000 €

35%

- 14 -

15

Boven 125.000 €

65%

75.000 tot 175.000 €

65%

25.000 tot 75.000 €

60%

boven 175.000 €

80%

75.000 tot 175.000 €

80%

boven 175.000 €

80% (**)

(**) Het Arbitragehof heeft in een arrest van 22 juni 2005 het 90%-tarief vernietigd, zodat op deze schijf eveneens het tarief van 80% van toepassing is.

Tarief voor: VZW’s, Private stichting…. Vlaams gewest

Brussels gewest

Waals gewest


Tarief


Tarief


Tarief

Op het volledige erfdeel :

8,5%


25%


7% (***)

Tarief voor: VUB's Vlaams gewest

Brussels gewest


Tarief



8,5%

Waals gewest Tarief


Tarief

Op volledige erfdeel + 12,5% betreffende VUB's die fiscale attesten mogen afleveren :


7%

Op volledige erfdeel + 25% betreffende de andere VUB's :

Tarief per hoofd of gezamenlijk. Voor de langstlevende echtgenoot, de erfopvolgers in rechte (opgaande, zowel als nederdalende) lijn, blijft men de rechten nog steeds berekenen per afzonderlijke erfopvolger, op wat deze erfopvolger persoonlijk bekomt uit de nalatenschap. Ditzelfde blijft eveneens gelden voor samenwonenden en voor broers en zusters. Voor alle andere erfopvolgers, moeten de rechten echter berekend worden over het totaal van wat al deze erfopvolgers gezamenlijk bekomen uit de nalatenschap. Als gevolg van het ongewijzigd gebleven artikel 70 W. Succ zijn de erfopvolgers aansprakelijk voor

- 15 -

16 de rechten van successie of van overgang bij overlijden, ieder voor het door hem verkregene. Aangezien de rechten hier echter globaal berekend worden voor een aantal erfopvolgers samen, dient achteraf het totaal van de aldus voor deze categorie erfopvolgers berekende rechten toch nog te worden uitgesplitst per afzonderlijke erfopvolger. Bijvoorbeeld wanneer om een of andere reden de rechten niet globaal betaald worden, maar de invordering ervan dient te worden nagestreefd lastens elke erfopvolger persoonlijk.

Het belang van het huwelijkscontract. Het huwelijkscontract is de basis van iedere successieberekening en planning. Het bepaalt de grootte van het vermogen welke in de nalatenschap valt. Veel huwelijkscontracten bevatten daarenboven bepalingen inzake de verdeling van de goederen in de nalatenschap en zullen dus eveneens invloed uitoefenen op de successierechten. De Belgische wetgever heeft drie grote huwelijksvermogenstelsels opgenomen in ons Burgerlijk Wetboek: het wettelijk stelsel, het stelsel van de scheiding van goederen en het stelsel van de algehele gemeenschap van goederen.

Wettelijk stelsel. Wie geen huwelijkscontract gemaakt heeft bij zijn huwelijk, valt automatisch onder het wettelijk stelsel. Dit stelsel kent 3 vermogens: de eigen vermogens van beide echtgenoten en het gemeenschappelijk vermogen. Tot het eigen vermogen behoren bvb. de goederen waarvan de echtgenoten eigenaar waren op het ogenblik dat ze in het huwelijk traden en alle goederen die ze tijdens hun huwelijk verkregen via erfenis, schenking of testament. Alle andere goederen zijn gemeenschappelijke goederen. Goederen waarvan het eigen karakter niet kan worden bewezen worden geacht gemeenschappelijke goederen te zijn. Dit geldt vooral voor roerende goederen (zoals geld of juwelen). Voor onroerende goederen stelt dit geen probleem, gezien hier een notariële akte voor bestaat. Bij overlijden van één van de echtgenoten wordt dit gemeenschappelijk vermogen verdeeld. De helft hiervan valt in de nalatenschap en wordt samen met de eventuele eigen goederen van de overledene vererfd. Een wettelijk stelsel van gemeenschap van goederen kan voordeliger zijn voor de successierechten dan een stelsel van scheiding van goederen. In het eerste regime valt bij overlijden maar de helft van het gemeenschappelijk vermogen in de nalatenschap, voor zover dit er is natuurlijk. Bij een scheiding van goederen is dat het volledige, waardoor aanzienlijk meer successierechten betaald moeten worden. Voorbeeld nalatenschap We nemen als voorbeeld een nalatenschap van 150.000 euro in Vlaanderen.

- Bij een scheiding van goederen valt het volledige gemeenschappelijke vermogen in de nalatenschap en moeten 10.500 euro aan successierechten betaald worden.

- 16 -

17

- Bij een wettelijk stelsel moet maar op de helft van het gemeenschappelijke vermogen successierechten betaald worden of 3.750 euro. Dat levert een besparing op van 6.750 euro. Breng uw eigen goederen in de gemeenschap Bent u gehuwd onder een gemeenschap van goederen? Analyseer dan grondig de samenstelling van uw vermogen. Soms heeft één partner een belangrijk eigen vermogen dat dateert van vóór het huwelijk of verkregen werd door een erfenis. Een inbreng in de huwelijksgemeenschap kan dan een belangrijke besparing aan successierechten opleveren. Schrap eventueel de ‘langst leeft, al heeft’-clausule, indien u wil dat de kinderen meeerven; indien u dit niet wil, behoudt die clausule. Deze clausule komt nog vaak voor in huwelijkscontracten van oudere koppels. De huwelijksgemeenschap komt dan volledig en in volle eigendom toe aan de langstlevende. Dat resulteert in hoge successierechten: niet alleen de langstlevende, maar bij diens overlijden betalen ook de kinderen successierechten op hetzelfde deel. Vervang dit eventueel door een ‘keuzebeding’, ook wel het ‘alternatief verblijvingsbeding’ genoemd. Bij dit beding maakt de langstlevende ouder een keuze. Hij/zij kan dan een keuze maken, rekening houdend met zijn/haar vermogenstoestand, de gezinssituatie en het fiscaal aspect. Hier kan de langstlevende beslissen wat hij of zij al of niet wil. De rest geeft hij of zij dan al of niet aan de kinderen.

Stelsel van scheiding van goederen. Onder het stelsel van scheiding van goederen zijn er theoretisch gezien, slechts 2 vermogens aanwezig: het eigen vermogen van de vrouw en het eigen vermogen van de man. De persoon op wiens naam de goederen staan wordt geacht er uitsluitend eigenaar van te zijn (facturen).De goederen die op naam van beide echtgenoten staan en de goederen waarvan de echtgenoten het uitsluitend eigendomsrecht niet kunnen bewijzen, worden geacht aan beide echtgenoten in onverdeeldheid te behoren, ieder ten belope van de helft.

Stelsel van de algehele gemeenschap van goederen. In een stelsel van de algehele gemeenschap van goederen is er slechts één vermogen: het gemeenschappelijk vermogen. Alle goederen die de echtgenoten bezaten voor hun huwelijk en deze die zij tijdens hun huwelijk hebben verkregen, ook deze die zij verkregen ingevolge schenking, erfenis of testament, behoren in dit stelsel tot het gemeenschappelijk vermogen . Slechts de goederen die geschonken of gelegateerd zijn met het uitdrukkelijk beding dat deze eigen moeten blijven aan elk der echtgenoten, zullen eigen blijven.

Erfenis tussen samenwonenden. Vanaf 1 januari 2001 worden wettelijk samenwonenden in het Vlaams Gewest gelijkgesteld met gehuwden. Zo krijgen samenwonenden het lagere tarief van de

- 17 -

18 erfgenamen in rechte lijn en tussen echtgenoten. Bovendien wordt hun nalatenschap ook opgedeeld in een roerend en een onroerend gedeelte. (Decreet van 1 december 2000 houdende gelijkschakeling van de successierechten tussen samenwonenden en getrouwden (BS 11/01/2001).

Vanaf wanneer wordt iemand als samenwonend beschouwd? De Wettelijk Samenwonenden: De persoon die op de dag van het openvallen van de nalatenschap, met de erflater wettelijk samenwoont (verklaring van wettelijke samenwoning – artikel 1476 Burgerlijk Wetboek). Om officieel samenwonend te zijn moet men een verklaring afleggen op de gemeente – ambtenaar van de burgerlijke stand. Wie verdere afspraken wil maken moet dit doen in een samenlevingscontract = notaris. Een nalatenschap kan men niet regelen in een samenlevingscontract. Testament nodig. Wettelijk samenwonenden ervan automatisch van elkaar , MAAR het is slechts een beperkt erfrecht. De langstlevende partner krijgt enkel het vruchtgebruik van de gezinswoning die eigendom is van de overledene en van de huisraad, maar dus NIET de blote eigendom. Als de partners meer willen nalaten aan elkaar, dus ook de blote eigendom bvb., of andere zaken, dan moeten ze een testament maken. De Feitelijk Samenwonenden: De persoon of de personen die op de dag van het openvallen van de nalatenschap tenminste 1 jaar ononderbroken met de erflater samenwonen, en er een gemeenschappelijke huishouding mee voeren. Opgelet : de vrijstelling voor de gezinswoning geldt pas voor diegenen als die minstens drie jaar samenwonen en een gemeenschappelijke huishouding voeren. Er is één uitzondering op de "ononderbroken" samenwoning : samenwonenden worden ook met gehuwden gelijkgesteld indien zij reeds gedurende 1 jaar ononderbroken samenwoonden en een gemeenschappelijke huishouding voerden, doch ingevolge overmacht (bijv. door langdurige opname in een verzorgingsinstelling) werd het voeren van een ononderbroken gemeenschappelijke huishouding nadien onmogelijk. De feitelijk samenwonende is - in tegenstelling tot de wettelijke samenwonende - niet automatisch een erfgenaam van de overledene. Hij erft enkel indien hij behoort tot één van de wettige erfgenamen (zoals bijv. het geval is bij 2 ongehuwde samenwonende broers zonder afstammelingen) ofwel in een testament aangeduid is als erfgenaam. Een uittreksel uit het bevolkingsregister houdt een weerlegbaar vermoeden in van ononderbroken samenwoning en van het voeren van een gemeenschappelijke huishouding. Als samenwonenden kunnen dus worden beschouwd: samenwonende partners, een samenwonende zus en broer, een broeder en zuster in een kloosterorde.

- 18 -

19

Elke erfenis is maatwerk! Elke nalatenschap is anders. Raadpleeg daarom een notaris of andere deskundige. Voor meer info kan u ook terecht op de website www.vlaanderen.be/belastingen.

Tenslotte kan men VUB ook nog op andere manieren steunen.Fiscaal aftrekbare giften. Giften zijn fiscaal aftrekbaar vanaf 40 euro per jaar, waarbij het fiscaal attest toegestuurd wordt in de maand maart/april volgend op het jaar van de schenking. Wat het maximum aftrekbaar bedrag betreft, mag het noch 10 % van het totale netto belastbaar inkomen noch het bedrag van 250.000,00 eur (basisbedrag), 353.480,00 (geïndexeerde bedrag voor aanslagjaar 2012) overschrijden. Inzake vennootschapsbelasting mag het maximum aftrekbaar bedrag noch 5% van het totaal belastbare inkomen noch 500.000 eur (de indexatie is niet zoals in de personenbelasting toepasbaar op dit bedrag).

Schenkingen. Schenken is een manier om tijdens uw leven een deel van uw bezittingen te verdelen. Schenken biedt u ook de mogelijkheid om uw erfgenamen successierechten te besparen. Maar… gegeven blijft gegeven. Op een schenking kan men in principe niet terugkomen, behalve tussen echtgenoten. Zij kunnen nog steeds van gedachten veranderen. U mag ook maar een gedeelte van uw bezittingen wegschenken, wanneer er nog andere reservataire erfgenamen in leven zijn (kinderen, kleinkinderen, ouders).

Schenking van roerende goederen in Vlaanderen. Wilt u een familielid of VUB een bijzondere kans geven of een financieel steuntje in de rug? Dan kunt u geld, juwelen of kasbons schenken via een handgift en dit kan gebeuren met een minimum aan formaliteiten en kosten. Als u minsten drie jaar na de schenking nog leeft, wordt in de berekening van de successierechten later geen rekening meer gehouden met wat vooraf geschonken werd. Overlijdt u vroeger, dan gaat dit fiscaal voordeel verloren.

Schenking van roerende goederen in Vlaanderen via notariële akte. Vanaf 1 januari 2004 geldt in Vlaanderen voor de schenking van roerende goederen een vlak tarief: 3% voor schenkingen in rechte lijn en tussen echtgenoten (incl. samenwonenden) 5,5% voor schenkingen aan andere personen (ook voor organisaties zoals VUB).

- 19 -

20

Schenking van onroerende goederen. Wanneer je een huis, een appartement of een grond wil schenken dan moet de notaris een acte opmaken en daarop zullen schenkingsrechten worden betaald. Daarvoor gaat u dus zeker naar een notaris. De tarieven zijn progressief. Nog meer informatie en adressen over dit onderwerp kan u ook vinden via

- 20 -

21 www.testament.be www.successierecht.be www.fisconet.be www.seniorennet.be www.notaris.be

CONCLUSIE: Tenslotte kan men inzake successierechten stellen dat er een discriminatie bestaat tussen twee categorieën personen: zij die zich hebben kunnen voorbereiden en een testament gemaakt hebben (of schenking gedaan hebben), en zij die onverwachts gestorven zijn en dit niet hebben kunnen doen. Indien u na het lezen van dit dossier nog meer informatie wenst, kunnen wij afspreken voor een persoonlijk, discreet en vrijblijvend gesprek. U kan hiervoor contact nemen met Ann Verbeeck 32 2 629 1542 of [email protected]

Uiteraard kan u ook steeds vrijblijvend advies vragen aan uw notaris of een andere juridisch deskundige op dit vlak.

Pleinlaan 2 1050 Brussel

Tel.: +32 262 911 83 E-‐mail: [email protected] Website: http://www.vub.ac.be/foundation

- 21 -

VUB werkt verder, ook samen met u als u er niet meer bent

Recommend Documents