kwartaalblad
nederlandse vereniging van banken
Bank|Wereld nummer 3 | oktober 2008
Amerika kiest Jacht op de Nederlandse spaarder
2 De Nederlandse bankensector kent een hoge concentratiegraad, maar heeft tegelijkertijd ook een pluriform karakter. Iedereen kent natuurlijk de grote internationale banken, maar er zijn ook meer dan 90 middelgrote, kleinere en buitenlandse banken in Nederland gevestigd. De rubriek ‘Binnen|Wereld’ geeft het podium aan één van die leden. Deze keer geen lid van de NVB, maar wel een goede bekende: de Foreign Bankers’ Association
Binnen|Wereld ‘Working together towards excellence’ Foreign Bankers’ Association juni van dit jaar voorzitter van de FBA. Een functie met een naar zijn zeggen vooral extern en faciliterend karakter, maar in ieder geval een die hij met veel enthousiasme vervult. ‘De FBA kent een internationaal karakter met leden die opereren in een markt die van oorsprong niet hun eigen is. De professionaliteit en specifieke kennis die deze leden bijeenbrengen en met elkaar en anderen delen én de vriendschappelijke sfeer waarin zij dat doen, maakt van de FBA een bijzondere en plezierige vereniging om onderdeel van te zijn’, zegt Boom met een trotse blik. ‘Samenwerking is voor een informele organisatie als de FBA van groot belang. Onze leden hebben dan wel een vestiging in Nederland, maar de beschikbare mankracht is beperkt. Het is voor ons enorm belangrijk om via partnerships en vriendschappelijke banden tot informatieuitwisseling te komen. Dit loopt uitstekend. Met partijen als de NVB, de Nederlandsche Bank (DNB)en advocaten-, accountant- en consultancybureaus verlopen de onderlinge contacten erg goed’, stelt Boom met tevredenheid vast.
Het is deze maand (oktober) dat de Foreign Bankers’ Association (FBA) haar vijftiende verjaardag viert. In die afgelopen vijftien jaar groeide de FBA van een club in Nederland gevestigde buitenlandse bankiers die voornamelijk sociale banden aanhaalden tot een informeel en hoogwaardig informatieplatform. Daarmee draagt de FBA bij aan een zo goed mogelijk functioneren van haar in totaal 51 aangesloten leden in Nederland. Freddy Boom (foto) werkt voor Citi Nederland als Managing Director and Country Officer. Daarnaast is Boom sinds
Binnen|Wereld
Evenementen ‘Nederland heeft een traditie op het gebied van open cultuur, handelsgeest en nieuwsgierigheid’, vervolgt de voorzitter. ‘Dat verklaart de reactie op de FBA van ons bevriende partijen, die bereid zijn om kennis te delen en openheid te geven op onderwerpen die voor buitenlandse partijen op de Nederlandse markt niet direct toegankelijk of begrijpelijk zijn, zoals specifieke regelgeving of infrastructuur. Daartegenover staat dat onze leden specifieke expertise over producten en diensten inbrengen en ervaringen vanuit zowel hun thuisland als Nederland delen. Met als doel om gezamenlijk een zo
goed mogelijk financieel klimaat te scheppen. Wij geven hier invulling aan door op regelmatige basis specifieke evenementen te organiseren. In workshops brengen we leden en eerdergenoemde partijen bijeen om focus te leggen op financieel gerelateerde onderwerpen, zoals de Wft, covered bonds en de Mifid. Daarnaast houden we in een gesloten en informele sfeer lunches waar gastsprekers, vaak bestuursleden van multinationals, uitleg of toelichting geven over hun strategische overwegingen. Dit zijn telkens weer heel waardevolle bijeenkomsten waarbij door alle aanwezigen nuttige kennis gedeeld wordt. Ons motto ‘working together towards excellence’ past hier uitstekend bij,’ geeft Boom het belang van de FBA evenementen aan. Business Naast een op zo professioneel mogelijke wijze invulling geven aan het informatieplatform dat de FBA is, zoekt de FBA ook aansluiting bij initiatieven als het Holland Financial Centre (HFC). Boom: ‘Als FBA zijn we graag onderdeel van de HFCwerkgroepen. Enerzijds om op de hoogte te blijven van de ontwikkelingen die spelen in en over het Nederlandse vestigingsklimaat en onze leden hiervan op de hoogte te brengen, anderzijds om diezelfde leden te mobiliseren deel te nemen en de aanwezige specifieke expertise te delen. Ook hier geldt dat de FBA door aanwezige kennis en ervaring van internationaal zakendoen, producten en diensten alsmede verschillende markten een toegevoegde waarde kan leveren aan een goed financieel klimaat in Nederland. Want hoe beter dat financiële klimaat, hoe beter de business voor onze leden!’ Michel Noordermeer | adviseur communicatie
3 3
Oogpunt
4
De Nederlandse spaarmarkt
7
Kort
9
CDA neemt een kijkje in de keuken
10
Haags buitenhuis
12
‘President moet goede adviseurs kiezen en er goed naar luisteren’
16
Kort
17
Tijdig slimme, productieve voorstellen doen
18
Ethiek van banken moet permanent issue zijn
19
Hypotheek louter op toekomstverwachting onmogelijk
Storm
Leek de turbulentie op de financiële markten enige maanden geleden voornamelijk een Amerikaanse aangelegenheid, nu is duidelijk dat de crisis een effect heeft op mondiaal niveau. De ontwikkelingen volgen elkaar in rap tempo op. In zo’n rap tempo zelfs, dat wat ik nu schrijf, morgen alweer achterhaald kan zijn. Terwijl de financiële sector juist gebaat is bij stabiliteit, rust en vertrouwen, gonst het van de geruchten, voorspellingen en gevoelens. Het is daarom goed dat, hoe on-Amerikaans ook, de overheid in de VS ingrijpt om de rust terug te laten keren op de financiële markten. Zoals ook andere overheden en centrale banken van de VS (de FED) en Europa (de ECB) hun maatregelen nemen. Tegelijkertijd lijken de aankomende presidentverkiezingen de besluitvorming te vertragen. En dat heeft onmiddellijk effect op de beurzen. Toch zie ik ondanks mijn zorg over de huidige roerige tijden en de lessen die we hieruit kunnen trekken, de toekomst met vertrouwen tegemoet. Van oudsher bouwt de Nederlandse bankier zijn zaak op betrouwbare pijlers als solvabiliteit, risicospreiding en liquiditeit, waarbij de Nederlandsche Bank op constructieve wijze als toezichthouder waakt over de stabiliteit van ons financiële stelsel. De hoogwaardige kwaliteit van de inrichting en uitvoering van dit stelsel werpt zijn vruchten af, zowel in goede als slechte tijden. Neemt niet weg dat we onze rug moeten rechten en schrap moeten staan om de storm te doorstaan. Eenzelfde storm woedt er op de Nederlandse spaarmarkt, waar nieuwe toetreders zich storten op het spaargeld van Nederlanders. Door de kredietcrisis is er banken veel aan gelegen geld aan te trekken en Nederland biedt veel perspectief op dit terrein. In roerige tijden is het goed om ook even de zinnen te verzetten. Wij, alle medewerkers van de NVB, deden dat op Prinsjesdag door ons kantoor in Den Haag officieel in gebruik te nemen. Vanaf nu is er dus alle gelegenheid om elkaar in het Haagse te treffen en ik zie dan ook uit naar de vele ontmoetingen met u.
Bank|Wereld is een uitgave van de Nederlandse Vereniging van Banken Redactieadres Singel 236, 1016 AB Amsterdam Telefoon: (020) 550 28 13 E-mail:
[email protected]
Veel leesplezier!
Wim Mijs | directeur NVB
Overname van artikelen uit deze uitgave of delen daarvan is toegestaan, mits met bronvermelding. Voor meer informatie over de inhoud van dit nummer kunt u terecht bij de redactie. Redactie: Michel Noordermeer en Yvonne Vlaar Fotografie: Polaris / HH (omslag), Gabriela Hengeveld, Marcel Molle en Michel Wielick Vormgeving en illustraties: Gijs Sierman, Amsterdam Productie: Yardmen, Amsterdam
Inhoudsopgave|colofon
Oogpunt
4
De Nederlandse spaarmarkt ‘Spaarzaamheid is een groot inkomen’, zo luidt een oud spreekwoord. Deze wijsheid leek de laatste decennia onder invloed van de beleggingscultuur enigszins in de vergetelheid geraakt. Maar wie nu spaart, heeft een troef in handen. Het kan niemand zijn ontgaan: de jacht op de Nederlandse spaarder is geopend. De media melden bijna wekelijks de komst van nieuwe spelers op de Nederlandse spaarmarkt, zowel uit binnen- als buitenland. De particuliere spaarder kan kiezen uit een steeds groter aanbod en een steeds hoger rendement. En dat blijkt hij ook te doen. Wat gebeurt er nu precies op de Nederlandse spaarmarkt? Wat is de aantrekkingskracht van de Nederlandse spaarmarkt voor de financiële instellingen? En – niet onbelangrijk – wat is de ‘winst’ van de hevige concurrentiestrijd voor de consument?
De turbulentie op de financiële markten lijkt nog even door te razen. Al meer dan een jaar worden banken geraakt door de kredietcrisis. Banken hebben door de noodgedwongen afschrijvingen op risicovolle beleggingen die gelieerd waren aan de Amerikaanse huizenmarkt, wereldwijd honderden miljarden in rook zien opgaan. De crisis is met name een vertrouwenscrisis. Eén van de verstrekkende gevolgen is dat de internationale geldmarkt is opgedroogd. Door een gebrek aan wederzijds vertrouwen is het voor banken steeds lastiger om geld te lenen op de onderlinge geldmarkt. Ze zijn daarom naarstig op zoek naar andere financieringsbronnen. Spaargeld van particulieren is één van de traditioneel stabiele financieringsbronnen voor banken. En dat is nu de ‘prooi’ waarop gejaagd wordt. Het gaat dan ook om een niet onaanzienlijk bedrag: Nederlanders hebben bij elkaar zo’n 258 miljard euro (DNB) aan spaargeld.
2,75 % 2,4 %
5 % 4,75 %
Dossier
3,25 %
5,1 %
4,75 % 4,25 %
5 N e d e r l a n d s pa a r l a n d Nederland wordt op dit moment overspoeld door aanbieders van spaarrenterekeningen. Dit zorgt voor een nieuwe dynamiek in de Nederlandse spaarmarkt. De nieuwe toetreders komen uit binnenen buitenland; ook niet-banken zoals pensioenfondsen zetten hun eerste schreden op de spaarmarkt. Wat maakt de Nederlandse spaarmarkt op dit moment zo aantrekkelijk? ‘Nederland spaarland’, hoor je diverse bronnen direct roepen aan wie deze vraag gesteld wordt. Bijna iedereen is bekend met de spaarzaamheid van de Nederlanders. Er worden niet voor niets al eeuwenlang over de hele wereld grappen over gemaakt. Tegenwoordig wordt over deze nationale karaktereigenschap echter minder lacherig gedaan. Hollandse spaarders oefenen een grote aantrekkingskracht uit op banken die om liquide middelen verlegen zitten. Wat het makkelijk maakt om de spaarders te bereiken, is dat Nederland vrij goed is georganiseerd. Bovendien hebben we een hoog percentage internetgebruikers. Banken kunnen hier een internetspaarrekening aanbieden door de digitale poort open te zetten; ze hoeven hier dus geen fysieke vestiging te hebben. Klanten kunnen via internetbankieren hun geld makkelijk overhevelen. Veel nieuwe spelers op de Nederlandse spaarmarkt, en dan met name de kleinere buitenlandse banken, zijn inderdaad alleen via internet te benaderen. Deze kleinere spelers met in het buitenland gevestigde moederbedrijven bieden zeer aantrekkelijke rentetarieven tegen soepele voorwaarden. Geld lenen van andere banken of op de kapitaalmarkt is voor veel van deze nieuwe aanbieders op dit moment geen optie. Als deze banken al terechtkunnen op de kapitaalmarkt, betalen ze vaak torenhoge rentetarieven. In plaats van zich op die dure markt te begeven, bieden ze particuliere klanten een iets hogere rente aan. Daarmee vangen ze twee vliegen in één klap: liquide middelen én nieuwe klanten. Ook veel Nederlandse partijen hebben zich nu bij de deelnemers aan de jacht op de spaarder gevoegd. Kleinere zakenbanken, effectenbanken en zelfs pensioenfondsen hebben zich de laatste maanden op de spaarmarkt gestort. Samen met de buitenlandse banken zijn ze verwikkeld in een hevige concurrentiestrijd om het Hollandse spaargeld. Door de concurrentie hebben ook de grote Nederlandse banken, die nog altijd veruit het grootste marktaandeel in handen hebben, hun rentetarieven verhoogd. Het is duidelijk dat de banken elkaars bewegingen op het jachtveld scherp in de gaten houden.
Depositogarantiestelsel Al met al zijn de verschillen in rentetarieven die geboden worden, groot. Behalve meer keuze, is er ook meer winst voor wie tijd en zin heeft om zich te verdiepen in het aanbod. Maar naar welke bank en welke rekening? Meer keuze maakt het leven lang niet altijd makkelijker. En waar kies je voor? Voor een nieuw, onbekend avontuur of voor het oude vertrouwde? Zeker in deze onrustige financiële tijden is daar geen makkelijk antwoord op te geven. Hoe veilig is het spaargeld? Wat gebeurt er als een bank omvalt? Dat zijn legitieme vragen in een tijd waarin ook oude grote bomen omvallen. Het vangnet voor spaarders die geld hebben ondergebracht bij een Nederlandse bank die failliet gaat, heet het ‘depositogarantiestelsel’. Alle banken in Nederland dragen naar verhouding bij als een bank failliet gaat. Het garantiestelsel garandeert dat een spaarder de eerste 20.000 euro hoe dan ook terugkrijgt. Bij de tweede 20.000 euro geldt een eigen
3,45 % 3,45 4,25 % 4,25 %
W i n s t v o o r d e s pa a r d e r ? Voor ‘het wild’ is de beweging op de spaarmarkt voordelig: de spaarder kan volop kiezen. En dat gebeurt ook. Sparen is niet langer alleen een kwestie van afwachten en geduld. De Hollandse spaarder stelt zich volgens de Nederlandsche Bank steeds actiever en prijsbewuster op. Hij wordt daarbij geholpen door de verschillende internetsites waarop rentetarieven en voorwaarden van alle aanbieders worden vergeleken. Daarop valt te zien dat de nieuwe koplopers bijna twee keer zoveel bieden als de banken in de jaren hiervoor gewend waren te geven voor spaargeld. Het gaat om rentes van meer dan vijf procent op direct opeisbaar spaartegoed op internet- en gewone spaarrekeningen, zonder dat daar strikte voorwaarden aan verbonden zijn. Op de op dit moment zeer populaire termijndeposito’s waarop je het spaargeld één tot twee jaar vastzet, zijn de rentes nog hoger. Het zijn de kleinere nieuwkomers die de lijst met toprentes aanvoeren. De grootbanken bieden alleen hoge rentes onder strenge voorwaarden. Zij kunnen ook nog vaak ergens anders geld vandaan halen. En een bank die makkelijk geld kan lenen op de geld- en kapitaalmarkt, zal minder hoge rentes bieden dan een bank die dat niet kan.
5,25 % 5,0 % 3,75 %
4,75 %
4,25 % Dossier
6
risico van tien procent. Bij elkaar krijgt een spaarder dus bij een inleg van 40.000 euro, 38.000 euro terug bij faillissement van zijn bank. Alles boven de 40.000 euro valt niet onder de regeling. Iedere bank die hier te lande opereert met een volledige vergunning van DNB valt onder het garantiestelsel. Dit geldt dus ook voor buitenlandse banken met een DNB-vergunning, zoals veel Turkse banken. Als een dergelijke instelling omvalt, heeft de spaarder dezelfde zekerheid als bij een Nederlandse bank. Of een bank een volledige vergunning heeft, is te vinden in het register van DNB, dat ook online beschikbaar is. Banken die gevestigd zijn in de Europese Unie, Noorwegen, IJsland of Liechtenstein en die in Nederland vanuit een bijkantoor werken, vallen onder het depositogarantiestelsel in hun land van herkomst. Een bijkantoor kan wel aanvullend deelnemen aan het Nederlands stelsel als het land van herkomst een beperktere dekking kent. Dit doet bijvoorbeeld de IJslandse bank die hier bovenaan de ranglijsten staat met een internetspaarrekening. Voor de eerste 20.000 euro moet een gedupeerde spaarder eerst naar de centrale bank in IJsland; vervolgens kan hij de resterende 18.000 euro ophalen in Nederland.
4,25 % 2,25 % 3,65%
jachtveld De keerzijde van de potentieel lucratieve handel is dat deze wel extra administratieve rompslomp met zich meebrengt. Het geld moet toch overgeheveld worden, ook al kan dat snel dankzij het internet. Bovendien is het in deze onrustige financiële tijden niet eenvoudig om de risico’s in te schatten. Harde cijfers zijn er nog niet, maar het gevoel bestaat dat het voornamelijk de kleinere spaarder is die ‘hopt’. Het gaat om mensen met een spaarpot met 20.000 tot maximaal 40.000 euro. Het risico is dan te overzien, dankzij het depositogarantiestelsel. De echt actieve spaarder die uit is op maximaal voordeel en minimaal risico zal een groter vermogen spreiden en bij verschillende banken 20.000 euro achterlaten. Maar tijd is in deze dagen óók geld. En het is maar de vraag hoeveel mensen de tijd hebben om delen van hun vermogen als stukken taart te gaan aanbieden aan een veelheid van hongerige gasten. Gasten die ze bovendien vaak nog niet kennen. Voor spaarders met een groter vermogen spelen meer overwegingen een rol. Het is natuurlijk bewerkelijk om geld bij meerdere partijen te hebben uitstaan. Banken hebben geen volledig beeld meer van het vermogen, wat invloed heeft op de kwaliteit van het advies van een bank. En belastingaangifte doen wordt bepaald niet makkelijker, laat staan leuker. En dan blijft natuurlijk de vraag hoe solide de nieuwe spelers zijn. Wat als deze banken zwaar getroffen zijn door de kredietcrisis? Kan een bank wel of geen geld lenen, met andere woorden: hoe kredietwaardig is zo’n bank? Is het spaargeld er veilig? Het is allemaal een kwestie van vertrouwen, en daar kun je nu eenmaal moeilijk een cijfer aan geven. S pa a r z a a m h e i d i s e e n g r o o t i n k o m e n Het jachtseizoen blijft in ieder geval nog even geopend. Nederlanders sparen in deze onzekere tijden meer. Niet spectaculair meer, want de consument heeft het geld nu ook nodig om zijn gewone consumptiepatroon op hetzelfde niveau te kunnen houden. Maar voor banken op zoek naar geld is Nederland zeer interessant. De Nederlandse spaarmarkt staat open voor de nieuwe toetreders. Sinds juni zijn er twee kleinere spelers uit binnen- en buitenland bijgekomen. Ook twee pensioenfondsen hebben zich sinds deze zomer op de spaarmarkt geworpen. Spaarders reageren enthousiast. Voor hen valt er iets te kiezen. De hoge rente is voor de spaarzame Hollander een belangrijke factor. Maar inherent aan spaarzaamheid is behoedzaamheid. Ook voorwaarden tellen mee in de overweging om over te stappen. De verwachting is dat meer spelers het jachtveld gaan betreden. De strijd is nog niet gestreden. Het is dan ook een waarheid als een oud-Hollandse koe: Spaarzaamheid is een groot inkomen.
3,25 % 5,4 % 3,75 % 5,1 %
4,75 %
Dossier
Lysette Rutgers | freelance redacteur
7 ‘Pinnen klein bedrag moet overa l g r at i s ’
De supermarkten beginnen dit najaar een campagne om klanten in de supermarkten altijd met pin te laten betalen, ook bij het afrekenen van kleinere bedragen. Voor de campagne wordt de slogan ‘klein bedrag pinnen mag’ weer van stal gehaald. Die zin kan consumenten op het verkeerde been zetten. Want ondanks inspa nningen van de Consumentenbond en het Platform Detailhandel Nederland (PDN) zijn er nog steeds veel winkels die een vergoeding rekenen wanneer klanten een klein bedrag willen pinnen. ‘Deze camp agne is ook een boodschap naar het MKB’, zegt een woordvoerder van het platform. Zij hopen dat naarmate consumenten er kritischer op zijn, winkeliers eerder zullen terugdeinzen voor het in rekening brengen van het pinnen. De Consumentenbond vindt dat pinnen per definitie overal gratis zou moeten zijn en dat de bordjes met daarop ‘voor het pinne n van een bedrag onder de tien euro worden kosten in rekening gebra cht’ nu eindelijk eens moeten verdwijnen.
Pensioen meenemen leeft niet Bijna de helft van de mensen die van baan veranderen, neemt zijn pensioen niet mee naar de nieuwe werkgever. Veel van hen ‘zijn niet bezig’ met de mogelijkheden opgebouwd pensioen mee te nemen of ‘kunnen zich niet herinneren’ of ze dat hebben gedaan. Dat blijkt uit een onderzoek van het bureau GfK in opdracht van de Autoriteit Financiële Markten (AFM). Volgens de AFM is het al dan niet meenemen van het opgebouwde pensioen een beslissing die van grote invloed kan zijn op de uiteindelijke hoogte van de pensioenuitkering. Mensen die hun pensioen wél meenemen doen dat voornamelijk omdat ze het prettig vinden dat het overzicht is ondergebracht bij één pensioenuitvoerder.
nieuw onder de loep EU legt kredietregels op kreanden zijn bezorgd dat aankomende
Ministers van Financiën van de EU-l . juist versterken in plaats van oplossen dietregels voor banken de kredietcrisis ouaanh ten moe en meer eigen buffers Nieuwe kredietregels bepalen dat bank elijk krap bij kas zitten door de kredietden. Dit terwijl veel banken juist nu vres p, om een onderzoek door een werkgroe crisis. De ministers hebben gevraagd er emb sept 13 ze t nada n) rde (Financië meldde de Franse minister Christine Laga van ink ten. President Nout Well EU-beraad met collega’s had voorgeze ‘procyclische’ effecten pas goed vasttuele de Nederlandsche Bank zei dat even mens kredietregels zijn ingegaan. ‘Maar de gesteld kunnen worden zodra al deze , begint-ie nootjes te verzamelen.’ is als een eekhoorntje. Als het slecht gaat ls nieuwe wereldwijde waarderingsrege Wellink noemde in dit verband ook de st mee en hun belangen steeds op de voor banken. Die schrijven voor dat bank deze tijd leidt dat tot forse afboekingen. actuele waarden moeten bepalen. In teerd tegen actuele waarderingen voor ‘We hebben vanaf het begin geprotes is die plicht toch ingevoerd’, zei Wellink. banken. Maar onder Amerikaanse druk de terug doen. Maar niet nu. We moeten ‘Ik sluit niet uit dat we eens een stapje het spel. Dat zou nog meer onzekerheid spelregels niet veranderen midden in geven.’
krediet en fors in micro Banken invester massaal geld in en pensioenfondsen steken
Nederlandse banken , ING Bank en kelingslanden. ABP, PGGM microkredieten in ontwik miljoen euro n samen inmiddels ruim 580 andere partijen investere uwe fondsen r arme ondernemers. Nie in deze kleine leningen voo ns verdubbeld, e jaar is dit bedrag minste zijn in de maak en over dri de Volkskrant. De uit een inventarisatie van verwachten zij. Dit blijkt verantwoord len graag maatschappelijk commerciële instanties wil enten op de behalen ze goede rendem ondernemen. Bovendien tcrisis. Banken die kre elig bleken voor de microkredieten die ongevo e economieën als n te werven in opkomend hopen ook nieuwe klante aan arme onderdieten zijn kleine leningen India en Brazilië. Microkre g na de uitreian sterk in de belangstellin nemers. Deze leningen sta d Yunus in 2006. r de Vrede aan Muhamma king van de Nobelprijs voo rokredieten. mic r s Máxima zich sterk voo In Nederland maakt prinse zij lid van de B-voorzitter Boele Staal is Samen met onder meer NV g. Raad voor Microfinancierin
EU leent miljarden extra aan mkb
De Europese geldpot voor leningen aan middelgrote en kleine bedrijven wordt flink vergroot. De Europese Investeringsbank (EIB) wil het budget verhogen van ongeveer 5 naar 7,5 miljard euro per jaar. Dat bleek 12 september uit een akkoord tussen de EIB en huidig EU-voorzitter Frankrijk bij het EU-beraad in Nice. Het extra geld was aangevraagd door de Franse president Nicolas Sarkozy en de Britse premier Gordon Brown, als reactie op de verslappende economische en financiële situatie. Veel banken zitten daardoor krap bij kas. De EIB leent het geld aan banken, die het onder naam van ‘Europese mkb-lening’ kunnen doorlenen aan middelgrote en kleine bedrijven (mkb). Doel is dat de leningen flexibeler of goedkoper zijn dan commerciële leningen. Van de speciale Europese mkb-leningen wordt nu al veel gebruikgemaakt in de Europese Unie. In Nederland is nog geen bank die ze aanbiedt, omdat veel banken hier zelf solide genoeg zijn.
Polen wil in 2011 euro in voeren
Polen wil in 2011 zijn nationale munt, de zloty, inwisselen voor de euro. De Poolse minister-presiden t Donald Tusk zei begin september dat zijn regering de verantwo ordelijkheid op zich neemt om het land in 2011 de eurozone in te loodsen. Om de euro te mogen invoeren moeten land en aan bepaalde criteria voldoen. Zo mag het begrotingstekort niet te groot zijn en moet de inflatie in bedwang zijn. Het Poolse begrotingstekort zal naar verwachting in 2009 onder de 1,3 proc ent uitkomen. Volgens het zogeheten Stabiliteitspact mag het begr otingstekort van landen binnen de Europese Unie niet boven de drie procent uitkomen. Dit voorjaar was het begrotingstekort van Polen nog te groot.
Kort
8
CDA neemt een kijkje in de keuken ‘Politiek dichter bij de burger brengen’ is een veelgehoord voornemen van politici in Den Haag. Om dit in praktijk te brengen moeten politici en hun medewerkers oor hebben voor wat er in de samenleving en in de praktijk gebeurt. Tijdens het zomerreces grepen twee financieel beleidsmedewerkers van het CDA, Hubert Schokker en Sjaak de Pagter, de mogelijkheid aan om enkele dagen op stage te gaan bij de NVB en een aantal banken.
Toegelicht
Het programma van deze stage is door de NVB opgezet, in samenwerking met ING, DSB en de Friesland Bank. Op haar kantoor in Amsterdam nam de NVB de twee beleidsmedewerkers mee langs alle bancaire onderwerpen die op dit moment in Den Haag op de politieke agenda staan. Per beleidsterrein (Consumentenzaken en Ondernemingsklimaat, Toezicht en Financiële markten en Betalingsverkeer en Criminaliteitsbeheersing) kwamen de belangrijkste dossiers in vogelvlucht voorbij. Vervolgens stond een bezoek
9 aan de ING Bank op het programma, waarbij de hoeveelheid wetgeving vanuit Europa en Den Haag, de provisietransparantie bij financiële intermediairs en de integratie van Postbank en ING centraal stonden. Tijdens een uitstap naar verzekeraar Nationale-Nederlanden passeerden op verzoek van beide heren onderwerpen als de Werkloosheidswet (WW), Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen (WIA) en de Werkhervatting Gedeeltelijk Arbeidsgeschikten (WGA) de revue. Bij de DSB in Wognum kwamen acceptatiebeleid en compliance aan bod. De afsluiting van de zomerstage vond plaats bij de Friesland Bank. Hier stond de strategie van deze bank en de gevolgen van regelgeving vanuit Den Haag en Brussel voor kleinere banken centraal.
de wereld van toezichthouders en regelgeving van de financiële markten in elkaar zit. Je weet het wel, maar als je het in een schema ziet, is dat toch weer indrukwekkend.’ Hoe ver liggen Den Haag en de praktijk van banken uit elkaar? Volgens De Pagter valt die afstand mee. ‘Dit soort stages maakt dat de afstand verder verkleind wordt, want je neemt toch makkelijker contact met elkaar op. Bij wetsvoorstellen wordt er natuurlijk sowieso al contact gezocht. We hebben tijdens deze stage ook niet van banken gehoord dat de afstand te groot zou zijn. Er is constructief overleg; waar we voor moeten zorgen is dat we elkaar op de hoogte houden van actuele ontwikkelingen.’
V e r wa c h t i n g e n Voorafgaand aan de zomerstage gold voor zowel Schokker als De Pagter dat ze zoveel mogelijk van het banklandschap wilden leren kennen en input wilden vergaren voor de dossiers die binnenkort in Den Haag op de agenda staan. De Pagter: ‘Verder is het altijd handig om een uitbreiding van je netwerk te hebben, zodat contacten makkelijker gelegd kunnen worden.’ Zijn collega Schokker vult aan: ‘Ik had meer eenrichtingsverkeer verwacht met formele presentaties, maar dit was juist niet het geval. Er was veel tijd ingeruimd voor uitleg, discussie en vragen. Dat past ook helemaal in het idee om tijdens de recesperiode, waar je de tijd hebt om uitgebreider in de materie te duiken, deze stage te doen.’ Wat blijft de beleidsmedewerkers na een week zomerstage bij? Schokker: ‘Dat er heel veel specifieke kennis aanwezig is bij banken. Bovendien valt de hoeveelheid regelgeving op waarmee banken te maken krijgen. Het kan allemaal nodig zijn, maar ik ben mij er nu wel weer meer bewust van. Daarnaast vond ik het bezoek aan de DSB interessant, omdat ik het functioneren van deze bank niet zo goed kende. Voor De Pagter zijn de actuele punten die aan de orde zijn gekomen, zoals provisietransparantie en kredietreclames, het meest bijgebleven. ‘Bovendien valt me op hoe complex
Advies Hebben de beleidsmedewerkers na een week aan de hand van de NVB langs banken gelopen te hebben een advies voor de sector? Als een ware politicus geeft Schokker de banken mee dat ‘de consumenten zo goed mogelijk geïnformeerd moeten blijven worden. De financiële wereld wordt steeds complexer, maar de uitdaging voor banken ligt hierin dat het voor de consument niet té complex wordt’. Wat nemen de twee beleidsmedewerkers na een week zomerstage mee terug naar Den Haag? De Pagter: ‘Op dit moment werken wij aan een memo waarin alle actuele zaken die tijdens de stage aan de orde zijn gekomen, worden verwerkt. Deze wordt in de fractie besproken.’ Schokker vult aan: ‘Veel nuttige informatie, een leuke herinnering en een bruikbaar netwerk. Je hebt nu een gezicht bij de personen die de kennis hebben.’ Om de afstand tussen Den Haag en de praktijk blijvend te verkleinen zal de NVB dit soort stages vaker organiseren met beleidsmedewerkers en politici uit Den Haag. Nienke Leenstra | adviseur public affairs
Hubert Schokker (links) en Sjaak de Pagter
Toegelicht
10 ‘Welkom bij ons thuis.’ Met deze woorden heette directeur Wim Mijs alle medewerkers van de NVB welkom in hun nieuwe kantoor in Den Haag. De opening voor het personeel van de NVB van het prachtige pand aan het Lange Voorhout vond plaats op een dag dat Den Haag traditioneel in feeststemming is: op Prinsjesdag.
Haags buitenhuis De derde dinsdag in september is in Den Haag een dag waarop alles draait om symboliek en rituelen. Een passend moment voor de feestelijke opening van het Haagse kantoor van de NVB. Pracht en praal, kleding met hoedjes en nog vaker hóeden. Jan Ramakers, medewerker van het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis, gaf tijdens de opening een kort college over de feestelijke symbolen van Prinsjesdag. De NVB-medewerkers werden door hem ingevoerd in de betekenis van alle ceremoniële handelingen. CDA Tweede-Kamerfractielid van het CDA Frans de Nerée schetste vervolgens – alle rituelen ten spijt – hoe de dagelijkse harde praktijk van een Haagse politicus verloopt. Ook op Prinsjesdag. Het was voor de meeste medewerkers van de NVB de eerste keer dat ze hun tweede huis volledig ingericht zagen. Elke kamer in het nieuwe NVB-kantoor was op deze bijzondere dag gevuld met werknemers die vanuit Amsterdam naar Den Haag waren gekomen om de opening te vieren. Voortaan kunnen zij de belangen van de banksector ook behartigen vanuit één van de vier stijlvol ingerichte kamers in het Haagse pand.
Reportage
Waarom nu een Haags buitenhuis? De NVB besloot een jaar geleden zich nog actiever op te stellen in de politiek, er meer op uit te trekken, om zo haar rol als belangenbehartiger van alle banken nog beter te kunnen vervullen. ‘Politieke belangenbehartiging betekent dat je ook midden in de politiek moet staan. Het aangaan van de dialoog met politici en ambtenaren is belangrijk. Als je dat goed wilt doen, moet je dat doen in hun eigen stad’, aldus Wim Mijs. Het nieuwe Haagse pand staat symbool voor deze intentie. Lysette Rutgers | freelance journalist
11
Rijksbegroting 2009 onder de loep Ondanks de storm in de financiële wereld ligt Nederland goed op koers. Dat was de boodschap in de Miljoenennota die op Prinsjesdag werd gepresenteerd. De ‘stuurmanskunst’ die volgens het kabinet vereist is om Nederland veilig door het komende jaar te loodsen, heeft ook betrekking op de plannen die invloed hebben op de banken en hun klanten. Welke voornemens van het kabinet raken de banksector? De Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) houdt een selectie onder de loep. Hoe doortastend zijn de stuurlui in het komende jaar? De keuze voor een veilige koers is in het huidige lastige economische klimaat begrijpelijk. Het is geen tijd voor grote risico’s. Maar de NVB vindt wel dat met de keuze voor veiligheid het kabinet zijn ambitie ook omlaag heeft geschroefd. Hierdoor laat het kabinet kansen liggen om de internationale positie van Nederland te versterken. Er zijn zeker ook positieve punten. ‘Het niet door laten gaan van de btw-verhoging en de eerdere verlaging van de vennootschapsbelasting zijn beslissingen die het bedrijfsleven ten goede komen,’ aldus NVB-voorzitter Boele Staal. ‘Op een aantal andere terreinen wordt echter weinig vaart gemaakt met het invoeren van concrete verbeteringen.’ V e s t i g i n g s k l i m a at Een moeilijk economisch klimaat betekent dat er extra gelet moet worden op het vestigingsklimaat, de administratieve lastendruk, veiligheid en de kwaliteit van regelgeving. Hoe blijft Nederland aantrekkelijk als vestigingsplaats voor financiële instellingen? Een minimale voorwaarde is een level playing field op Europees niveau. Dit moet mogelijk gemaakt worden door dit kabinet. Banken kunnen de kosten van het betalingsverkeer laag houden door betaalactiviteiten uit te besteden. Nederland vraagt nu over de uitbestede betalingsdiensten 19% btw-belasting. Dit in tegenstelling
tot veel Europese landen waar de concurrenten geen of een lagere btw op de financiële dienstverlening hoeven te betalen. Nederland staat hierdoor internationaal op achterstand. Om de kosten niet onnodig op te laten lopen moet de btw op uitbestede betalingsverkeerdiensten eigenlijk zo snel mogelijk worden afgeschaft. Ook de btw op vermogensbeheer zit financiële instellingen dwars. Minder regels, minder lasten Het terugdringen van de administratieve lasten voor bedrijven is één van de speerpunten van dit kabinet. Dit komt ook duidelijk terug in de miljoenennota. Er wordt gestreefd naar 25% minder administratieve lasten in 2011. Om dit te halen, moeten er duidelijke keuzes gemaakt worden. De NVB vraagt het kabinet om hierbij nog zorgvuldiger te kijken naar de kosten en baten voor marktpartijen. Wat zijn uiteindelijk de financiële consequenties voor banken en bedrijven? Welke regels prijzen de Nederlandse financiële instellingen internationaal uit de markt? Het antwoord op deze vragen moet volgens de NVB het uitgangspunt zijn bij het nemen van besluiten over lastenverlaging. Levensloopregeling Het kabinet kijkt waarschijnlijk nog dit jaar naar de toekomst van de zogeheten levensloopregeling. Met de levensloopregeling kunnen werknemers een deel van hun brutosalaris sparen om zo een periode van
onbetaald verlof in de toekomst te kunnen betalen. Er is nog weinig animo voor de regeling: ongeveer 5% van de werknemers neemt eraan deel. Volgens de NVB heeft de levensloopregeling alles in zich om uit te groeien tot een duurzame financiële voorziening, maar dan moet de regeling wel worden aangepast. Samen met het kabinet wil de NVB graag kijken naar manieren om de regeling aantrekkelijker te maken, onder meer door een uitbreiding van de opnamemogelijkheden en een hogere fiscale aftrek. Burgerservicenummer Steeds vaker doet de overheid een beroep op de banksector bij de uitvoering van taken van publiek en maatschappelijk belang. De banken juichen mede daarom toe dat er nu een wet wordt gemaakt voor het gebruik van het Burgerservicenummer (BSN) door de financiële sector. Wanneer banken toegang hebben tot het BSN van (nieuwe) klanten kunnen hun identificatiegegevens zorgvuldiger en efficiënter gecontroleerd worden. Klanten worden zo sneller bereikt op hun meest recente adres. Uiteindelijk zullen er ook minder oninbare vorderingen van onvindbare cliënten ontstaan. Op deze manier kunnen banken probleemschulden sneller aanpakken. De invoering van deze wet moet dan ook zo snel mogelijk plaatsvinden. En wat de banken betreft mag het tempo flink opgevoerd worden. V e i l i g e b e ta l i n g s o m g e v i n g Het kabinet geeft tenslotte ook ruimte voor meer elektronische veiligheidsmaatregelen. Banken investeren fors in de beveiliging van internetbankieren. Ze lichten zelf consumenten voor over de gevaren van internet met de campagne www.3xkloppen.nl. De NVB is daarom blij dat dit kabinet ook inzet op meer criminaliteit- en fraudebestrijding. Een veilige betalingsomgeving voor de consument blijft ook in 2009 prioriteit. Nederland vaart zijn eigen koers en doet dat behoedzaam in dit financieel-economisch zware weer. Wat de NVB betreft blijft Nederland recht en met tempo op de voorgestelde doelen afgaan. Lysette Rutgers | freelance redacteur
Reportage
12
Amerika kiest vier november de opvolger van president Bush. Wordt het de door de wol geverfde Republikein McCain, of de nieuwe belofte Obama?
De ontmoeting
13
‘President moet goede adviseurs kiezen en er goed naar luisteren.’ Han de Jong, Global Head of Research van Fortis, Maarten Leen van het economisch bureau van ING Wholesale Banking, en BNRbuitenlandcommentator Bernard Hammelburg laten hun licht schijnen op de verkiezingen. Wat zijn de economische plannen van Obama en van McCain? En wat merken wij, met onze nauwe banden met de belangrijkste economie ter wereld, daarvan?
‘Plannen zijn plannen’, zegt Han de Jong aan het begin van het rondetafelgesprek, ruim een maand voordat Amerika de opvolger kiest van president Bush. Niet dat er niets zinnigs gezegd kan worden over de economische plannen van Obama en McCain, maar door de hypotheekcrisis is de financiële sector flink opgeschud en het economisch vooruitzicht is verre van florissant. En dat heeft ook zo z’n invloed op het economisch beleid. ‘Uiteindelijk zullen de omstandigheden tot een beleid dwingen’, zegt De Jong met instemming van Maarten Leen en Bernard Hammelburg. ‘En dat beleid zal zeker niet precies zijn wat de kandidaten nu in hun hoofd hebben.’
Waarin verschilt op politiek-economisch terrein Obama van McCain? De Jong: ‘Er is in wat ze zeggen duidelijk een traditioneel links-rechtsverschil. Obama zegt heel nadrukkelijk dat hij meer wil opkomen voor de belangen van de middengroep en de lagere groep. McCain heeft het daar niet expliciet over. En Obama wil veel doen aan de infrastructuur. Volgens mij is dat heel goed, want de infrastructuur kan in Amerika wel een impuls gebruiken. Ook dat zie je bij McCain veel minder.’ Leen: ‘Het is inderdaad traditioneel links-rechts. Accenten op lastenverzwaring ja of nee, overheidstekort naar nul ja of nee, marktwerking in de gezondheidszorg ja of nee. Meer of minder voor vrijhandel.’
De ontmoeting
14
Hammelburg: ‘De economische plannen zijn vaag. Het zijn alleen maar contouren van plannen. Maar voor de meeste Amerikanen gaat het bij de verkiezingen ook niet om een uitgewerkte economische visie. Het meest acute probleem van Amerikanen is niet Wall Street of de ondergang van zakenbank Merrill Lynch, maar de benzineprijs. De gemiddelde persoon in de staat Montana kan twee keer in de week geen vlees meer eten, omdat de benzine zo duur is. Als je dan een kandidaat hebt als McCain, die zegt: “Let’s drill, and drill now”, dan gaat er in de huiskamer in Montana gejuich op.’ Wordt olie goedkoper als McCain gaat boren? De Jong: ‘Op de korte termijn zal dat boren voor de prijs van olie niets uitmaken; dat duurt jaren.’ Leen: ‘Beiden willen meer aandacht voor kernenergie; dat is belangrijker dan of Amerika wel of niet extra olie gaat boren. Zonder een overschakeling op kernenergie zal het niet lukken om onafhankelijker te worden van olie uit het buitenland. Maar dat staat los van deze verkiezingen. Die wens zie je wereldwijd. En of je dat op termijn terugziet in de prijs van olie is moeilijk te zeggen, want tegelijkertijd neemt het aanbod af.’ Maakt het uit of de president Democraat is of Republikein? Leen: ‘Ik denk dat je niet kunt zeggen dat nu in deze situatie [het omvallen van zakenbanken en verzekeraar AIG, red.] een Democratische president andere keuzes zou hebben gemaakt. Ik denk dat die precies hetzelfde zou hebben gedaan.’ De Jong: ‘Je bent geneigd te denken dat een Democratische president gaat reguleren en dat het bij een Republikein anders is, maar als je kijkt naar de recente historie, dan zie je dat onder een Republikeinse president de Sarbanes-Oxley-wet met heel strenge financiële verslaggeving tot stand is gekomen. En daarvan zeggen we allemaal dat het overkill is.’ Leen: ‘De marges zijn beperkt. En voor McCain geldt, dat als hij zijn economisch programma wil doorvoeren hij een meerderheid nodig heeft in het Congres, terwijl het zeer de vraag is of hij zo’n meerderheid krijgt.’ Hammelburg: ‘Dat wordt vaak vergeten: er zijn ook parlementsverkiezingen. De verwachting is dat vooral in het Huis de Democratische meerderheid aanmerkelijk zal toenemen en in de Senaat een beetje. En een president is heel machtig in Amerika, maar het enige wat hij niet heeft is geld; daar gaat het Congres over. Ik denk dat het parlement wat sneller op de rem zal staan dan in de afgelopen twee of vier jaar.’
De ontmoeting
Obama neigt naar protectionisme, McCain naar vrijhandel. Gaat Nederland dat merken? De Jong: ‘Er is in de Verenigde Staten altijd protectionistische retoriek voor de verkiezingen. Doorgaans valt het daarna behoorlijk mee. Amerikaanse economen zeggen mij dat als Obama weer iets heeft gezegd met een nogal protectionistische ondertoon, zijn directe economisch adviseurs tegen hen zeggen dat zij zich geen zorgen moeten maken, dat Obama dat protectionistische verhaal enkel voor de bühne houdt.’
Van links naar rechts: Bernard Hammelburg, Maarten Leen en Han de Jong
En hun plannen voor de toezichthouders? Heeft dat gevolgen voor Europa? De Jong: ‘In de financiële sector komen er de komende jaren behoorlijke veranderingen in de regelgeving en het toezicht; dat proces is al begonnen. Een nieuwe Amerikaanse regering zal dat mede vorm gaan geven. De kandidaten hebben zich daar bij mijn weten niet over uitgelaten. Dat moeten ze ook niet doen; daar moet je echte experts voor inhuren. Het heeft wel directe gevolgen voor Europa. Markten zijn nu eenmaal internationaal. Maar je kunt niet zeggen dat de ene kandidaat het financiële systeem meer die kant op zal gaan vormen en de andere meer die kant.’ Hammelburg: ‘Ze roepen allebei dat hervormingen nodig zijn. Maar ik geloof niet dat het presidentiële initiatieven zullen zijn. Dat zou ook onverstandig zijn. Als de Securities and Exchange Commission (SEC) bepaalde regels zou willen veranderen, dan moet je dat door de SEC laten doen. En je hebt het ministerie van Financiën. Als ik McCain of Obama was, zou ik zeggen: “Ik ben hier heel terughoudend in, ook al snap ik het helemaal”.’ De Jong: ‘Aan de versnippering in het toezicht in de Verenigde Staten moet wel iets gedaan worden. Daar moet je op federaal niveau het initiatief voor nemen.’ Hammelburg: ‘Maar ik zou dat aan de minister van Financiën overlaten.’
15 Is lage belasting heilig in Amerika? Hammelburg: ‘De gemiddelde Amerikaan is niet tegen lokale belasting of tegen belasting van hun staat, maar federale belasting vinden ze eigenlijk misdadig. Dus als iemand “Change” roept of “geen oude relaties met Washington”, dan denken ze “ha” er komt iemand die daarmee wil breken.’ Leen: ‘Als je de kandidaten vergelijkt, zijn er wel duidelijke verschillen in hun voornemens met belastingen. McCain wil de belastingen op bedrijfswinsten verlagen. Obama wil die verhogen. Bij de inkomensbelastingen voor de burgers wil McCain duidelijk lagere lasten, met name ook voor de hogere inkomens. De vraag is wel bij McCain of die plannen kunnen uitkomen, want tegelijk wil hij het overheidstekort naar nul terugbrengen. Daar heeft hij ook geld voor nodig.’
Ook oud-centraal bankier Greenspan begrijpt dat niet van McCain, het begrotingstekort naar nul én belastingen omlaag. De Jong: ‘Het begrotingstekort in rap tempo naar nul brengen zou een drama zijn, want de overheid is de enige die de boel daar nog aan kan zwengelen. Dat tekort wordt veel groter. In slechte tijden moet je een beetje actief conjunctuurbeleid voeren. Dat mag in Europa niet, maar in Amerika doen ze dat wel. Bush heeft de belastingen ontzettend verlaagd toen het slecht ging; dat was op zich goed. Maar op een gegeven moment ging het weer een stuk beter en toen bleef hij nog even doorgaan met de belasting te verlagen. Toen had hij eigenlijk weer de boel gedeeltelijk terug moeten draaien. Als je dat niet doet is het probleem dat je een vrij groot tekort hebt op het moment dat je eigenlijk weer geld nodig hebt om te gaan sturen.’
Hoe belangrijk is het dat een president economisch sterk onderlegd is en vertrouwen geeft? De Jong: ‘De meeste presidenten zijn geen experts op economisch vlak. De president moet vertrouwen uitstralen, zich omringen met goede adviseurs en een hoop geluk hebben.’ Leen: ‘Het is minder gelukkig dat juist op het moment dat de economie in rep en roer is, je dan gaat roepen: ik heb geen verstand van economie, zoals McCain. Dat moet je dan misschien niet zo expliciet naar buiten brengen.’ Hammelburg: ‘Dat is het nadeel van soundbites. Maar noem mij één president die verstand had van economie, al kun je van Roosevelt achteraf zeggen dat hij een briljant inzicht had om midden tijdens de crisis heel Amerika vol te bouwen met gebouwen en infrastructuur. Met dank aan zijn adviseurs.’ De Jong: ‘Greenspan, die met een aantal presidenten te maken heeft gehad, geeft in zijn memoires heel duidelijk blijk van grote bewondering voor Clinton, omdat Clinton zo’n goede luisteraar was en zo goed leerde. Dat is misschien wel de belangrijkste eigenschap voor een president. Hij moet goede adviseurs kiezen en er goed naar luisteren.’ Wie luistert en leert beter, Obama of McCain? Hammelburg: ‘Wat dat betreft heeft Obama een voorsprong. Van eenvoudige afkomst heeft hij uiteindelijk een prachtige opleiding gehad. Obama was op Harvard een briljante student. Dat werkt overigens in de strijd een beetje tegen hem, omdat een heleboel gewone kiezers hem een elitaire corpsbal vinden. Maar hij zuigt als een spons kennis op. McCain is alleen al door z’n hoge leeftijd iemand die daar wat minder snel toe in staat is.’ Leen: ‘Wat is de primaire functie van een president? Misschien niet eens beleid kiezen, maar de communicatie met de bevolking en die er dan van kunnen overtuigen dat het inderdaad nodig is dat we die en die kant opgaan, dat iedereen zegt: o ja, zo zit het eigenlijk. Reagan was daar meester in.’ Hammelburg: ‘Ergens in de jaren tachtig was Rockefeller Plaza, het complex waar de NBC-studio in zit, midden in Manhattan, verkocht, ik geloof aan Mitsubishi. Japanners kochten een belangrijk stukje Manhattan. Daar was een enorme commotie over. Amerika stond op z’n kop. Toen zei Ronald Reagan, die heel geestig was: “So what?! It’s still in America”.’ Daan van Seventer | freelance journalist
De ontmoeting
16
V i n g e r b e ta l i n g b i j supermarkt Klanten van een Albert Heijn in Breukelen kunnen sinds 16 juni met hun vingertoppen betalen. Het supermarktconcern en betalingsverwerker Equens zijn een proef gestart. In de supermarkt kunnen klanten zich laten registreren voor de test. Er wordt dan een scan gemaakt van de unieke kenmerken van de vingerafdruk van twee vingers. Bij de kassa volstaat een scan van een van de twee vingers om de betaling af te handelen. Met de proef, die zes maanden gaat duren, willen de bedrijven kijken hoe consumenten reageren op de nieuwe technologie. Het gaat daarbij onder meer om de vraag in hoeverre boodschappers zich zorgen maken over hun privacy.
Economische crisis d i e p e r d a n v e r wa c h t De Bank voor Internationale Betrekkingen (BIS) waarschuwt voor een internationale economische crisis die dieper zal zijn dan algemeen gedacht wordt. De bank, het samenwerkingsverband van 55 nationale centrale banken, doet deze waarschuwing in het eind juni verschenen jaarrapport. ‘Onrust op de financiële markten, afnemende economische groei en stijgende inflatie lijken te wijzen op een teruggang van de wereldeconomie die dieper en langduriger zal zijn dan algemeen verwacht wordt’, aldus de BIS. ‘De groeiende angst dat de wereldeconomie op een keerpunt staat, is niet ongegrond.’ Volgens de BIS zullen de opkomende economieën de wereldeconomie niet van een teruggang kunnen redden. Hiervoor zijn ze te veel afhankelijk van de internationale vraag naar hun goederen, vooral uit de Verenigde Staten. ‘De export van opkomende economieën kan hard geraakt worden als de Amerikaanse economie verder afkoelt.’
F i n a n c i ë l e b i j s l u i t e r va a k f o u t
de fout met Beursgenoteerde beleggingsfondsen gaan vaak in de tien van zes de zogenoemde financiële bijsluiter. In ruim voor atie gevallen is er sprake van fouten of voldoet de inform de Vereniging consumenten niet aan de eisen. Dat constateerde eigen van basis op tus augus van Effectenbezitters (VEB) 15 iters bijslu iële onderzoek. De VEB onderzocht alle 220 financ en. fonds van de in Nederland beursgenoteerde beleggings n gebruikt, worde n terme e illend versch Daaruit blijkt dat vaak hoeveelde dat en omen opgen geen vergelijkingsmaatstaf is nogal eders aanbi e heid verstrekte informatie bij de verschillend een via uiteenloopt. Aanbieders moeten sinds oktober 2006 gings- en bijsluiter informatie verstrekken over complexe beleg die een risico van mate de wordt verzekeringsproducten. Ook in een geven aange consument met een bepaald product loopt, blijkt VEB zogenoemde risicometer. Uit het onderzoek van de at. Volgens dat het gebruik van de risicometer te wensen overla iter bijslu iële financ de van ng de NVB is het goed om de werki telvoors l aanta een regelmatig te evalueren: ‘De AFM heeft ; daarover len gedaan om de financiële bijsluiter te verbeteren meedoen. loopt op dit moment een consultatie waaraan wij terie van minis het or iter do Ook wordt in het najaar de bijslu consumenhoe wordt Financiën geëvalueerd, waarbij gekeken aten result ten de financiële bijsluiter ervaren. Wij wachten de hiervan af.’
Schrijfweds trijd Cordai d Kinderstem e n ASN Bank
‘Hoe overleef ik op straat?’ Dat wordt de titel van het verh dat kinderen van gr aal oep 7 en 8 van de ba sisschool tot 12 okto ber mogen afmaken . Om de jonge schrijv ers een steuntje in de rug te geven, za l Francine Oomen de eerste alinea schrijven. Deelnemers ku nnen hun inzendin g sturen naar de website voordewereldv anmorgen.nl. Uit de inz endingen van de door Cordaid Kin derstem en ASN Ba nk georganiseerde schrijfwedstrijd kie st de succesvolle kin derboekenschrijfster Francine Oome n het beste verhaa l. De winnaar word de nieuwe ambass t adeur ASN Jeugdsp ar en 2008. Jaarlijks kiezen de ASN Bank en Cordaid Kinderst em een ASN Jeugdambassadeu r. De ambassadeur brengt het lot van mi joenen straatkindere ln in de wereld onde r de aandacht van het Nederlandse pu bliek. Cordaid Kinde rstem is het eerste Nederlandse fonds dat zich uitsluitend ric ht op kinderen in sloppenwijken. De ASN Bank zet zich in om de duurzaamheid van de samenle ving te bevorderen en laat zich daar in haar economisch handelen door leide n. Ec onomische groei mag volgens de ASN Bank niet te n ko ste gaan van het milieu, de natuur, kw etsbare bevolkingsg roepen of anderszins worden afgew enteld op toekomsti ge generaties.
Kort
P r e s tat i e b e l o n i n g gemeengoed bij banken Banken en verzekeraars betalen het vaakst prestatieafhankelijke beloningen. Vier op de vijf werknemers hebben ermee te maken. In de textiel- en kledingindustrie en in de landbouw komt prestatiebeloning een stuk minder vaak voor. Daar ontvangen ruim vier op de tien werknemers een of andere vorm van flexibele beloning. Dit blijkt uit een internetenquête die de Stichting Loonwijzer heeft gehouden op verzoek van FNV Bondgenoten. Bijna 24.000 werknemers hebben de enquête ingevuld. De resultaten werden op 17 juni in Amsterdam gepresenteerd op een conferentie van FNV Bondgenoten.
F o r s e s t i j g i n g va l s g e l d in Nederland
eerHet aantal valse eurobiljetten dat in de d is ste zes maanden van 2008 in Nederlan procent onderschept, is gestegen met ruim 25 nden maa zes te ten opzichte van de laats zijn van 2007. In de eerste helft van dit jaar kte 24.947 valse biljetten onderschept, maa nd. In de Nederlandsche Bank begin juli beke van nden maa zes te totaal werden in de eers aantten dit jaar 312 duizend valse eurobilje Bank getroffen, aldus de Europese Centrale r dan in mee nt roce vijf p veer (ECB). Dat is onge de ECB ens Volg jaar. de tweede helft van vorig laag gen blijft daarmee het aantal vervalsin biljetvergeleken met het aantal echte euro te helft ten in omloop. Dat waren er in de eers voor Ook rd. milja van 2008 gemiddeld 11,5 rs. Nederland zijn het procentueel lage cijfe in Het precieze aantal echte eurobiljetten r omloop in Nederland is niet bekend, maa tten bilje ljard 2 mi jaarlijks worden ongeveer gecontroleerd op echtheid.
17 In november presenteert de NVB als voorzitter van de Werkgroep Effectief Onderhandelen in Europa, één van de werkgroepen in het Holland Financial Centre (HFC), het rapport ‘Pushing the right buttons – Effectief onderhandelen in Europa’. In het rapport staan concrete aanbevelingen om effectief invloed te kunnen uitoefenen op het Europese onderhandelingsproces. Volgens HFC-voorzitter Arthur Docters van Leeuwen is het rapport een stap op de goede weg.
‘Er zijn altijd mensen die denken dat je in Europa eigenlijk niets kunt bereiken, dat alles wordt voorgekookt in de Europese Commissie of je verdwaalt in een bureaucratisch labyrint. Heeft ook te maken met onbekendheid over hoe processen in Europa werken en het gebrek aan behoefte om zich hierin te verdiepen. Dit rapport draagt bij aan het wegnemen van het typisch Nederlandse defaitisme’, steekt Docters van Leeuwen van wal. ‘Europa is een enorme smeltkroes van belangen, van professionele belangenbehartigers die hun belangen bewaken. Dat is in de financiële sector ook zo. Die belangenbehartigers betrekken hun nationale bedrijven bij hun zaak en orkestreren hun lobby. Als voorzitter van CESR (Committee of European Securities Regulators) kreeg ik hele volksstammen op me af. Maar Nederland zat daar maar zelden bij. Kennelijk zien we op tegen langdurige processen waarin zogenaamd geen winst valt te behalen. In Nederland is de belangenbehartiging richting Den Haag weliswaar goed op orde, maar op Europees niveau is er nog veel werk te verzetten,’ verzucht de HFC bestuursvoorzitter. Toch maakt Docters van Leeuwen zich hard voor effectieve beïnvloeding in Europa en ziet hij kansen. ‘Er zijn goede voorbeelden van hoe Nederland in Europa mee zijn stempel kan drukken: Frits Bolkestein als Europees Commissaris Interne markt, Nout Wellink als voorzittter van het Bazels Comité, ikzelf als voorzitter van CESR. We kunnen het wel, maar meespelen in het Europese spel van beïnvloeding en belangenbehartiging is niet iets wat op een organische manier in Nederlandse organisaties tot uitdrukking
Tijdig slimme, productieve voorstellen doen komt. Wat moet je doen? Allereerst zorgen dat je er bent en weten hoe het proces loopt. Meestal kondigt de Europees Commissaris Interne Markt een voornemen aan en als dat over een onderwerp gaat dat van belang is moet je wakker zijn. Zorg dat je je de materie eigen maakt en van wanten weet. Vervolgens treed je de ambtenaren van het Directoraat Generaal Interne Markt (DG Markt) tegemoet. Dat zijn de beste ambtenaren die er zijn, erg goed en zeer deskundig. Bij die mensen moet je slimme, productieve voorstellen doen; dat verhoogt je kans op succes aanzienlijk. Juist als klein land liggen er mogelijkheden. Kijk maar eens hoe Luxemburg het doet; daar kunnen we iets van leren. Zij concentreren zich binnen financiële markten op activiteiten in de “investment funds” en richten daar hun pijlen op. Zo moet Nederland ook zijn aanpak inrichten. Maak vanuit Europees perspectief maximaal een top 5 van onderwerpen waar je je volledig op richt. Wees vervolgens niet afwachtend, maar zorg tijdig dat je hele slimme voorstellen via de ambtenaren in de Commissie krijgt. Mijn ervaring is dat Nederlanders goed in staat zijn om die productieve voorstellen te doen, maar nog te weinig. Op basis van mijn eigen ervaring en vanuit de HFC-werkgroep Effectief Onderhandelen dragen we er graag
bij organisaties beter toe te rusten in hun belangenbehartiging in Europa.’ Michel Noordermeer | adviseur communicatie Jojanneke Weitjens | adviseur financiële markten
De werkgroep Effectief Onderhandelen in Europa stelt in haar rapport een vijftal concrete acties voor die moeten bijdragen aan het verbeteren van de Nederlandse positie in Brussel: ● Creëer een strategisch-coördinerend overlegforum ● Organiseer een maandelijkse terugkoppeling/overleg op de PV-EU ● Creëer een informeel platform ● Betrek de Nederlandse politiek vroegtijdig bij Europese ontwikkelingen ● Ontwikkel een (middel)langetermijnvisie De werkgroep bestaat uit vertegenwoordigers van de Autoriteit Financiële Markten, het ministerie van Financiën, de NVB, Rabobank Nederland, ING Groep, NYSE Euronext, Europese Unie en de Europese Commissie.
Uitgesproken
18
Ethiek van banken moet permanent issue zijn Banken en vertrouwen, dat zijn bijna synoniemen. Dat horen ze tenminste te zijn. Onze samenleving kan alleen goed functioneren als we blindelings kunnen vertrouwen op onze financiële instellingen. Zo luiden de eerste regels van het boek ‘Gepast en ongepast geld; een zoektocht naar het geweten van banken en andere financiële dienstverleners’ van Hans Ludo van Mierlo. Het vertrouwen in banken heeft de afgelopen tijd een aantal forse deuken opgelopen, stelt Van Mierlo. Sinds begin 2008 wordt er openlijk gesproken over een bankencrisis. Banken over de hele wereld hebben in een jaar tijd al meer dan 500 miljard euro moeten afboeken op riskante leningen. Banken vertrouwen elkaar niet meer. Miljoenen mensen procederen tegen banken en verzekeraars vanwege slechte voorlichting over riskante en veel te dure producten. De financiële instellingen moeten vele miljarden schadevergoeding betalen aan benadeelde klanten. Maatschappelijke organisaties verwijten bankiers en beleggers gebrek aan aandacht voor de sociale en ecologische gevolgen van hun financieringen, dichtbij en ver weg. Er is ergernis over topsalarissen. ‘Wat is dat voor een industrie, die zichzelf zo in de problemen brengt?’, vraagt Van Mierlo zich af. ‘Hebben bankiers eigenlijk wel een geweten? Hoe (on)maatschappelijk zijn ze?’ Van Mierlo geeft een antwoord van binnenuit. Hij werkte sinds 1986 achtereenvolgens bij de NMB Bank, de NMB Postbank Groep, ING Groep, de Rabobank Groep en de Nederlandse Vereniging van Banken. Bij al deze instellingen was hij verantwoordelijk voor de externe communicatie. In zijn rijk met praktijkvoorbeelden doorspekte boek is hij nu eens uiterst kritisch en dan weer verrassend mild. ‘Het kan niet ontkend worden: de financiële wereld is niet altijd een toonbeeld van zuiverheid en betrouwbaarheid. In dat opzicht heeft ze veel weg van de gewone wereld. Wat er ook allemaal misgaat, altijd weer proberen banken het vertrouwen van hun klanten zo snel mogelijk terug te winnen. Soms met diepe buigingen. Desnoods met ruime schadevergoedingen. Ze moeten wel. Als het vertrouwen in het financiële stelsel verdwijnt, hebben we allemaal een probleem.’ De voorlopers van de grote banken in Nederland en België hebben de maatschappelijke opdracht die ze bij hun ontstaan meekregen
Uitgesproken
‘Gepast en ongepast geld’ is op 1 oktober verschenen bij uitgeverij Scriptum en kost €19,95.
volgens Van Mierlo op uitstekende wijze vervuld. In die zin is hun maatschappelijke missie geslaagd. Maar daarmee is hun maatschappelijke taak en verantwoordelijkheid niet voorgoed afgerond. Ook vandaag dient een maatschappelijke opdracht ten grondslag te liggen aan het bestaan van financiële instellingen. De grote banken in Nederland en België hebben zich dat na een reeks van fusies en incidenten zelf ook gerealiseerd. De afgelopen jaren hebben ze daarom hun missie en strategie opnieuw geformuleerd. Duurzaamheid en mensenrechten zijn vandaag issues bij alle financiële instellingen. ‘Bij sommige banken als onderdeel van de doelstellingen. Bij andere als een belangrijke randvoorwaarde. Bij weer andere als pr-instrument of als afweer tegen lastige NGO’s.’ Gewetensvol bankieren vraagt meer dan het naleven van de wet en van gedragscodes, stelt Van Mierlo. Door maatschappelijke ontwikkelingen ontstaan voortdurend nieuwe situaties waarop wetten en gedragscodes nog geen antwoord hebben. Die nieuwe situaties stellen eisen aan het beoordelingsvermogen van medewerkers van banken. Ethiek binnen banken dient dan ook een permanent issue te zijn. Op elk niveau. Van Mierlo vindt dat banken daarom meer aandacht aan ethiek kunnen besteden. ‘Ethiek van financiële dienstverlening moet een onderwerp zijn bij indiensttreding, bij functioneringsgesprekken en de beloning op elk niveau. Vertrouwen is nu eenmaal het fundament waarop het hele financiële stelsel is gebaseerd. Dat stelt hoge eisen aan de mensen die er werken.’ Michel Noordermeer | adviseur communicatie
19
Hypotheek louter op toekomstverwachting onmogelijk Recente berichtgeving (‘Hypotheek wordt boemerang’) over hypotheken geeft wellicht de indruk dat de financiële tornado die de Amerikaanse woningmarkt zo hevig teistert, binnenkort ook de Nederlandse huizenbezitter treft. De suggestie van een sub-prime crisis in Nederland door aflopende hypotheken is echter overtrokken. Marktontwikkelingen en regelgeving in ons land staven deze conclusie. Ten eerste de ontwikkeling van de hypotheekrente in Nederland de afgelopen jaren. De media suggereren voor veel Nederlandse woningbezitters binnenkort twee maal zo hoge rentelasten. Deze veronderstelde verdubbeling van de gemiddelde hypotheekrente valt echter nergens in de statistieken terug te vinden. De rente op vijfjarige hypotheken ‘dipte’ in 2005 op ongeveer 3,3 procent, om snel daarna weer te klimmen. De (beperkte) groep gelukkigen die juist in deze periode een hypotheek voor langere termijn af- of oversloot, is bij herfinanciering in de komende jaren waarschijnlijk inderdaad duurder uit. Hoeveel duurder is onduidelijk, temeer nu de lange rente recentelijk zodanig daalt dat van een verdubbeling gemiddeld genomen al geen sprake meer is. O v e r wa a r d e Veel mensen met een middellangetermijnhorizon gingen tot voor kort voor een zesjarige lening. De rente op zes-jarige hypotheken lag vijfà zes jaar geleden slechts 0,7 procent onder de huidige gemiddelde
hypotheekrente. Uitgaande van een gemiddelde hypotheek van 235.000 euro, scheelt dat 137 euro bruto per maand. Ter vergelijking: de loonstijging over deze gehele periode bedroeg voor de meeste werknemers meer dan tien procent. Starters op de woningmarkt kennen doorgaans een bovengemiddeld steile looncurve; voor hen moet de inkomensstijging in de afgelopen jaren het renteleed aardig kunnen verzachten. Insiders op de woningmarkt – mensen die al wat langer een woning hebben – doen er slim aan hun inmiddels waarschijnlijk riante overwaarde in te zetten bij een eventuele heronderhandeling over een nieuwe rente. Gedragscode De keuze voor een rentevastperiode van zes jaar was goed te verklaren. Marktpartijen kozen vaak voor deze rentevasttermijn omdat voor kortere rentes gerekend moest worden met een rente van minimaal zes procent; voor langer lopende rentes kon de daadwerkelijk gehanteerde rente worden aangehouden. Anders dan de NRC stelt, gold deze regel niet tot 2003 maar tot 2007.
Daarna is ze zelfs uitgebreid en aangescherpt in de Gedragscode Hypothecaire Financieringen. Deze gedragscode bevat regels om te voorkomen dat er voor een huis meer geleend wordt dan verantwoord is. De code beteugelt juist scherp het gevaar van oplopende korte rentes. Bij kortlopende hypotheken moeten hypotheekverstrekkers bij het bepalen van de leencapaciteit nu namelijk minimaal rekenen met de rente op tien-jarige staatsleningen plus een opslag van doorgaans één procentpunt. De gedragscode maximeert daarnaast de hoogte van de hypotheek en stelt deze afhankelijk van inkomen en rente. Geen enkel land kent dergelijke precieze regels om het gevaar van onverantwoord hoge woonlasten tegen te gaan. Hypotheekverstrekking louter op basis van toekomstverwachtingen, zoals in de VS, is in ons land volstrekt onmogelijk. Overigens kijken Nederlandse banken altijd, ook vóór 2007, kritisch naar hypotheekaanvragen, één van de redenen waarom ‘hypotheekschade’ in ons land zich beperkt tot enkele tienden van procenten. Tot slot: navraag bij de banken leert dat van alle hypotheken er dit jaar naar alle waarschijnlijkheid niet meer dan tien procent afloopt. Dat percentage is relatief laag, ook omdat veel mensen de afgelopen jaren hun hypotheek hebben overgesloten naar termijnen van 10 jaar of zelfs langer. Lang geld was namelijk ongeveer net zo duur als financiering voor kortere termijn. Mensen die toch voor een kortere periode gingen, hebben waarschijnlijk beseft dat de weergoden van de kapitaalmarkt niet eeuwig mooi weer beloven. De boemerang kan wat dat betreft nooit heel hard aankomen. Edward Feitsma | adviseur hypothecaire financieringen
uitgesproken
‘In de huidige marktomstandigheden is beleggen in financiële instellingen net zoiets als geld in een zwart gat gooien.’
Frans Wenzel, onderdirecteur eleggingstrategie Axa Investment Managers, NRC Handelsblad, 3 juli 2008
‘Jongeren krijgen de laatste tien, twintig jaar steeds makkelijker geld van hun ouders. Ze zijn eraan gewend geraakt dat geld lenen normaal is. De deurwaarder is vaak de eerste die “nee” zegt.’
Marcel Warnaar, onderzoeker Nibud, NRC Handelsblad, 25 augustus 2008
‘Pinnen is voor ondernemers altijd goedkoper dan contant betalen. Toch bestaat er onnodig gêne bij iemand die een pak melk wil afrekenen met de pin.’
René Roorda, adjunct-directeur Centraal Bureau Levensmiddelenhandel, Telegraaf, 15 augustus 2008
‘Brussel is de hoofdstad van Nederland. En bedrijven beginnen dat eindelijk te ontdekken. Maar liefst 85% van de besluiten van de Commissie wordt zelfstandig genomen. De Nederlandse ministeries moeten zich veel meer daarop richten. Maar die scoren in ons land het allerslechtst op Europabewustzijn.’
Rinus van Schendelen, hoogleraar Europese politiek Erasmus Universiteit Rotterdam, het Financieele Dagblad, 4 augustus 2008
‘100 jaar later zal deze crisis niet vergeten zijn. Als, net als in 1929, ook van deze crisis zou worden gezegd “that it shook capitalism to its foundations” zou mij dat niet verbazen.’
Arnoud Boot, hoogleraar Financiële markten Universiteit van Amsterdam, NRC Handelsblad, 21 september 2008
‘Wie geschoren wordt, moet stilzitten.’
(Naar aanleiding van verwachte dalende winst in de tweede helft van dit jaar door teruglopende provisie-inkomsten)
Floris Deckers, bestuursvoorzitter Van Lanschot, Volkskrant, 16 augustus 2008
‘Samenwerking in Europees verband is eveneens cruciaal bij het realiseren van duurzame economische groei.’
Nawoord
H.M. Koningin Beatrix, Troonrede, 16 september 2008
