nter
Zelfredzaamheid naar vermogen
●
Effectiviteit van werk centraal stellen wetenschappelijk aangetoond
●
Systematisch meten van resultaten loont
●
Digitale screening spreekt eigen verantwoordelijkheid aan
Colofon Inter-View is een magazine dat trends in de wereld van arbeid, participatie en zorg signaleert en de visie van zoveel mogelijk betrokkenen wil laten doorklinken. Het informeert en opiniëert, en geeft innovatie de ruimte. Scherp aan de wind zeilend en vooruit denkend. Inter-View is een initiatief van Interhealth B.V., dat als ontwikkelaar van producten in de (geestelijke) gezondheidszorg, preventie, participatie en vitaliteitsbevordering zijn bijdrage wil leveren aan de noodzakelijke vernieuwingen. Redactie Peter van Eekert (hoofdredacteur) Martin de Heer Huub Houben Martin van der Krogt
2
Aan dit nummer werkten mee Hanneke Bakker, Gemini Consultancy Maarten Broekema, BS&F Sjef Czyzewski, Bouman GGZ Marjolein ten Hoonte, Randstad Monique de Kok, Mentaal Beter Laurens Krol, BS&F Henk Maasson, Psy Health Direct Marianne Oomens, VGZ Ruud Schalkwijk, gemeente Rotterdam Jaap van Weeghel, kenniscentrum Phrenos
Inhoud 4
17
Ronde tafel
De GemeentePolis
Werk en gezondheid zijn
slaat bruggen
vaak nog gescheiden
Een aantal gemeenten zet
werelden. Partnerschap
de stap van een Collectieve
van publieke en private
Zorgverzekering voor de
partijen draagt bij aan een integrale benadering en
Minima (CZM) naar de bredere GemeentePolis.
het slim combineren van geldstromen.
Hoe vinden zorgverzekeraars en gemeenten elkaar?
8
18
Howie the Harp in
De driehoek behandelen,
Rotterdam
wonen en werken
Zorginstelling Pameijer heeft
Werk is voor Bouman GGZ
het New Yorkse ‘Howie the
een integraal onderdeel van
Harp Peer Advocacy and
de behandeling van cliënten.
Training Center’ naar Nederland vertaald. Mensen
Werken maakt gezond, aldus Sjef Czyzewski, voorzitter
met een psychiatrisch probleem worden opgeleid tot
van de Raad van Bestuur van Bouman.
ervaringsdeskundige en bemiddeld naar betaald werk.
10
20
Drie decentralisaties
De Screener:
Productie ARCO SZ, Utrecht
niet stopzetten
zelfhulp waar mogelijk
Door de val van het kabinet
Digitale screening draagt bij
Vormgeving Ellen Bakker, ellendesign.nl, Utrecht
Rutte zijn de wetgevings-
aan het snel onderkennen en
Uitgave Interhealth B.V. Voor nadere informatie Interhealth B.V. "Prins Hendriksoord" Soestdijkerweg 17 3734 MG Den Dolder 088-010 4300
[email protected] www.interhealth.nl
trajecten vooralsnog
aanpakken van mentale
stilgevallen. Maar Martin van der Krogt pleit ervoor
problemen. Ook bij re-integratie en participatie bewijst
de gedachten achter de drie grote decentralisatie-
het zijn waarde.
operaties niet overboord te zetten.
12
22
Jeugd GGZ
Meten is weten
De jeugd GGZ wordt op
In de GGZ is Routine
termijn onder gemeenten
Outcomes Measurement
gebracht. Daarmee krijgen
(ROM) gemeengoed aan
zij een belangrijke sleutel
het worden.
voor de Wajong-instroom in handen. De jeugd GGZ is
Bij arbeidstoeleiding en participatie kan ROM de
echter een bijzonder specialistisch terrein waarop
effecten van interventies zichtbaar maken.
gemeenten expertise zullen moeten ontwikkelen.
Disclaimer Dit magazine, de inhoud en de vormgeving zijn eigendom van Interhealth B.V. Alle rechten worden voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door druk, fotokopie, microfilm of welke wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Interhealth B.V.
14
24
IPS werkt
Adrie Goedendorp
Individuele Plaatsing en Steun
De kunst van Adrie
(IPS) is een bewezen succes-
Goedendorp siert het
volle methodiek om mensen
omslag van deze inter-View.
met een ernstige psychische
Wie is deze kunstenares?
stoornis aan het werk te helpen. IPS-autoriteit Jaap van Weeghel over kansen en bedreigingen.
Zelfredzaamheid naar vermogen Voor u ligt de derde uitgave van Inter-View. We zijn er trots op om in deze tijd van economische recessie en bezuinigingen een magazine uit te brengen met een positief geluid. Dit nummer van Inter-View is gewijd aan het vernieuwen van dienstverlening aan kwetsbare mensen, die vaak langdurig in een uitkeringssituatie verkeren en toch in staat blijken tot participatie. Aansluitend bij onze visie op arbeid en gezondheid vormt
Martin de Heer MBA
het eigen aandeel, gebaseerd op eigen verantwoordelijkheid en eigen kracht van de mens,
voorzitter Raad van
een belangrijk uitgangspunt: zelfredzaamheid naar vermogen. Midden in economisch
Bestuur Interhealth
lastige tijden ontstaat er een positieve prikkel om de klantaanpak te vernieuwen. Inter-View besteedt veel aandacht aan het bedenken van nieuwe oplossingen met belangrijke stakeholders die out of the box kunnen denken.
Huub Houben medisch bestuurder Interhealth
Uit tal van wetenschappelijke onderzoeken en
klachten, maar dat herstel van functioneren en
in de praktijk is duidelijk geworden dat het daad-
zelfredzaamheid zeker zulke belangrijke doelen
werkelijk hebben van werk de beste basis is om
zijn. In moderne behandelingen wordt samen met
werkvermogen te verhogen en functioneren te
de cliënt gewerkt aan beter functioneren en
verbeteren. Spieren worden sterker als ze worden
participeren in de samenleving in plaats van alleen
gebruikt en hersenen functioneren beter als ze
maar klachtvermindering. Afkomstig uit diezelfde
actief worden ingezet. We staan dus voor de
GGZ is het inzichtelijk maken van de effecten van
uitdaging om gezond functioneren met verstandig
interventies op het functioneren. Dit staat bekend
gebruik van mentale en fysieke mogelijkheden te
als routine outcomes measurement (ROM). Zulke
stimuleren. Concreet gaat het dan over ‘place then
meetinstrumenten kunnen ook buiten de GGZ van
train’: eerst werk, dan training of coaching in plaats
grote waarde zijn, zeker bij mensen in de bijstand,
van de lange reeksen re-integratietrajecten die in
mensen
de afgelopen decennia aangeboden werden.
aanvragen, of werknemers die onder grote spanning
die
bepaalde
WMO-voorzieningen
staan. In meerdere sectoren groeit het besef dat het eigen aandeel beter benut moet worden. Veel mensen
Nederland verkeert in een financieel-economische
zijn er van overtuigd dat het tijdperk van de
crisis en is genoodzaakt de tering naar de nering te
verzorgingsstaat achter ons ligt. Het benutten van
zetten. Inter-View neemt de uitdaging aan om niet
het eigen aandeel is een kernonderdeel van de
bij de pakken neer te zitten en door te denken binnen
kanteling in de Wet maatschappelijke ondersteuning
de context van de economische realiteit. We
(WMO). Vooral bedoeld om claimgedrag te
richten ons op de positieve prikkels en kansen die
verminderen en betere en goedkopere oplossingen
er zijn en nemen daar zelf actief een bijdrage aan.
te stimuleren. Ook in de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) groeit het besef dat behandeling niet alleen
Martin de Heer
gericht mag zijn op vermindering van ziekte of
Huub Houben
3
ronde tafel gesprek
Partnerschap voor innovatie
Publieke en private partijen kunnen samen werk en gezondheid bevorderen Meer mensen gezond aan het werk. Dat is de missie voor BV Nederland. Hoe kunnen publieke en private partijen door samen te werken arbeidsdeelname, participatie en vitaliteit bevorderen? Dat is de vraag waarover zes gesprekspartners zich buigen. Gezondheid en werk zijn nog gescheiden werelden. Hoe kunnen verschillende partijen gezamenlijk doelen stellen over de grenzen van sectoren heen en zo hun schaarse middelen effectiever inzetten?
4
Gezondheid en werk zijn nog gescheiden werelden
Evidence based werken kost tijd, maar het betaalt zich terug.
Kennis en expertise delen levert innovatie op.
Onze kennis zit niet in een kluis. Delen levert altijd iets op.
Werk concreet samen en maak het niet te breed, dat compliceert enorm.
Een open dialoog creëert kansen en nieuwe antwoorden.
Niemand weet alles. Erken dat en handel ernaar.
Ruud Schalkwijk
Marjolein ten Hoonte
Laurens Krol
Marianne Oomens
Martin de Heer
Huub Houben
De gesprekspartners Huub Houben is arts. Hij is sinds vijf jaar
Ruud Schalkwijk is sinds 3 jaar programma-
Marjolein ten Hoonte was in de afgelopen jaren
medisch directeur van Argonaut Advies.
directeur Organisatie & Financiën van de
directeur van Randstad HR Solutions en als
Houben is gepassioneerd pleitbezorger van
gemeente Rotterdam en in die rol onder meer
zodanig verantwoordelijk voor arbeidsmarkt-
systematisch meten van resultaten. “Ik heb
verantwoordelijk voor de aanbesteding van
vraagstukken op het gebied van outplacement,
20 jaar in de farmaceutische industrie gewerkt.
arbeidsbemiddeling. Daarnaast is hij beheerder
duurzame inzetbaarheid, re-integratie en de
Daar is evidence based werken de norm. In de
van het zogenaamde frictiebudget, waaruit de
overname van personeel. Momenteel is zij binnen
sociale sector heerst vaak het buikgevoel. Toen
herstructurering van de WSW wordt gefinancierd.
Randstad directeur Arbeidsmarkt. “Dat betekent
het geld niet op kon,werd dat door gemeenten
“Het programma Organisatie & Financiën is
vooral het uitdragen van onze arbeidsmarktkennis
niet ervaren als een urgent probleem. Maar nu is
verantwoordelijk voor het realiseren van de
en – ervaring. Zeker ook richting gemeenten, die
dat anders. Gemeenten zijn zich ervan bewust
collegedoelstellingen om in de komende jaren
onder meer door de Wet werken naar vermogen
dat er meer moet met minder geld en dat meten
circa 72 miljoen euro te besparen op de bedrijfs-
(WWNV) voor nieuwe uitdagingen staan.
van resultaten daarbij helpt. Door systematisch
voering en de formatie met 1.000 plaatsen te
De WWNV gaat over de toegang tot de arbeids-
meten en feedback gebruiken kun je sturen.”
verminderen. Als programmadirecteur ben ik
markt. Wat voor mij interessant is: wat voegen
verantwoordelijk voor de aansturing van het
we daaraan toe om als betrokken partijen,
Martin de Heer is bestuursvoorzitter van
programma. Daarnaast ben ik binnen het
publiek en privaat, tot een succesvol partner-
Interhealth. “Interhealth is een holding van
concern Rotterdam portefeuillehouder HR.”
schap te komen?”
5 bedrijven met in totaal 600 medewerkers: Mentaal Beter, Argonaut Advies, Het NIC,
Laurens Krol is partner bij bureau BS&F en is
Marianne Oomens Marianne Oomens is zelfstandig
BestDeal en Bizi Nederland. Wij zien onszelf
daar vooral gericht op de samenwerking tussen
manager en was van maart 2011 tot mei 2012
als een investeringsplatform in de zorg dat
gemeenten en zorgverzekeraars. “Gemeenten
werkzaam als interim directeur verkoop bij
meebouwt aan een nieuwe maatschappelijke
en zorgverzekeraars kunnen samen veel gezond-
zorgverzekeraar VGZ. Zij heeft veel ervaring
waarde: een vitale samenleving, gebaseerd op
heidswinst boeken, bijvoorbeeld door het
binnen het verzekeringswezen. “Ik ben vooral
eigen kracht waar mensen zelf verantwoordelijk-
aangaan van een GemeentePolis.”
bezig om de commerciële slagkracht van VGZ te
heid nemen. Zelfredzaamheid naar vermogen.
Krol ondersteunt gemeenten en zorgverzekeraars
vergroten. En nieuwe samenwerkingsvormen
We leveren en ontwikkelen vernieuwende
deze sleutelrol te vervullen.
met gemeenten aan te gaan. Van de verzekerden
dienstverlening in verschillende sectoren: zorg,
bij VGZ valt 75% in een collectiviteit. Dat zijn ook
overheid en onderwijs. Onze belangrijkste
collectieve zorgpolissen met gemeente, onder
uitdaging is om door de sectoren heen tot
meer voor hun bijstandsgerechtigden.”
slimmere, betere oplossingen te komen.”
5
Interhealth heeft het initiatief genomen om een aantal originele denkers die over de grenzen van hun eigen sector kijken bijeen te brengen. De uitdaging: het vinden van nieuwe wegen om meer mensen deel te laten nemen aan het arbeidsproces. Loskomen van oude denkkaders en van het paradigma van de verzorgingsstaat, het eigen aandeel centraler stellen. Vanuit de overtuiging dat ieder mens mogelijkheden en kansen heeft, ook al zijn er mogelijk beperkingen. Als we zo gaan kijken kunnen veel meer mensen meedoen.
6
Werk kan bijdragen aan een betere psychische gezondheid Het zorgende zorgstelsel
gebeurt, mede in relatie tot de Wajong, die
doel een vaste, duurzame baan. Dat belemmert de
“In de zorg wordt vooral gekeken naar de belemme-
grotendeels ook bij gemeenten terecht komt. De
kansen om weer in de arbeidsmarkt te groeien.
ringen van mensen, maar minder naar mogelijkheden
jeugd GGZ is nu een belangrijke toegangspoort tot
Bovendien: het is een feit dat sommige mensen
en kansen.” Dat vindt De Heer. “We hebben in
de Wajong. Overigens staan de schotten niet alleen
weer zullen uitvallen. Daar moeten we niet al te
Nederland een zorgstelsel gebouwd dat mensen
tussen de domeinen van werk & inkomen en zorg,
krampachtig over doen. Niets is voor de eeuwigheid!”
stigmatiseert. In de zorgsector zijn de professionals
maar ook het onderwijs is een aparte wereld,
over het algemeen gericht op ziekte en zorg. Ik zou
grotendeels los van andere domeinen.”
dat willen ombuigen naar een focus op gedrag en
Een goede aanpak begint bij preventie en het benoemen van eigen verantwoordelijkheid. Oomens
gezondheid. Daarmee wordt een omslag gemaakt
Werk centraal
vindt dat werkgevers heel verschillend omgaan
van het uitsluitend inzetten van curatieve zorg naar
“Sommige mensen kunnen echt niet aan de slag,
met preventie van uitval. “Philips bijvoorbeeld
het eigen aandeel in iemands gezondheid en vitaliteit.
dat wordt soms te makkelijk uit het oog verloren”,
heeft vitaliteit hoog in het vaandel. Maar andere
Natuurlijk leveren ziekten en aandoeningen belem-
vindt Ten Hoonte. “Werk centraal is een prima
werkgevers interesseert het niets. Maar als je
meringen op, maar er blijven vaak mogelijkheden
uitgangspunt. Maar we moeten wel respect hebben
bijvoorbeeld met verzuiminterventies drie weken
om te werken en te participeren. Zo is in studies aan-
voor mensen die vanwege ziekte of andere beper-
wacht kan je resultaat vergeten.” Schalkwijk pleit
getoornd dat studenten die een diagnose hadden
kingen niet meedoen aan het arbeidsproces. Naar
voor een genuanceerde blik. “Uitval uit werk
voor bijvoorbeeld autisme gaan denken en handelen
de mensen die wel zouden kunnen werken, maar
kan allerlei oorzaken hebben, er zijn dus ook
vanuit hun beperking, waarmee ze hun mogelijk-
daarbij enige vorm van ondersteuning nodig hebben,
verschillende oplossingen. Wat die oplossingen
heden inperken. Wij zijn vooral bezig met de relatie
dient individueel te worden gekeken. Kijk naar hun
gemeen hebben: breng structuur aan.” Het besef
tussen mentale gezondheid en werk. In de traditionele
kracht, hun mogelijkheden. Daarbij moeten we wel
van de waarde van preventie neemt wel toe,
GGZ speelt werk nauwelijks een rol. De GGZ is daar
durf tonen. Ik pleit er daarom voor dat we anders
signaleert hij. “Een belangrijke vraag bij preventie
te weinig mee bezig. Terwijl werk kan bijdragen aan
omgaan met het ideaal van duurzame uitstroom.
is: investeren zorgverzekeraars en verzuim-
een betere psychische gezondheid. Straks wordt de
Gemeenten moeten het concept duurzame arbeid
verzekeraars in elkaar? Met andere woorden:
jeugdzorg gedecentraliseerd naar gemeenten. Een
loslaten. Banen voor het leven bestaan niet meer,
investeer je als verzekeraar in opbrengsten die
belangrijke vraag is wat er met de jeugd GGZ
dat weten we allemaal. Maar bij re-integratie is het
mogelijk ten goede komen aan andere partijen?”
Doe waar je goed in bent en werk samen PPS
verbinding te zoeken met een zorgverzekeraar?
bestaan. “Met name als er over de grenzen van
Is publiek private samenwerking (PPS) het tover-
Een stap verder zou dat bijvoorbeeld kunnen leiden
domeinen als werk en inkomen, zorg, welzijn en
woord om meer met minder te kunnen doen? Kunnen
tot selectieve zorginkoop op kleine schaal, voor brillen
onderwijs heen gekeken moet worden, is aanbe-
doelen van verschillende organisaties in één lijn
of voor mondzorg. Er zijn universiteiten met een
steden daar een belemmering voor. Echte innovaties
worden gebracht zodat hun investeringen elkaar
tandarts op de campus, waarom niet een tandarts
op dit vlak verdragen geen opdrachtgever-leverancier
versterken? Is het daarbij mogelijk om over grenzen
die minima behandelt? Dit soort dingen kunnen
relatie. Het vraagt om partnership om, ieder vanuit
heen te kijken en te handelen: grenzen van
worden geregeld in een GemeentePolis. Op dit
zijn corebusiness, een deel van de innovatie voor
beleidsvelden en sectoren en de grens tussen publiek
moment hebben bijna alle gemeenten al een CZM.
zijn rekening te nemen en zo de som der delen te
en privaat? De gespreksdeelnemers denken van
Maar die is heel goed door te ontwikkelen naar een
vergroten.” “Aanbesteden staat voor een ‘u vraagt,
wel. Sterker: zij hebben de ervaringen dat PPS kan
bredere samenwerking tussen verzekeraar en
wij draaien’ mentaliteit”, aldus De Heer. Ik weet dat
werken. Maar het komt wel aan op gepassioneerde
gemeente, waarbij de inhoud van de polis aan de
er In Rotterdam mooie voorbeelden zijn hoe het
mensen die er voor gaan, hobbels slechten en niet
lokale situatie kan worden aangepast. Het gaat dus
anders kan.” Schalkwijk: “In onze social return
stoppen. En die PPS-initiatieven kunnen opschalen
niet om het uitrollen van een vaststaand concept,
aanpak stellen we partnerschap inderdaad op
van pilot naar structurele werkwijze.
dat werkt namelijk niet. De basis is: openheid en
de eerste plaats. Het is voor een publieke partij
eerlijkheid. Het moet echt een gezamenlijk project
overigens makkelijker om private doelen te koppelen
Zorgverzekeraars en gemeenten werken samen in
zijn. Over en weer dienen de cijfers op tafel te
aan publieke acties dan andersom. Maar ik vind dat
het aangaan van collectieve zorgverzekeringen
komen. Gemeenten zien verzekeraars soms als een
je moet doen waar je goed in bent. Waar je minder
voor minima, de zogenaamde CZM. Oomens: “Het
onuitputtelijke bron van geld, maar dat is niet zo.
goed in bent, kun je beter partners voor zoeken. Wij
is mijn ervaring dat veel zorgverzekeraars minima-
De vraag is wel: durf je zo’n partnerschap aan te gaan?
hebben als gemeente onvoldoende kennis van de
contracten afsluiten met gemeenten omdat dat
Ook met het oog op Europese aanbestedings-
arbeidsmarkt, in ieder geval in vergelijking met een
de zekerheid van betaling geeft en er dus geen
regels?” “Als er inkopers bij betrokken zijn kan
aantal andere spelers. Dus dat betrekken we van
financieel risico is. Of ze het anders ook zouden
dat een probleem opleveren”, aldus Oomens. “Die
buiten onze eigen organisatie. De basis voor
doen is maar zeer de vraag.” “Dat is wel opvallend”,
zijn meestal alleen en uitsluitend gericht op het
samenwerking is openheid, ook in ieders drijfveren
zegt Krol, “want juist in die populatie is grote
procedureel juist uitvoeren van inkoop.”
en belangen. Wat heeft iedere partij eraan? Die
gezondheidswinst te behalen. Minima hebben
vraag moet altijd beantwoord kunnen worden. En
relatief veel gezondheidproblemen. Door daarin te
“Het is makkelijk om een intentie uit te spreken”,
heel belangrijk: rol niet uit. Succes op één plek is
investeren kan een aanzienlijke gezondheidswinst
voegt Houben toe, “maar daarna ….. Mensen zijn
geen garantie dat het idee elders ook werkt.”
worden geboekt, die zich ook financieel vertaald.
geneigd bij het bekende te blijven.” Krol ziet dat
Houben: “Met een goed concept is de kans groter
Dat is voor zorgverzekeraars en gemeenten een
ook. “Een probleem bij PPS is dat er wel pilots worden
dat een gemeente afziet van aanbesteding en een
interessante businesscase.” Als zorgverzekeraars
gedaan, vaak met enig succes. Daarna moet de
pilot aangaat met een samenwerkingspartner
meer investeren is tweeledige winst mogelijk, stelt
samenwerking onderdeel worden van de gewone
waarmee het concept is ontwikkeld.”
De Heer: directe winst voor de zorgverzekeraar,
dagelijkse werkwijze en dat gebeurt niet. Pilots
maar ook maatschappelijke winst. Daar is Oomens
worden meestal extra begeleid, maar als de partners
Tot slot
het mee eens. “Maar de gemiddelde zorgverzekeraar
het zelf moeten doen, zit men vaak met de handen
Gastheer van de bijeenkomst De Heer sluit de
is tamelijk passief en meer aanbod- dan vraaggericht.
in het haar. De kunst is om als partners, gemeenten
discussie af met de constatering dat er enkele
Er is eerder sprake van een controlebehoefte dan van
en verzekeraars, te investeren in een langdurige
concrete PPS-initiatieven lopen waarbij een nieuw
ondernemerschap. Dat wordt nog eens versterkt
relatie.” “En het als een gezamenlijk project te
paradigma in praktijk wordt gebracht. Maar er is
door de enorme verantwoordingsplicht. Maar zorg-
blijven zien”, voegt Ten Hoonte toe. “Innovatie
meer mogelijk. Niet alle antwoorden zijn gegeven,
kostenbeheersing is nodig, ook al profiteer je zelf
vraagt permanent toetsen van werkzaamheden en
nieuwe concepten zijn aan het ontstaan. Het is nu
niet direct van de opbrengsten.”
gedrag van de medewerkers.”
zaak om niet te verzanden in algemeenheden, maar juist regionale oplossingen te realiseren.
Krol: “Burgers met een laag inkomen kunnen
PPS en aanbesteden
bijzondere bijstand krijgen, ook voor medische kosten.
“Aanbesteden gaat niet samen met cocreatie en
Wat is logischer dan voor medische kosten een
innovatie.” Ten Hoonte laat geen misverstand
Peter van Eekert
7
Pameijer haalt Howie the Harp naar Rotterdam
Ervaringsdeskundigen benutten hun talenten Medewerkers van zorginstelling Pameijer raakten in New York enthousiast over het Howie the Harp Peer Advocacy and Training Centre. Dit programma leidt mensen met psychiatrische problematiek op tot ervaringsdeskundige en bemiddelt naar betaald werk. Peer-to-peer-leren vormt de kern; het benutten van ervaringen en talenten van mensen die te maken hebben (gehad) met een psychische beperking. In 1993 nam de op straat mondharmonica spelende New Yorkse dakloze Howie Geld - inmiddels is hij overleden - het initiatief voor het trainingscentrum dat zijn naam draagt. Begin 2012 is Pameijer in Rotterdam gestart met het Howie the Harp Trainingscentrum.
8
Inspiratie uit de Verenigde Staten
is de uitval zeer beperkt. In de VS ligt het percentage
Oomens, coördinator van Howie the Harp: “Ik ben
Als het om empowerment gaat, vormen de
geslaagden op 70%. Uniek is ook dat toeleiding
vereerd en trots dat ik aan de wieg mag staan van
Verenigde Staten al jarenlang een inspirerend
naar werk onderdeel van het programma uitmaakt.
Howie the Harp Rotterdam en ga er samen met
voorbeeld. In een cultuur waarin zelfredzaamheid
Na een voorprogramma krijgen de deelnemers
de studenten voor zorgen dat er straks een club
en prestatie hoog in aanzien staan, gedijen projecten
eerst een half jaar les, vervolgens gaan ze een half
fantastische ervaringswerkers klaar staat. De
voor kwetsbare burgers mensen goed. Howie the
jaar op stage, en daarna bieden we ze binnen – of
kracht van de studenten, de talenten die naar
Harp biedt een stevig trainingsprogramma dat
misschien ook buiten – Pameijer een half jaar werk-
boven komen, het enthousiasme waarmee er gewerkt
mensen uit de sociale psychiatrie de mogelijkheid
ervaring. Verder ligt het accent heel sterk op peer-
en gestudeerd wordt en het samen op weg zijn
geeft om ervaringswerker te worden en hun
to-peer-leren. Dat maakt het tot een heel mooi
naar het einddoel maakt elke dag tot een feest!”
deskundigheid ter beschikking te stellen aan
empowermentproject. Medeprojectleider Pieter
anderen. Dienstverlening moet zoveel mogelijk
Verdoorn vult aan. “Er zijn geen toelatingseisen
De toekomst
door ‘peers’ worden uitgevoerd is het idee. Dat kan
wat betreft vooropleiding. De toegang is daarmee
De eerste ervaringen zijn positief, maar de
ver gaan, in de zorginstelling Baltic Street zijn alle
laagdrempelig, maar dat wil niet zeggen dat er
financiering is een aandachtspunt. In eerste
mensen van hoog tot laag ervaringsdeskundige,
geen selectie plaatsvindt. Kandidaten moeten wel
instantie kan Pameijer gebruik maken van een
ook de directeur en de controller. Pameijer heeft
in bepaalde mate hersteld en stabiel zijn. Middelen-
subsidie, maar voor de lange duur moet gezocht
een licentie gekregen om – als exclusieve partner
gebruik is ook een obstakel. We hebben met iedereen
worden naar andere bronnen. Is het een interessant
in de Benelux – een Howie the Harp Trainings-
serieuze wervingsgesprekken gevoerd en een soort
programma voor uitkeringsinstanties? Kan het
centrum in Rotterdam te starten.
workshoptest gedaan.”
misschien worden ingezet binnen de WMO?
Ondersteuning, opleiding, toeleiding en empowerment
Eerste ervaringen
Grijpen gemeenten de kans om met Howie the
De eerste groep van 24 cursisten is al enthousiast
Harp een verbinding te leggen tussen de WMO, de
Projectleider Audry van Vulpen: “Wat Howie the
gestart. Dat betekent maandag en woensdag
begeleiding en de re-integratie van een doelgroep
Harp uniek maakt is dat de deelnemers tijdens de
training, op donderdag individuele coaching en op
die in eerste instantie niet als kansrijk op de
opleiding ook steeds ondersteund worden bij hun
vrijdag herstelwerkgroep. Er wordt aandacht
arbeidsmarkt wordt gezien?
herstel. Dat is echt een succesfactor. Het programma
besteed aan ‘life skills’, aan weerbaarheid en
is behoorlijk intensief, maar dankzij de ondersteuning
samenwerking, herstel en empowerment. Armand
Hanneke Bakker
Ramon Koppenaal heeft niet veel woorden nodig om te vertellen wat Howie the Harp voor hem betekent. “Voor mij is het een opleiding waarbij ik mijn verleden en ervaringen kan omzetten in een professionaliteit. En waarmee ik vervolgens aan het werk kan als ervaringswerker. Ik voel me bevoorrecht om hier te mogen zijn en deel te mogen nemen aan dit trainingsprogramma. Dat ik hier ben heeft me verder geholpen met de toekomst.”
Voor deelneemster
Monique van Peenen staat Howie the Harp voor ‘van klein en
kwetsbaar naar krachtig vanuit je kwetsbaarheid’. Het idee om meer met haar ervaring te doen bestond al langer. “Ik zag bepaalde kwaliteiten in mezelf, maar ik vond mezelf er nog niet klaar voor. Ik dacht dat ik eerst volledig cliënt-af moest zijn om de rol van zorgverlener te kunnen aannemen. Door verhalen van andere ervaringsdeskundigen durf ik te dromen met als resultaat meer mogelijkheden en kansen. Als ik mezelf nu bekijk zie ik iemand die niet kiest voor veiligheid om misstappen te voorkomen en moeilijkheden uit de weg te gaan, maar iemand die zichzelf met gepaste veiligheid uitdaagt om moeilijke dingen aan te gaan. Voor mij fantastisch, maar nog mooier om dit met de juiste tools te kunnen uitdragen in mijn toekomstige werk.”
9 Empowerment, daar is veel over vertellen, vindt deelneemster
Reza Breemen. “Wat
betekende het voor mij toen ik dit begrip leerde kennen? Wie zich herkent in het verloren voelen of het overmand zijn door intens verdriet omdat er van binnen iets vastloopt, die heeft wat aan empowerment. Alledaagse zaken die iedereen aangaan en waar iedereen recht op heeft, lijken aan jou voorbij te gaan. Door beperkingen of gebeurtenissen die je intens plagen mis je de aansluiting waarmee waardevolle doelen, levensverwachtingen en overtuigingen in het vooruitzicht ontbreken. Nadat ik dit aan den lijve ondervonden heb, is mij het voorrecht geboden om met eigen ervaringen technieken en methodes aan te leren om te werken aan de kwaliteit van mijn bestaan. Na de opleiding bij Howie the Harp kan ik als ervaringswerker/ ervaringsdeskundige anderen ondersteunen en hen helpen hun eigen kracht te hervinden en zo op weg helpen naar hun eigen herstel. Empowerment doe je niet alleen, maar eenmaal aangeleerd wordt het van jezelf!”
het enthousiasme waarmee er gewerkt en gestudeerd wordt en het samen op weg zijn naar het einddoel maakt elke dag tot een feest!
De nieuwe kaders van de drie decentralisatieprogramma’s bieden 10 volop mogelijkheden de uitvoering vraaggericht in plaats van aanbodgestuurd te organiseren
Decentralisaties zijn noodzakelijke hervorming
Zet integrale aanpak van participatie door Ondersteuning van mensen met meervoudige problemen is momenteel te vaak eenzijdig gericht op het bieden van zorg. Werk en participatie komt meestal op de tweede plaats. Dienstverlening aan mensen met multiproblemen kan sterk verbeteren door gemeenten hiervoor integraal verantwoordelijk te maken. Hun inspanningen zullen primair gericht zijn op arbeidsparticipatie met focus op betaalde en reguliere arbeid, en bij onmogelijkheid van een betaalde baan op sociale participatie als vrijwilligerswerk en mantelzorg. De gemeente is de bestuurslaag het dichtst bij de burger en daarom het beste in staat tot ontkokering van regels en ontschotting van financiële middelen. Bovendien kunnen gemeenten beter dan de rijksoverheid en zijn uitvoeringsorganisaties de noodzakelijke verbinding leggen tussen onderwijs en arbeidsmarkt en tussen sociale zekerheid en zorg.
Door de huidige verkokerde wet- en regelgeving lukt het gemeenten vrijwel niet om mensen met een stapeling van problemen, zoals gebrek aan startkwalificaties voor de arbeidsmarkt, fysieke en psychologische beperkingen, psychosociale knelpunten, taal- en opvoedingsachterstanden en schuld-problemen, integraal te ondersteunen. Drie grote decentralisatieoperaties, ook wel aangeduid als de 3 D’s, zouden daar verandering in moeten brengen. Het gaat om de decentralisatie van de jeugdzorg, de overheveling van de dagbesteding en extramurale
Casus
3 D’s doorbreken verkokering
Snel behandelen Cliënt werd bij Argonaut Advies aan-
begeleiding uit de AWBZ naar de WMO en de totstandkoming van de Wet werken naar vermogen
gemeld voor een activerende interventie
(WWNV), die de integrale re-integratieverantwoordelijkheid voor mensen met een afstand tot
van vijf gesprekken. Hij was op dat
de arbeidsmarkt bij gemeenten legt. Voeg daarbij de nieuwe wet op passend onderwijs en
moment al bij een GGZ instelling
gemeenten krijgen de tools in handen om veel meer maatwerk en samenhang in beleid en
aangemeld en had te horen gekregen
uitvoering te organiseren.
dat hij daar binnen zes weken terecht kon voor een intakegesprek. Voor de
Iedere vertraging in de uitvoering van deze belangrijke hervormingsprogramma’s is een slechte
behandeling die na de intake zou
zaak. Om de in Nederland geprognosticeerde arbeidsmarkttekorten op langere termijn te helpen
volgen, gold nog een wachtlijst van
oplossen, dienen zoveel mogelijk uitkeringsgerechtigden naar vermogen aan het arbeidsproces
enkele maanden. In die periode zou het
deel te nemen. Gemeenten anticiperen al stevig op de nieuwe wetgeving, ondanks bezuinigingen
re-integratietraject van cliënt richting
en hun strijd met de regering om meer financiële armslag voor participatie van mensen met een
werk stilliggen omdat hij eerst een
forse afstand tot de arbeidsmarkt. Zij doen dat door hun eigen primaire uitvoeringsproces te
behandeling nodig had. In overleg
stroomlijnen, de uitvoering in de keten van werk en inkomen op de Werkpleinen en met UWV
met cliënt en zijn casemanager is toen
tegen het licht te houden en vooral door samenwerking in regionale netwerken te zoeken met
besloten de aanmelding van cliënt bij
zorgverzekeraars en zorginstellingen, zowel in het publieke als in het private domein. Het inzicht
GGZ instelling met de lange wachttijd
dat in de gezondheidszorg gedragsbeïnvloeding meer accent dient te krijgen en dat werk de
te beëindigen en hem bij Mentaal Beter
gezondheid ondersteunt en bevordert, wordt inmiddels door vele gemeenten gedeeld. De
Den Bosch aan te melden. Twee weken
toenemende samenwerking tussen gemeenten, zorgkantoren en zorgverzekeraars bij bevordering
na de aanmelding van betrokkene
van vitaliteit en leefstijl, verslavingszorg en de GGZ-aanpak van depressies en angststoornissen
bij Mentaal Beter had hij zijn eerste
met behulp van e-mental healthprogramma’s getuigen van deze ontwikkeling.
intakegesprek en binnen een maand was zijn behandeling gestart.
Nieuwe dienstverleningsconcepten
De psycholoog van Argonaut Advies
Door de verantwoordelijkheid voor ( jeugd)zorg, welzijn, passend onderwijs, werk en inkomen
onderhield al die tijd nauw contact
bij de gemeentelijke bestuurslaag te leggen kan de huidige uitvoering veel slimmer, goedkoper
met de behandelaar van cliënt
en minder bureaucratisch worden georganiseerd. De nieuwe kaders van de drie decentralisatie-
en kon zo de casemanager
programma’s bieden volop mogelijkheden de uitvoering vraaggericht in plaats van aanbod-
van de sociale dienst op
gestuurd te organiseren, in te zetten op preventie in plaats van curatie en meer collectieve
de hoogte houden van
arrangementen tot stand te brengen. Oude structuren zullen moeten plaatsmaken voor nieuwe
de voortgang van de
organisatie- en dienstverleningsconcepten met daarin een veranderende rol van de overheid en
behandeling. Cliënt
haar uitvoerders en van de burgers zelf, van wie meer zelfredzaamheid verlangd mag worden.
heeft inmiddels zijn
Nieuwe vormen van publiek private samenwerking en gebruik van digitale dienstverlening in
behandeling
de vorm van internetgestuurde zelfmanagement- en zelfhulpprogramma’s zullen een belangrijk
afgerond en is
deel van de nieuwe dienstverlening uitmaken. Slimmer organiseren leidt overigens niet alleen
gestart met werk.
tot verhoging van effectiviteit van de dienstverlening, maar ook tot vergroting van de efficiency en daarmee gepaard gaande lagere kosten. Dat laatste is in een tijd van economische crisis en bezuinigen mooi meegenomen. Om kort te gaan: de 3 D’s zullen gemeenten en hun partners gezamenlijk stimuleren tot kostenbewust en kansrijk maatschappelijk ondernemerschap, ten voordele van de BV Nederland. Het is daarom zeer te hopen dat de beoogde integrale aanpak door gemeenten ook straks na verkiezingen en kabinetsformatie in de vorm van de 3 D’s onverkort wordt voortgezet. Martin van der Krogt
11
Jeugd GGZ Snel en integraal handelen van levensbelang De jeugd GGZ speelt een belangrijke rol in de instroom in de Wajong en het mogelijk voorkomen daarvan. Met de voorgenomen decentralisatie van de Jeugdzorg zou ook de jeugd GGZ onder gemeenten gaan vallen. Dat biedt de lokale overheid mogelijkheden om vroege arbeidsongeschiktheid van 12 jongeren vanwege mentale problemen te voorkomen of te beperken. Maar de jeugd GGZ is een bijzonder specialistisch terrein.
Monique de Kok is klinisch psycholoog en cognitief
ouders dat waarderen. Het geeft houvast en
uitvoerder te maken met een paar zorgverzeke-
gedragstherapeut. Zij stuurt de 17 kinder- en jeugd-
perspectief.”
raars. Maar straks misschien wel met tientallen
teams aan van Mentaal Beter en is verantwoordelijk
gemeenten, die ieder een eigen jeugd GGZ beleid
voor het behandelbeleid in het kader van kind en
Op dit moment wordt voorzien dat de onderdelen
kunnen opzetten. Ik zie bovendien een gevaar van
jeugd GGZ van de 17 vestigingen van Mentaal
van de Jeugdzorg, zoals jeugdbescherming,
ad hoc beleid en incidentgestuurde beslissingen.
Beter. “Onze vestigingen zijn en blijven klein”, vertelt
-reclassering en de jeugd GGZ vanaf 2014 gefaseerd
Als er een ongewenste situatie rond een jeugdige
ze, “dat is onze kracht. In grote instellingen zijn
naar gemeenten worden overgeheveld. Een operatie
in de publiciteit komt - iedereen kent waarschijnlijk
veel paarse krokodillen. Bij kleinschaligheid is het
die risico’s kent, maar ook kansen biedt, vindt De
voorbeelden daarvan die de afgelopen jaren speelden
veel makkelijker om de processen rond de cliënt te
Kok. “Dit is een heel specialistisch veld, de vraag is
- moet je als verantwoordelijke wethouder sterk in
organiseren en echt persoonlijke aandacht te
of alle gemeenten dat goed kunnen overzien. Het
je schoenen staan.”
geven. We merken dat de jeugdige cliënten en hun
vereist expertise. Op dit moment hebben wij als
domein zijn eigen indicatie, waadoor de verbanden tussen de leefgebieden van een cliënt uit beeld verdwijnen. Schotten die alles te maken hebben met de verschillende financieringsstromen. Ontschotting kan alleen maar winst opleveren. Ideaal zou zijn als alles bij gemeenten is ondergebracht, die dan onderling, in regionaal verband, wel goed samenwerken. En die de keten van dienstverlening goed organiseren. De jeugd GGZ is een toegangspoort tot de Wajong.” Op dit moment zijn er teveel
Casus
Niettemin biedt de decentralisatie ook grote kansen. “Nu heeft iedereen in elk
Leren, werken en behandelen
jongeren met een Wajong-uitkering. Ik weet niet of dat komt doordat de Wajongindicatie te snel wordt gegeven”, vindt De Kok. Door inzet van leerwerktrajecten in
De heer Utlu klopte door tegenslag op
de behandeling zou daar veel winst geboekt kunnen worden, zo is haar overtuiging.
de arbeidsmarkt aan bij de gemeente
“Leren werken, maar wel met inachtneming van de stoornis. Dat is nog een tamelijk
voor een bijstandsuitkering. Vanaf het
onontgonnen gebied. Er worden nog te weinig leer- en werkactiviteiten in het kader
begin was hij gemotiveerd om aan het
van dagbesteding georganiseerd. Door samen te werken met kleinere werkgevers
werk te gaan, maar door verschillende
kunnen leerwerk-plaatsen worden gerealiseerd. Dat vraagt overigens wel veel van
factoren liep hij vast. Hij werd bij
de betrokken bedrijven is onze ervaring. Zij moeten dan ook gemotiveerd zijn, maar
Argonaut Advies aangemeld voor een
ook goed worden begeleid en ontzorgd. Zo is jobcoaching feitelijk onontbeerlijk.
activerende interventie richting werk.
Als zo’n aanpak bovendien wordt uitgebreid naar scholen en wordt ingebed in een
In goed overleg met de casemanager
wijkgerichte aanpak, ontstaat een aanpak die veel meer is gericht op participatie en
van de gemeente zijn de mogelijkheden
werk.”
voor het volgen van een opleiding in combinatie met een deeltijdbaan
Het belang van een snelle diagnose en een snelle behandeling kan niet worden over-
onderzocht. Hierbij is een externe
schat, aldus De Kok. Door klachten meteen aan te pakken kunnen grotere problemen
financiering opgezet.
worden voorkomen. “Bij veel GGZ-instellingen gaan daar weken of zelf maanden
De heer Utlu vond al gauw een passende
overheen. Wij handelen een diagnose in maximaal één week af en starten indien
stageplaats om de eerste werkervaring
nodig daarna meteen met behandeling. De voordelen zijn evident. Snel duidelijkheid
op te kunnen doen. Daarnaast werd de studie opgestart. Voor zijn psychische klachten stond hij op een wachtlijst bij een GGZ-instelling. Kort na de intake haakte de heer Utlu af omdat de visie van die instelling botste met zijn situatie. Hij werd door zijn huisarts verwezen naar een instelling met meer ervaring met zijn culturele achtergrond. Hier werd hij echter met een wachtlijst van negen maanden geconfronteerd. Door Argonaut Advies is met goedkeuring van de heer Utlu een driegesprek opgezet bij Mentaal Beter, die in dezelfde gemeente
voor de cliënt en zijn of haar ouders. Prettiger werken voor onze medewerkers, want
gevestigd was. Kort na het gesprek
geen stapel onafgemaakt werk dat in je nek hijgt. Het aantal onderzoeken kan worden
kon een behandeling opgestart worden,
teruggebracht, waardoor kosten worden bespaard. Bovendien worden behandelingen
rekening houdend met de studie en
beter en efficiënter gepland, wat de zorg ook goedkoper maakt. Diagnose en
werkverplich-tingen van de heer Utlu.
behandeling gebeurt door dezelfde persoon of hetzelfde team, dat scheelt overdracht.
Na intensieve samenwerking heeft
Bovendien, niet onbelangrijk: wij zien dat snelle diagnoses veel scherper zijn, en
de heer Utlu zijn opleiding en stage
weinig twijfelend. We komen snel tot een werkdiagnose en bijbehorende werk-
succesvol afgerond en kreeg hij zelfs
hypothesen. Gaandeweg de behandeling kunnen die waar nodig worden verfijnd of
meerdere mogelijkheden voor een
aangepast.”
baan. Hij is nu voor 32 uur aan de slag gegaan, de afhankelijkheid van de
Peter van Eekert
bijstand is verleden tijd.
13
Als je mensen steeds wil behoeden voor een mislukking kun je net zo goed meteen met pensioen
14
Werken met een psychische stoornis
Het succes van de IPS methodiek Jaap van Weeghel is enthousiast pleitbezorger van Individuele Plaatsing en Steun (IPS), een wetenschappelijk bewezen effectieve methode om mensen met ernstige psychische stoornissen te re-integreren. IPS is in de Verenigde Staten ontwikkeld en wordt gekenmerkt door het snel toeleiden naar betaald werk en lange termijn ondersteuning bij het behouden van werk.
IPS is een methode om cliënten met ernstige
WWB-klant en als de Wet werken naar vermogen
niet zomaar iedere baan geschikt. De baan moet
psychisch aandoeningen te ondersteunen bij het
(WWNV) is ingevoerd en de begeleiding AWBZ en
aansluiten bij de interesses en capaciteiten van de
vinden en verrichten van zinvol werk in reguliere
de jeugdzorg zijn gedecentraliseerd, krijgen zij nog
cliënt. Het komt vaak voor dat uit een reorganisatie
bedrijven. Kenmerkend voor IPS is dat de traject-
meer met deze doelgroep te maken. Van Weeghel
van activiteiten ( jobcarving) een nieuwe geschikte
begeleider deel uitmaakt van een ambulant,
verzucht: “We hadden eindelijk UWV zover, nu
baan ontstaat. De ervaring bij IPS is dat veel
multidisciplinair GGZ-team, zodat het traject richting
moeten we opnieuw beginnen om de gemeenten
werkgevers mensen een kans willen geven op voor-
werk en de GGZ-behandeling nauw op elkaar
te overtuigen.”
waarde dat ze geen last hebben van papieren rompslomp en een vast contactpersoon kunnen
afgestemd worden. De trajectbegeleider helpt cliënten zo snel en zo gericht mogelijk bij het zoeken
Kritische succesfactoren
naar een betaalde baan. Er vinden geen lange
De integrale benadering is een kritische succesfactor
voorbereidingstrajecten plaats met uitgebreide
van IPS. Een integraal Plan van Aanpak maken is
Vallen en opstaan
assessments, trainingen en plaatsingen in werk-
niet eenvoudig. Van Weeghel licht toe: “De
Van Weeghel: “IPS heeft de typische Amerikaanse
projecten of vrijwilligerswerk. Het uitgangspunt is
verschillende beroepsgroepen hanteren ieder hun
sfeer van realistisch optimisme. Ook bij IPS komt
‘place then train’ in plaats van ‘train then place’.
eigen taal. Je moet voortdurend zorgen dat duidelijk
het voor dat de baan na een tijd toch niet geschikt
is wat met de gehanteerde begrippen precies
blijkt te zijn. Dat is niet erg, want dan heb je weer
Van Weeghel is directeur Wetenschap van het
bedoeld wordt. Het team moet de acties onderling
wat geleerd om rekening mee te houden. In
landelijk Kenniscentrum Phrenos dat kennis wil
afstemmen. De psychiater moet bijvoorbeeld geen
Nederland zijn we als snel te voorzichtig, willen we
ontwikkelen, bundelen, verspreiden en doen
al te kalmerende medicatie voorschrijven aan
mensen behoeden voor een mislukking. Zo moet je
toepassen over behandeling, rehabilitatie, herstel
iemand die bij een werkgever wordt geïntroduceerd.
niet denken, dan kun je net zo goed meteen met
(ondersteuning) en maatschappelijke acceptatie
Er zijn ook over en weer vooroordelen. Ik ben sterk
pensioen.”
van mensen met psychotische stoornissen of
voorstander van een gezamenlijke scholing over de
andere ernstige psychische aandoeningen. Hij was
multidisciplinaire richtlijn.”
inschakelen bij problemen.
Bewezen effectiviteit De methodiek IPS is in de Verenigde Staten
voorzitter van een intersectorale commissie die de Multidisciplinaire Richtlijn Arbeid en Ernstige
De trajectbegeleider en de jobhunter zijn één en
ontwikkeld en vanaf het begin goed onderzocht.
Psychische aandoeningen heeft ontworpen. Deze
dezelfde persoon. Dat is volgens Van Weeghel een
Ongeveer 60% van de deelnemers aan IPS had in
intersectorale richtlijn, opgesteld met het hele
tweede kritische succesfactor en de werkgevers-
de onderzoeksperiode een gewone baan, tegen-
werkveld van de geestelijke gezondheidszorg,
benadering een derde. “Het is de kunst een
over 20% van de deelnemers aan andere arbeids-
UWV en bedrijfsgeneeskundigen, wordt binnen-
werkgever het gevoel te geven dat hij iemand met
integratieprogramma’s. Van Weeghel: “Eerst werden
kort bekrachtigd. Gemeenten waren uitgenodigd,
een bepaald talent een kans geeft.”
die successen in Nederland niet serieus genomen.
maar hebben niemand afgevaardigd. Dat is jammer,
Trajectbegeleiders leggen contacten met werkgevers
Andere arbeidsmarkt, andere sociale wetgeving. En
want zij hebben deze doelgroep ook als
(verenigingen), de Rotary etc. Voor deze cliënten is
dat is ook zo. Hier zie je iemand bij de ingang van
15
de supermarkt veredeld bedelen met de Daklozen-
werk. Ook de sociale werkvoorziening zou de
hoeven we niet 3 of 4 verschillende aanvraag-
krant. In de Verenigde Staten zou zo iemand de
methode kunnen gebruiken om mensen bij reguliere
procedures te doorlopen. Bij meer financiële ruimte
boodschappen inpakken. Daar zijn veel meer kleine
werkgevers te plaatsen. Van Weeghel ziet mogelijk-
is er meer mogelijk. In de huidige tijd van bezuini-
baantjes waardoor de toegang tot de arbeidsmarkt
heden. “Gelukkig is de opvatting over kansloos aan
gingen zijn de problemen extra zichtbaar. Bestuurders
gemakkelijker is. Uit onderzoek in de VS over een
het verschuiven. De WWNV gaat ook uit van de
zien de narigheid er wel van in, maar het vergt
periode van 10 jaar blijkt dat mensen die via IPS zijn
mogelijkheden van mensen. Als er sprake is van
bestuurlijke durf om de schotten daadwerkelijk te
begonnen in een klein baantje uiteindelijk een
eenvoudige of enkelvoudige problematiek, is het
slechten. Ik zie het de komende tijd somber in, terwijl
substantiële baan hebben gevonden. Inmiddels
instrument IPS te zwaar. IPS is bedoeld voor mensen
IPS een kostenbesparing oplevert: minder uit-
hebben wij ook voldoende cijfers over IPS in de
met meervoudige, complexe problematiek. Onder-
keringen en minder kosten voor de gezondheidszorg,
Nederlandse situatie en blijkt uit onderzoek van
delen van de methodiek kunnen wel van pas
omdat is bewezen dat werken onder fatsoenlijke
het Trimbos-instituut, het UMCG in Groningen en
komen. Het is jammer dat IPS nog bijna niet is
omstandigheden de gezondheid bevordert. Het is
Phrenos dat IPS hier ook een succes is. Aan het einde
doorgedrongen in de sociale werkvoorziening. Daar
ironisch dat we 20 jaar geleden niet precies wisten
van de onderzoeksperiode had 44% van de deel-
heeft men last van ‘not invented here’.”
hoe we het moesten aanpakken, maar we hadden wel veel geld. Nu hebben we die kennis wel, maar
nemers via IPS betaald werk gevonden, bijna twee
16
maal zo vaak als deelnemers in de controlegroep
Financieringsschotten
die de gebruikelijke trajectbegeleiding kreeg.”
De financiering vindt Van Weeghel het lastigst.
is het geld op.”
“Het denken in vallen en opstaan past niet op de
Kansen en bedreigingen
IPS en WWNV
financieringssystematiek van re-integratie. UWV
Van Weeghel ziet meer bereidheid om over de
IPS is oorspronkelijk ontwikkeld voor volwassenen,
betaalt de trajectbegeleiding tot en met nazorg na
grenzen en schotten van de eigen sectoren te kijken.
maar blijkt ook bij jongeren succesvol. Van Weeghel
plaatsing. Valt iemand daarna uit, dan begint het
Hij is positief over de paradigmaverschuiving, maar
ziet nog veel meer kansen: “Ik zie IPS als een kale
met de financiering van trajectbegeleiding opnieuw.
ziet ook een risico. “Er wordt nu meer naar mogelijk-
kerstboom die nog verder kan worden opgetuigd,
In de regio Noord Holland Noord participeert een
heden dan naar belemmeringen van mensen
zoals met motivational interviewing en cognitieve
arbeidsdeskundige van UWV in het ambulante
gekeken. Ik hoop niet dat dit verwordt tot harde
trainingen. We kunnen verbijzonderen naar speciale
IPS-team en kunnen we zaken snel regelen, maar
maatregelen, dat men ervan uitgaat dat iedereen
doelgroepen, zoals licht verstandelijk gehandicapten,
elders in Nederland is de relatie met UWV helaas
wel iets kan en dus ook maar voor zichzelf moet
jongeren met justitiële achtergrond, verslaafden
nog niet zo hecht.“
zorgen. Wij beschikken over bewezen effectieve
met een psychiatrische problematiek. IPS is kortom nog volop in ontwikkeling.”
methodieken om mensen te begeleiden naar De schotten tussen re-integratie en gezondheidszorg
zelfstandigheid en daar moeten mensen die niet zo
spelen IPS ook parten. Van Weeghel’s ideaalbeeld
zelfredzaam zijn gebruik van kunnen maken.“
Een doelgroep waar gemeenten al snel het predicaat
is een regionale IPS-pot die vanuit de WWNV, de
onbemiddelbaar op plakken komt door IPS aan het
zorgverzekering en de WMO wordt gevuld. “Dan
We kunnen verbijzonderen naar speciale doelgroepen, zoals licht verstandelijk gehandicapten, jongeren met justitiële achtergrond, verslaafden met een psychiatrische problematiek.
Hanneke Bakker
GemeentePolis bouwt brug tussen zorgverzekeraar en gemeente
Van CZM naar GemeentePolis Vrijwel iedere gemeente heeft inmiddels een collectieve zorgverzekering voor de minima oftewel CZM. Logisch, want er zijn veel voordelen. Een aantal gemeenten en zorgverzekeraars is bezig de CZM door te ontwikkelen naar een GemeentePolis. Een gesprek met Maarten Broekema van bureau BS&F over het hoe en waarom van de Gemeentepolis.
“De GemeentePolis is een verbreding van een
Welke terreinen kunnen onder de GemeentePolis vallen?
Hoe moeilijk of makkelijk vinden gemeenten en zorgverzekeraars elkaar?
bestaande CZM. Een verbreding naar doelgroep:
“Er is geen standaardformule voor de Gemeente-
“Zorgverzekeraars hebben een regionale focus. Met de
niet alleen bijstandsgerechtigden en minima, maar
Polis. Het is een lokaal product. Iedere gemeente
CZM is een brug geslagen tussen de belangen van
ook bijvoorbeeld burgers met een WMO of
kan eigen accenten leggen. Wij onderscheiden
gemeenten en verzekeraars, maar voor een Gemeent-
AWBZ indicatie, ouderen en chronisch zieken.
drie modules: participatie, preventie en re-
Polis zullen zij nog meer elkaars wereld moeten
En een verbreding naar inhoud: de GemeentePolis
integratie. Sommige gemeenten zetten het
begrijpen en elkaars taal spreken. Zo denken verzekeraars
legt een relatie tussen participatie, armoede,
breed op. Dat is mooi, maar ook moeilijk. Als
in termen van schadelastbeperking terwijl gemeenten
gezondheidbevordering en preventie.
er veel beleidsterreinen - en daarmee ook
streven naar participatie van hun burgers. Geen
wethouders - betrokken zijn, kan het lastig
tegenstelling, maar wel een ander denkkader. Zowel
Het is hoognodig deze nu vaak gescheiden
zijn tempo te maken. Pakt een gemeente één
bij gemeenten als bij zorgverzekeraars staan de
werelden meer met elkaar te verbinden. Investeren
specifiek thema dan is dat makkelijker. Breed
budgetten onder druk. De opgave waar ze voor staan
in gezondheid en een gezonde leefstijl kan veel
of smal opzetten: er is niet één goede oplossing.
is in feite dezelfde: een betere gezondheid van burgers
bijdragen aan het verwerven van betaald werk of
Elk voordeel heeft zijn nadeel …..”
dan wel verzekerden tegen zo min mogelijk kosten.”
Wat is de GemeentePolis?
een actieve maatschappelijke rol.” Peter van Eekert
17
Verbinden behandelen, wonen en werken is het nieuwe paradigma Bouman GGZ: werken maakt gezond
18
Foto: Aad Hoogendoorn
Bouman GGZ is een grote instelling voor verslavingszorg in zuidelijk Zuid Holland. Voorzitter van de Raad van Bestuur Sjef Czyzewski heeft een duidelijke visie op de samenhang tussen gezondheidszorg en sociale zekerheid en op publiek private samenwerking. “Wij richten ons op de driehoek Behandelen, Wonen en Werken.”
Kokers leiden tot inefficiëntie en geldverspilling
Realiseren politici zich wel dat deze groep waar-
in het veld. De Kringloopwinkel in Dordrecht is door
schijnlijk nooit volledig regie over het eigen leven
Bouman GGZ en het ROC opgericht. “Wij noemen
Czyzewski is ontevreden over de huidige structuur
kan voeren? “Er is een groep mensen die niet zo zel-
dit een Werkbedrijf. Onze cliënten werken in het
en werkwijze in de zorg en de sociale zekerheid.
fredzaam is. Hun autonomie is beschadigd door
magazijn, halen huisraad op, repareren en verkopen.
“De decentralisatie en de bezuinigingen dwingen
bijvoorbeeld een verslaving of een psychische
Zij zijn werknemers en voelen zich meer geres-
ons boven de bestaande kokers uit te stijgen. Ik ben
stoornis. Zij zijn het contact met familie kwijt
pecteerd. Zulke Werkbedrijven kunnen we ook
ervan overtuigd dat er door meer samenhang aan
geraakt, hebben geen vrienden meer, geen werk en
oprichten in de IT en in de groenvoorziening.”
te brengen verdiend kan worden, maar ik ben
vaak geen huisvesting. De zin van het bestaan is er
Czyzewski constateert een groot verschil tussen
bezorgd over de omvang van de bezuinigingen. De
niet meer. De gemeente moet onderscheid durven
zijn aanpak en die van de gemeente. “Wij kunnen
decentralisaties zijn een opdracht aan gemeenten
maken tussen mensen die zich wel en niet zelf
de capaciteiten van een cliënt veel beter analyseren.
en alle partijen: hoe regelen we het samen voor die
kunnen redden. Er is geen one-size-fits-all concept.
Wij zien de cliënt in zijn geheel en niet opgedeeld
mensen die niet in staat zijn zelf de regie te voeren?
Gemeenten moeten een gevarieerde dienst-
in regelingen of wetten. En wij gaan ervan uit dat
Als we het voor deze mensen goed regelen, dan
verlening bieden. ”
iedereen naar vermogen kan werken in ons Werkbedrijf of via onze eigen leerwerktrajecten. In een
komt de rest vanzelf.”
Publiek private samenwerking
realistische werksetting zie je pas echt wat de
Niet iedereen is zelfsturend
Czyzewski is voorstander van een overheid die
capaciteiten zijn. Mensen ontplooien zich het beste
De cliënten van Bouman GGZ zijn verslaafd en
regie voert en de richting van beleid aangeeft. De
in een werksituatie. Wij begeleiden onze cliënten
hebben ernstige psychiatrische problematiek.
uitvoering moet de gemeente overlaten aan partijen
die daartoe in staat zijn ook naar regulier werk.”
Bouman GGZ onderzocht de besparing die de begeleiding van dakloze chronische zieken de maatschappij opleverde. Czyzewski: “Door behandelen, wonen en werken te combineren kunnen wij 40% besparen op onder meer de kosten van justitie, politie en de gezondheidszorg. De schadeverzekeringen niet eens meegerekend. Onze methodiek levert ook een beter gevoel van veiligheid in de samenleving op. Bovendien wordt er productie geleverd en is er dus een inverdieneffect op de kosten van loon en begeleiding.”
Werken maakt gezond Bouman GGZ werkt vanuit een nieuw paradigma: de verbinding tussen behandelen, wonen en werken. Van oudsher richt de zorg zich op ziektebestrijding en
Casus
Begeleiding door de GGZ levert een grote besparing op
E-coaching Mevrouw Kost was sinds een paar weken in psychologische behandeling bij Mentaal Beter. Ze werd primair behandeld voor depressieve klachten. Tijdens de intake en de eerste sessies bleek dat psychosociale factoren haar teveel bezig hielden en haar klachten versterkten. Ze wilde graag een andere
behandeling. Czyzewski is ervan overtuigd dat mensen geen uitkering nodig
baan en liep tegen administratieve
hebben en geen activering of dagbesteding, maar werk. “Werk geeft zelfrespect
belemmeringen aan waardoor veel
en prestige op, geeft structuur aan de dag. Door te werken worden mensen weer
druk ontstond.
lid van een maatschappelijk systeem en kunnen zij weer relaties opbouwen, hun familie weer onder ogen komen. De politieke discussie wordt teveel vanuit de
In overleg met haar is voorgesteld
oude links-rechts loopgraven gevoerd. Links zegt te snel dat mensen ‘een gouden
om een oriënterend gesprek met een
recht’ hebben op een uitkering, maar veroordelen mensen daarmee tot langdurige
psychosociale begeleider aan te gaan.
uitkeringsafhankelijkheid. Zo ontstaat overdracht van armoede en gezondheids-
Bij dat gesprek werden aantal praktische
problemen van generatie op generatie. Wij hebben de opdracht om het onderste
doelen gesteld, waarbij een zekere
uit de kan te halen.” Hanneke Bakker
ondersteuning nodig leek om deze snel en succesvol te kunnen realiseren. Daartoe werd haar een e-coach traject aangeboden, waarbij via een beveiligd platform op afstand gecommuniceerd kon worden. Afgesproken werd om minimaal 2 keer per week contact te hebben om aan de praktische doelen te kunnen werken.
Na een e-coach traject van één maand bleek mevrouw Kost voldoende tools in handen te hebben om verder te kunnen. In goed overleg is afgesproken dat er maandelijks contact gehouden wordt met de e-coach om de voortgang te bewaken. Parallel aan de e-coaching kon de psychologische behandeling verder gericht en ongestoord doorgaan en binnen 12 sessies succesvol worden
Realiseren politici zich wel dat verslaafden met een ernstige psychiatrische problematiek waarschijnlijk nooit volledig regie over het eigen leven kunnen voeren?
afgerond.
19
Digitale screening en zelfhulp Beter inspelen op mentale belastbaarheid en mogelijkheden
20
Mentale problemen kunnen leiden tot uitval van werknemers of tot bemoeilijking van het (weer) vinden van werk. Het is daarom van het grootste belang om psychische problemen snel te onderkennen en aan te pakken. Digitale screening kan daarbij helpen. Een werkgever heeft het idee dat een werknemer met een mentaal probleem kampt en wil verzuim voorkomen of beperken. Iemand heeft zelf het gevoel dat hij niet lekker in zijn vel zit, maar kan de vinger er niet opleggen en weet niet wat te doen. Een klantmanager ziet bij een uitkeringsgerechtigde dat psychische klachten een belemmering vormen voor goed functioneren en terugkeer op de arbeidsmarkt. In zulke gevallen kan digitale screening op psychische klachten uitkomst bieden. In Nederland kan dat bijvoorbeeld via de Screener, een online vragenlijst die checkt of sprake is van een mentale aandoening. De Screener bevraagt veel voorkomende psychische klachten, met name depressie of angststoornissen. Op basis van de uitslag wordt een eerste beeld verkregen van de aard en ernst van psychische problematiek. Dit beeld kan weer als uitgangspunt dienen voor te nemen volgende stappen. Na een professionele check van de uitslag kan dat bijvoorbeeld zijn: geen vervolgtraject, internetbehandeling, face to face behandeling of nadere diagnostiek.
De Screener
Ontmedicaliseren waar mogelijk
De Screener is in Groot-Brittannië ontwikkeld door
Digitale screening kan ervoor zorgen dat psycho-
de bekende psycholoog Isaac Marks en voor
logische kennis en vaardigheden eerder bij burgers
Nederland aangepast door Pim Cuijpers en
terecht komen, zodat ze daarmee hun eigen leven
Annemieke van Straten van de Vrije Universiteit.
beter onder controle krijgen. GGZ-kennis en
Het instrument wordt sinds ruim een jaar gebruikt
-programma’s worden makkelijker toegankelijk,
door een aantal GGZ-aanbieders, waaronder Mentaal
tegen belangrijk lagere kosten. Hierdoor hoeft minder
Beter en Prezens. Inzet van de Screener is onder-
een beroep gedaan te worden op de duurdere face
deel van een behandeltraject en wordt dus vergoed
to face zorg. Cliënten zijn namelijk overwegend
door degene die de behandeling betaalt, meestal
goed in staat te kiezen wat goed voor hen is.
de zorgverzekeraar, maar bij re-integratie en verzuim
Bovendien helpen online interventies bij de
kan dit bijvoorbeeld ook de gemeente of de
ontmedicalisering van psychische problematiek.
werkgever zijn. Het grote voordeel van digitale
Burgers doen steeds complexere zaken via het
screening is dat de indicatiestelling sterk wordt
internet, zoals bijvoorbeeld het afsluiten van een
vereenvoudigd indien op basis van de uitslag van
hypotheek. De GGZ moet eenzelfde ontwikkeling
de Screener al een traject kan worden aangeboden.
doormaken. Dit leidt tot een overgangsfase, waarin
Aandachtspunt is wel taalvaardigheid, zoals bij
niet iedereen, zowel cliënten als zorgaanbieders, in
alles wat webbased op basis van taal gebeurt.
hetzelfde tempo de verandering doormaakt.
Onvoldoende beheersing van het Nederlands kan
De uitdaging is dan om iedereen de weg naar
voor zowel autochtone als allochtone Nederlanders
goede zorg te blijven wijzen. Zelfhulp dient altijd
een hindernis zijn.
gestimuleerd te worden en dus zoveel mogelijk een
bij vervullen. Psychologische zelfhulp is geen geschikte weg wanneer het vermogen om autonoom te handelen ernstig is aangedaan, bijvoorbeeld door psychoses of ernstige middelenafhankelijkheid. Verder staat screening niet gelijk aan diagnostiek, alhoewel de mate van diagnostiek die screening biedt bij lichtere gevallen voldoende kan zijn. Het is belangrijk dat de screening is ingebed in een keten van professioneel toezicht en waar nodig ondersteuning. De uitslagen van screening bieden relevante informatie voor de
Casus
onderdeel te zijn van behandelingen. Internetbehandelingen kunnen daar een grote rol
Werken en E-health De heer Faas liep in zijn functie op het
professional als deze later toch een intake zou gaan doen. Screening is daarmee een waarde-
werk aan tegen eigen onzekerheden
volle stap in een getrapte benadering van diagnostiek en interventies.
in een snel veranderende organisatie, waar gereorganiseerd werd in het
Het principe van digitale screening, toewijzen naar een traject en monitoren van de voortgang
kader van economische maatregelen.
is breed toepasbaar, dus ook bij re-integratie en participatie. De gebruikte screenings-
Hij werd toenemend vermoeid en sliep
vragenlijsten moeten dan wel worden aangepast aan deze specifieke doelstelling. In de
slecht, had minder eetlust, kreeg last
praktijk wordt de relatie met werk en re-integratie al gelegd. In behandelvoorstellen
van spanningsklachten en somberheid
is waar nodig aandacht voor werk en participatie. Met gemeenten, UWV, werkgevers en
en merkte dat hij zich terugtrok en
re-integratiebedrijven worden deze toepassingen verder uitgewerkt.
steeds minder activiteiten ging ondernemen. Dit liet hij op zijn werk niet
Henk Maasson
zien, waardoor hij een afstandelijke
Psy Health Direct
houding leek te hebben tegenover zijn medewerkers.
Digitale screening plaatst de cliënt vanaf het begin in een andere, actieve rol
Hij wilde dit graag aanpakken maar wilde niet dat men op het werk hier van wist. Via internet ging hij op zoek naar mogelijkheden, kwam terecht op de site van Mentaal Beter en nam per mail contact op. Mentaal Beter heeft hem eerst een screening online aangeboden en een telefonisch interview. Hieruit bleek dat de heer Faas last had van een matig ernstige depressie en dat hij goed te behandelen was met een e-health programma en psychologische begeleiding op afstand. Daar stond hij voor open, ook omdat hij hier in zijn eigen tijd mee aan de slag kon gaan. Na acht sessies via het e-health programma Beating the Blues in combinatie met e-coaching bleek dat hij goed op weg was naar herstel. De heer Faas sliep beter, ondernam meer buiten de deur en voelde zich minder somber. Hij vond het wel prettig om nog in contact te blijven met de e-coach voor nazorg. Hij is er trots op dat hij dit zelf heeft aangepakt en dat het hem gelukt is om nauwelijks te verzuimen op zijn werk.
21
Hogere transparantie, hogere doelmatigheid en beter maatwerk door ROM
In de GGZ wordt meer en meer systematisch gemeten wat de effecten van een behandeling zijn via Routine Outcomes Measurement (ROM). Toepassen van ROM is voor gemeenten een waardevol hulpmiddel bij arbeidstoeleiding, maatschappelijke participatie en begeleiding. Het vergroot het inzicht in de effecten van interventies.
Sinds een aantal jaren neemt de inzet van gevalideerde meetinstrumenten in de curatieve GGZ een enorme vlucht, onder meer omdat de zorgverzekeraars inzicht willen krijgen in de effectiviteit van psychologische behandelingen. Want zelfs voor psychologen vormt het onderkennen van de aard en ernst van psychische problematiek alsmede van de veranderingen in het psychische en mentale functioneren een uitdaging. Psychologen maken daarbij dankbaar gebruik van testinstrumenten in de vorm van gevalideerde vragenlijsten die door de klant zelf worden ingevuld. Dergelijke
22
meetinstrumenten evalueren de effecten van een behandeling en worden gebruikt bij het zogeheten Routine Outcomes Measurement (ROM). Ook voor de gemeente kan ROM-men van waarde zijn bij het begeleiden van diverse klantgroepen. De aanpak van re-integratie is aan grote veranderingen onderhevig. Klanten moeten sneller en met inzet van minder publieke middelen naar werk. Eigen verantwoordelijkheid moet beter benut worden. De weg naar werk moet zo kort mogelijk zijn; als er behoefte is aan een (zo tijdelijk mogelijke) extra ondersteuning of inwerkperiode, dan vindt dat bij voorkeur op een werkplek plaats, en niet meer als (voor)traject richting werk. De populatie die gebruik maakt van extramurale, tweedelijns GGZ blijkt qua gemiddelde ROM-scores goed overeen te komen met de groep mensen in de bijstand. Dat is ook weer niet zo verrassend, gelet op de moeilijke situatie waarin mensen in de bijstand zich bevinden en gegeven het feit dat ongeveer de helft van de mensen
Meten is weten
in de bijstand matig ernstige tot ernstige psychische klachten heeft die de zelfredzaamheid en het effectief nemen van de eigen verantwoordelijkheid fors beperken. Ook in de WMO zitten bepaalde subgroepen waarbij reductie van psychische klachten en verbeteringen in het mentale welzijn en functioneren van groot belang zijn.
Wat is ROM?
ROM en gemeenten
ROM is het meten van het effect van een interventie
Voor de klanten van de gemeente lijkt een instru-
door een nulmeting en eindmeting naast elkaar te
ment dat de eerste twee domeinen meet het
leggen, waarbij in de meting vooral gekeken wordt
meest interessant. Het domein van psychische
naar parameters die echt relevant zijn voor het
klachten is voor minstens 50% van de doelgroep in
dagelijkse functioneren, de zogeheten ‘outcomes’.
de bijstand zeer actueel, evenals voor een grote
Het gaat dan bijvoorbeeld om het meten van de
subgroep die begeleiding ontvangt. Het domein
klachten(last), het welzijn, het functioneren in
van (gebrekkig) functioneren is in feite voor ieder-
diverse leefgebieden en de algehele kwaliteit
een in de bijstand relevant. Het meten van functi-
mensen met grote afstand tot de
van leven. ROM staat inmiddels ook voor Routine
oneren kan een belangrijke rol spelen. Uitstroom
arbeidsmarkt geplaatst worden.
Outcomes Monitoring, waarbij ook tijdens een
naar werk is een belangrijke, maar ook zwart-wit
individueel traject nadrukkelijk op de uitkomsten
uitkomst. De treden van de participatieladder
wordt (bij)gestuurd.
geven een te weinig gedetailleerd beeld. In aan-
opgesteld aan de hand van een
vulling daarop is het nuttig te weten of bij klanten
intake en observatie op een werkplek
ROM in Parkstad In Parkstad wordt sinds januari 2012 ROM ingezet in een project waarin
In dat project wordt een diagnose
Bij ROM wordt een vragenlijst op meerdere
die (nog) niet zijn uitgestroomd hun welzijn en
momenten door de klant zelf ingevuld. Het invullen
functioneren wel verbeterd zijn, waarmee wellicht
van een vragenlijst leidt tot een score die vervolgens
ook hun werkvermogen en kans op uitstroom ver-
snel bleek dat de ROM nulmeting
vergeleken kan worden met normwaarden voor
beterd zijn. Evenzeer van belang is om bij klanten
belangrijke informatie opleverde
een normale populatie of een specifieke populatie,
die wel zijn uitgestroomd nader inzicht te krijgen in
zoals mensen die gebruik maken van extramurale
de kans op duurzame uitstroom, opdat zo nodig
GGZ of mensen die zijn opgenomen in een GGZ
nog extra stappen gezet kunnen worden. Inzicht in
psychische belastbaarheid bij bijna
instelling. Er zijn verschillende, wetenschappelijk
de domeinen van ROM verschaft bovendien infor-
50% van de klanten. Deze knelpunten
gevalideerde vragenlijsten beschikbaar. De keuze
matie om beslissingen te nemen over het diagnos-
vormen een belangrijke risicofactor
is afhankelijk van de doelgroep, haar kenmerken,
tisch proces, de eventueel in te zetten interventies,
en wat men wil evalueren.
en zeker ook om het eigen aandeel en verantwoor-
gedurende 3 tot 4 maanden. Al
met betrekking tot knelpunten in de
voor het voltooien van het individuele
delijkheid van de klant bespreekbaar te maken. De
traject. De ROM nulmeting bleek
Globaal genomen zijn er drie hoofddomeinen
klant kan immers op meerdere vlakken zijn of haar
bruikbare indicaties op te leveren
waarop een ROM instrument zich richt:
gedrag veranderen en daarmee een gunstig effect hebben op het eigen functioneren en eigen vitali-
1.
voor een verdieping van de diagnose
Psychische klachten (symptomen,
teit en werkvermogen. Argonaut Advies (onderdeel
aan de kop van het project. Die verdieping vindt plaats in de vorm
psychische problemen)
van Interhealth) heeft inmiddels een aantal veel-
2.
Functioneren en welzijn
belovende pilots gestart waarbij ROM ook bij ge-
3.
Kwaliteit van leven
meenten wordt ingezet.
van psychologische onderzoeken, waarna uitspraken over psychische
Huub Houben
belastbaarheid, deelname aan trajecten en mogelijke inzet van voorliggende voorzieningen gedaan worden.
23
Adrie Goedendorp Tijdens haar opleiding tot goudsmid ontdekte Adrie Goedendorp (1960) haar interesse in tekenen. Ze ging aquarelleren en volgde diverse cursussen. Uiteindelijk stopte ze haar opleiding en werd toegelaten op de kunstacademie. Na haar propedeuse kon ze de druk niet meer aan en werd zij anderhalf jaar opgenomen in een therapeutische gemeenschap, waar zij wel bleef schilderen. Na een langere periode zonder inspiratie besloot ze haar creativiteit weer ruimte te geven en kwam in 2008 bij atelier Herenplaats terecht. In haar werk staat de lijnvorming centraal. Adrie maakt abstracte werken waarin bij nadere beschouwing toch enige figuratie naar voren komt.
24
Galerie Atelier Herenplaats Herenplaats biedt atelierruimte aan kunstenaars met een verstandelijke beperking en een psychiatrische achtergrond en ondersteunt hen bij de zakelijke kant van hun beroep. Een deel van de kunstenaars is al sinds de oprichting in 1991 aan Herenplaats verbonden. Regelmatig treedt het collectief naar buiten, niet alleen met exposities, maar ook door het geven van lezingen, presentaties en workshops. Herenplaatskunstenaars werken ook in opdracht voor particulieren, gemeentelijke instanties en bedrijven. Herenplaats heeft een galerie en een artotheek in het culturele hart van Rotterdam. Daarnaast organiseert Herenplaats exposities en kunstprojecten in binnen- en buitenland. Voor mensen met beeldend talent en een
www.herenplaats.nl
verstandelijke beperking of psychiatrische achtergrond heeft Herenplaats een aangepaste kunstvakopleiding ontwikkeld.
