NR.7 INTEGRAAL ONDERWIJSPROJECT VLIEGLESSEN VAN EEN VLEGEL VLIEGLESSEN VAN EEN VLEGEL

N A V N L E E S G S E E L L V VLIEG EEN

NR.7

INTEGRA

RWIJSP AL ONDE

ROJECT

VLIEGLESSEN VAN EEN VLEGEL


IN DIT NUMMER INLEIDING VOOR DE LEERKRACHT.............................................................................................................................................3 DE VLIEGLESSEN.......................................................................................................................................................................7 Overzichtstabel lestips.......................................................................................................................................... 9 UITGEWERKTE LESTIPS PER STAP............................................................................................................................................ 11 1. Stap een: het verhaal voorlezen.....................................................................................................................11 1.1 Tips bij het voorlezen van het boek in de klas (voor de tweede en derde graad). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 1.2. Verteltips (voor de eerste graad). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

2. Stap twee: vliegtechniek................................................................................................................................ 14 2.1. Initiatie in het vliegen - les 1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Bijlage X (verhaalfragmentjes , initiatie in het vliegen - les 1). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

Inschrijvingsformulier voor de Vlieglessen van een Vlegel...................................................................23 Invulblad leren vliegen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24

2.2. Initiatie in het vliegen - les 2......................................................................................................................25 Vliegopdrachten Y bij initiatieles 2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 VLUCHTVERSLAG Y. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

3. Stap drie: vliegen in opdracht van Vlegel................................................................................................31 3.1. Vliegles 1 – Mag ik jullie voorstellen: Vlek, Vlegel en Roelanda! . . . . . . . . . . . . . . 31 Vliegopdrachten bij vliegles 1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 VLUCHTVERSLAG nr. 1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34

Herken een ‘vogelsoort’ zoals het hoort!......................................................................................................37 Identiteitskaart wilde eend............................................................................................................................... 39 Identiteitskaart roerdomp................................................................................................................................. 40 3.2. Vliegles 2 – Zeg niet zomaar vijver tegen MIJN vijver! We vliegen boven Bokrijk door tijd en ruimte.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 Vliegopdrachten bij vliegles 2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 VLUCHTVERSLAG nr. 2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

Identiteitskaart wilde eend............................................................................................................................... 47 Identiteitskaart roerdomp................................................................................................................................. 48 3.3. Vliegles 3 – Expeditie Vlegelson. Op expeditie in en rond de vijvers! . . . . . . . . . 49 Vliegopdrachten bij vliegles 3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 VLUCHTVERSLAG nr. 3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 Het vijvergebied in Bokrijk onder de loep. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55 3.4. Vliegles 4 – S.O.S. fam. R.Oerdomp vermist! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 Vliegopdrachten bij vliegles 4. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59 VLUCHTVERSLAG nr. 4 - vervolg. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

Interview met een natuurbeschermer ......................................................................................................... 63 3.5. Vliegles 5 – Vliegen boven de wereld Zeg niet te snel: ik weet het wel! . . . . . . 65 Vliegopdrachten bij vliegles 5. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67 VLUCHTVERSLAG nr. 5. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 3.6. Vliegles 6 – Vliegen boven de mens Zeg niet te gauw: ik ken jou! . . . . . . . . . . . 71 Vliegopdrachten bij vliegles 6. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 VLUCHTVERSLAG nr. 6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 3.7. Vliegles 7 – Vliegen boven onze maatschappij Echt is niet slecht! Kunstmatig is maar matig… . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 Vliegopdrachten bij vliegles 7. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 VLUCHTVERSLAG nr. 7. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80 3.8. Vliegles 8 – Een vlegel met pit blijft altijd fit! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 3.9. Vliegles 9 e.v. – Vrije vlucht!. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83

4. Stap vier: vliegexamen...................................................................................................................................85 4.1. Examenles 1 – Vliegen in opdracht van Vlegel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85 VliegEXAMENopdrachten Z bij examenles 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87 4.2. Examenles 2 – Een vlegelvers is altijd vers! . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 Examenformulier - Vlieglessen van een Vlegel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91

Het vlegelvers.........................................................................................................................................................92 5. Stap vijf: Uitreiking van de vliegbrevetten............................................................................................. 95 Vliegbrevet van Vlegel........................................................................................................................................97 SPIEKBRIEF VOOR DE LEERKRACHT....................................................................................................................................... 99 oplossingen bij de kennisvragen van de vluchtverslagen.................................................................... 99

Dit project kan je kaderen binnen de MOS-werking in je school

Milieuzorg Op School

Colofon De deputatie van de provincieraad van Limburg, Herman Reynders, gouverneur-voorzitter; Marc Vandeput, Ludwig Vandenhove, Igor Philtjens, Frank Smeets, Jean‑Paul Peuskens, Inge Moors, gedeputeerden, en Renata Camps, provinciegriffier Eindredactie: Bertie Vanderlee (PNC)

Coverillustratie: Kim Duchateau Grafisch ontwerp: Dion Boodts - Grafische Producties, Informatie en Communicatie, provincie Limburg Verantwoordelijke uitgever: Johan Van den Broek, Provinciaal Natuurcentrum, Craenevenne 86, 3600 Genk E-mail: [email protected] Website: www.pnc.be D/2014/5857/029

INLEIDING VOOR DE LEERKRACHT Enkele voorbeelden: project in maxi-, midi-, miniformaat! Maxiproject Meester Dirk geeft les in het 4de leerjaar. Hij koos de jeugdboekenweek uit als periode om met dit project te werken. Eerst leest hij het boek helemaal voor gedurende de laatste kwartiertjes van de dag (stap een). Nadien geeft hij de twee initiatielessen zoals in stap twee staat aangegeven. Hij geeft twee vlieglessen uit stap drie. Als vliegexamen (stap vier) brengt de klas een studiebezoek aan Bokrijk, waar ook een speciale Vlegelroute is uitgewerkt. Vervolgens schrijven de kinderen hun vlegelvers. Met die vlegelverzen (aangevuld met knutselwerkjes) bouwen ze een kleine tentoonstelling en bij de ‘plechtige opening’ van die tentoonstelling reikt de directrice de vliegbrevetten (stap vijf) uit! Omdat meester Dirk tijdens het lanceringsjaar met dit project werkt, kan hij de vlegelverzen dan insturen voor de nationale poëziewedstrijd. Alles bij elkaar heeft meester Dirk met dit project gedurende vier weken op verschillende momenten gewerkt. Het bezoek aan Bokrijk stond toch al in de schooltraditie ingeschreven, dus dat was geen nieuwigheid. De vlegelroute op het terrein zelf uiteraard wel.


Midiproject Juf Kim staat in het 6de leerjaar. Ze vond vooral de aansluiting bij de leerdoelen uit ‘leren leren’ interessant. Ze heeft delen van het verhaal zelf voorgelezen (stap één) maar af en toe moesten de leerlingen een hoofdstuk thuis lezen (kopieën). Nadien heeft de klas alleen het vliegschema uit stap twee doorgenomen (ze begrepen het snel), zodat de klas eigenlijk bijna direct naar stap drie kon overgaan. Juf Kim koos twee lessen uit die wat dieper graven (vliegles 6 en 7) en genoeg uitbreidingssuggesties hadden voor haar klas. Ze liet haar leerlingen zeer zelfstandig werken in de groepjes hoogvliegers en laagvliegers. Tot slot hebben ze zich bekwaamd in het maken van vlegelverzen (stap vier). De leerlingen hebben uiteindelijk hun definitieve vlegelvers thuis afgewerkt (als huistaak) en er was een mooi maar kort afrondend moment waarbij de leerlingen deze verzen voordroegen. De vliegbrevetten (stap vijf) liet juf Kim achterwege. Juf Kim heeft gedurende 14 dagen op bepaalde momenten met het project gewerkt. Miniproject Juf Annelies is leerkracht van het 1ste leerjaar. Omdat de andere klassen op school met het project werkten, heeft zij het verhaal zelf thuis gelezen. Met de voorleestips uit stap een voor het 1° en 2° leerjaar kon ze dan op één namiddag het verhaal vertellen (ze heeft daarbij de aangeduide fragmentjes voorgelezen) en de kinderen een tekening laten maken over het verhaal.

De doelgroep van dit educatief project • Het project en de handleiding zijn in de eerste plaats bedoeld voor het 3de en 4de leerjaar van het basisonderwijs. In stap drie zijn vliegles 1 en 3 speciaal voor hen uitgewerkt. • Leerlingen van het 5de en 6de leerjaar kunnen het project volgen zoals bij het 3de en 4de leerjaar maar voor stap drie zijn àlle vlieglessen geschikt. In de lessen die voor het 3de en 4de leerjaar zijn uitgewerkt, vind je immers uitbreidingstips aangeduid met * voor de 3de graad. • Voor leerlingen van het 1ste en 2de leerjaar is de technische drempel in verband met lezen en begrijpen een hindernis, maar er zijn enkele suggesties voor leerkrachten die van Vlieglessen van een Vlegel toch een schoolproject willen maken! In de overzichtstabel even verderop vind je alle lessuggesties op een rijtje met daarbij een aanduiding voor welke doelgroep (welke graad) telkens lestips zijn opgenomen. Een voorbeeld: √ 1-2 √ 3-4 5-6 In dit voorbeeld is de lessuggestie interessant voor de 1ste en 2de graad.

INTEGRAAL ONDERWIJSPROJECT

3

De doelstellingen van dit educatief project Verwondering als uitgangspunt: natuureducatie op een originele manier, vanuit de verwondering aanbrengen. Taal als middel en als doel: literatuur en poëzie verbinden met natuureducatie. Leerstofvervangend project: een integraal onderwijsproject aanbieden dat rechtstreeks aansluit bij de eindtermen van het gewone basisonderwijs, zodat het niet supplementair is voor leerkrachten. Het project kan perfect aansluiten bij enkele traditioneel sterke periodes in het basisonderwijs zoals de jeugdboekenweek, de week van het bos, de poëziedag, enz. Horizontale samenhang: natuureducatie integreren met andere leergebieden en domeinen: lesonderwerpen en doelstellingen uit wereldoriëntatie natuur / mens / maatschappij / tijd / ruimte / technologie, verbinden met lesonderwerpen en doelstellingen uit de Nederlandse taal in alle aspecten. Bovendien komen ook lesonderwerpen en doelstellingen uit muzische vorming, levensbeschouwing, lichamelijke opvoeding en wiskunde aan bod. (zie overzichtstabel met aanduiding eindtermen per lessuggestie) Werken aan leergebiedoverschrijdende eindtermen: via het ‘vliegen in opdracht van Vlegel’ wordt speciaal gewerkt aan het ‘leren leren’ en ‘sociale vaardigheden’. (zie tabel) Multiperspectiviteit eenvoudig werkbaar maken: kinderen zullen ontdekken dat er niet één juiste zienswijze is m.b.t. de werkelijkheid (en het thema van de les) maar dat veel verschillende invalshoeken telkens aanvullende informatie opleveren en/of genuanceerder doen denken...! Kinderen zullen aanvoelen dat de verschillende vakken op school niet over verschillende werkelijkheden gaan, maar allemaal andere wegen zijn door dezélfde boeiende werkelijkheid! Differentiatie mogelijk maken: in sommige klassen kan de leerkracht bepaalde vliegopdrachten klassikaal uitvoeren. Andere klassen zullen sterker staan om de vliegopdrachten allemaal in kleine groepjes zelfstandig uit te voeren. Door de verschillende ‘vliegopdrachten’ bewust aan bepaalde leerlingen te geven kan men differentiëren in functie van belangstelling, tempo en capaciteiten. Bovendien is aan de vliegopdrachten vaak een ‘EXTRA’-opdracht toegevoegd, die facultatief is.

De vijf stappen in het educatief project: Het voordeel van dit project is dat je er als leerkracht je eigen weg in kan zoeken. Je kan een hele projectweek (of meer!) vullen, maar je kan er ook een beperkter project van maken. Toch raden we je aan volgende stappen sowieso in je project in te bouwen: Stap een: het hele verhaal in de klas lezen (allerlei tips om een boek samen te lezen) Stap twee: vliegtechniek (Vlegel leert de klas ‘vliegen’ boven de werkelijkheid, ook als je geen vleugels hebt; met ‘proefles’) Stap drie: vliegen in opdracht van Vlegel (de klas krijgt per vliegles telkens ‘vliegopdrachten’ om een lesonderwerp te verkennen; maak je eigen keuze uit de verschillende vlieglessen, en maak ook telkens je eigen keuze in de vliegopdrachten. Tip: kies altijd minstens één vliegopdracht voor hoogvliegers en minstens één vliegopdracht voor laagvliegers.) Stap vier: het vliegexamen (natuurexploratie met opdrachten, nadien vlegelvers maken) Stap vijf: uitreiking van de vliegbrevetten.

4


Een leuke methode om in de klas te leren: vliegen in opdracht van Vlegel Vlegel is een bijzondere leraar. Hij is een wilde eend maar kan zelf niet vliegen. Toch geeft hij vlieglessen aan Vlek. Vlek is een eend die heel graag vliegt. Vlek en Vlegel hebben een missie: opsporen waar Roelanda, de laatste roerdomp van hun vijvergebied, zich verschanst heeft. Om deze missie waar te maken geeft Vlegel in het boek allerlei vliegopdrachten aan Vlek. Door hoog en laag boven de werkelijkheid te vliegen ziet Vlek alles telkens anders. Na haar vlucht bespreekt ze haar ontdekkingen uitgebreid met Vlegel. Zo leren ze samen veel over de wereld en kunnen ze hun missie uiteindelijk ook tot een goed einde brengen. Vliegen boven de wereld is intens leren. Mensen kunnen het ook, al is het niet met vleugels: wij kunnen vliegen in ons hoofd, in onze verbeelding, en hebben hiertoe allerlei hulpmiddelen: het boek Vlieglessen van een Vlegel, documentatie rond allerlei thema’s, naslagwerken, het internet, de bibliotheek, interviews met ‘deskundigen’, onderzoek in de natuur, enz. En liefst nog van alles een beetje!


Vlegel wordt in dit project ook ONZE vliegleraar. Hij geeft iedere les een nieuwe ‘missie’ (lesonderwerp als uitdaging geformuleerd) die de klas moet volbrengen. Daartoe krijgen de kinderen per les/missie een aantal concrete vliegopdrachten (lees: exploratieopdrachten) die de kinderen in groepjes uitwerken. • Sommige kinderen zullen ‘hoog’ boven het lesthema moeten vliegen, d.i. veel en brede terreinen tegelijk overschouwen, verbanden leren ontdekken. • Sommige kinderen zullen ‘laag’ boven het lesthema vliegen, d.i. een detail uitspitten, één element dieper onderzoeken. Door de ontdekkingen van zowel de ‘hoogvliegers’ als de ‘laagvliegers’ bijeen te brengen komt de klas veel te weten over één thema. De bevindingen van ieder groepje worden klassikaal op het ‘vluchtverslag’ genoteerd. Onderaan het vluchtverslag bevindt zich een geheimzinnig en onvolledig vlegelvers over het lesthema. Het werk van elk groepje wordt beloond met een van de ontbrekende verswoorden. Op het einde van de vliegles kan het vlegelvers dus vervolledigd worden. Het brengt een doordenker over de missie binnen in de klas. Als de klas deze doordenker begrijpt, is het doel bereikt! In stap 2 is er een ‘proefles’ voorzien om dit systeem onder de knie te krijgen.

SAMENVATTEND BASISSCHEMA VOOR IEDERE VLIEGLES

Onze missie  Vliegopdrachten van Vlegel uitvoeren • groepen hoogvliegers • groepen laagvliegers  Vluchtverslag samen invullen  Vlegelvers ontcijferen !


5

De vlegelverzen

Een vlegelvers is geen fastfood-maal Op vlegelverzen moet je broeden De wereld grijp je nooit helemaal Je kan alleen soms iets vermoeden In het boek worden de ‘vlegelverzen’ aangebracht. In vlegelverzen is altijd een vlegel aan het werk. Iemand die niet gauw tevreden is en anders durft zijn of denken dan de anderen. Iemand die boven de werkelijkheid en boven de natuur wil vliegen om het leven beter te begrijpen. In vlegelverzen spreekt een vlegel zijn bevindingen uit. Vlegelverzen zijn dan ook het middel bij uitstek om uit te drukken wat je tijdens je exploratie van de natuur (natuureducatie) ontdekt hebt. Taalkundig zijn er weinig regels waar de vlegel-dichter zich aan moet houden. Alles kan: kort of lang, rijm of geen rijm… Een vlegelvers is altijd vers Het zit vol nieuwe gedachten Maar in mijn taal maak ik een vlek Iets wat we niet verwachten Vlegelverzen respecteren wel altijd één regel: in ieder vers zit ergens een taalkundige vlegel… Een belangrijk woord dat heel onverwacht gekozen is, of in een andere kleur of lettertype staat, of een woord dat door een symbool vervangen is … of… De vlegel-dichter vindt zelf wel uit waar hij het vlegeltje in zijn vers zet…

6


DE VLIEGLESSEN

VLIEGLESSEN VAN EEN VLEGEL INTEGRAAL ONDERWIJSPROJECT

7

8


Overzichtstabel lestips gebruikte afkortingen eindtermen: zie onderaan tabel LESSEN THEMA DOELLEERGEBIEDGEBONDEN GROEP EINDTERMEN

STAP 1: HET VERHAAL IN DE KLAS LEZEN VLIEGLESSEN Het BOEK lezen in de VAN EEN klas tijdens voorleesVLEGEL kwartiertjes OF het verhaal vertellen

1-2 √ 3-4 √ 5-6

STAP 2: VLIEGTECHNIEK (leren vliegen in opdracht van Vlegel) Overgang naar stap 2 Knutselwerk over thema ‘vliegen’+ tentoonstelling 1-2 √ 3-4 √ 5-6

LEERGEBIEDOVERSCHRIJDENDE EINDTERMEN

BIJDRAGE IN DE MAP

LO MV NE 2.5, 3.5, 4.6, 4.7, 4.8 FR WO WI

LL SV 2

Voorlees- en verteltips p. 12-13

LO MV 1.4, 1.5, 6.3, 6.4, 6.5 NE FR WO 2.4, 2.5, 2.6, 2.7, 2.8 WI

LL 5 SV 1.4, 3

Lestips p. 14


Initiatieles 1 initiatie in het vliegen

Motivering en opwarming lln (deel 1) 1-2 Werken met fragmenten √ 3-4 van het boek rond ‘vliegen’ √ 5-6 en ‘ontdekken’ (deel 2)

LO LL 3 MV SV 1.2, 1.5, NE 2.3, 2.5, 2.6, 3.4, 3.5, 1.6, 2, 3 4.1, 4.4, 4.5, 4.7, 4.8, 6.3 FR WO WI 2.1, 4.2

Lestips p. 15-16 Bijlagen X leerkr. p. 17 tot 22 Bijlagen leerling: inschrijvingsformulier p. 23 en invulblad ‘leren vliegen’ p. 24

Initiatieles 2 initiatie in het vliegen

Aanleren en uitproberen van technieken voor het ‘vliegen in opdracht van Vlegel’

LO LL 2, 4, 5, 6 MV SV 1.2, 1.5, NE 1.5, 1.6, 2.2, 2.3, 2.5, 2.6, 1.6, 2, 3 3.4, 4.1, 4.4, 4.7, 4.8, 6.3 FR WO 1.11, 3.3, 5.8, 6.1, 6.10 WI 2.4, 2.8, 3.7, 4.2

Lestips p. 25-26 Vliegopdrachten Y bij initiatieles 2 p. 27 Vluchtverslag Y p. 28-30

1-2 √ 3-4 √ 5-6

STAP 3: VLIEGEN IN OPDRACHT VAN VLEGEL (thema’s uit het boek) Vliegles 1 Vogelsoorten via hun LO Mag ik jullie voorstelkenmerken leren onder 1-2 MV len: Vlek, Vlegel en scheiden. √ 3-4 NE Roelanda De eend, de roerdomp en √ 5-6 hun kenmerken FR WO WI Vliegles 2 Limburg, Bokrijk en het Zeg niet zomaar ‘vijver’ westelijk vijvergebied in tegen MIJN vijver! We Bokrijk vliegen boven Bokrijk door tijd en ruimte.

Vliegles 3 Biotoop de vijver: fauna Expeditie Vlegelson. en flora Op expeditie in en rond de vijvers!

LO MV NE FR

= = = =

lichamelijke opvoeding muzische vorming Nederlands Frans

1-2 3-4 √ 5-6

1-2 √ 3-4 √ 5-6

LL 1, 2, 3, 6 1.2, 1.4, 1.5, 3.3, 3.6, 6.4 SV 1.5, 2, 3 1.3, 2.3, 3.4, 3.5, 4.1, 4.6, 5

Lestips les 1 p. 31-32 Vliegopdrachten les 1 p. 33 Vluchtverslag les 1 p. 34-36 Informatie en doc. les 1 p. 37-40

1.1, 1.3, 7 4.2

LO MV 3.3, 3.6 NE 2.3, 2.6, 2.10, 3.2, 3.4, 3.5, 3.6, 4.2, 4.4, 4.5, 4.7, 4.8, 5, 6.1, 6.2 FR WO 3.2, 3.4, 3.7, 4.6, 5.8, 6.1, 6.1.bis, 6.4, 6.7, 6.11, 6.16, 7 WI 2.4, 2.11, 4.2

Lestips les 2 p. 41-42 LL 2, 3 SV 1.1, 1.2, 1.5, Vliegopdrachten les 2 p. 43

2, 3

Vluchtverslag les 2 p. 44-46 Informatie en doc. les 2 p. 47-48

LO MV 1.4, 1.5 NE 2.3, 3.5, 4.1, 4.4, 5 FR WO 1.1, 1.2, 1.4, 1.5, 1.19, 2.4, 2.5, 2.6, 7 WI 1.29, 2.2, 2.9, 3.2, 4.2

LL 2, 3


WO WI LL SV

= = = =

SV 1.5

wereldoriëntatie wiskunde leren leren sociale vaardigheden


9

Vliegles 4 Uitstervende diersoorten in S.O.S. fam. R. Oerdomp Vlaanderen en het belang 1-2 vermist! van natuurreservaten, 3-4 strijd voor natuurbehoud √ 5-6

LO LL 2, 3 MV 1.3, 1.4, 1.6, 3.3, 5.1, 5.4, SV 1.5, 1.6, 5 6.4 NE 2.3, 2.5, 3.4, 3.5, 4.4, 4.6, 6.1, 6.3 FR WO 1.1, 1.2, 1.4, 1.18, 1.19, 7 WI

Vliegles 5 Vliegen boven de wereld. Zeg niet te snel: ik weet het wel!

De realiteit heeft vele uitzichten en betekenissen; ieder nieuw inzicht verrijkt.

LO MV 1.2, 5.1, 6.1 NE 2.6, 3.5, 4.4, 4.6, 6.3 FR WO 4.8, 4.15, 5.8, 6.9 WI

LL 1, 2, 3 SV 1.5, 1.6

Lestips les 5 p. 65-66 Vliegopdrachten les 5 p. 67 Vluchtverslag les 5 p. 68-70

Vliegles 6 Vliegen boven de mens. Zeg niet te gauw: ik ken jou!

De verschillende sociale rollen van de mens. De verschillen tussen mensen werken aanvullend. (sàmen sterk)

LO MV 6.4 NE 1.6, 2.3, 2.7, 3.5, 4.4, 4.6, 4.8, 5, 6.5 FR WO 3.4, 4.8 WI

LL 2, 3 SV 1.2, 1.3,


Vliegles 7 Vliegen boven de maatschappij. Echt is niet slecht, kunstmatig is maar matig…

Nadenken over de westerse consumptiemaat- 1-2 schappij en de ingrepen 3-4 van de mens √ 5-6

LO MV 1.3, 5.4 NE 2.3, 3.5, 4.4, 4.6 FR WO 1.9, 1.11, 4.4, 4.5, 4.6, 4.8, 5.8, 6.9 WI

LL 2, 3 SV 1.4, 1.5,

Vliegles 8 Een vlegel met pit blijft altijd fit!

Sport en spel met Vlegel

LO 1.1, 1.2, 1.6, 1.11, 1.12, 1.14,1.16, 1.17, 1.18, 1.19 MV NE FR WO WI

LL

Vliegles 9 e.v. Vrije vlucht

Vrije lesonderwerpen naar keuze uit leefomgeving lln.

LO MV NE FR WO WI

LL SV

Lestips les 9 e.v. p. 83

Examenles 1 Vliegen in opdracht van Vlegel

Wandeling door de natuur met exploratie-opdrachten van Vlegel

LO 1.23, 2.3 MV NE 3.4, 4.1 FR WO 1.2, 1.4, 1.12, 1.18, 3.2, 5.5, 5.8, 5.9, 6.13 WI

LL 3 SV 1.2, 1.5,

Lestips p. 85-86 Vliegexamen-opdrachten Z p. 87

Examenles 2 Een vlegelvers is altijd vers!

Een persoonlijk vlegelvers schrijven a.h.v. vluchtverslag examenles 1.

LO MV 6.1, 6.3 NE 4.4, 4.7, 4.8, 6.3 FR WO WI

LL

LO MV 3.1, 3.3, 3.5, 3.6, 3.7, 6.3, 6.4, 6.5 NE 5 FR WO 2.4, 2.10, 6.6 WI

LL

10

= = = =

1-2 3-4 √ 5-6

√ 1-2 √ 3-4 √ 5-6

STAP 5: UITREIKEN VLIEGBREVETTEN ! Slotmoment Voordracht vlegelverzen Uitreiking brevetten Receptie

LO MV NE FR

1-2 3-4 √ 5-6

lichamelijke opvoeding muzische vorming Nederlands Frans

1-2 √ 3-4 √ 5-6

1-2 √ 3-4 √ 5-6

1-2 √ 3-4 √ 5-6

1-2 √ 3-4 √ 5-6

WO WI LL SV

= = = =

1.5, 1.6, 3

1.6



Lestips les 8 p. 83

SV 1.2, 3

1.6, 2, 3

SV 1.4, 1.9

SV 1.2, 1.3, 2,

Lestips p. 89-90 Examenformulier p. 91 Informatie en documentatie vlegelvers p. 92-94

Lestips p. 95 Vliegbrevet p. 96

3

wereldoriëntatie wiskunde leren leren sociale vaardigheden


UITGEWERKTE LESTIPS PER STAP 1. Stap een: het verhaal voorlezen “Ik heb het boek gedurende 14 dagen telkens tijdens het laatste kwartiertje van de dag voorgelezen. De kinderen hingen letterlijk aan mijn lippen en werkten ‘s namiddags sneller door om het voorleeskwartiertje toch maar niet te moeten missen. Het voorlezen zelf zorgde telkens voor een intens en bijna ingetogen moment in mijn klas. Ik ben er helemaal voor gewonnen.”(leerkracht 4de leerjaar) “Toen ik al enkele dagen uit het boek had voorgelezen, kwam een moeder me aan de schoolpoort opzoeken. Haar dochter was eventjes ziek en had thuis maar één zorg geuit: zou de juf nu wachten om het volgende hoofdstuk voor te lezen tot zij weer genezen was?” (leerkracht 3de leerjaar)

Voorlezen: een aanrader Het boek in zijn geheel voorlezen lijkt misschien een onmogelijke opdracht. Er zijn echter veel argumenten om het wél te doen.


• Het geeft extra kleur aan het contact tussen leerkracht en leerlingen. • Het heeft een positief effect op de sfeer in de klas. Kinderen voelen zich samen betrokken bij hetzelfde verhaal. Ze speculeren over de afloop van het verhaal. De hoofdpersonages worden spontaan in spelletjes verwerkt, enz. • Mooi horen voorlezen en aangename voorleesmomentjes meemaken, werkt uiteraard leesbevorderend. Het verschil in technisch leesniveau tussen de kinderen wordt opgeheven.


11

1.1 Tips bij het voorlezen van het boek in de klas (voor de tweede en derde graad) Reserveer telkens het laatste kwartiertje van de dag voor het voorlezen. Dit vooruitzicht kan kinderen aanmoedigen om beter door te werken! Tijdens een bijzonder zware lesdag zou de belofte om het voorleeskwartiertje te verdubbelen (per uitzondering) ook wel eens wonderen kunnen doen… Geef het boek een zichtbare plaats in de klas. Bouw een themahoekje op rond het verhaal. Suggesties: Laat om de beurt een vrijwilliger thuis een tekening maken over het hoofdstuk dat je net voorlas en hang die tekeningen naast elkaar op. Zo zie je het verhaal visueel groeien. -- Start tijdens het voorlezen ook al met een verwerkingsopdracht over de personages van het verhaal: je hangt twee lege flappen op en op de ene schrijf je bovenaan ‘Vlegel’, op de andere schrijf je ‘Vlek’. Voor je een voorleessessie start, duid je voor ieder personage telkens een reporter aan. Na het voorlezen kunnen zij op de flap schrijven wat ze meer te weten kwamen over het personage (karakter, sterktes en zwaktes, uiterlijk voorkomen, anekdotes…). -- Moedig de kinderen aan thuis creatief te zijn en allerlei knutselwerkjes en tekeningen rond het verhaal te maken. Internetfans kunnen thuis al eens wat over wilde eenden zoeken, enz. Je hoeft natuurlijk niet altijd in het klaslokaal zelf voor te lezen. Het verhaal kan ook voorgelezen worden in de buitenlucht, op een groen plekje, als het weer dit toelaat. Misschien is er wel een kleine vijver of natuurlijke tuin aangelegd in het kader van MOS (milieuzorg op school)? Of probeer eens een leeshoek te installeren in de crearuimte of op de zolder… Voor je het voorlezen start, laat je de leerlingen telkens kort opfrissen wat er in het verhaal allemaal is gebeurd. Dit is een synthese- en spreekoefening, maar voor die leerling die misschien een dagje gemist heeft, ook een kans om bij te praten… Houd het boek klaar in de schoolbibliotheek om met de leerlingen mee te geven naar huis, mààr wacht met het uitlenen tot nà het hele voorleesproject! Zo staan alle kinderen, goede lezers of minder goede lezers, even ver wat de inhoud van het verhaal betreft. Start het voorleesproject in de openbare bibliotheek en laat de kinderen met opdrachten het boek zoeken. Tegelijkertijd is dit een oefening om de ordening van de boeken in de bibliotheek te leren kennen en om met de bibliotheekcomputer te leren werken. Zo gauw ze het boek gevonden hebben, start je het eerste voorleeskwartiertje in de leeshoek van de bibliotheek. Je kan het voorlezen ook delen met (groot)ouders of zelfs met enkele kinderen. Toch leert de ervaring dat een leerkracht bij het voorlezen van dit soort verhalen niet graag zomaar de fakkel doorgeeft. Ook kan een minder goede voorleestechniek de kwaliteit van deze opstartfase een deuk geven… Nadelen en voordelen dus goed afwegen! Doorbreek de sfeer van de voorbije lessen als je begint voor te lezen. Zorg er bijvoorbeeld voor dat de boekentassen al gemaakt zijn, de afspraken over huiswerk en lessen achter de rug zijn en de tafels leeg zijn, of de kinderen veranderen letterlijk van plaats en mogen achteraan in de leeshoek plaatsnemen. Zo is iedereen helemaal klaar voor een prettig afsluiten van de schooldag met VLIEGLESSEN VAN EEN VLEGEL.

12


1.2. Verteltips (voor de eerste graad) Voor de eerste graad is het héle boek wellicht te zwaar en raden we aan het verhaal te vertellen met het boek in de hand. Voorzie hiervoor één lesuur. Uiteraard dien je het boek als leerkracht wel zelf te lezen. Je kan ook een andere leerkracht of enkele van de oudste leerlingen die wél uitgebreid met het project aan de slag gaan, inschakelen als gelegenheidsvertellers! Als ondersteuning voor de verteller(s) volgt hier de rode draad van het verhaal met tussendoor enkele korte mooie fragmenten die voorgelezen kunnen worden om het vertellen te verlevendigen en het boek ook tot zijn recht te laten komen. Deze gecombineerde vertel- en voorleesmethode heeft zijn succes absoluut bewezen! Omdat het gegeven van de ‘vlegelverzen’ te moeilijk is voor leerlingen van de eerste graad, nemen we er geen op in ons vertelverhaal. Ook de voorleesfragmenten zijn bewust uitgekozen (actiegericht, directe dialoog).

rode draad vertelversie verhaal

Voorstellen van Vlek: vliegt graag – geboren in een nest van 10 eendjes  Voorlezen fragment: p. 6 regel 13 t/e/m p. 8 Na lessen mama wedstrijd Gouden Twijg – tante Victoria die de ogen wil trainen – Vleks ogen zien andere dingen! – andere eenden lachen met Vlek Voorstellen van Vlegel: eend die niet kan vliegen maar weet heel veel – vangt torren voor Vlek zodat Vlek Gouden Veer wint – ontmoeting Vlek en Vlegel, voortaan veel samen naar vallende bladeren kijken Vliegoefeningen voor de Grote Vlucht richting zuiden – afscheid nadert Vertrek naar het zuiden – Vlek kan Vlegel niet missen en keert terug Vlegel vertelt over het ongeluk en over zijn missie: Roelanda de laatste roerdomp terugvinden VLIEGLESSEN VAN EEN VLEGEL

 Voorlezen fragment: p. 41 regel 10 t/e/m p. 44 Eerste vliegopdracht Vlek: uitvliegen op grote hoogte – flatgebouwen stad – ziet poetsvrouw Donna in hoog kantoorgebouw dansen – ontbijten samen op vensterbank  Voorlezen fragment: p. 52 regel 4 t/e/m p. 55 regel 6 Vlegel stuurt Vlek terug – kantoor ziet er anders uit, Donna weg – Vlegel teleurgesteld Lager uitvliegen nu – Vlek ontdekt Donna in ander gebouw, Donna is prinses geworden – lunch met Donna en kinderen – Vlek hoort spreken over uitzonderlijk helder water Vlek als speurder mee naar tropisch zwembad – Donna is supporter van haar kinderen - ontmoeting met dame papegaai – drukte en nepwereld niet geschikt voor Roelanda – terug naar Vlegel Weer uitvliegen als het lente is en heel laag vliegen zodat roep roerdomp te horen is – de wereld is prachtig – Vlek komt terecht in uitzonderlijk natuurlijke uithoek – valt in slaap in uitkijktoren – gewekt door roep Roelanda – 5 kleine roerdompjes – Vlek keert terug  Voorlezen fragment: p. 103 regel 9 t/e/m p. 106 regel 11 Vlegel heeft vlot voor Vlek gemaakt – Vlegel handig – Vlek durft eindelijk op het water – nog veel nieuwe dingen te ontdekken onder water !


13

2. Stap twee: vliegtechniek Overgang naar stap twee: bouw een tentoonstelling rond het thema ‘vliegen’ Suggestie als overgang naar stap twee: om na het verhaal zelf in actie te komen, vraagt Vlegel aan de kinderen allemaal een technologisch hoogstaand kunstwerk te maken voor een kleine tentoonstelling rond het thema ‘vliegen’. Ze mogen groot of klein werken maar liefst wel in drie dimensies… Laat de kinderen klassikaal brainstormen met welke materialen ze kunnen werken: lege yoghurtpotjes, papierdeeg, legoblokjes, houten latjes, zoutdeeg, klei, smeltparels, karton, zijdepapier, WC-rolletjes, k’nex, veren… Laat de kinderen ook klassikaal even brainstormen over concrete onderwerpen: vliegtuig, deltavlieger, luchtballon, een vogel, een vlucht vogels, insecten, voorhistorische dieren met vleugels, Dumbo maar ook wolken, een zaadpluisje van de paardenbloem, een vallend blad van een boom, geluidsgolven, en zelfs gedachten die vliegen, dromen die opstijgen als een ballon, het verlangen om te vliegen, de school die gaat vliegen… Spreek een deadline af voor de tentoonstelling rond het thema ‘vliegen’ en laat minstens twee keer het huiswerk sneuvelen om hieraan te kunnen werken (een voorstel van Vlegel)! Laat hen bij deze opdracht zoeken in welke stappen ze zullen werken en noteer deze stappen op het bord: -- ONDERWERP: Kies een onderwerp voor je installatie. -- MATERIAAL: Kies het materiaal dat je het best ligt en dat je ter beschikking hebt. -- ONTWERP: Ontwerp een plan/schema op papier. -- UITWERKING: Werk je plan uit met het materiaal (je mag je een beetje laten helpen). -- TENTOONSTELLING: Breng het mee naar school ten laatste op de afgesproken dag. Als ook andere klassen de ‘vlieglessen’ krijgen, kan dit een groeiend klasoverschrijdend project zijn! Als de betrokkenheid van ouders voelbaar is (wat wel vaker gebeurt bij dit soort opdrachten) kunnen zij op een bepaald moment uitgenodigd worden om de werken te bewonderen. Als de tentoonstelling enkele weken mag blijven staan (bv. in een inkomhal, gang of crearuimte) kan ze verder worden uitgebreid met de vlegelverzen van de kinderen (zie stap vier). Uiteraard is het aangewezen in dat geval ouders en andere klassen pas op het einde uit te nodigen!

14


2.1. Initiatie in het vliegen - les 1 De leerlingen vullen hun inschrijvingsformulier in en maken hun projectmap klaar (ong. 20 min.) Al de ontdekkingen die de leerlingen tijdens dit project doen, worden per leerling in een projectmap bijeengebracht. Nu de vlieglessen gaan starten, bezorg je iedere leerling een map, ev. gewoon een blad A3-formaat, dat dubbel gevouwen wordt. De eerste taak is uiteraard het mapje persoonlijk te maken door er vooraan de titel van het project en de naam van de leerling op te zetten. Als opwarming vult iedere leerling vervolgens een inschrijvingsformulier in, waarmee ze zich inschrijven voor de vlieglessen van Vlegel. De bedoeling is ludiek. Soms zullen ze moeten samenwerken om bepaalde items in te vullen. Het inschrijvingsformulier tref je in bijlage aan (zie inschrijvingsformulier p. 23). Het is de bedoeling om het per leerling te kopiëren. Het wordt meteen het eerste blad in de projectmap. Later zullen de ingevulde vluchtverslagen van de vlieglessen telkens in het mapje een plaats krijgen. Ieder vluchtverslag heeft bovenaan een stippellijn om de naam van de leerling in te vullen. Rechts onderaan is er op alle bladzijden voor de leerling een pootafdruk van Vlegel voorzien, waarin men een eigen paginanummering kan aanbrengen. Zo kan de leerling een overzichtelijk vlieglessenmapje opbouwen.

De vlieglessen van Vlegel in het boek (ong. 50 min.) De klas bestudeert fragmentjes uit het verhaal (zie bijlagen X voor de leerkracht, verhaalfragmentjes, p. 17 tot p. 22), die rechtstreeks over de vlieglessen gaan. Allerlei wijsheden van Vlegel over vliegen en dus ook over ‘leren’, zitten tussen de regels verscholen. In groepjes buigen de leerlingen zich elk over een ander fragment en trachten de bijgevoegde vraagjes op te lossen. VLIEGLESSEN VAN EEN VLEGEL

In de klassikale nabespreking worden de fragmentjes voorgelezen en besproken in de volgorde die aangegeven is (ieder fragmentje is genummerd). Na de bespreking van ieder fragment noteer je bij wijze van synthese de ‘technische vliegterm’ op het bord (zie volgende pagina), die bij dit fragment past. De betekenis wordt er bijgevoegd. Leerlingen noteren de ‘technische vliegtermen’ en hun betekenis op het invulblad ‘leren vliegen’ (zie invulblad ‘leren vliegen’, p. 24). Het invulblad komt in de projectmap terecht. Het kadertje onderaan op dit blad (vliegen in opdracht van Vlegel) wordt pas tijdens de tweede initiatieles ingevuld!


15

Het gaat om de volgende termen: Bij fragment 1:

MISSIE: het doel dat je wil bereiken, de ontdekking die je wil doen. Voorbeeld uit het boek: Roelanda, de laatste roerdomp, opsporen Bij fragment 2:

VLIEGOPDRACHT VAN VLEGEL: om de missie te bereiken zal Vlegel je een aantal opdrachten geven om uit te vliegen en ontdekkingen te doen. Voorbeeld uit het boek: Vlegel vraagt aan Vlek om de familie van Donna te volgen naar de plaats met het zuiver water en de bijzondere vogels. Bij fragment 3:

HOOGVLIEGER: iemand die hoogt vliegt met het doel een groot terrein te kunnen overzien, heel veel verschillende dingen tegelijk te kunnen zien. Voorbeeld uit het boek: Vlek vliegt in het begin erg hoog om de verschillende plekken waar Roelanda mogelijk is, te kunnen detecteren. Bij fragment 4:

LAAGVLIEGER: iemand die laag vliegt en zo enkele dingen in detail kan bestuderen. Voorbeeld uit het boek: Vlek vliegt lager en trager om sommige plaatsen preciezer te kunnen bestuderen. Bij fragment 5:

VLUCHTVERSLAG: na een ontdekkingstocht breng je verslag uit aan Vlegel. Voorbeeld uit het boek: Vlek vertelt na een vlucht alles wat ze gezien heeft. Bij fragment 6:

VLEGELVERS: geheimzinnige verzen van een vlegel waarin je kan horen hoe die vlegel naar de wereld kijkt en wat hij zelf allemaal ontdekt heeft. Voorbeeld uit het boek: de vlegelverzen die Vlegel uitbroedt en die we na een vreemd snorrend geluid te horen krijgen.

16


Bijlage X (verhaalfragmentjes , initiatie in het vliegen - les 1) FRAGMENT 1


“Ik heb ze nooit gevonden,” zei Vleugel aangeslagen. “Ze waren echt vriendelijk voor mij, die roerdompen. In de winter, wanneer alle andere eenden richting zuiden vertrokken waren, hielden ze mij gezelschap. Ik begon ze heel bijzonder te vinden met hun eigenaardige manier van waggelen en hun vreemde manier van babbelen met elkaar. Maar ieder jaar wanneer de lente haar intrede deed, verdween er weer een koppel. Tot alleen Roelanda nog overbleef. En nu ook Roelanda vermist is, is er hier geen enkele roerdomp meer over.” “Voortaan zijn we met twee. Ik blijf hier bij jou op de begane grond. Ik vlieg nooit meer.” “Neen Vlek,” zei Vlegel. “Ik wil dat jij de missie voortzet. Ik wil dat jij voor mij de vliegopdrachten doet.” Ik? Kampioen van de vlekken? “Ik kan het niet, Vlegel,” bloosde ik. Misschien zou ik het hem allemaal beter gewoon uitleggen, dan zou hij me wel begrijpen. “Er is wat mis met mij. Ik heb ogen die…allerlei dingen zien.” Vlegel schoot in de lach. “Wat voor dingen?” Waar zou ik starten? “Ik zie dingen verdwijnen en veranderen in iets anders. Bladeren worden dansers. Lijnen worden kronkels. Mensen worden lucht.” Ik wist dat het belachelijk klonk. Maar Vlegel keek me ernstig aan. “Ik houd van de klank van zulke ogen. Ik denk dat het ogen zijn die de dingen voor mij kunnen zien…” “Maar Vlegel, mijn ogen ontvangen dingen. Rare dingen. Er is echt iets mis met hen.” “Neen Vlek. Er is iets juist met hen. Ik weet het gewoon. Ik wil dat jij voor mij vliegt,” herhaalde hij. Ik gooide het over een andere boeg. “Maar ik geraak altijd de koers kwijt. Ik ben gewoon niet goed in vliegen. Ik val uit formaties. Ik laat eenden in de steek. Ik ben niet het type eend dat jij zoekt.” “Jij bent de enige eend die ik zoek,” zei Vlegel. “Het is jouw bestemming om te vliegen. Ik zal je wel vlieglessen geven. Ik wil dat jij voor mij vliegt en alles vertelt wat je onderweg ziet. En ik wil dat jij ontdekt wat er gebeurd is met Roelanda.” Ik? De kampioen van de vlekken. Ik? De Vlek met vleugels, niet weg te deppen uit de wijde wijde lucht. Ik kon mijn eigen veren niet geloven.

LOS VOLGENDE VRAAGJES OP: 1. 2. 3. 4. 5.

Wie is Roelanda? Wat is er mis met de ogen van Vlek? Zou je dat een echte ziekte noemen? Vlegel hoopt dat Vlek iets voor hem wil doen. Wat? De titel van dit hoofdstuk luidt: ‘Een eend met een missie’. Wat is de ‘missie’ van Vlek? * Bestudeer de onderstreepte delen in het fragment. Er is telkens iets bijzonders te vinden in de woordkeuze. Wat? Waarom zou de schrijfster dit zo schrijven? Kan je zelf een andere formulering bedenken?


17

FRAGMENT 2 Mijn volgende vliegopdracht was als een speurder Donna en haar familie te volgen naar de plaats met water, golven en bijzondere vogels. Ja, het werd nu menens met onze missie. We zouden Roelanda vinden! Let allemaal op, speurder Vlek kwam in actie. Ik startte mijn speuractiviteiten erg vroeg die ochtend omdat ik er geen idee van had wanneer Donna en haar getrouwen zouden vertrekken. Ik zou voor het huis postvatten, een goede uitkijkpost zoeken in de omgeving en gewoon afwachten. Gelukkig wist ik dat speurders veel tijd moesten besteden aan wachten en waken. Ik vond het huis gemakkelijk. En ik kon op een vensterbank aan de overkant de wacht optrekken terwijl ik toch achter een grote boom verscholen bleef. Het huis sliep nog en de straten lagen er roerloos bij. Af en toe startte een auto of weerklonk het tsjilpen van een vogel die goedemorgen zei aan de wereld. Speurder zijn, dat was echt iets voor mij. De wacht optrekken zat in mijn veren. Ik was het ondertussen al gewend alles wat er te zien was te onthouden voor mijn vluchtverslag aan Vlegel achteraf. Maar nu ter zake. Er was tijd genoeg om de huizen aan de overkant aandachtig te observeren. En ik kwam tot een aantal belangrijke conclusies. Huizen bestaan uit vensters en muren. Ik had het al snel door. Muren in het oog houden had geen enkele zin want ze hebben je niets te vertellen. Muren zijn gemaakt om alles wat buiten is, buiten te houden. In tegenstelling tot de vensters. Zij zijn bedoeld om dingen die zich buiten bevinden, binnen te laten. Vensters zijn net ogen. Ze hebben zoveel te vertellen. Ooooh, er is beweging aan de overkant! Een gordijn wordt opengeschoven. Iemand is wakker. Zie je wel? Als er geen venster was geweest, had ik dat niet kunnen weten. In de keuken werd het licht aangeknipt. Ik wist dat daar hun keuken was omdat ik dat bij mijn eerste bezoek al door het raam gezien had. Mmmm, de gedachte aan lekkere ciabatta, kruidige ham en de doordringende geur van koffie zeurde aan mijn veren. Ik moest mezelf met mijn eigen vleugels tegenhouden om niet naar de overkant te vliegen en mee te ontbijten. Néén Vlek. Speurders opereren in de schaduw. Er waren die dag wel wat belangrijker dingen te doen dan ontbijten.


Waarom noemt Vlek zichzelf een speurder? Wat doet een speurder volgens Vlek? Tot welke conclusie komt Vlek als ze de huizen aan de overkant bestudeert? Welke vliegopdracht kreeg Vlek van Vlegel? Is een vliegopdracht hetzelfde als een missie? (dit is een moeilijke vraag!) * De schrijfster heeft af en toe een uitdrukking uit de mensenwereld aangepast aan de wereld van de eenden… Zoek voorbeelden in de tekst. Wat betekenen die uitdrukkingen telkens volgens jullie?

18


FRAGMENT 3 Ik besloot om hoog te vliegen. Alleen zo kon ik een heel weids gebied overzien en op korte tijd zo veel mogelijk plekken ontdekken waar Roelanda misschien een onderkomen had gezocht. Hoe hoger ik vloog, hoe meer ik het gevoel kreeg dat de aarde in stukjes was gevallen. Onze vijver werd kleiner en kleiner tot het nog een glinsterende druppel licht was te midden van een groen tapijt. Een zilveren traan. De bomen hielden op bomen te zijn. Ze waren nu allemaal kleine donkere vlekjes geworden. Van hieruit gezien had de aarde acne. Linten van grijs beton waren door het landschap heen geweven. Huizen waren niet groter dan luciferdoosjes. De wereld strekte zich onder mij uit als een lappendeken. Mensen en dieren waren volledig uit mijn beeld verdwenen. Eerlijk gezegd, ik voelde me wat eenzaam, maar tegelijkertijd was dit heel spannend. Een onmetelijke ruimte overal om me heen, zo ver mijn ogen reikten. Mijn hoofd ging ervan duizelen en eigenlijk begon de honger langzamerhand aan mijn veren te knagen. Misschien was het toch tijd om te landen. Ik kwam vast in de buurt van een stad, want de aarde daar diep onder mij zag er drukker uit. Groene kleuren en zachte vormen dunden uit en maakten plaats voor brokken roos, grijs en zilver. De aarde was hier met scherpe lijnen verdeeld in cirkels en hoeken. Overal tussendoor waren gebouwen opgeschoten. Ik besloot de hoogste vensterbank uit te zoeken om een pauze in te lassen. Ah, daar was een geschikt plekje. Ik zette de afdaling in.


Hoe ziet de aarde eruit, vanop een grote hoogte gezien? Wat is acne? En wat bedoelt Vlek daar eigenlijk mee? Wat zijn die ‘linten van beton’? Wat is het voordeel van hoog vliegen? Wat is het nadeel? * Probeer zelf een tekstje te schrijven over wat je allemaal ziet als je heel hoog boven de school (en de omgeving van de school) zou vliegen. Maak het even mooi als dit fragment!


19

FRAGMENT 4 De volgende dag was ik vroeg uit de veren. Ik vloog trager en lager. Ik scheerde rakelings langs boomtoppen en vloog boven een zee van gekleurde bladeren overal op de grond. Bomen waren een feest van kleuren. Rood, fel rood, diep rood, goud, diep goud. En overal daar tussendoor prikten de donkere groene dennen met hun naalden ontelbare gaatjes in de lucht. Een reusachtige boom droeg vrachten stekelige dennenappels in zijn takken. Op deze hoogte zagen de velden er uitgestrekter en schraler uit. In de keurig geploegde voren wipten hier en daar zwarte kraaien op en neer om wat eetbaars op te pikken. Ik zag duiven wuiven. Ik hoorde aardappelplanten zachtjes snurken onder de dikke donkere aardkorst. En ik wist dat ontelbare aardappelen onder een deken van aarde lagen te zwijgen als geduldige dijken in het landschap. Wat verderop vloog ik plots boven bergen grauw steengruis. Hoge torens en allerlei verroeste installaties stonden erbij. Alles leek doods en verlaten. Waarom? Waarom waren alle gebouwen zo benauwend leeg? Ik bleef daar nog een hele tijd rondcirkelen maar de grauwe bergen gaven hun droeve geheim niet prijs. Even later doemde voor mij de stad op. Ik moest hier goed uitkijken of ik vloog nog tegen al die blokken van beton aan. Maar ik liet de wolkenkrabbers met veren van grijs metaal en een lijf van glas en plexiglas links liggen en koos voor een groep lagere gebouwen. Ik wist dat ik nu veel te laat was voor Donna’s ontbijtbuffet. Waar zou ik Donna sowieso kunnen vinden? Ik vloog net boven de daken van de gebouwen, voorbij schoorstenen die me deden hoesten, en antennes die boven alles uit staken als zilveren speren. Op deze hoogte was een stad één en al dak. Een mozaïek van vlakken, in kleuren van rood over bruin tot die typische kleur van leisteen. Een overvloed aan lijnen en hoeken, dakpannen en schoorstenen. Soms was er een raam in zo’n dak en dan ving ik een glimp op van dozen en koffers. Dat was vast een nest. Mensen bouwen nesten voor zichzelf. Maar ze maken ook nesten voor hun bagage. Ik vermoed dat ze het zelfs uitbroeden, want hun spulletjes lijken altijd maar te vermeerderen en er komt zelfs een hoop afval bij. Verbazend toch hoeveel ruimte de mens in de wereld opeist. Wij zijn wel anders. Wij zijn aan onszelf verplicht perfect in balans te zijn zodat we licht kunnen reizen. Zie je ons al met bagage vliegen? Onder dat gewicht zakken we nog door onze poten voor we opgestegen zijn.

LOS VOLGENDE VRAAGJES OP: 1. 2. 3. 4.

Wat ziet Vlek allemaal als ze lager en trager vliegt? Welk seizoen is het volgens jullie? Wat bedoelt vlek met de ‘nesten’ van mensen? ‘Antennes als zilveren speren’… Vlek maakt vergelijkingen. Zoek zelf drie voorwerpen die in een stad te zien zijn als je laag vliegt, en zoek er telkens een vergelijking bij! 5. Wat is het voordeel van laag vliegen? Wat is het nadeel? 6. * Wat bedoelt Vlek met de onderstreepte zin? Gaan jullie daarmee akkoord?

20


FRAGMENT 5 Vlegel, ik heb je zoveel te vertellen. Ik heb Donna opnieuw gevonden. Weet je, aan het ontbijt is ze een kamermeisje, maar tijdens de lunch is ze een prinses. En het ziet er bovendien naar uit dat ik ook nog wat op het spoor ben gekomen in verband met Roelanda. Wat zei dat jongetje ook alweer over het water en die bijzondere vogels? Zou dat daar niet de ideale plek zijn voor Roelanda? Oh, ik stond te popelen om al deze nieuwtjes aan Vlegel te vertellen maar waar zat hij in hemelsnaam? Nu ik er zo over nadacht, had ik hem wel meer zien rondzwerven de laatste dagen. Gisteren nog had ik hem in het oog gekregen terwijl hij achter een boomstronk kroop, alsof hij nog gauw iets wilde verstoppen. Ik voelde me weer een speurder en vloog dit keer érg laag over onze vijver, rakelings boven de rietkragen. Ah, ik dacht dat ik een glimp van hem had opgevangen: tenminste, er zat een eend die fel op hem geleek te midden van een hoop puin. Wat was hij van plan? Waarom had hij me nooit verteld dat hij interesse had om in de recyclagesector te gaan werken? “Wel, een nieuwe toekomst aan het uitbroeden?” vroeg ik hem. “Oh neen, niet op letten,” mompelde Vlegel terwijl hij snel op me toe waggelde. Hij was helemaal ondersteboven van mijn vluchtverslag. “Prachtig werk! Jij bent een reporter in lijf en vleugels. Ik wist dat je ‘het’ had!” Mijn vleugels verkleurden even, zo trots was ik. “Zie je deze kist?” kwaakte hij. Hij rommelde even in de grote berg rommel die hij verzameld had. “Als je er gewoon recht naar kijkt, ziet hij er volkomen plat uit. Je ziet immers maar één zijde. Maar als je de kist uit deze berg rommel opgraaft dan ontdek je dat er vele zijden aan zijn. Zo is het ook met mensen. Ze hebben zoveel verschillende kanten. En dat heb jij vandaag ontdekt.” “Werkelijk?” Ik had nog nooit een vierkante mens gezien zoals deze kist. Oei, ik hoorde hem weer snorren. “Natuurlijk is het eenvoudiger om een plat stuk hout te bestuderen,” zei hij. “Maar zeg nu zelf, hoeveel spannender is het om een houten kist te vinden!” “Waarom?”


Een gammele kist bewaren Je vraagt wat daarvan de zin is Maar een vlegel is dat eentje Dat wil weten wat daar in is Er ging me een licht op. Misschien was dat de reden waarom hij al die afval scheen te verzamelen? Neen, ik ging het hem niet vragen deze keer. Want, wie weet, zocht hij wel naar een verzonken schat en wilde hij dat voorlopig nog geheim houden.


Waarom zegt Vlek dat ze staat te popelen? Zou Vlegel echt graag in de recyclagesector gaan werken? Wat betekent het woord ‘recyclage’? Wat betekent het onderstreepte zinnetje? Wat is een vluchtverslag? * Waarom spreekt Vlegel over de gammele kist? Wat bedoelt Vlegel met het vers? En met de vergelijking tussen een oude kist en een mens? Begrijpt Vlek volgens jullie wat Vlegel wil zeggen?


21

FRAGMENT 6 Zo is het dus allemaal begonnen. De vlieglessen van Vlegel. De volgende morgen vertrok ik al voor het aanbreken van de dag. Ik had een missie. Ik, de kampioen der vlekken. Niet weg te schrobben uit de wijde wijde lucht. Vliegen in opdracht van Vlegel. Mijn ogen delen met Vlegel. Vlek aan Vlegel. Over en uit. Roelanda opsporen was mijn missie. Maar eigenlijk vroeg Vlegel me alles wat er onderweg te zien was tussen mijn veren te bewaren. Ik zou voor hem de wereld verkennen. En er was blijkbaar haast bij. Een bekend snorrend geluid was me die ochtend vroeg komen wekken. Eerlijk gezegd, de gedachte aan een nieuw vlegelvers werkte telkens op me in als een duik in ijskoud water. Wat zou ik nu weer te horen krijgen? En kon ik er sowieso wel iets van begrijpen? Deze keer leek het meer op een raadsel. hijs nu je vleugels trotseer felle wind maar dat wat je zoekt is niet wat je vindt zo lijkt het alvast voor wie pas begint want dat wat je zoekt is niet wat je vindt Wat kon dat in hemelsnaam betekenen? “Het leven zit vol verrassingen,” kwaakte Vlegel. Hij kon dus nu ook al mijn gedachten lezen. “En er is nooit zoiets als een doodlopende vlucht.” Hij knikte instemmend met zijn eigen gedachte. “Een nuttige regel van een vlegel, voor al wie op ontdekkingsreis vertrekt! Je hebt soms de indruk enorm veel tijd te verliezen, tot blijkt dat je juist op dat moment je doel hebt bereikt.” Oh jeetje, soms wilde ik dat Vlegel het allemaal niet zo ingewikkeld maakte. Al die moeilijke uitspraken bleven overal in mijn veren haken, terwijl ik als eend met een missie natuurlijk juist probeerde mijn veren glad en eensgezind te houden.

LOS VOLGENDE VRAAGJES OP: 1.

Het vlegelvers is moeilijk maar wat verderop in dit fragment is er een ‘nuttige regel van een vlegel’, die wat meer uitleg geeft. Kan je begrijpen wat Vlegel bedoelt met het vers en de regel van vlegel? (dit is heel moeilijk!) 2. Zit het leven vol verrassingen volgens jou? Zo ja, geef dan eens een voorbeeld. 3. Wat is een vlegelvers? Waarom gebruikt Vlegel vlegelverzen, denken jullie? 4. * De onderstreepte delen verdienen wat extra aandacht. Waarom zijn deze woorden gekozen?

22


Inschrijvingsformulier voor de Vlieglessen van een Vlegel Mijn NAAM is: Ik heb deze naam gekregen omdat: (duid aan wat past!) O ik goed kan vliegen (zoals Vlek) O ik een rare snuiter, een deugniet ben (zoals Vlegel) O een andere reden nl. (vraag het aan je mama of papa als je het zelf niet weet)

Mijn NEST bevindt zich in (vijver of rivier, en oever beschrijven)

1. Reikwijdte van de vleugels (meet van vingertop tot vingertop)

meter, decimeter, centimeter, millimeter


2. Draagkracht van de veren Het geheugen van een goede vogel zit in zijn veren. Alles wat je onder het vliegen ziet, stop je in gedachten tussen je veren. Test jezelf! Loop één keer door de gang van de school en onthoud wat je ziet. Noteer nadien alles wat je je nog herinnert. MIJN RESULTAAT: (aantal invullen) Achteraf kon ik voorwerpen uit mijn veren tevoorschijn toveren.

3. Breedte van het blikveld bij normale hoogte Een goede leerling van Vlegel probeert véél te zien. Test jezelf! Zet een stoel vooraan en ga er om de beurt op zitten. Kijk naar een vast punt recht voor je. Hoe BREED is je beeld? MIJN RESULTAAT: (beschrijf het voorwerp dat je uiterst links en rechts ziet) Linkergrens van mijn beeld = Rechtergrens van mijn beeld =

4. Scherpte van de blik Een goede leerling van Vlegel probeert scherp te zien. Test jezelf! Houd een tor reep chocolade met letters op de verpakking, op een afstand. Vanaf welke afstand kan je de letters van de prooi lezen? MIJN RESULTAAT: (vul de juiste afstand in) Ik kon de letters lezen op een afstand van meter, decimeter, centimeter, millimeter

Gelezen en goedgekeurd, (zet hieronder plechtig je linkerpootafdruk)


23

Invulblad leren vliegen NAAM:

Een missie is

Een vliegopdracht is

Een hoogvlieger is

Een laagvlieger is

Een vluchtverslag is

Een vlegelvers is

SCHEMA Vliegen in opdracht van Vlegel



• • -

 

24


2.2. Initiatie in het vliegen - les 2 Vliegen in opdracht van Vlegel: SCHEMA (ong. 15 min.) Je legt het basisschema uit van de vlieglessen van Vlegel. De leerlingen die dit schema van de vorige initiatieles zouden moeten herkennen, noteren het in het nog leegstaande vak op het blad ‘leren vliegen’ (zie invulblad ‘leren vliegen’, p. 24) dat al in hun projectmap zit.

Vliegen in opdracht van Vlegel

Onze missie  Vliegopdrachten van Vlegel uitvoeren • groepen hoogvliegers • groepen laagvliegers  Vluchtverslag samen invullen  Vlegelvers ontcijferen !


Al doende leren vliegen in opdracht van Vlegel (ong. 50 min.) Nu breekt het moment aan waarop de leerlingen uittesten of ze het al kunnen: vliegen in opdracht van Vlegel! Je legt aan de klas uit dat dit een proefvliegles is. Opwarming: je stelt dat jullie vandaag een eenvoudig lesonderwerp kiezen dat de kinderen al goed kennen… Of denken te kennen! Want wat zal de vliegles van vandaag bewijzen? Dat een lesonderwerp (en de hele werkelijkheid om ons heen) veel méér onvermoede inzichten en kennis bevat dan we denken. Tenminste als je de vliegmethode van Vlegel toepast. Formuleren van de missie: het lesonderwerp van de proefvliegles is in alle deelnemende scholen overal hetzelfde: ‘de speelplaats’. Onze missie is: minstens 6 nieuwe inzichten ontdekken over onze speelplaats die we nog niet kenden! (getal aanpassen aan het aantal groepjes dat je vormt) Indelen van de groepjes en uitdelen van de vliegopdrachten: deel groepjes in en geef ieder groepje een opdracht van het vliegopdrachtenblad voor deze les (zie vliegopdrachten Y bij initiatieles 2, p. 27). Bekijk met hen welk materiaal ze nodig hebben (zie vluchtverslag Y bij initiatieles 2, p. 29) en laat ze in de mate van het mogelijke zelfstandig werken aan de opdracht. Leg uit dat ieder groepje moet proberen op het einde van het groepswerk één nieuw inzicht over de speelplaats te formuleren … Spreek een moment af waarop de hele klas terug verzamelt. Bespreken van het groepswerk en vluchtverslag invullen: elk groepje duidt een woordvoerder aan, die eerst vertelt wat hun opdracht als hoog- of laagvlieger was. De klas krijgt vervolgens het verslag van de resultaten en tot slot probeert de woordvoerder minstens één nieuw inzicht over het lesthema te formuleren. Je geeft als leerkracht feedback en vult eventueel aan. Uiteindelijk vul je met de hele klas dat deeltje van het vluchtverslag in dat over deze opdracht gaat. Nadien komt de volgende groep aan het woord. Als een groep goed gewerkt heeft, trekken ze één verswoord uit de pot (zie onderaan deze lestips). Wanneer het hele vluchtverslag ingevuld is, probeer je de missie eventjes te hernemen. Hebben we de missie bereikt?


25

Vlegelvers ontcijferen: tot slot krijgt de klas van Vlegel een doordenkertje cadeau. Lees het onvolledige vlegelvers onderaan op het vluchtverslag hardop voor. Zin per zin probeer je te zoeken welke groep het ontbrekende woord van die zin heeft. Zo gauw het vlegelvers ontcijferd is, mag iemand het in zijn geheel voorlezen en probeert de klas de betekenis te achterhalen. onze speelplaats heeft altijd tijd is aan leuke dingen gewijd wacht me op na de les heeft geen last van de stress maar ik wél de tijd rent er immers te snel ! Vinden de leerlingen ook waar het ‘vlegeltje’ in de taal verscholen zit? Het woord ‘rent’ in de laatste versregel is het vlegeltje. De tijd gaat of loopt eventueel maar de tijd ‘rent’ eigenlijk niet. Vlegel heeft echter het gebruikelijke werkwoord hier door een synoniem vervangen, omdat je op een speelplaats uiteraard wel veel rent. En omdat alle kinderen zullen beseffen dat de speeltijd altijd te kort is, alsof de tijd – net als de kinderen die krijgertje spelen - op de speelplaats rént!

Knip deze stroken van elkaar en stop ze in een pot. Iedere groep die goed gewerkt heeft, mag één strook trekken!

TIJD GEWIJD LES STRESS RENT SNEL

26


Vliegopdrachten Y bij initiatieles 2 Hoogvliegersopdrachten Hoogvliegersopdracht 1: klim zo hoog mogelijk (bv. zolder of hoogste verdieping school…) naar een plaats waar je de speelplaats vanuit de hoogte kan bekijken. Let wel op je veiligheid. Opdracht: maak samen een tekening (plattegrond) van de speelplaats en de hele omgeving zoals jullie die nu zien. Voeg er een ‘legende’ bij als je dat al kan. Teken alle gebouwen in het rood, alle natuurlijke elementen in het groen, alles wat met het verkeer heeft te maken in het blauw. Als je niet veel ziet, probeer dan in je verbeelding boven de school te vliegen en teken wat er dan beneden te zien is. Hoogvliegersopdracht 2: ga met de leerkracht op stap in de dichte omgeving van de school. Jullie opdracht is om te zien of de speelplaats nog ‘familie’ heeft die in de buurt woont…(?!?!) In mensentaal: zijn er in de omgeving pleinen of speelplaatsen of open ruimtes? Maak een lijstje. Wat is het verschil tussen die open ruimtes en onze speelplaats? Verschillen in uitzicht, maar ook in het doel waarvoor ze worden gebruikt. Zoek tot slot voor elke open ruimte een naam, bv. nonkel kruispunt, tante speeltuin, enz. Hoogvliegersopdracht 3: kennen jullie de teletijdmachine uit Suske & Wiske? Jullie gaan door de tijd heen vliegen! Jullie zoeken iemand die de school al lang kent en met jullie een reis kan maken naar de kinderjaren van jullie speelplaats. Hoe was de speelplaats vroeger? En nadien? Zijn er nog foto’s uit die tijd? Zijn er plannen om de speelplaats in de toekomst te veranderen? En…wie beslist dat allemaal in de school? Jullie interviewen het schoolhoofd en schrijven de vragen en antwoorden op. (Wie weet is jullie interview ook wel interessant voor de schoolkrant achteraf?) VLIEGLESSEN VAN EEN VLEGEL

Laagvliegersopdrachten Laagvliegersopdracht 1: een speelplaats is eigenlijk een hele verzameling van dingen bij elkaar! Ga naar de speelplaats en kijk goed rond. Op een blad ruitjespapier maken jullie nu een plan (plattegrond) van die speelplaats waar àlles op staat wat er ook in het echt op de speelplaats te zien is, met zoveel mogelijk ‘maten’ erbij. Denk aan: speeltuigen, vuilnisbakken, bomen of plantenbakken, banken, een basketpaal, lijnen op de grond…Wat is het kleinste voorwerp dat je vond (je mag een loep gebruiken)? Wat is het grootste voorwerp? Als jullie dit al kunnen, teken je alles bovendien “op schaal”. Dit wil zeggen dat de breedte van één ruitje op je blad een halve meter voorstelt. Laagvliegersopdracht 2: jullie eerste opdracht is héél laag boven de speelplaats te vliegen, zodat je zal zien dat de speelplaats hier en daar ‘acne’ lijkt te vertonen (zoals in het boek staat geschreven over de aarde!). Er liggen immers voorwerpen op de speelplaats die daar niet thuishoren (zoals afval, een achtergelaten brooddoos, enz.). Verzamel alle vreemde voorwerpen op een tafel. Hoeveel ‘vreemde voorwerpen’ hebben jullie gevonden? Als je deze voorwerpen naar het containerpark zou brengen, in welke container zou ieder voorwerp dan thuishoren? Maak een lijst met de verschillende soorten afvalcontainers en schrijf daarbij welke voorwerpen er volgens jullie bij horen. Jullie tweede opdracht is een interview! Zoek de verantwoordelijke persoon voor het onderhoud van jullie speelplaats en vraag wat er allemaal moet gebeuren om een speelplaats netjes te houden. Laagvliegersopdracht 3: jullie vliegen met je groep heel laag boven het woord ‘speelplaats’. Eerste opdracht: zoek bij iedere letter van het woord ‘speelplaats’ een woord dat die letter draagt, en dat met een speelplaats te maken heeft. Bv. de S van speelplaats is ook de S van ‘spelen’. Maak zo een mooie woordpuzzel (zoals op een scrabblebord) waarbij het woord speelplaats horizontaal staat en de nieuw gevonden woorden verticaal. Schrijf je woordpuzzel in het groot met krijt op de speelplaats zelf! Opdracht twee: schrijf al de letters van ‘speelplaats’ op aparte kaartjes. Probeer zoveel mogelijk woorden te vormen met die letters. Maak een lijstje. Wat is het maximum aantal woorden dat jullie vinden ?


27

28


VLUCHTVERSLAG Y NAAM:

Onze missie: minstens 6 nieuwe inzichten over onze speelplaats ontdekken Hoogvliegersopdracht 1 Als we onze speelplaats vanuit de hoogte bekijken, zien we volgende elementen in de omgeving:

Duid aan welke soorten elementen dus in de omgeving voorkomen: O gebouwen om in te wonen O natuur O wegen, parkings, kruispunten, … O gemeentehuis, postkantoor, OCMW, ziekenhuis, … O fabrieken, winkels, kantoren, … O cafés, restaurants, speelruimte, musea, sportvelden, sporthal, … O andere:

Onze speelplaats is niet alleen. VLIEGLESSEN VAN EEN VLEGEL

Hoogvliegersopdracht 2 Er zijn nog andere open ruimtes in de omgeving van de school (met naam!):

De open ruimtes in onze buurt hebben verschillende doelen of functies (duid aan): O landbouw of veeteelt O ontspanning, ontmoeting O parkeerplaats voor voertuigen O economische activiteiten (bv.verkoop) O natuurgebied O andere:

Onze speelplaats heeft familie. Hoogvliegersopdracht 3 Onze speelplaats is niet altijd geweest zoals ze nu is. Vroeger was het zo:

In de toekomst zal de speelplaats misschien nog veranderen:

Onze speelplaats heeft een verleden, heden en toekomst.


29

VLUCHTVERSLAG Y - vervolg NAAM:

Laagvliegersopdracht 1 Op onze speelplaats zien we allerlei voorwerpen of wezens die daar thuishoren:

Het kleinste voorwerp/wezen dat we gevonden hebben = met volgende maten: cm breed, cm hoog, cm lang Het grootste voorwerp/wezen dat we gevonden hebben = met volgende maten: m breed,

m hoog, m lang

Onze speelplaats is een verzameling. Laagvliegers opdracht 2 Als we vlak boven onze speelplaats vliegen, zien we allerlei dingen die daar niet thuishoren:

Duid aan welke soorten ‘afval’ of ‘verloren voorwerpen’ we gevonden hebben: AFVAL: O brickverpakkingen / O plastiek & pvc / O GFT-afval / O papier & karton / O ijzer & ander metaal / O glas / O chemisch afval / O gloeilampen / O frituurvet of andere olie / O batterijen / O restafval / O andere: VERLOREN VOORWERPEN: O gebruiksvoorwerpen / O sieraden / O kledij / O andere: Onze speelplaats heeft acne. Laagvliegers opdracht 3 SPEELPLAATS

Onze woordpuzzel:

We hebben (aantal invullen) woorden gevonden met de letters van ‘speelplaats’!! Langste woord = Kortste woord = Mooiste woord = Onze speelplaats is een woord waarmee je kan spelen.

Het vlegelvers onze speelplaats heeft altijd is aan leuke dingen wacht me op na de heeft geen last van de maar ik wél de tijd

30

er immers te !


3. Stap drie: vliegen in opdracht van Vlegel

3.1. Vliegles 1 – Mag ik jullie voorstellen: Vlek, Vlegel en Roelanda! Opwarming: vraag vooraf aan de leerlingen die thuis internet of vogelgidsen hebben om illustraties van wilde eenden en roerdompen te zoeken en mee te brengen. Formuleren van de missie: de wereld van vogels lijkt gewoon en vertrouwd maar is buitengewoon boeiend en relatief onbekend. Vandaag werken we rond ‘vogelsoorten’ en gaan we twee vogelsoorten onder de loep nemen: de wilde eenden en de roerdompen! Onze missie wordt: zoek zoveel mogelijk gelijkenissen en zoveel mogelijk verschillen tussen deze twee vogelsoorten. Indelen van de groepjes en uitdelen van de vliegopdrachten: deel groepjes in en geef ieder groepje een opdracht van het vliegopdrachtenblad voor deze les (zie vliegopdrachten bij vliegles 1, p. 33). Bekijk met hen welk materiaal ze nodig hebben (zie vluchtverslag nr. 1, p. 34-36, en ‘info voor beginnende vogelkenners’ p. 37, en de twee ‘identiteitskaarten’, p. 39 en 40) en laat ze in de mate van het mogelijke zelfstandig aan de opdracht werken. Leg uit dat ieder groepje op het einde van het groepswerk een overzichtelijk verslag van de opdracht moet maken … Spreek een moment af waarop de hele klas terug verzamelt. Indien alle opdrachten diepgaand worden uitgevoerd, zal één lesuur niet voldoende zijn om het groepswerk en de verwerking ervan rond te krijgen… Mogelijk moet je deze vliegles in twee lesuren geven. Sommige vliegopdrachten kunnen zeker bij de jongere leerlingen eventueel ook klassikaal uitgevoerd worden.


Bespreken van het groepswerk en vluchtverslag invullen: elk groepje duidt een woordvoerder aan, die eerst vertelt wat hun opdracht als hoog- of laagvlieger was. De klas krijgt vervolgens een verslag van de resultaten. Je geeft als leerkracht feedback en vult eventueel aan. Uiteindelijk vul je met de hele klas dat deeltje van het vluchtverslag in dat over deze opdracht gaat. Nadien komt de volgende groep aan het woord. Als een groep goed gewerkt heeft, trekken ze één verswoord uit de pot (zie onderaan deze lestips). Wanneer het hele vluchtverslag ingevuld is, probeer je eventjes de missie te hernemen. Hebben we de missie bereikt? Let er bij dit lesonderwerp goed op om de héle missie te toetsen (dus ook de gelijkenissen tussen beide vogelsoorten!)… Vlegelvers ontcijferen: tot slot krijgt de klas van Vlegel een doordenkertje cadeau. Lees het onvolledige vlegelvers onderaan op het vluchtverslag hardop voor. Zin per zin probeer je te zoeken welke groep het ontbrekende woord van die zin heeft. Zo gauw het vlegelvers ontcijferd is, mag iemand het in zijn geheel voorlezen en probeert de klas de betekenis te achterhalen.


31

Jij was nog klein en zag mij vliegen. Je wees en zei: ‘vo-gel’! Je was fier. Je wist al zo veel… Maar nu we beiden ouder zijn en (ik) wijs, zoek ik ook voor jouw soort het juiste, het precieze woord, en aanvaard ik ‘vogel’ voortaan niet meer voor mijn bestaan. Een soortnaam is als jouw huis. Mijn soortnaam brengt mij thuis. (Trouwens, zeg niet zomaar vogel tegen elk schepsel met vleugels… Het zou wel eens om een vliegtuig kunnen gaan…)

Vinden de leerlingen zelf waar het ‘vlegeltje’ in de taal verscholen zit? Dit vlegelvers heeft meerdere vlegels… Naargelang het niveau van de lezers kan het al of niet uitgebreider* besproken worden. Eerst en vooral moeten de leerlingen begrijpen wie de ‘ik’ is en wie de ‘jij’. Vlegel is immers de dichter. Er is dus een vogel aan het woord als ik-figuur. De ‘jij’ is hier de lezer, en dus een mens. Verderop in het vlegelvers zou je het net andersom kunnen vermoeden omdat de ikfiguur de soorten bestudeert. Het woord ‘wijs’ in regel 4 is hier alleszins een tweede mogelijke vlegel. De eerste betekenis (verstandig) ligt voor de hand door de context van de zin (oud en wijs) maar er is ook een tweede betekenis: Vlegel kan immers naar de mens wijzen in regel 4 zoals de mens naar de vogel wijst in regel 2! De derde vlegel zit verscholen in regel 9. Waarom staat er immers ‘jouw’ huis? Als het het huis van Vlegel zou zijn, moest de dichter immers het woord ‘nest’ kiezen en dan zou het niet meer rijmen op regel 10!! Als leerlingen al deze moeilijker bespiegelingen niet goed vatten, kunnen ze alleszins het grapje achter de ‘(ik)’ in regel 4 proberen te begrijpen.


VOGEL OUDER SOORT BESTAAN SOORTNAAM VLIEGTUIG

32


Vliegopdrachten bij vliegles 1 Laagvliegersopdracht 1: jullie opdracht is vandaag de wilde eenden beter te leren kennen. Daarom maken jullie een vlucht door het verhaal. Lees volgende fragmentjes opnieuw: p. 5 t/e/m p. 8 --- p. 23 regel 8 t/e/m p. 24 regel 4 --- p. 25 regel 11 t/e/m p. 27 regel 5 Probeer nadien jullie deel van vluchtverslag 1 juist in te vullen! * Voor de oudere leerlingen: zeg in enkele zinnen wat je uit de fragmenten over wilde eenden geleerd hebt. Noteer in ‘staakwoorden’ (vraag aan de leerkracht wat dat is) wat je wil vertellen. Schrijf die staakwoorden op het bord. Vertel de samenvatting aan de klas door alleen naar de staakwoorden te kijken! Hoogvliegersopdracht 1: jullie gaan heel erg hoog boven het lesthema vliegen. Jullie gaan in de voetsporen van een echte vogelkenner vogels bestuderen. Vogels heb je immers in alle soorten. Om vogels bij de juiste ‘vogelsoort’ te kunnen thuisbrengen, moet je op bepaalde ‘kenmerken’ leren letten. Je krijgt van de leerkracht een brief van een vogelkenner. Hij vertelt jullie alles wat jullie moeten weten. Vlieg samen door deze brief en vul vervolgens jullie deel van vluchtverslag nr. 1 in! Laagvliegersopdracht 2: jullie opdracht is vandaag de roerdompen beter te leren kennen. Daarom maken jullie een vlucht door het verhaal. Lees volgende fragmentjes opnieuw: p. 38 regel 18 t/e/m p. 40 regel 19 --- p. 95 regel 16 t/e/m p. 96 regel 8 --- p. 100 regel 17 t/e/m p. 102 Probeer nadien jullie deel van vluchtverslag 1 juist in te vullen! * Voor de oudere leerlingen: zeg in enkele zinnen wat je uit de fragmenten over wilde eenden geleerd hebt. Noteer in ‘staakwoorden’ (vraag aan de leerkracht wat dat is) wat je wil vertellen. Schrijf die staakwoorden op het bord. Vertel de samenvatting aan de klas door alleen naar de staakwoorden te kijken! VLIEGLESSEN VAN EEN VLEGEL

Hoogvliegersopdracht 2: jullie gaan hoog vliegen. Jullie opdracht is een toneeltje te bedenken over een wilde eend en een roerdomp, waarin je gelijkenissen en verschillen tussen de beide vogels duidelijk maakt. Zoek een naam voor elke vogel. Misschien kan je je ook verkleden en op het decor letten (vijver, oeverplanten…). Onze beide vogels wonen aan dezelfde vijver. Ze zijn vrienden, al zijn ze erg verschillend. Dan komt er een mens rond de vijver wandelen. Hoe reageren de beide vogels? Hoe loopt dit af? Steek zelf het toneeltje in elkaar en beantwoord de vraagjes op jullie deel van vluchtverslag nr. 1. Oefen dit toneeltje en speel het voor de anderen. Laagvliegersopdracht 3: jullie gaan laag vliegen in de richting van twee bijzondere vogelsoorten. Jullie krijgen twee identiteitskaarten: ‘wilde eend’ en ‘roerdomp’. Daarop staat informatie over beide vogelsoorten. Bekijk jullie deel van het vluchtverslag nr. 1. Je zal zien dat je van beide vogels een aantal ‘kenmerken’ moet invullen. De juiste antwoorden vind je op de identiteitskaarten. Zoeken maar! * Voor de oudere leerlingen: onderlijn nadien in de beide kolommen op het vluchtverslag met een groene viltstift wat de gelijkenissen tussen beide vogelsoorten zijn, en met een rode viltstift de verschillen… Laagvliegersopdracht 4: jullie gaan laag vliegen in de richting van twee bijzondere vogelsoorten. Jullie krijgen twee identiteitskaarten: ‘wilde eend’ en ‘roerdomp’. Daarop staat informatie over beide vogelsoorten. Bekijk jullie deel van het vluchtverslag nr. 1. Je zal zien dat je van beide vogels een aantal ‘kenmerken’ moet invullen. De juiste antwoorden vind je op de identiteitskaarten. Zoeken maar! * Voor de oudere leerlingen: onderlijn nadien in de beide kolommen op het vluchtverslag met een groene viltstift wat de gelijkenissen tussen beide vogelsoorten zijn, en met een rode viltstift de verschillen…


33

VLUCHTVERSLAG nr. 1 NAAM:

Onze missie: gelijkenissen en verschillen tussen 2 ‘soorten’ leren zien Laagvliegers opdracht 1 Als we het verhaal lezen, leren we al heel wat over ‘wilde eenden’. Wat we onthouden: - schrap wat fout is Wilde eenden worden geboren : in het dierenziekenhuis / in een nest op de oever / in een nest in een boom / in een hol onder de struiken. Wilde eenden worden geboren: als enig eendje / als deel van een eendentweeling / als eendje (eentje) in een groot eendengezin. Al gauw leert een wilde eend: eieren leggen / eieren zoeken (voor als het Pasen is) / voedsel zoeken / zwemmen / snel lopen. Op het menu van de wilde eend staan: insecten / kleine salamanders / torren / kreeften / kleine waterplanten / vlooien / oesters / chips. In de herfst vliegen wilde eenden soms in groep naar warmere streken: in de vorm van een W / in de vorm van een V / in de vorm van een L / in de vorm van een M. Wat ik het leukste vind aan de twee wilde eenden uit het verhaal, is:

Hoogvliegers opdracht 1 Vogelsoorten leer je onderscheiden door bepaalde kenmerken in het oog te houden. Vogelkenners weten waarop ze moeten letten om de verschillende vogelsoorten te herkennen. In het schema vind je de belangrijkste kenmerken. Maar de zinnetjes die uitleg geven, staan door elkaar! Verbind ieder belangrijk kenmerk met het zinnetje dat erbij hoort:

de leefomgeving de grootte

Vleugels zijn smal en lang, of rond en breed, of puntig en gehoekt… Strepen, banden of vlekken op kop, rug, romp of vleugel, in alle tinten.

de vorm

Lange smalle staarten of waaiervormig en kort, ingekeept of rond…

de snavel

Actief zijn of juist stil en verlegen of een rare manier van waggelen…

de

In de winter kan je bepaalde soorten hier niet zien, andere juist wel.

de kleur en tekening

Met snelle of trage, regelmatige of schokkerige vleugelslagen…

de vleugels

Er zijn vogels in miniformaat en vogels die juist zeer groot zijn.

het gedrag

Leven in een open gebied of op het water of tussen het riet of in het bos…

het vlieggedrag het seizoen

Korte, lange, dikke, dunne, puntige, stompe, brede, platte… snavels. Vogels in hun volledige vorm bekijken: slank uitgerekt of bol lijf…

Eén kenmerk is weggeveegd in bovenstaande kolom! Kan je het zelf vinden? Vul het in.

34


VLUCHTVERSLAG nr. 1 - vervolg NAAM:

Laagvliegers opdracht 2 Als we het verhaal lezen, leren we al heel wat over ‘roerdompen’. Wat we onthouden: - schrap wat fout is – Roerdompen worden geboren : in de dierentuin / in het open veld / in een nest in een boom / in een nest tussen het riet. Roerdompen houden van: hoorngeschal / lekkere hapjes zoals verse vis / water gezuiverd met chloor / rust en vrede. Roerdompen staan soms roerloos tussen het riet om: onzichtbaar te zijn voor een naderende vijand / een standbeeld na te bootsen / na te denken. De roep van de roerdomp kan je vergelijken met: het blazen in een fles / een misthoorn / een jachthoorn / een symfonisch orkest / een alpenhoorn. Wat ik het leukste vind aan de roerdompen uit het verhaal, is:

Hoogvliegers opdracht 2 Welke gelijkenissen tussen de eend en de roerdomp probeer je in het toneeltje te brengen? VLIEGLESSEN VAN EEN VLEGEL

Welke verschillen tussen de eend en de roerdomp probeer je in het toneeltje te brengen?

Laagvliegers opdracht 3 Als we de verschillende kenmerken op de identiteitskaarten ‘roerdomp’ en ‘wilde eend’ lezen, leren we gelijkenissen en verschillen tussen de twee soorten zien. Wat we ontdekt hebben: Wilde eend

Roerdomp

leefomgeving:

leefomgeving:

grootte:

grootte:

vorm:

vorm:

snavel:

snavel:

staart:

staart:


35


Laagvliegers opdracht 4 Als we de verschillende kenmerken op de identiteitskaarten ‘roerdomp’ en ‘wilde eend’ lezen, leren we gelijkenissen en verschillen tussen de twee soorten zien. Wat we ontdekt hebben: Wilde eend

Roerdomp

kleur en tekening:

kleur en tekening:

vleugels:

vleugels:

gedrag:

gedrag:

vlieggedrag:

vlieggedrag:

seizoen:

seizoen:

Het vlegelvers

Jij was nog klein en zag mij vliegen. Je wees en zei: ‘ ’! Je was fier. Je wist al zo veel Maar nu we beiden

zijn en (ik) wijs,

zoek ik ook voor jouw het juiste, het precieze woord, en aanvaard ik ‘vogel’ voortaan niet meer voor mijn bestaan. Een

is als jouw huis.

Mijn soortnaam brengt mij thuis.

(Trouwens, zeg niet zomaar vogel tegen elk schepsel met vleugels… Het zou wel eens om een

36

kunnen gaan…)


Herken een ‘vogelsoort’ zoals het hoort!

Informatie voor beginnende vogelkenners Geachte lezer, ik zou jullie graag leren hoe je verschillende vogelsoorten kan herkennen. Je moet het je voorstellen alsof de wereld van de vogels uit vele families bestaat. In die families heb je dan nog telkens een aantal soorten. Zo kennen jullie ondertussen de roerdomp. De roerdomp is een vogelsoort en behoort tot de familie van de reigerachtigen. Net als bv. de blauwe reiger. De vogelsoort wilde eend behoort samen met bv. de bergeend tot de familie van de eenden. Vogelsoorten die tot dezelfde familie behoren, zullen dus meer op elkaar gelijken dan vogelsoorten die uit verschillende families komen. Dit wil zeggen dat ze bepaalde kenmerken hebben die erg op elkaar gelijken, en bepaalde kenmerken die anders zijn. Wat is een kenmerk? Als je twee broers vergelijkt, zal je zeggen: Dieter en Jonas hebben dezelfde lange benen en ze hebben ook dezelfde ogen. Ze zijn allebei sportief. Maar Jonas heeft ros haar en Dieter blond. Jonas is erg verlegen en Dieter praat veel. Je let dus op bepaalde kenmerken om gelijkenissen en verschillen tussen Jonas en Dieter te zien. Vogels hebben ook bepaalde kenmerken. Néén, natuurlijk zijn dat niet ‘lange benen’, ‘haarkleur’ of ‘sportief’…! Zo zijn er ‘uiterlijke’ kenmerken: die kenmerken hebben met het uitzicht te maken. Bij Jonas en Dieter keken we naar hun benen en hun haarkleur bijvoorbeeld. Bij vogels letten we op:


‘UITERLIJKE’ KENMERKEN VOGELS: de grootte: er zijn vogels in miniformaat en vogels die juist zeer groot zijn. de vorm: vogels in hun volledige vorm: slank uitgerekt of bol lijf… de snavel: korte, lange, dikke, dunne, puntige, stompe, brede, platte… snavels. de staart: lang en smal, of waaiervormig en kort, ingekeept of rond… de vleugels: smal en lang, of rond en breed, of puntig en gehoekt… de kleur en tekening: strepen, banden of vlekken op kop, rug, romp of vleugel, in alle tinten. Daarnaast zijn er ‘gedragskenmerken’: die hebben te maken met de levenswijze en hoe men zich gedraagt. Bij Jonas en Dieter stelden we vast dat ze sportief waren, of verlegen. Bij vogels letten we op: ‘GEDRAGSKENMERKEN’ VOGELS: de leefomgeving: leven in een open gebied of op het water of tussen het riet of in het bos… het gedrag: actief zijn of juist stil en verlegen of een rare manier van waggelen… het vlieggedrag: met snelle of trage, regelmatige of schokkerige vleugelslagen… het seizoen: in de winter kan je bepaalde soorten hier niet zien, andere juist wel. Zie je twee vogels die allemaal dezelfde kenmerken hebben, dan heb je waarschijnlijk twee vogels van dezelfde vogelsoort. Zijn er enkele verschillen maar heel veel gelijkenissen, dan behoren ze misschien tot dezelfde familie. Zijn veel kenmerken verschillend, dan behoren ze waarschijnlijk tot andere families. Tot slot wil ik jullie nog op het hart drukken: herken een vogelsoort zoals het hoort! Probeer zoveel mogelijk kenmerken in het oog te houden! Doen! Getekend, V. Ogelkenner xxx


37

38


Identiteitskaart wilde eend Naam: wilde eend Familie: de eenden Verwante vogelsoorten: bergeend, krakeend, slobeend, pijlstaart, …

de grootte

de vorm

• 50-65 cm

• Het lijf is in verhouding groot tegenover de korte poten en een korte staart • Weegt 0,75–1,5 kg

de snavel

de staart

• Mannetje: gele snavel • Vrouwtje: bruine snavel • Eet kleine waterdiertjes, zaden, wortels…

• Mannetje: middelste donkere staartveren krullen • Vrouwtje: witte staartveren

Vleugels

kleur en tekening

• Spanwijdte: 81-95 cm

• Vrouwtje: bruin gestreept lichaam • Mannetje: bruine borst, witte halsring, en kop in de winter groene kleur, in de zomer meer bruin getint!


de leefomgeving

gedrag

• Leeft aan vijvers, meren, rivieren, beken; kan ook in een stadspark leven.

• Leeft sociaal, in groepen • Geluid: mannetje fluit zacht, vrouwtje zegt luid en hees ‘kwaak kwaak’ • Zijn meestal niet meer bang van mensen in de omgeving, komen zelfs om eten bedelen.

vlieggedrag

seizoen

• Vliegen krachtig en snel, met veel vleugelslagen. • Vliegen meestal in groep.

• Sommige wilde eenden zijn hier in de winter te zien, andere trekken in groep naar warmere of meer westelijke gebieden.


39

Identiteitskaart roerdomp Naam: roerdomp (bedreigde vogelsoort !) Familie: de reigerachtigen Verwante vogelsoorten: purperreiger, woudaapje, …

de grootte

de vorm

• 69-81 cm

• Opvallend bol en zwaar lijf met in verhouding korte poten maar lange tenen, een dikke hals met een kleine kop. • Weegt 0,9–1,1 kg de snavel

de staart

• Scherpe snavel in de vorm van een dolk • Vangt vis, liefst paling, met een snelle beweging van zijn uitgestrekte snavel

• Onopvallende staart in dezelfde kleur als het lijf

Vleugels

kleur en tekening


• Bruin gevlekt lichaam met camouflagetekening! Door de streepachtige tekening en bruine kleur valt hij niet op tussen de rietstengels waar hij woont!

de leefomgeving

gedrag

• Kan alleen overleven op rustige natuurlijke • Is extreem schuw. plaatsen met veel rietkragen, waar hij ongestoord • Heeft een typische ‘paalhouding’ als hij bang en veilig kan vissen. is: hij gaat rechtop en uitgestrekt tussen de • Op weinig plaatsen in Europa is het nog rustig en rietstengels staan, met de snavel omhoog, zodat is er nog genoeg riet voor de roerdomp! je hem niet ziet! vlieggedrag

seizoen

• Vliegt wat onzeker en laag. • Met zware, langzame vleugelslagen en met naar achter uitstekende poten.

40

• Leeft heel het jaar door in West-Europa. • In de winter is het water tussen het riet vaak bevroren en moet hij soms een eindje verhuizen naar kleinere rietkragen en open water.


3.2. Vliegles 2 – Zeg niet zomaar vijver tegen MIJN vijver! We vliegen boven Bokrijk door tijd en ruimte. Opwarming: de beste voorbereiding voor deze vliegles is alle mogelijke documenten over de provincie Limburg en over het domein Bokrijk te verzamelen. Ook een atlas of aardrijkskundige kaart van België of Vlaanderen met wat toeristische informatie en de spoorwegen is aangewezen. Natuurlijk is een computer met internetverbinding een aanrader, en kan die de voorgaande informatiebronnen geheel of gedeeltelijk vervangen… Wanneer je de les start, laat je de kinderen eerst brainstormen over het woord ‘Limburg’ en ‘Bokrijk’. Wat weten ze al? Formuleren van de missie: het lesonderwerp van deze vliegles is: ‘Bokrijk’. Het verhaal van Vlegel situeert zich immers in het vijvergebied in Bokrijk. Deze situering hoeft niet per se benadrukt te worden, maar zeker voor wie een schoolreis naar Bokrijk plant, kan deze les een zeer nuttige voorbereiding zijn. In het westelijk vijvergebied in Bokrijk werd een ‘Vlegelwandelroute’ uitgestippeld. Een ontdekkingstocht voor groepen, klassen en gezinnen. Meer info op de website van Het Groene Huis in Bokrijk of de website van Cedes vzw. De missie van deze les is: ambassadeur worden voor Bokrijk. Anders gezegd: vanuit verschillende oogpunten kunnen verdedigen dat Bokrijk één van de interessantste Vlaamse troeven is. Indelen van de groepjes en uitdelen van de vliegopdrachten: deel groepjes in en geef ieder groepje een opdracht van het vliegopdrachtenblad voor deze les (zie vliegopdrachten bij vliegles 2, p. 43). Bekijk met hen welk materiaal ze nodig hebben (zie vluchtverslag nr. 2, p. 44-46, en zie ook: ‘het vijvergebied te Bokrijk onder de loep’ p. 47-48) en laat ze in de mate van het mogelijke zelfstandig aan de opdracht werken. Leg uit dat ieder groepje op het einde van het groepswerk een overzichtelijk verslag van de opdracht moet maken… Spreek een moment af waarop de hele klas terug verzamelt. De laatste twee vliegopdrachten zullen een andere glans krijgen als je op schoolreis gaat naar Bokrijk, maar het hoeft absoluut niet. De opdrachten zijn sowieso boeiend. In afspraak met de directie kan opdracht 5 ook los van de realiteit, letterlijk, uitgevoerd worden, bij wijze van spreekoefening (ook oefenen van vaardigheden in verband met onderhandelen).


Bespreken van het groepswerk en vluchtverslag invullen: elk groepje duidt een woordvoerder aan, die eerst vertelt wat hun opdracht als hoog- of laagvlieger was. De klas krijgt vervolgens het verslag van de resultaten. Je geeft als leerkracht feedback en vult eventueel aan. Uiteindelijk vul je met de hele klas dat deeltje van het vluchtverslag in dat over deze opdracht gaat. Nadien komt de volgende groep aan het woord. Als een groep goed gewerkt heeft, trekken ze één verswoord uit de pot (zie onderaan deze lestips). Wanneer het hele vluchtverslag ingevuld is, probeer je de missie eventjes te hernemen. Hebben we de missie bereikt? Vlegelvers ontcijferen: tot slot krijgt de klas van Vlegel een doordenkertje cadeau. Lees het onvolledige vlegelvers onderaan op het vluchtverslag hardop voor. Zin per zin probeer je te zoeken welke groep het ontbrekende woord van die zin heeft. Zo gauw het vlegelvers ontcijferd is, mag iemand het in zijn geheel voorlezen en probeert de klas de betekenis te achterhalen.


41

Persoonlijk schrijf ik niet. Ik duik wel vloeiend in alle letters maar toch het liefst nog in een tweeklank als -ijzIJn mIJn 21 heerlIJke vIJvers bIJ BokrIJk rIJk ? Jawél. Rijk aan vissen en water, stilte - geklater, aan heden, verleden, aan ij-’s, (in gedichten) aan ij-s (in de winter) en aan ij-eren! (in de lente)

Vinden de leerlingen ook waar het ‘vlegeltje’ in de taal verscholen zit? Ook de jongste leerlingen hebben vast gauw door dat de vlegel in het woord ‘ij-eren’ verscholen zit. Vlegel die zozeer van de tweeklank –ij- houdt, wil dat alle woorden geschreven worden met –ij-. Zeker de woorden die met zijn vijvergebied te maken hebben…En dan neemt hij het zo nauw niet met de spellingsregels van de mensen… Wat zou Vlegel voorts bedoelen met heden en verleden? (of: wat hebben we in deze les daarover geleerd?) Extra: wie vindt er een zin met veel ou, ui, aai of ooi erin? * Oudere leerlingen kunnen ook stilstaan bij de eerste drie regels van dit vlegelvers. Waarom wordt het woord ‘vloeiend’ gebruikt? Omdat je het vaak gebruikt in combinatie met begrippen uit de wereld van taal: ‘schrijven’ of ‘spreken’ (bv. Hij spreekt vloeiend Frans.). Vlegel zegt dus van zichzelf dat hij vloeiend duikt. Mààr het woord vloeiend doet ook aan vloeistof denken. In de context van duiken denk je dan aan ‘water’. In de context van schrijven kan je misschien denken aan ‘inkt’… Zo krijg je het leuke beeld van een Vlegel die zowel in het water van zijn vijver duikt als in de inkt van letters, woorden en vlegelverzen. Kunnen leerlingen ook ontdekken waarom Vlegel het meest zal houden van de tweeklank –ij-? (vijver, Bokrijk, de wijde wijde lucht…)


SCHRIJF TWEEKLANK VISSEN STILTE HEDEN VERLEDEN

42


Vliegopdrachten bij vliegles 2 Laagvliegersopdracht 1: het domein Bokrijk heeft heel wat te bieden. In brochures en op de website vind je alle informatie. Jullie groepje gaat er laag doorheen vliegen. Probeer samen jullie deel van vluchtverslag nr. 2 in te vullen. Als dat klaar is, ken je alle interessante activiteiten in Bokrijk. EXTRA: Maak, als er nog tijd rest, een reclamespotje over Bokrijk voor de televisie. Volgende rollen worden onder jullie verdeeld: een moeder met vier kleine kinderen, een leerkracht van het vijfde leerjaar, een ouder gepensioneerd koppel, een natuurliefhebber. In jullie reclamespotje komen ze om de beurt vertellen wat zij in Bokrijk juist zo tof vinden! Speel het reclamespotje tot slot voor de klas. Hoogvliegersopdracht 1: jullie gaan hoog boven het lesthema vliegen en maken een reis door de tijd. Herlees het volgende fragment uit het boek: p. 62 tot p. 64 regel 2. Bekijk bovendien de illustratie op p. 63 aandachtig. Over welk ‘geheim’ gaat het hier? Probeer zo veel mogelijk te weten te komen over dit geheim uit het verleden. Op jullie deel van vluchtverslag nr. 2 vind je een aantal sleutelwoorden. Leg met behulp van die sleutelwoorden op de stippellijnen helder uit waar het geheim om gaat. Vraag gerust hulp. EXTRA: Als er nog tijd rest, bereiden jullie een toneeltje voor. Je interviewt iemand die met het geheim van dichtbij te maken had. Wie kies je? Welke vragen ga je stellen? Speel het voor de klas. Hoogvliegersopdracht 2:


jullie gaan vandaag erg hoog boven het lesthema vliegen en maken een reis door de tijd. Denk aan de rustige oevers van de vijver van Vlek en Vlegel. Maar zo vredig is het daar niet altijd geweest! Vlieg in gedachten naar het jaar 1544. Wat is er toen gebeurd? De leerkracht bezorgt informatie. Los daarmee jullie deel van vluchtverslag nr. 2 op. EXTRA: Als er nog tijd rest, maken jullie een reportage over deze gebeurtenis voor de Grote Geschiedenisshow op de televisie. Iemand is de reporter en vertelt aan het publiek wat er toen gebeurde. De anderen zijn acteurs en beelden uit wat de reporter vertelt. Deze reportage spelen jullie voor de klas. Hoogvliegersopdracht 3: jullie gaan hoog boven Bokrijk vliegen. Bokrijk ligt in de provincie… Limburg, juist ja. Vandaag is het jullie opdracht om voor één dag de toeristische dienst van de provincie Limburg te worden en een mooie dagtrip voor de toeristen te plannen. Vul een afwisselend dagschema op jullie deel van het vluchtverslag nr. 2 in. Gebruik alle aardrijkskundige kaarten of informatie die er is. EXTRA: Als er nog tijd rest, een extra opdracht: wat zou je de volgende toeristen aanraden: een klas van het vijfde leerjaar / een moeder met vier kinderen / een gepensioneerd koppel / een natuurliefhebber? Laagvliegersopdracht 2: jullie blijven op school en hoeven dus niet ver te vliegen! Jullie stellen aan de directie voor om op schoolreis te gaan naar Bokrijk. Maar stap niet onvoorbereid naar de directie. Maak een voorbereiding op jullie deel van vluchtverslag nr. 2. En wie weet, mag je het ook écht gaan voorstellen!? EXTRA: Als je weet dat de verzekering van zo’n tocht 0,25 euro per afgelegde km kost, hoeveel zou de verzekering van de schoolreis dan kosten? Zijn er nog andere kosten die er eventueel bijkomen, denk je? Laagvliegersopdracht 3: jullie vliegen vandaag een beetje vooruit in de tijd. Stel dat de directie en de leerkrachten beslissen om dit jaar op schoolreis naar Bokrijk te gaan. Dan moet er een brief worden opgesteld voor de ouders waarin ze alle informatie over de reis naar Bokrijk vinden. Waar moet je dan op letten? Probeer jullie deel van vluchtverslag nr. 3 op te lossen... EXTRA: Probeer deze informatieve brief uit te schrijven! Bedenk zelf een datum en alle concrete gegevens die je nodig hebt. Tik dit briefje eventueel uit op de computer!


43


Onze missie: ambassadeur worden van Bokrijk en Limburg Laagvliegers opdracht 1 Als je op het internet op zoek gaat naar Bokrijk, ontdek je ‘speels’, ‘beestig’, ‘sportief’ en ‘groen’ Bokrijk. Er is ook een ‘shuttle’ en een ‘openluchtmuseum’. Verbind iedere term met de juiste verklaring. Zoek de website op om dit op te lossen:

Speels Bokrijk

een autotrein die het hele domein doorkruist

Beestig Bokrijk

sportvelden – adventurepark – mountainbikes en fietsen

Sportief Bokrijk

arboretum – kruidentuin – geuren- en kleurentuin – groentetuin

Groen Bokrijk

de speeltuin – waterspeelhoek – binnenspeeltuin – mini-auto’s

Shuttle

een duik in het Vlaanderen van 150 jaar geleden (huizen van toen)

Openluchtmuseum

ponybaan - dierenhoek

Wat is een ‘arboretum’? De grootste ‘troef’ van Bokrijk is volgens ons: omdat:

Hoogvliegers opdracht 1 Vlek vliegt boven de provincie Limburg en heeft het gevoel dat er achter de grauwe bergen en een groep verlaten gebouwen een geheim schuil gaat. Na onze ontdekkingstocht door de tijd weten we waarover het gaat: Maak een omschrijving van het ‘geheim’ waarbij je volgende sleutelwoorden gebruikt: WERKLOOS – STEENKOOL – ITALIANEN – MIJNEN – SLUITING

Reporters die over dit geheim iets meer willen weten, interviewen bijvoorbeeld volgende personen:

44



Hoogvliegers opdracht 2 De vijvers in het vijvergebied in Bokrijk hebben een minder vredig verleden. Volgende gebeurtenissen hebben zich in het verleden afgespeeld: Schrap wat niet juist is (3 zinnetjes zijn NIET juist!) en plaats de juiste zinnetjes nadien in de goede volgorde door nummers in de lege vakjes te schrijven: De zusters laten een abdijhoeve op het domein bouwen. De herders worden gestraft en Bokrijk wordt ingelijfd bij de gemeente Genk. De abdis wordt boos en verbiedt de herders op hun grond te komen. De zusters laten in 1544 hun schapen grazen op grond van Hasseltse herders. Herders uit Hasselt laten in 1544 hun schapen op de abdijgronden van de zusters grazen. Het gebied van Bokrijk wordt in 1252 verkocht aan de kloosterzusters van Herkenrode. De herders worden streng gestraft en Genk wordt ingelijfd bij de gemeente Bokrijk. De herders trekken naar de abdijhoeve en starten een oorlog tegen de zusters. De herders trekken naar de abdijhoeve; ze plunderen en vernielen het gebied. In het volgende woord vind je nu nog altijd iets terug van die tijd: Zusterkloosterbeek Dit is:


Hoogvliegers opdracht 3 Als toeristische dienst van Limburg zouden wij de toeristen de volgende dagtrip aanraden: VOORMIDDAG

MIDDAG

NAMIDDAG

Natuurliefhebbers zullen houden van: Gezinnen zullen houden van: Gepensioneerden zullen houden van: Schoolgroepen zullen houden van:

Laagvliegersopdracht 2 Joepiejee! Op schoolreis naar Bokrijk! Hoeveel kilometer is Bokrijk in vogelvlucht van jullie school verwijderd? Naar schatting km Gaan we met de fiets, het vliegtuig, de bus, de trein, taxi’s? 1° keuze = 2° keuze = Welk seizoen, welke maand zou het beste zijn? waarom: omdat:

!


45


Vervolg laagvliegers opdracht 2 Als we iets voorstellen aan de directie, letten we op volgende punten: (schrappen wat niet past) kloppen op de deur voor we binnengaan / luid door elkaar roepen om te laten zien dat we echt graag willen dat ons voorstel aanvaard wordt / een woordvoerder aanduiden die de directie aanspreekt / goed voorbereiden wat we gaan zeggen / niet voorbereiden omdat we spontaan en natuurlijk willen overkomen / verlegen zijn / de directie aanspreken met ‘jij’ en ‘jou’ / de directie aanspreken met ‘u’ / niets zeggen en gewoon het blad met jullie voorbereiding afgeven / als de directie net aan het telefoneren is, vragen of hij/zij de telefoon onmiddellijk wil neerleggen / naar de grond kijken omdat kinderen nu eenmaal minder belangrijk zijn dan volwassenen / je zakdoek voor je mond houden / eventjes diep ademhalen als je begint te stotteren van de zenuwen / als een medeleerling zich onhandig uitdrukt, lachen om te laten zien dat jij het beter kan / de slimste van de klas het woord laten voeren / vragen aan de directie om direct te beslissen zodat jullie het goede nieuws aan de klas kunnen vertellen / bedanken en groeten na het gesprekje / …

Laagvliegersopdracht 3 Bij het opstellen van een informatieve brief voor ouders in verband met een schoolreis houd je rekening met volgende elementen: (schrappen wat niet past) kleur van het papier / mooi lettertype gebruiken / iedere zin moet rijmen / vriendelijke toon / niet ‘je’ en ‘jij’ maar overal de aanspreking ‘U’ / alleen de vader aanspreken want die beslist alles in een gezin / grapjes in de tekst plaatsen om het leuk te maken / een tekening toevoegen / onderaan de handtekening van de directie plaatsen / alle leden van het oudercomité moeten ondertekenen / invulstrook met kniplijn onderaan / voor iedere leerling twee brieven meegeven: één om ondertekend terug mee naar de school te nemen en één om thuis te houden / korte zinnen maken / lange zinnen maken / veel moeilijke woorden gebruiken om te tonen dat in deze school alleen verstandige mensen de leiding hebben / alle praktische gegevens ordelijk vermelden / de datum bovenaan plaatsen / het belangrijkste in vetjes zetten zodat het opvalt / de directie moet ondertekenen met al zijn/haar officiële voornamen / mooie bladschikking / naam of logo van de school bovenaan vermelden /…

Het vlegelvers

Persoonlijk ik niet. Ik duik wel vloeiend in alle letters maar toch het liefst nog in een

als -ij-

zIJn mIJn 21 heerlIJke vIJvers bIJ BokrIJk rIJk ? Jawél. Rijk aan

en water,

- geklater,

aan ,

,

aan ij-’s, (in gedichten) aan ij-s (in de winter) en aan ij-eren! (in de lente)

46


Identiteitskaart wilde eend Naam: wilde eend Familie: de eenden Verwante vogelsoorten: bergeend, krakeend, slobeend, pijlstaart, …

de grootte

de vorm

• 50-65 cm

• Het lijf is in verhouding groot tegenover de korte poten en een korte staart • Weegt 0,75–1,5 kg

de snavel

de staart

• Mannetje: gele snavel • Vrouwtje: bruine snavel • Eet kleine waterdiertjes, zaden, wortels…

• Mannetje: middelste donkere staartveren krullen • Vrouwtje: witte staartveren

Vleugels

kleur en tekening


• Vrouwtje: bruin gestreept lichaam • Mannetje: bruine borst, witte halsring, en kop in de winter groene kleur, in de zomer meer bruin getint!


de leefomgeving

gedrag

• Leeft aan vijvers, meren, rivieren, beken; kan ook in een stadspark leven.

• Leeft sociaal, in groepen • Geluid: mannetje fluit zacht, vrouwtje zegt luid en hees ‘kwaak kwaak’ • Zijn meestal niet meer bang van mensen in de omgeving, komen zelfs om eten bedelen.

vlieggedrag

seizoen

• Vliegen krachtig en snel, met veel vleugelslagen. • Vliegen meestal in groep.

• Sommige wilde eenden zijn hier in de winter te zien, andere trekken in groep naar warmere of meer westelijke gebieden.


47

Identiteitskaart roerdomp Naam: roerdomp (bedreigde vogelsoort !) Familie: de reigerachtigen Verwante vogelsoorten: purperreiger, woudaapje, …

de grootte

de vorm

• 69-81 cm

• Opvallend bol en zwaar lijf met in verhouding korte poten maar lange tenen, een dikke hals met een kleine kop. • Weegt 0,9–1,1 kg de snavel

de staart

• Scherpe snavel in de vorm van een dolk • Vangt vis, liefst paling, met een snelle beweging van zijn uitgestrekte snavel

• Onopvallende staart in dezelfde kleur als het lijf

Vleugels

kleur en tekening


• Bruin gevlekt lichaam met camouflagetekening! Door de streepachtige tekening en bruine kleur valt hij niet op tussen de rietstengels waar hij woont!

de leefomgeving

gedrag

• Kan alleen overleven op rustige natuurlijke • Is extreem schuw. plaatsen met veel rietkragen, waar hij ongestoord • Heeft een typische ‘paalhouding’ als hij bang en veilig kan vissen. is: hij gaat rechtop en uitgestrekt tussen de • Op weinig plaatsen in Europa is het nog rustig en rietstengels staan, met de snavel omhoog, zodat is er nog genoeg riet voor de roerdomp! je hem niet ziet! vlieggedrag

seizoen

• Vliegt wat onzeker en laag. • Met zware, langzame vleugelslagen en met naar achter uitstekende poten.

48

• Leeft heel het jaar door in West-Europa. • In de winter is het water tussen het riet vaak bevroren en moet hij soms een eindje verhuizen naar kleinere rietkragen en open water.


3.3. Vliegles 3 – Expeditie Vlegelson. Op expeditie in en rond de vijvers! Opwarming: de ideale opwarming voor deze les is uiteraard een bezoek aan een vijver… Indien dit echter onmogelijk is, laat je het woord ‘vijver’ in een woordenboek opzoeken en de betekenis voorlezen. Welke vijvers kennen de kinderen in de omgeving, in Vlaanderen, in Europa? Wat is het verschil tussen een vijver en de zee? Tussen een vijver en een moeras? Tussen een vijver en een rivier? Formuleren van de missie: misschien lijkt het thema van deze les niet uitdagend, maar er is zoveel leven in en rond de vijver dat we niet kennen. Onze missie is: zoveel te weten komen over vijvers dat we echt in staat zijn om bij een wandeling met mama of papa rond een vijver als een ‘gids’ op te treden. Wat zullen ze verbaasd zijn! Indelen van de groepjes en uitdelen van de vliegopdrachten: deel groepjes in en geef ieder groepje een opdracht van het vliegopdrachtenblad voor deze les (zie vliegopdrachten bij vliegles 3, p. 51). Bekijk met hen welk materiaal ze nodig hebben (zie vluchtverslag nr. 3, p. 52-54 en zie ook‘het vijvergebied te Bokrijk onder de loep’ p. 55-56) en laat ze in de mate van het mogelijke zelfstandig aan de opdracht werken. De documentatie over het westelijk vijvergebied is vandaag voor verschillende opdrachten nuttig (opdracht 1 en 2 bij de laagvliegers, opdracht 2 en 3 bij de hoogvliegers). Maak meer kopieën. Spreek een moment af waarop de hele klas terug verzamelt. Bespreken van het groepswerk en vluchtverslag invullen: elk groepje duidt een woordvoerder aan, die eerst vertelt wat hun opdracht als hoog- of laagvlieger was. De klas krijgt vervolgens het verslag van de resultaten. Je geeft als leerkracht feedback en vult eventueel aan. Uiteindelijk vul je met de hele klas dat deeltje van het vluchtverslag in dat over deze opdracht gaat. Nadien komt de volgende groep aan het woord. Als een groep goed gewerkt heeft, trekken ze één verswoord uit de pot (zie onderaan deze lestips). Wanneer het hele vluchtverslag ingevuld is, probeer je de missie eventjes te hernemen. Hebben we de missie bereikt?


Vlegelvers ontcijferen: tot slot krijgt de klas van Vlegel een doordenkertje cadeau. Lees het onvolledige vlegelvers onderaan op het vluchtverslag hardop voor. Zin per zin probeer je te zoeken welke groep het ontbrekende woord van die zin heeft. Zo gauw het vlegelvers ontcijferd is, mag iemand het in zijn geheel voorlezen en probeert de klas de betekenis te achterhalen.

Gezoem, gefluit en gefluister Het wemelt van dieren tussen het riet Ik kijk goed rond en ik luister Anders ontdek ik veel dieren zelfs niet Daaromheen staan de planten te zwijgen In hun prachtige groene plantenvel Zij roepen niet om aandacht te krijgen Hun bloemen klaren dat klusje wel Maar ’t liefst snater ik over water Dat soms stil, soms met veel geklater Nu al het leven draagt van later Wat is mooier dan mooier dan water?


49

Vinden de leerlingen zelf waar het ‘vlegeltje’ in de taal verscholen zit? Een ernstig vlegelvers met een diepe ondertoon in de laatste regels. Er zijn veel kanttekeningen mogelijk. De vlegel in de taal zit eigenlijk in het ‘snateren’ verscholen. In het begin van het vers gaat het over allerlei dierengeluiden. Dan gaan we naar de stille planten. Vervolgens snatert Vlegel over het water. Dat snateren over iets is een vervanging van praten over iets. De woordkeuze is onverwacht en is de vlegel in de taal. Ook het woord ‘plantenvel’ is een bijzondere constructie van de dichter. Weten de kinderen wat met ‘klusje’ bedoeld wordt? Moeten de bloemen een karweitje doen voor de planten? * Voor oudere leerlingen: let op de afwisseling tussen geluiden en stilte in dit vlegelvers. Sluit je ogen en laat iemand het vers opnieuw voorlezen. Tijdens de eerste vier regels laat je in je fantasie alle mogelijke dierengeluiden van een vijvergebied in je hoofd klinken. Dan wordt het plots stil tijdens het voorlezen van de volgende vier regels. Bij het lezen van de negende regel hoor je opeens de roep van één dier weer opklinken. Hij snatert nog wel. Roep dit ook in je fantasie op. Maar hij snatert niet zo maar, om lawaai te maken en op te vallen. Hij snatert over iets. Over wat? Wat betekenen de laatste vier regels? Geef eigen voorbeelden van de betekenis van water.


GEFLUIT LUISTER PLANTEN AANDACHT SNATER MOOIER

50


Vliegopdrachten bij vliegles 3 Laagvliegersopdracht 1: jullie gaan laag vliegen, zodat jullie de vijver heel goed kunnen bestuderen. Jullie opdracht is vijverplanten te leren kennen. Neem jullie deel van vluchtverslag nr. 3. Er zijn twee opdrachten. Voor de eerste opdracht herlezen jullie fragment p. 98 rege1 7 t/e/m p. 99 regel 20. Schrijf op welke planten je in het verhaal in en rond de vijver ontdekt. De tweede opdracht van het vluchtverslag kunnen jullie oplossen als jullie de informatie over vijverplanten in ‘het vijvergebied te Bokrijk’ lezen. * Voor oudere leerlingen: alle planten die net zijn genoteerd, kan je, afhankelijk van de plaats waar ze precies groeien, in verschillende categorieën onderverdelen. Op jullie deel van het vluchtverslag zijn onderaan enkele categorieën opgesomd. Onderlijn telkens met een andere kleur een categorie en minstens één plant die erbij hoort.

Laagvliegersopdracht 2: jullie gaan laag vliegen, zodat jullie de vijver heel goed kunnen bestuderen. Jullie opdracht is dieren in en rond de vijver te leren kennen. Neem jullie deel van vluchtverslag nr. 3. Er zijn twee opdrachten. Herlees fragment p. 98 regel 17 t/e/m p. 100 regel 5. Schrijf op welke dieren je in het verhaal in en rond de vijver ontdekt. De tweede opdracht van het vluchtverslag kunnen jullie oplossen als jullie de informatie over dieren in en rond ‘het vijvergebied in Bokrijk’ lezen. * Voor oudere leerlingen: alle dieren die net zijn genoteerd, kan je in verschillende categorieën onderverdelen. Op jullie deel van het vluchtverslag zijn onderaan zulke categorieën opgesomd. Onderlijn telkens met een andere kleur een categorie en minstens één dier dat erbij hoort.

Hoogvliegersopdracht 1:


jullie gaan hoog vliegen naar de gemeente Vijverlo, waar vier vijvers zijn. Eén kleine, één grotere, één grote en een héél grote vijver. De burgemeester van Vijverlo wil met iedere vijver iets doen. Er moet een zwemvijver, een roei- of zeilvijver, een visvijver, en een plonsvijver voor kleuters komen. Op jullie deel van vluchtverslag nr. 3 heeft de secretaris van de gemeente alles in een ‘tabel’ opgeschreven. Welke vijver is het meest geschikt voor welk doel? Maak de beste keuze! * Voor oudere leerlingen: de burgemeester vraagt jullie op een ruitjesblad de vijvers op schaal te tekenen. Ze zijn allemaal rechthoekig. 1cm = 10 m. Bereken ook de oppervlakte van iedere vijver voor hem.

Hoogvliegersopdracht 2: houden jullie van vis? Ja? Neen? Roelanda wel, zij lust het liefst paling. Dieren eten immers planten maar soms ook andere diertjes op, en ze worden nadien vaak zélf opgegeten! Mensen stellen dit voor in een ‘voedselketen’. Op jullie deel van vluchtverslag nr. 3 moeten jullie er enkele vervolledigen! Gelukkig krijg je nog informatie van de leerkracht om je te helpen… * Voor de oudere leerlingen: wat is een ‘voedselketen’? Probeer het in één zin helder uit te leggen.

Hoogvliegersopdracht 3: twee politici maken ruzie over het vijverwater in Vlaanderen. Mr. Helder zegt dat dankzij zijn partij het water nu zuiver is! Mevr. T. Roebel zegt dat er veel watervervuiling is! Ze deed met een schepnet wateronderzoek in twee vijvers. In jullie deel van vluchtverslag nr. 3 lees je wat ze opviste! Eén vijver is volgens haar zelfs erg vervuild. Welke? Weet je ook waarom? * Voor oudere leerlingen: een roerdomp heeft rust en zuiver water nodig. Daarom verdwijnt de roerdomp. De roerdomp is dus als een ‘alarmbel’ voor ons. De kokerjuffer is ook zo’n ‘alarmbel’. Waarom?

Laagvliegersopdracht 3: jullie gaan de vijver van Vlegel zelf maken: een minivijvertje met planten en dieren! Maak eerst een ‘schets’ van de minivijver, en duid daarop aan welk materiaal je voor alles wilt gebruiken. Neem een teiltje en ga aan de slag. Maak er een mooie vijver van. * Voor oudere leerlingen: zoek in het boek het meest passende vlegelvers. Waarom heb je dat gekozen?


51


Onze missie: Zelf als gids optreden bij een wandeling rond een vijver Laagvliegersopdracht 1 Vlek ontdekt in een uitzonderlijke uithoek een vijver met volgende planten: cactusgelelisgeleirisjasmijnbraamstruikrietspichtigegrassoorteneendekroos In dit onleesbaar woord zijn vele planten tegen elkaar aan gegroeid! Onderlijn alleen de planten die Vlek in het verhaal zag! Volgende planten groeien ook in en rond vijvers:

Planten die rond of in het water groeien, kan je onderbrengen in volgende categorieën: planten open water / drijvende planten / oeverplanten

Laagvliegersopdracht 2 Vlek ontdekt in een uitzonderlijke uithoek een vijver met volgende dieren: kanarieskippeninsectenkonijnenvisjestorrenzwanenspinnenroerdompen In dit onleesbaar woord zijn vele dieren dicht tegen elkaar aan gekropen! Onderlijn alleen de dieren die Vlek in het verhaal zag! Volgende dieren leven ook in en rond vijvers:

Dieren die rond of in het water leven, kan je onderbrengen in volgende categorieën: vissen / insecten / weekdieren / spinnen / vogels / amfibieën / zoogdieren

Hoogvliegersopdracht 3 Onze raad aan de burgemeester: Best geschikt als plonsvijver voor kleuters: Best geschikt als roei- en zeilvijver: Best geschikt als zwemvijver: Best geschikt als visvijver: Lees eerst de tabel met alle informatie! (volgende bladzijde)

52



Vervolg hoogvliegers opdracht 1 De secretaris van Vijverlo heeft alle informatie over de vier vijvers in een tabel gezet. Rustig gelegen

Diep water

Strand aanwezig

Veel vis

Kleine vijver

ja

ondiep

ja

neen

Middelgrote vijver

ja

niet heel diep

ja

neen

kenmerken

Gezond water

Lengte Breedte

Oppervlakte

vijvers

Grote vijver Grootste vijver

ja

10 m 5m

m2

25 m

m2

45 m

m2

100m

m2

50 m

ja

70 m

héél rustig

diep

neen

heel veel

ja

niet zo rustig

heel diep

neen

veel

niet zeker

200m

Hoogvliegersopdracht 2 Restaurant à la Nature *** Vul deze drie ‘voedselketens’ aan door een keuze te maken uit: baars - eend – algen op stenen of planten – watertor - watervlo

voedselketen 1

voedselketen 2




plantenresten









afval





eenoogkreeftje





kikkervisje

 wilde eend



poelslak 

waterkever

voedselketen 3



 roerdomp

  mens

Wat is een ‘voedselketen’?

Hoogvliegersopdracht 3 Watervervuiling in onze vijvers? Na de ‘proef met het schepnet’ (zie volgende bladzijde) is het water van de volgende vijver het zuiverst: Vijver 1 / vijver 2 (schrap wat niet past), omdat (schrap twee onjuiste zinnetjes): • er het minst verschillende voorwerpen/dieren opgevist zijn, dus is het water ‘proper’. • er het meest verschillende SOORTEN dieren en diertjes opgevist zijn, wat een goed teken is. • er geen dood visje in het schepnet zat, en als je geen dode visjes ziet, is het oké. • er een eendagsvlieg opgeschept is, en die leven alleen maar in tamelijk zuiver water.


53


De inhoud van het schepnet van Mevr. T. Roebel ziet er als volgt uit: Vijver 1 Vijver 2 plantenresten – dood visje – zoetwaterpissebed – borstelworm – handschoen – boombladeren – poelslak – eendagsvlieg – stekelbaars – wants – mug- algen – takjes genlarve – steentje – watertor – waterjuffer – voorn – schaatsrijder – waterrups – kikkervisje Teken een rode gevarendriehoek bij de vijver die het meest vervuild is! De ‘kokerjuffer’ is als een alarmbel bij watervervuiling. Als zij niet meer voorkomt in de Vlaamse vijvers, betekent dit

!

Laagvliegers opdracht 3 Schets van onze minivijver, met vermelding van de gebruikte materialen:

Volgend vlegelvers kozen we uit voor onze minivijver:

Het vlegelvers

Gezoem,

en gefluister

Het wemelt van dieren tussen het riet Ik kijk goed rond en ik Anders ontdek ik veel dieren zelfs niet Daaromheen staan de

te zwijgen

In hun prachtige groene plantenvel Zij roepen niet om

te krijgen

Hun bloemen klaren dat klusje wel Maar ’t liefst

ik over water

Dat soms stil, soms met veel geklater Nu al het leven draagt van later Wat is mooier dan

54

dan water?


Het vijvergebied in Bokrijk onder de loep het vijvergebied nu In het hart van Limburg ligt Bokrijk. In Bokrijk zijn er twee vijvergebieden. Het oostelijk vijvergebied is het natuurreservaat ‘het Wik’ en is niet toegankelijk voor het publiek. In het westelijk vijvergebied mag je wel wandelen en er wordt ook vis gekweekt. Het westelijk vijvergebied bestaat uit 21 vijvers. Er zijn verharde paden aangelegd. De Zusterkloosterbeek is een beek die er dwars doorheen loopt. Vlegel en Vlek zouden in dit vijvergebied wonen. Er is een Vlegelwandelroute die je met de klas of het gezin kan doen!

het vijvergebied vroeger Er was eens hèèl lang geleden een groot stuk heide en moeras tussen Hasselt en Genk. Een beek liep er dwars doorheen en er waren wel wat vennen op het terrein. Het was eigendom van de graaf van Loon. In 1252 verkocht hij het gebied aan de zusters van het klooster van Herkenrode. Deze zusters bouwden er een abdijhoeve uit. Mààr er kwamen problemen! De herders uit Hasselt mochten hun kudden overal in de omgeving op de heide laten grazen maar ze kwamen met hun dieren ook op het domein van de zusters! De abdis (de chef van de zusters) vond dit niet leuk. Ze was streng en verbood de herders om op haar domein te komen. De Hasseltse herders namen dat niet zomaar. Ze vielen het domein binnen en vernielden alles. Nadien werden ze streng gestraft. Iemand werd zelfs gedood. Voortaan zou het gebied van Bokrijk bij de gemeente Genk horen. Tussen Hasselt en Genk was de vriendschap jarenlang ver te zoeken! Uit die tijd is nu niet veel meer overgebleven. Maar de naam ‘Zusterkloosterbeek’ herinnert ons nog aan de tijd van de zusters. En ook van de abdijhoeve zien we nog sporen (huidige kasteel).

de dieren in het vijvergebied VLIEGLESSEN VAN EEN VLEGEL

Een vijvergebied is heel interessant voor dierenliefhebbers. Er zijn natuurlijk geen apen of giraffen zoals in de zoo. Maar in het ondiepe water (zeker als het zuiver is) leven tussen de planten en in de modder ontelbaar veel diertjes. Insecten leven enkel als larve (de kleintjes van het insect) in het water: libellen, kokerjuffers, muggenlarven. Maar er zijn nog veel kleinere waterdiertjes, zoals watervlooien en eenoogkreeftjes. Of weekdieren, zoals de borstelworm en de poelslak. En ook de familie van de spinnen heeft waterliefhebbers, zoals de waterspin. De allerkleinste waterdieren zijn de bacteriën. De watertor is een kever die altijd onder water leeft. Uiteraard wordt iedere vijver ook bewoond door vissen, zoals een karper of een baars. Er zijn niet te vergeten nog amfibieën; dat zijn dieren die zowel in als rond het water leven. Denk aan kikkers, padden en salamanders. Natuurlijk zie je verder eenden en andere vogels in en rond de vijver. Er leven ten slotte ook zoogdieren rond de vijvers, want of je het nu leuk vindt of niet, je zou er ook een muskusrat tegen het lijf kunnen lopen!


55

de planten in het vijvergebied Je zou een vijvergebied ook een bloemen- en plantenwinkel kunnen noemen, want er is een ruime keuze aan planten te ontdekken! In het open water zie je planten als gele plomp en de prachtige waterlelie groeien. Ze lijken te drijven. Maar ze hebben wel degelijk een stengel onder water tot op de vijverbodem! Ook de watergentiaan, met een gele bloem, is een lust voor het oog. Waterranonkel leeft vooral onder water; enkel de witte bloemen steken boven het water uit. Dat is ook zo bij het blaasjeskruid, maar dit heeft gele bloemen. Op het water drijven kikkerbeet en fonteinkruid, en ook het eendekroos waar Vlegel zo gek op is. Tot slot zijn er de rijk begroeide oevers, waar oeverplanten hun thuis hebben. Denk vooral aan het riet, maar ook de lisdodde (‘sigaren’) en gele lis... Wat een prachtige bloemen- en plantenwinkel!

de viskweek en de voedselketen Het westelijk vijvergebied in Bokrijk is bijzonder omdat er al vele jaren aan viskweek wordt gedaan. Veel vissen die hier in speciale vijvers gekweekt worden, worden nadien uitgezet in Limburgse wateren verderop. Veel vissers zijn daar erg blij om! Voor de natuur zelf is dat niet altijd een even goed zaak. Want als de mensen veel vis willen kweken, gaan ze het natuurlijk evenwicht verstoren! Wat is natuurlijk evenwicht? In de natuur heb je heel veel soorten planten en dieren en de ene leeft omdat hij de andere opeet. Ze hebben mekaar dus nodig om te overleven en zo zal je ook niet gauw overheersende of uitstervende dieren hebben. Een voorbeeld: algen worden gegeten door de poelslak, die opgegeten wordt door de baars; de baars staat dan weer op het menu van een roerdomp. Of: afval wordt opgegeten door het eenoogkreeftje, dat zelf door de watertor wordt gesmaakt. Maar de watertor wordt door de eend gevangen en de eend… staat soms wel eens op het menu van… de mens! Zulke samenhang tussen planten en dieren noemen we een voedselketen. Als de mens veel vissen gaat kweken in een vijver, zullen er bepaalde kleine diersoorten snel verdwijnen. Het natuurlijk evenwicht is dan immers verstoord!

de kwaliteit van het water Het water in het westelijk vijvergebied is gelukkig nog redelijk zuiver, al is de viskweek die de mens er organiseert niet zo goed voor de kwaliteit van het water. Wat is kwaliteit van water? Kwaliteit wijst op de waarde van iets: of het gezond is, zuiver, natuurlijk, enz. Zure regen, watervervuiling door fabrieken of mensen… het zijn bedreigingen voor het water. Kinderen kunnen eenvoudige testjes doen om een idee te krijgen van de kwaliteit van het water. Met een schepnet kan je de diertjes opvangen die in het water leven. Hoe meer verschillende soorten diertjes je opvangt, hoe zuiverder het water is. Dat lijkt misschien een beetje raar. Maar iedere diersoort is anders. Sommige diersoorten kunnen in heel vervuild water overleven, zoals de rattestaartlarve of de borstelworm. Andere diertjes komen alleen nog maar voor in het water als dat water bijzonder zuiver is, zoals de eendagsvlieg. De kokerjuffer is wat dit betreft een alarmbel. Waarom? Kokerjuffers kunnen alleen overleven in echt zuiver water. Als er in Vlaamse vijvers steeds minder kokerjuffers zouden leven, betekent dat dat de kwaliteit van het water achteruitgaat! Een natuurlijke alarmbel dus!

56


3.4. Vliegles 4 – S.O.S. fam. R.Oerdomp vermist! Opwarming: je vraagt aan de klas of ze weten wat ‘child focus’ is. Laat ze het thema van vermiste kinderen even oprakelen. Nu is er op school echter een brief van ‘bird focus’aangekomen. De laatste roerdomp uit het vijvergebied van Vlegel is immers als vermist opgegeven. Lees het fragment op p. 41 rg. 12 t/e/m p. 42 voor om dit toe te lichten. Laat de kinderen vertellen waar deze vermiste vogel volgens het verhaal uiteindelijk is opgedoken. Hoe noemen we zulke ongerepte plaats zoals die op het einde van het verhaal beschreven wordt? Formuleren van de missie: een campagne is een manier om via affiches, slogans en activiteiten de mensen bewust te maken van een idee. (Kinderen kennen vast de campagnes rond veilig verkeer.) Natuurorganisaties voeren ook campagnes om voor bedreigde dieren als de roerdomp geld in te zamelen. Met dit geld kunnen ze o.a. natuurreservaten aanleggen. Onze missie vandaag is de campagnes voor natuurbehoud en het inrichten van natuurreservaten beter te leren begrijpen. Als er binnenkort thuis een brief in de bus valt van een natuurorganisatie om het natuurbehoud te steunen, moeten de leerlingen er zonder probleem meer uitleg bij kunnen geven aan hun verbaasde ouders! Indelen van de groepjes en uitdelen van de vliegopdrachten: deel groepjes in en geef ieder groepje een opdracht van het vliegopdrachtenblad voor deze les (zie vliegopdrachten bij vliegles 4, p. 59) Bekijk met hen welk materiaal ze nodig hebben (zie vluchtverslag nr. 4, p. 60-62, en zie ook ‘interview met een natuurbeschermer’ p. 63) en laat ze in de mate van het mogelijke zelfstandig aan de opdracht werken. Leg uit dat ieder groepje op het einde van het groepswerk een overzichtelijk verslag van de opdracht moet maken… Voor de hoogvliegersopdracht 1 is een bezoek aan de bibliotheek een aanrader, maar uiteraard kan je dit vervangen door enkele naslagwerken of het internet in de klas ter beschikking te stellen. Spreek een moment af waarop de hele klas terug verzamelt.


Bespreken van het groepswerk en vluchtverslag invullen: elk groepje duidt een woordvoerder aan, die eerst vertelt wat hun opdracht als hoog- of laagvlieger was. De klas krijgt vervolgens een verslag van de resultaten. Je geeft als leerkracht feedback en vult eventueel aan. Uiteindelijk vul je met de hele klas dat deeltje van het vluchtverslag in dat over deze opdracht gaat. Nadien komt de volgende groep aan het woord. Als een groep goed gewerkt heeft, trekken ze één verswoord uit de pot (zie onderaan deze lestips). Wanneer het hele vluchtverslag ingevuld is, probeer je de missie eventjes te hernemen. Hebben we de missie bereikt? Vlegelvers ontcijferen: tot slot krijgt de klas van Vlegel een doordenkertje cadeau. Lees het onvolledige vlegelvers onderaan op het vluchtverslag hardop voor. Zin per zin probeer je te zoeken welke groep het ontbrekende woord van die zin heeft. Zo gauw het vlegelvers ontcijferd is, mag iemand het in zijn geheel voorlezen en probeert de klas de betekenis te achterhalen.


57

Waarom het zo ver is gekomen Waarom het ons zo zou vergaan Dat voor dieren en planten en bomen Reservaten moesten ontstaan? Zonder dat waren we echter verloren Onze verscheidenheid verminderde snel Deze woonst moest ons wel bekoren… Al ontstond zo in feite een cel! AAN DAT RESERVAAT WEN IK SNEL MAAR DE VRAAG DIE IK STEL EN MISSCHIEN BEGRIJP JIJ ME WEL: WIE LEEFT ER HIERDOOR IN DE CEL?

Vinden de leerlingen ook waar het ‘vlegeltje’ in de taal verscholen zit? Het woord ‘cel’ komt het vlegelvers opvallend binnenvallen… Het is wat shockerend en dat was ook de bedoeling van de dichter. Een reservaat is immers in zekere zin een gevangenis…, al is die er dan voor je eigen bestwil. Op het einde van het vlegelvers krijgt het woord ‘cel’ echter een heel andere invulling, want de slotvraag draait de rollen om. Volgens de dichter zijn het immers de mensen buiten het natuurreservaat die in een cel leven…! Kunnen de kinderen na deze vliegles regels 5 en 6 uitleggen?Kunnen zij ook het verband tussen regel 6 en het verhaal van Roelanda uitleggen? * Voor de oudere leerlingen: kunnen de oudere kinderen zélf de betekenis van de slotvraag (en dus ook het antwoord) achterhalen?Vorm eventueel groepjes en laat ieder groepje een antwoord bedenken op deze vraag.


WAAROM RESERVATEN SNEL WOONST CEL VRAAG

58


Vliegopdrachten bij vliegles 4 Laagvliegersopdracht 1: jullie groep gaat vandaag laag door de taal vliegen, nl. door de tekst van één verhaalfragment. Herlees het fragment op p. 98 regel 17 t/e/m p. 102. Over volgende woorden of zinsdelen uit dit fragment gaan jullie héél laag vliegen: ‘uitzonderlijke uithoek’/ ‘ochtendgymnastiek’ / ‘scharrelden’ en ‘waggelden’ / ‘koninkrijk’ (laatste regel fragment). Beantwoord de vraagjes over deze woorden op jullie deel van vluchtverslag nr. 4.

Hoogvliegersopdracht 1: de roerdomp is een bedreigde diersoort in Vlaanderen, maar dit is niet de enige. Jullie opdracht is hoog te vliegen en één andere bedreigde diersoort te ontdekken. Ga hiervoor naar de bibliotheek of maak gebruik van de boeken of brochures die de leerkracht geeft. Probeer alle vragen op jullie deel van vluchtverslag nr. 4 op te lossen. Zoeken maar!

Laagvliegersopdracht 2: jullie gaan vandaag laag boven het wateroppervlak vliegen. Bekijk de illustraties op p. 42, p. 101 en p.103. Vergelijk ze met elkaar. Eén belangrijke plant komt overal terug, want die is van levensbelang voor Roelanda en de andere roerdompen. Daarom ook probeert men die plant in sommige reservaten te beschermen. Probeer de vragen op jullie deel van vluchtverslag nr. 4 op te lossen. Lees daarvoor ook het interview met een natuurbeschermer. EXTRA: kies de belangrijkste vragen uit het interview en speel dat tijdens het vluchtverslag na voor de klas.

Laagvliegersopdracht 3: VLIEGLESSEN VAN EEN VLEGEL

strek je vleugels en vlieg mee met Vlek. Jullie maken met haar een landing in een uitzonderlijke uithoek van Vlaanderen. Misschien is deze plaats een natuurreservaat! Herlees het fragment op p. 98 regel 17 t/e/m p. 102. Maak een kleine poëtische sfeerschepping van het reservaat op jullie deel van vluchtverslag nr. 4. Dit kan je door een tekening te maken, en er nadien bij de belangrijkste elementen woorden aan toe te voegen: een mooi en sfeervol zelfstandig naamwoord met een passend bijvoeglijk naamwoord erbij of een zelfstandig naamwoord met een goed gekozen werkwoord. Gebruik je eigen verbeelding!

Hoogvliegersopdracht 2: denk in gedachten aan de landkaart van Vlaanderen. Jullie gaan daar boven vliegen. Overal in Vlaanderen zijn er immers natuurbeschermers actief. Ze proberen stukjes natuur te redden en mensen te overtuigen om milieuvriendelijker te leven. In het ‘interview met een natuurbeschermer’ kom je heel wat te weten. Vul zo jullie deel van vluchtverslag nr. 5 in. Misschien moet je nog wel iets opzoeken op het internet… EXTRA: wat denk jij over die natuurorganisatie? Wat denk jij over milieuvriendelijk leven? Let jij erop?

Hoogvliegersopdracht 3: natuurlijk weet Vlegel wel dat jullie nog op de schoolbanken zitten, maar toch heeft hij een opdracht voor hoogvliegers bedacht die best wel moeilijk is. Vandaag worden jullie eventjes reclamejongens en –meisjes. Jullie gaan reclame maken voor de goede zaak. Jullie doen zelf voorstellen voor een natuurorganisatie om een ‘campagne’ te voeren in Vlaanderen. (vraag eventueel aan de leerkracht wat een campagne is) Jullie werken drie voorstellen uit voor een campagne die steun vraagt voor natuurreservaten. Zoek dus drie slogans en zoek welke foto of tekening of cartoon er het best bij hoort. Vul jullie voorstellen in op jullie deel van vluchtverslag nr. 4.


59


Onze missie: een campagne voor natuurbehoud begrijpen Laagvliegersopdracht 1 In het boek ontdekten we hoe de schrijfster over een natuurreservaat en de mooie natuur schrijft: ‘uitzonderlijke uithoek’: wat voor plaats kan je zo omschrijven? Wat valt je op als je die twee woorden goed bekijkt? Eigen voorbeelden: Hoe noem je zoiets? Waarom gebruikt een auteur dat volgens jullie? ‘het riet doet ochtendgymnastiek’: wat bedoelt zij hier? Hoe zou je hetzelfde op een andere manier kunnen zeggen?

‘scharrelden’ en ‘waggelden’: over wie gaat het hier (het onderwerp zoeken)? Waarom denk je dat er niet gewoon ‘liepen’ of ‘stapten’ staat? Zoek zelf nog minstens één werkwoord dat er ook bij zou passen: ‘koninkrijk’ (laatste regel fragment): wat wordt hier bedoeld? (goed nadenken!)

Is Roelanda echt van een koninklijke familie? ja / neen / haar achterneef (schrap wat niet past) Wat is het verband met Donna? (moeilijke vraag, dus nog eens goed nadenken!)

Hoogvliegers opdracht 1 Roelanda, de roerdomp, is een bedreigde diersoort in Vlaanderen. Samen met detective Vlek zijn we op zoek gegaan naar andere bedreigde diersoorten. We zoeken informatie over één andere bedreigde diersoort: Bedreigde diersoort: Uitzicht:

Waarom is dit dier bedreigd?

In welke omstandigheden zou dit dier ideaal moeten leven?

Zijn er maatregelen genomen om de situatie te verbeteren? (bv. door natuurorganisaties)

Zijn er nog andere bedreigde diersoorten in Vlaanderen of Europa?

60



Laagvliegersopdracht 2 Roelanda en haar familie hebben nood aan een bepaalde plant, die steeds minder voorkomt. Deze plant heet:

,

en ze groeit altijd in en rond zwembaden/vijvers/oceanen (schrap wat niet past) Wat wij bijzonder vinden aan deze plant:

Natuurbeschermers gaan met deze plant in natuurreservaten als volgt te werk:

Roelanda en haar soortgenoten hebben deze plant nodig om te overleven omdat


Laagvliegersopdracht 3 Wij zijn neergestreken in een uitzonderlijke uithoek. Deze plaats kan een natuurreservaat in Vlaanderen zijn.


61


Laagvliegers opdracht 2 Na het interview met een natuurbeschermer weten we het volgende: Hoe kan je milieubewust omspringen met water?

Kan je de natuur alleen beschermen als het je beroep is?

Zo kan ik zelf milieuvriendelijker leven: Er bestaan natuurorganisaties in Vlaanderen die vechten voor natuurbehoud en natuurbescherming, zoals: - 2 namen zijn als grapje bedoeld - schrap ze uit de opsomming Bond Net Leefmilieu / Greenpeace / Natuurpunt / J.N.M. / Bond Beter Leefmilieu / WWF / Natuurkomma Wat doen zij? Geef twee voorbeelden:

Laagvliegers opdracht 3 Onze drie voorstellen voor een ‘campagne’ over het leefmilieu zijn: Voorstel 1: SLOGAN = Afbeelding bij de slogan = Voorstel 2: SLOGAN = Afbeelding bij de slogan = Voorstel 3: SLOGAN = Afbeelding bij de slogan =

Een campagne is

Het vlegelvers Waarom het zo ver is gekomen

het ons zo zou vergaan

Dat voor dieren en planten en bomen

moesten ontstaan?

Zonder dat waren we echter verloren Onze verscheidenheid verminderde Deze

moest ons wel bekoren…

Al ontstond zo in feite een

!

AAN DAT RESERVAAT WEN IK SNEL MAAR DE

DIE IK STEL

EN MISSCHIEN BEGRIJP JIJ ME WEL: WIE LEEFT ER HIERDOOR IN DE CEL?

62


Interview met een natuurbeschermer

Dag Jan! Mogen wij je enkele vragen stellen? Ja natuurlijk. We bevinden ons hier in een natuurgebied. Wat is het voor een gebied? Het is in ieder geval een heel mooi plekje, met enkele vijvers, en er lopen ook kleine waterlopen doorheen. Waterrijke gebieden zijn belangrijk, want eigenlijk zijn ze een beetje een controletoren voor de waterhuishouding in de omgeving. Waterhuishouding, dat klinkt een beetje als de keuken thuis… maar wat is dat juist? Elk stukje van de aarde heeft water nodig. Als het al lang niet meer geregend heeft, is er een risico op uitdroging. Wanneer het heel erg veel regent en stormt, is er een risico op overstroming… Denk maar aan de overstromingen die er de laatste jaren overal in West-Europa plaatsvinden! Een natuurlijk waterrijk gebied is bij wijze van spreken een voorraadkamer van water voor droge tijden, en andersom, is het een overstromingsgebied waar het overtollige water in natte tijden rustig naartoe kan vloeien. Is dat de enige reden waarom je hier actief bent als natuurbeschermer? Neen. Er zijn hier veel soorten planten en dieren terug te vinden, omdat het gebied heel erg veranderlijk is. En dan heb je ook enkele typische planten die beschutting bieden aan zeldzame vogels! Welke planten bedoel je dan? In de eerste plaats denk ik aan het riet. Riet is een bekende plant. Iedereen weet wel hoe het riet eruitziet met zijn holle wuivende stengels. Maar wie beseft hoe belangrijk het riet is voor zeldzame vogels? Voor de roerdomp bijvoorbeeld? Inderdaad! Jij bent flink op de hoogte! Roerdompen hebben het goed ontwikkelde en dus oudere riet nodig om in alle rust hun nesten te kunnen bouwen. En daarin schuilt een probleem. VLIEGLESSEN VAN EEN VLEGEL

In dat nest? Néén, ik bedoel in het riet. Een rietkraag kan aan de zijkanten met 15 meter per jaar uitbereiden. Dat gaat dus snel. Goed nieuws voor de roerdompen, denk je. Mààr de mens komt bij wijze van spreken roet in het riet strooien! Eerst en vooral wordt riet gemaaid omdat we er bv. rieten daken van willen maken. Maar ook de viskwekers verwijderen het riet, om de vissen meer water te geven. En zelfs natuurbeschermers snoeien het omdat het snel uitbereidt en de vijver doet dichtslibben. Pech dus voor de roerdompen die net de grote oudere rietkragen nodig hebben! Kan je daar als natuurbeschermer dan niets aan doen? Jawel hoor. Door veel te praten met natuurbeschermers uit andere streken en landen, hebben we geleerd dat je het riet bijvoorbeeld op sommige plaatsen meer dan één jaar ongestoord moet laten. We maaien het riet tegenwoordig met kleine stukjes, zodat er altijd mooie overjarige (oudere) rietkragen overblijven voor vogels zoals de roerdomp! Dat is mooi werk. Maar doe je dit allemaal alleen? Néén, stel je voor! Er zijn heel veel vrijwilligers die een handje uitsteken voor het natuurbehoud. Maar heus, dat doe je niet alleen door wat riet te maaien of een natuurgebied te onderhouden, hoor! Wat doen jullie nog allemaal dan? Naast de onderhoudswerken in de natuurgebieden proberen we mensen ervan bewust te maken dat zuiver water erg kostbaar is en niet verspild mag worden. Of: aan kinderen leren we hoe waardevol de natuur is zodat ze er respect voor krijgen. Of ook nog: aan de mensen in het parlement en in regeringen vragen we dat hun beslissingen liefst milieuvriendelijk zijn, omdat onze aarde anders snel aftakelt. Oei, dat lijkt me allemaal wel erg moeilijk en ingewikkeld! Wees gerust! Je hoeft dat zelf niet allemaal te bedenken. Al jaren zijn er allerlei natuurorganisaties actief. Je kan je daarbij aansluiten. Zij weten heel veel over de aarde en de natuur. En ze hebben allemaal wel eigen manieren gezocht om de natuur een handje te helpen! Zo is er Greenpeace, met al hun acties in verband met vervuiling. Je kent misschien ook WWF, met de bekende pandabeer als symbool, en Natuurpunt, die vele natuurreservaten aankopen en onderhouden en ons veel leren over de natuur. JNM is dan weer een jeugdbeweging die kinderen de natuurkriebels doet krijgen… en ga zo maar door! Stop maar Jan! Ik krijg nu al de natuurkriebels! Bedankt voor dit gesprek!


63

64


3.5. Vliegles 5 – Vliegen boven de wereld Zeg niet te snel: ik weet het wel! Opwarming: laat vooraf enkele kinderen een tijdschrift meebrengen. Haal bij de start van deze vliegles één leerling uit de klas en vertel hem/haar in de gang dat je een gebeurtenis gaat vertellen, waarover alle leerlingen hun mening moeten geven. Je geeft echter aan deze ene leerling vooraf informatie die de anderen niet hebben. Je vertelt dat de politie in het midden van het smalle fietsstraatje naast de school twee paaltjes geplaatst heeft, eentje aan het begin en eentje aan het einde van de straat. Dat hebben ze gedaan omdat vorige maand de leerkrachten tweemaal een auto in dat straatje gesignaleerd hadden. Vervolgens gaan jullie terug in de klas en leg je aan alle kinderen volgende situatie voor: Je fietst iedere dag met twee vrienden van de school naar huis. Het liefst fietsen jullie met zijn drieën naast elkaar. Maar onlangs was er daardoor in het smalle fietsstraatje naast de school een conflict ontstaan met een oudere dame. Zij vond dat jullie achter elkaar moesten rijden. Het ene woord bracht het andere woord mee en het werd een fikse ruzie. De dame eindigde de ruzie met de volgende woorden: “Ik zal jullie nog wel krijgen, met dat onverantwoordelijk gedrag! Wacht maar eens af!” Vandaag hebben jullie tot jullie verbazing gezien dat de politie aan het begin en het einde van het fietsstraatje een paaltje heeft geplaatst. Laat de klas reageren op de situatie. Wat is er volgens hen aan de hand? Laat pas op het einde de ingelichte leerling aan het woord. Interpreteert zij/hij de situatie hetzelfde? Zo zie je maar… Zeg niet te snel: ik weet het wel! Formuleren van de missie: je kan heel snel een mening of een verklaring hebben over de werkelijkheid, maar vaak is je eerste idee over iets onvolledig of zelfs onjuist. Door op verschillende hoogtes te vliegen ontdek je vele verschillende kanten aan dezelfde realiteit. De wereld zit best wel ingewikkeld maar dus ook boeiend in mekaar! Onze missie voor vandaag is: op verschillende manieren naar dezelfde wereld leren kijken!


Indelen van de groepjes en uitdelen van de vliegopdrachten: deel groepjes in en geef ieder groepje een opdracht van het vliegopdrachtenblad voor deze les (zie vliegopdrachten vliegles 5, p. 67). Bekijk met hen welk materiaal ze nodig hebben (zie vluchtverslag nr. 5, p. 68-70)en laat ze in de mate van het mogelijke zelfstandig aan de opdracht werken. Leg uit dat ieder groepje op het einde van het groepswerk een overzichtelijk verslag van de opdracht moet maken… Voor verschillende opdrachten zal je hulp hier en daar gevraagd worden. Roep jezelf dus maar uit als ‘praatpaal’ voor deze vliegles. Korte interventies vanuit je eigen kennis zullen voldoende zijn om hen op weg te zetten. Spreek een moment af waarop de hele klas terug verzamelt. Bespreken van het groepswerk en vluchtverslag invullen: elk groepje duidt een woordvoerder aan, die eerst vertelt wat hun opdracht als hoog- of laagvlieger was. De klas krijgt vervolgens een verslag van de resultaten. Je geeft als leerkracht feedback en vult eventueel aan. Uiteindelijk vul je met de hele klas dat deeltje van het vluchtverslag in dat over deze opdracht gaat. Nadien komt de volgende groep aan het woord. Als een groep goed gewerkt heeft, trekken ze één verswoord uit de pot (zie onderaan deze lestips). Wanneer het hele vluchtverslag ingevuld is, probeer je de missie eventjes te hernemen. Hebben we de missie bereikt?


65

Vlegelvers ontcijferen: tot slot krijgt de klas van Vlegel een doordenkertje cadeau. Lees het onvolledige vlegelvers onderaan op het vluchtverslag hardop voor. Zin per zin probeer je te zoeken welke groep het ontbrekende woord van die zin heeft. Zo gauw het vlegelvers ontcijferd is, mag iemand het in zijn geheel voorlezen en probeert de klas de betekenis te achterhalen. Het is heerlijk om iets te ontdekken Er is nog veel dat je niet hebt gezien ’s Morgens komen de vragen je wekken Of ben jij zo’n wijsbek misschien Die denkt dat hij alles al doorheeft Dan vraag ik met aandrang vandaag: verken de wereld en wat daaraan kleeft beter en beter, laag na laag. Vinden de leerlingen ook waar het ‘vlegeltje’ in de taal verscholen zit? Het woord ‘wijsbek’ is duidelijk de vlegel in het vlegelvers. Het is een omzetting van het woord ‘wijsneus’ naar de eendenwereld. Maar het woord ‘bek’ roept in de mensenwereld ook iets op van: ‘hij heeft een grote bek’. Met andere woorden: hij durft een en ander en zegt alles recht voor de raap. Genuanceerd denken en kijken naar de wereld en beseffen dat je nog niet alles weet, gaan niet goed samen met een grote bek opzetten. Je beseft immers dat jouw mening altijd een beetje relatief is. Echte geleerden zullen tegelijk ook bescheiden zijn omdat ze beseffen dat er veel inzichten nog niet ontdekt zijn! * Voor oudere leerlingen: wat betekenen de laatste twee regels? Zoek eens enkele voorbeelden waarin je het ’laag na laag verkennen’ kan duidelijk maken.


ONTDEKKEN VRAGEN WIJSBEK DOORHEEFT AANDRANG WERELD

66


Vliegopdrachten bij vliegles 5 Laagvliegersopdracht 1: jullie gaan vandaag laag vliegen. Eerste opdracht: jullie duiken in het boek op p. 56, en lezen aandachtig het vlegelvers dat daar staat. Wat zou dit betekenen? De regels net boven het vlegelvers helpen jullie op weg. Tweede opdracht: doe nu zelf wat Vlegel in zijn vlegelvers vraagt. Kies drie foto’s uit tijdschriften. Bij iedere foto schrijven jullie nu zoveel mogelijk gedachten. Eerst wat je oppervlakkig ziet, maar dan kijken jullie altijd maar aandachtiger naar de foto. Wat is er nog méér te zien? Let op kleine dingen… Vul dit in op jullie deel van vluchtverslag nr. 5.

Laagvliegersopdracht 2: deze groep gaat door het verhaal vliegen. Lees volgende twee fragmenten: p. 51 regel 1 t/e/m regel 12, en p. 59 regel 3 t/e/m regel 17. Vergelijk ze. Gaat het over twee verschillende plaatsen? Neen. Beide beschrijvingen zijn verschillend en toch allebei juist! Zoek drie voorbeelden waarvan je telkens twee verschillende beschrijvingen maakt die toch allebei waar zijn! Vul dit in op jullie deel van vluchtverslag nr. 5. EXTRA: zoek minstens één voorbeeld waarvan je wel vier of vijf beschrijvingen kan geven…

Laagvliegersopdracht 3: lees het fragment op p. 16 regel 23 tot p. 19 regel 6. In de eerste twee zinnetjes lees je wat er in feite gebeurt. Stel dat je een reporter van een krant was, wat zou je dan schrijven? Wat zou een leerkracht W.O. hierbij vertellen? En een tuinman die het park moet schoonhouden? En Vlek zelf? Wat ziet zij? Vul de vraagjes op jullie deel van het vluchtverslag nr. 5 in. EXTRA: zoek bij het fragment het meest passende vlegelvers uit het boek. Waarom kies je dit vers?


Hoogvliegersopdracht 1: haal diep adem want we vliegen hoog, naar het grote tropische regenwoud in Brazilië. We landen op een open plaats midden in het woud. Dit is geen natuurlijke open plek. Hier zijn de grote en kleinere bomen door mensen weggekapt. De stammen liggen in grote stapels. Waarom is er hier gekapt? En is dat goed of slecht? Probeer te achterhalen wat volgende mensen hierover denken: de indianen die in het regenwoud wonen, de veeboer die op zoek is naar weiland voor zijn vee, de fabrieksbaas die de ijzererts nodig heeft die er in de grond zit, de bioloog die er enkele jaren in een boomhut is komen wonen, de actievoerder van Greenpeace, de Vlaamse schrijnwerker die ramen en deuren van tropisch hout maakt, de fotograaf die een reportage maakt over de prachtigste bomen van heel de wereld. Vul dit in op jullie deel van vluchtverslag nr. 5.

Hoogvliegersopdracht 2: we vliegen door de tijd naar de omgeving van Brussel. Daar was er een bedrijf dat pakjes bezorgde in heel Europa, met vliegtuigen die ’s nachts vliegen. Dit veroorzaakte veel ruzie! Vele mensen werden ’s nachts immers wakker van de overvliegende vliegtuigen. Maar een pakjesfirma is wel nuttig én gaf werk aan meer dan duizend mensen! Schrijf uit hoe volgende mensen naar deze situatie keken: de fabrieksdirecteur van het pakjesbedrijf, iemand die iedere nacht wakker werd van het lawaai, de burgemeester van een dorp waar de inwoners wakker werden maar waar ook veel arbeiders van de firma woonden, een arbeider van het bedrijf. Vul hun mening in op jullie deel van vluchtverslag nr. 5. EXTRA: heeft er iemand gelijk? Heeft er iemand ongelijk? Geef je mening in twee lijnen.

Hoogvliegersopdracht 3: ben je al eens in een universiteit geweest? We vliegen naar de koffiekamer van een universiteit. Heel geleerde professoren zitten er koffie te drinken. Ze hebben een gesprek over hun vak… Ze vinden allemaal dat je met hun vak het meest leert over de wereld. Ze spreken opgewonden door elkaar! De koffiedame roept plots: “Nu is het genoeg! Iedereen mag om de beurt nog één zin zeggen om mij te overtuigen dat zijn vak mij het meest over de wereld zal leren.” Probeer op jullie deel van vluchtverslag nr. 5 in één zin samen te vatten wat elke professor zal zeggen om gelijk te krijgen. EXTRA: wat zou jouw besluit zijn als jij de koffiedame was?


67


Onze missie: Op verschillende manieren naar de wereld kijken! Laagvliegersopdracht 1 Blijf bij mij, bekijk mij en ontdek het geheim van mijn bestaan…Wat zou dit vlegelvers betekenen? - Schrap wat niet past – dat je alles traag moet doen in je leven / dat je een tijdje moet doorbrengen met iets of iemand voor je die kent / dat iedereen geheimen heeft / dat vlooien mooi zijn / dat alles en iedereen interessant is / dat je fier moet zijn We kiezen drie afbeeldingen en proberen er meer in te ontdekken dan de ‘eerste indruk’: Afbeelding 1 = (beschrijf je eerste indruk)  Onze ontdekkingen:

Afbeelding 2 = (beschrijf je eerste indruk)  Onze ontdekkingen:

Afbeelding 3 = (beschrijf je eerste indruk)  Onze ontdekkingen:

Laagvliegersopdracht 2 Je kan dezelfde plaats of situatie op heel verschillende manieren beschrijven, en toch telkens de waarheid spreken… Er is niet één beschrijving die de enige juiste is. De wereld zit ingewikkelder in elkaar.  Onze beschrijvingen zijn:

Voorbeeld 1 = • •

 Onze beschrijvingen zijn:

Voorbeeld 2 = • •

 Onze beschrijvingen zijn:

Voorbeeld 3 = • • • •

68



Laagvliegersopdracht 3.  1 gebeurtenis = Er zijn verschillende manieren om naar die ene gebeurtenis te kijken: De reporter  Een leerkracht W.O.  De tuinman  Vlek  Wie van hen heeft gelijk? Waarom denk je dat?

Zoek bij het fragment het meest passende vlegelvers uit het boek:


Hoogvliegersopdracht 1 De bomen uit het regenwoud…Verschillende mensen aan het woord over dezelfde bomen en de houtkap: * de indianen (gebruik het woord ‘woonplaats in je antwoord) 

* de veeboer (gebruik het woord ‘weide’ in je antwoord) 

* de fabrieksbaas (gebruik het woord ‘bodem’ in je antwoord) 

* de bioloog (gebruik de woorden ‘unieke planten en dieren’ in je antwoord) 

* de actievoerder van Greenpeace (gebruik de woorden ‘aarde in gevaar’ in je antwoord 

* de Vlaamse schrijnwerker (gebruik de woorden ‘beste hout’ in je antwoord) 

* de fotograaf (gebruik het woord ‘prachtig’ in je antwoord) 

Heeft iemand van hen gelijk volgens jullie? (goed nadenken!) 


69


Hoogvliegersopdracht 2 Het pakjesbedrijf met vluchten tijdens de nacht…Verschillende mensen aan het woord met hun mening: * de fabrieksdirecteur (gebruik de woorden ‘nuttig bedrijf’ in je antwoord) 

* de burgemeester (gebruik de woorden ‘voor- en nadelen’ in je antwoord) 

* de slapeloze Vlaming (gebruik het woord ‘oververmoeid’ in je antwoord) 

* Een arbeider van het bedrijf (gebruik het woord ‘werk’ in je antwoord) 

Heeft iemand van hen gelijk volgens jullie? (goed nadenken!)

Hoogvliegersopdracht 3 In de koffiekamer van de universiteit proberen alle professors hun vak te verdedigen: een professor geneeskunde (1), een professor wiskunde (2), een professor Franse taal (3), een professor geschiedenis (4), een professor muziek (5), een professor kunst (6). Elke professor geeft één reden op waarom de koffiedame zijn vak het belangrijkste vak moet vinden! (1)

!

(2)

!

(3)

!

(4)

!

(5)

!

(6)

!

De koffiedame hoort dit allemaal en denkt vast het volgende:

Wie is vandaag het verstandigst volgens jullie?

Het vlegelvers Het is heerlijk om iets te Er is nog veel meer dat je niet hebt gezien ’s Morgens komen de Of ben jij zo’n

je wekken

misschien

Die denkt dat hij alles al Dan vraag ik met Verken de

vandaag:

en wat daaraan kleeft

Beter en beter, laag na laag.

70


3.6. Vliegles 6 – Vliegen boven de mens Zeg niet te gauw: ik ken jou! Opwarming: schrijf de naam van een bekende persoon uit de schoolomgeving op het bord (bv. de directie, de poetsvrouw, de man die de refter coördineert, een leesmoeder). Laat de kinderen deze persoon beschrijven. Zowel de buitenkant (uiterlijke kenmerken) als de binnenkant (karaktereigenschappen, capaciteiten, hobby’s) van deze persoon. Als iedereen het eens is over de beschrijving, noem je iemand uit het leven van deze persoon die niets met de school te maken heeft en deze persoon op een heel andere manier kent. Bv. de dochter, de buurvrouw, de tennispartner… Leg uit dat deze persoon een heel andere beschrijving zou kunnen geven. Een mens is dus ook het bestuderen waard! Formuleren van de missie: je kan heel snel een bepaald idee hebben over een mens, maar al te vaak is je eerste idee over deze persoon onvolledig of zelfs onjuist. Door op verschillende hoogtes boven een mens te vliegen ontdek je vele verschillende sociale rollen, veel verschillende gedaantes en talenten van dezelfde persoon. Mensen zitten best wel ingewikkeld maar dus ook boeiend in mekaar! Onze missie voor vandaag is: op verschillende manieren naar de mens leren kijken! Indelen van de groepjes en uitdelen van de vliegopdrachten: deel groepjes in en geef ieder groepje een opdracht van het vliegopdrachtenblad voor deze les (zie vliegopdrachten bij vliegles 6, p. 73). Bekijk met hen welk materiaal ze nodig hebben (zie vluchtverslag nr. 6, p. 74-76) en laat ze in de mate van het mogelijke zelfstandig aan de opdracht werken. Leg uit dat ieder groepje op het einde van het groepswerk een overzichtelijk verslag van de opdracht moet maken… Voor verschillende opdrachten zal je hulp hier en daar gevraagd worden. Roep jezelf dus maar uit als ‘praatpaal’ voor deze vliegles. Korte interventies vanuit je eigen kennis zullen voldoende zijn om hen op weg te zetten. Voor één opdracht moeten leerlingen drie interviews doen. Overleg met hen wie ze zullen interviewen en waar ze dit mogen doen. Spreek een moment af waarop de hele klas terug verzamelt.


Bespreken van het groepswerk en vluchtverslag invullen: elk groepje duidt een woordvoerder aan, die eerst vertelt wat hun opdracht als hoog- of laagvlieger was. De klas krijgt vervolgens een verslag van de resultaten. Je geeft als leerkracht feedback en vult eventueel aan. Uiteindelijk vul je met de hele klas dat deeltje van het vluchtverslag in dat over deze opdracht gaat. Nadien komt de volgende groep aan het woord. Als een groep goed gewerkt heeft, trekken ze één verswoord uit de pot (zie onderaan deze lestips). Wanneer het hele vluchtverslag ingevuld is, probeer je de missie eventjes te hernemen. Hebben we de missie bereikt? Vlegelvers ontcijferen: tot slot krijgt de klas van Vlegel een doordenkertje cadeau. Lees het onvolledige vlegelvers onderaan op het vluchtverslag hardop voor. Zin per zin probeer je te zoeken welke groep het ontbrekende woord van die zin heeft. Zo gauw het vlegelvers ontcijferd is, mag iemand het in zijn geheel voorlezen en probeert de klas de betekenis te achterhalen.


71

Een mens is absoluut een vreemde vogel Legt geen eieren en heeft geen veren Wil zijn kinderen het vliegen niet leren Een mens is nog vreemder dan de vreemdste vogel Een mens is naar ‘t schijnt een ontwikkelde aap Hij heeft meer hersens maar minder haar Spreekt over gevoelens, kennis, cultuur Maakt machines en medicijnen maar Hun nesten zijn guur, hun groepsgeest is zuur Die arme mens, misschien… een fout van de natuur?

Vinden de leerlingen ook waar het ‘vlegeltje’ in de taal verscholen zit? Een vlegelvers waarin Vlegel eventjes stout is. Hij komt wat smalend en spottend over. Vlegel heeft duidelijk geen al te hoge pet op van de mens. We kunnen het echter relativeren want in de eerste regels zien we al met welke ogen Vlegel naar de mensensoort kijkt! Vlegel kan deze vliegles (anders naar de mensen leren kijken) zelf ook gebruiken! Toch zit er een kern van waarheid in de voorlaatste regel…Of vinden de kinderen helemaal van niet? Het vlegeltje in de taal is het woord ‘nesten’ in de voorlaatste regel. Een woord uit de vogelwereld wordt hier in de mensenwereld geplaatst. Welk woord is geschikter voor de mensenwereld? Begrijpen ook de jongste leerlingen waarom er ‘ontwikkelde aap’ staat? Is dit spottend bedoeld? Of zit er iets feitelijks achter?(m.a.w. weten de kinderen iets van de evolutietheorie?) * Voor oudere leerlingen: de uitdrukking ‘vreemde vogel’ is uiteraard dubbelzinnig bedoeld. Letterlijk en figuurlijk tegelijk. Kunnen de kinderen dat zelf uitleggen?


VREEMDE VLIEGEN ONTWIKKELDE HAAR MACHINES FOUT

72


Vliegopdrachten bij vliegles 6 Laagvliegersopdracht 1: jullie duiken vandaag in het boek. Lees het fragment op p. 73 en 74, een fragment met een vlegelvers over de mens. Dit is een moeilijke passage. Toch gaan jullie proberen ze te begrijpen. Op jullie deel van vluchtverslag nr. 6 staan allerlei denkvraagjes. Probeer samen goede antwoorden te vinden! EXTRA: Stel, je bent een ‘houten kist’… Is er iets dat in jou zit wat de klasgenoten nog niet weten?

Laagvliegersopdracht 2: jullie gaan laag door het hele boek vliegen. Herlees het fragment op p. 84 regel 17 t/e/m regel 23. Donna kan blijkbaar in iets anders veranderen! Ze heeft als het ware drie ‘gedaantes’. Noteer bij iedere gedaante iets over haar buitenkant (uiterlijke kenmerken) en haar binnenkant (karakter, gevoelens, talenten…). Vul dit in op jullie deel van vluchtverslag nr. 6. EXTRA: even filosoferen… Die ‘gedaantes’ noemen we ook wel eens ‘sociale rollen’ die mensen moeten vervullen. Schrap op het vluchtverslag onderaan de foutieve voorbeelden en zoek er zelf enkele goede bij!

Laagvliegersopdracht 3: jullie kijken nu door de ogen van Vlek naar Donna. Daar kunnen we veel van leren! Herlees daarom eerst het fragment op p. 64 regel 21 t/e/m p. 68 regel 8. Beantwoord dan de vragen op jullie deel van het vluchtverslag nr. 6. Als je de antwoorden niet vindt, herlees je nog twee fragmenten: p. 43 t/e/m p. 44, en p. 104 regel 8-24. EXTRA: herlees de vlegelverzen op p. 56 en p. 107. Wat hebben die vlegelverzen met jullie opdrachten te maken?


Hoogvliegersopdracht 1: jullie mogen weer wat hoger vliegen met deze groep! Jullie gaan drie mensen interviewen die nu op school of in de omgeving van de school zijn. Vraag hen welke rollen ze zoal vervullen in het leven (zoals Donna die tegelijkertijd poetsvrouw, prinses en mama is). Noteer alles goed en vraag op het einde van het interview welke rol ze het liefst vervullen! Maak verslag van jullie interviews op jullie deel van vluchtverslag nr. 6. Denk erom: stel vooraf de vragen op! EXTRA: welke rollen heb je zelf te vervullen? Maak een lijstje en onderstreep in je lievelingskleur welke rol je het leukst vindt, en in een droevige kleur welke rol je het minst leuk vindt.

Hoogvliegersopdracht 2: is een ex-gevangene, een fysiek of een mentaal gehandicapte, een persoon in armoede in staat tot grootse prestaties? Vlieg gauw naar die mensen toe op jullie deel van vluchtverslag nr. 6! Maak de oefening en ontdek dat er veel meer talenten in mensen schuilgaan dan we op het eerst gezicht denken! Je mag hulp vragen als je zelf niet alles kan vinden. Vraag eerst es hulp aan één van de andere groepen voor je naar je leerkracht trekt… Wie weet zit er veel meer kennis in je klasgenoten dan je op het eerste gezicht denkt!! Probeer tot slot in drie lijnen een mooi besluit te formuleren als je naar de ingevulde oefening kijkt! EXTRA: zoek zelf nog twee voorbeelden bij die ook in die kolommen zouden passen!

Hoogvliegersopdracht 3: jullie maken een serieuze vlucht door de tijd! We vliegen ver vooruit, naar het jaar 2020. Alle leerlingen zijn dan volwassen (en de juf of meester bejaard? Grapje…). Vraag aan de leerkracht een lijst met alle namen van de klasgenoten. Probeer samen te bedenken welk beroep elk van je klasgenoten in het jaar 2020 zal uitoefenen. Noteer dat beroep achter de naam. Denk goed na over alle zichtbare maar ook onzichtbare talenten en interesses die in ieder van jullie aanwezig zijn. Vul tot slot het vlegelvers op jullie deel van vluchtverslag nr. 6 aan. Wat heeft dit vlegelvers met jullie lijst te maken? EXTRA: zoek samen een leuke manier om de lijst met namen en beroepen voor de klas te brengen. Maak er een quiz van of bedenk nog een origineler manier om je lijst voor te stellen…


73


Onze missie: Op verschillende manieren naar de mens kijken Laagvliegersopdracht 1 Vlegel vergelijkt een mens met een ‘plat stuk hout’ of een ‘houten kist’. Welk van de twee voorwerpen is het spannendst om te ontdekken?

Welke van de twee beelden past het best bij een mens? Waarom?

Denken jullie dat Vlek het begrijpt? Ja, helemaal / ja, maar niet alles / een klein beetje / neen! Stel dat jij een houten kist bent… noem minstens twee dingen die in die kist zitten en die je klasgenoten niet zo goed kennen: • •

Laagvliegersopdracht 2 Vlek ziet Donna telkens in andere omstandigheden, en dan lijkt het wel of Donna ook telkens anders is. Je zou kunnen zeggen : Donna heeft in het verhaal drie ‘gedaantes’. * Gedaante 1=  binnenkant:  buitenkant: * Gedaante 2=  binnenkant:  buitenkant: * Gedaante 3:=  binnenkant:  buitenkant: De gedaantes die een mens allemaal aanneemt, noemt men ook wel eens ‘sociale rollen’. Een ‘sociale rol’ is alles wat andere mensen van je verwachten in een bepaalde relatie of op een bepaalde positie in de samenleving. Voorbeelden: Schrappen wat niet past (goed nadenken!) Van de koning wordt verondersteld / dat hij niet vloekt in het openbaar / dat hij goed gedichten schrijft. Van een grootmoeder verwacht men / dat ze grijs haar heeft / aandacht heeft voor haar kleinkinderen. Van een bedrijfsleider verwacht men / dat hij/zij goed kan zeilen / dat hij goed met personeel kan omgaan. Van een leerling verwacht men / dat hij/zij goed probeert te dromen / te vliegen / te rekenen en lezen.

74



Laagvliegersopdracht 3 Vlek heeft heel bijzondere ogen om naar mensen te kijken. Als Vlek Donna in haar appartement ziet, ziet ze een vrouw die: (schrap wat niet past) Fier is op haar kinderen / ongelukkig is / gelukkig is / vol stress zit / graag in haar gezin is / graag lekker kookt Hoe noemt Vlegel die manier van kijken? (schrap wat niet past) Kijken met: de vriendelijke bril / liefde / vriendschap Kijken mensen ook altijd zo naar een poetsvrouw? Ja / neen / Waarom denk je dat?

Andere beschrijvingen van Donna uit het boek (zoek naar woorden of zinsdelen die iets van de talenten, gevoelens van Donna uitdrukken):

Welke beschrijving zou Donna zelf de leukste vinden? Waarom?


De vlegelverzen op p. 56 en p. 107 zijn hier toepasselijk. Waarom?

Hoogvliegersopdracht 1 Elke mens heeft verschillende ‘sociale rollen’. We hebben drie interviews gedaan om dit beter te leren zien en brengen hierover verslag uit: (onderstreep telkens de rol die de persoon het liefst vervult) * Interview 1: NAAM = Sociale rollen van deze persoon:

* Interview 2: NAAM = Sociale rollen van deze persoon:

* Interview 3: NAAM = Sociale rollen van deze persoon: * Interview 4: NAAM = Ikzelf Sociale rollen van deze persoon:

De rol die ik het liefst vervul is De rol die ik het minst graag vervul is


75


Hoogvliegersopdracht 2 Mensen hebben vaak heel onverwachte talenten waardoor je eerste idee over deze mensen achterhaald wordt! Verbind de woorden die bij elkaar horen uit de drie kolommen met een lijn en vul de kolommen eventueel aan met eigen voorbeelden in de lege vakjes! BENAMING Popzanger

NAAM Mark Herremans

Fysiek gehandicapte

J.K.Rowling

Mentaal gehandicapte Ex-gevangene

Nelson Mandela Bob Geldof

Persoon in armoede

Chris en Yves (Man bijt hond)

PRESTATIE Ex-president Grote inzamelactie ten voordele van Afrika Auteur van bestsellers Prachtige sportprestaties Actuele reportages voor de televisie

Ons besluit:

Hoogvliegersopdracht 3 In de

van de is het dat ik

Wat ik niet kan Wat ik wel kan Als we eerst een lijst met beroepen voor onze klasgenoten opstellen, begrijpen we de betekenis van dit vlegelvers als volgt:

Het vlegelvers Een mens is absoluut een

vogel

Legt geen eieren en heeft geen veren Wil zijn kinderen het niet leren Een mens is nog vreemder dan de vreemdste vogel

Een mens is naar ’t schijnt een

aap

Hij heeft meer hersens maar minder Spreekt over gevoelens, kennis, cultuur Maakt

En medicijnen maar

Hun nesten zijn guur, hun groepsgeest is zuur Die arme mens, misschien…een

76

van de natuur?


3.7. Vliegles 7 – Vliegen boven onze maatschappij Echt is niet slecht! Kunstmatig is maar matig… Opwarming: laat de kinderen enkele tijdschriften en reclameblaadjes meebrengen waarin ze mogen knippen. Leg aan de leerlingen bij de start van de les volgend raadsel voor: wat is leuker dan rubberen nepeend? Antwoord: twee rubberen nepeenden! Eenvoudig. Het klinkt vast ook afgezaagd. Maar er zit meer achter… (!)Stel je voor dat er een reclamecampagne wordt gevoerd rond rubberen nepeenden en dat daarin wordt gesteld dat zo’n eend heel leuk is, zeker als je er twéé ineens koopt. Waarom? Omdat dat “in” is. Omdat Miss België er ook twee heeft. Omdat er een bestseller geschreven is over twee eenden (grapje) en er dus binnenkort ook een verfilming van komt, waarbij ze twee rubberen nepeenden als gadget lanceren….Alle gekheid op een stokje. Dit is nochtans niet onmogelijk. Wie had zich enkele jaren geleden kunnen voorstellen dat kinderen van 10 jaar met een gsm rondlopen en dat iedereen dat normaal vindt! De westerse consumptiemaatschappij evolueert voortdurend en doet ons evolueren…Zijn we er echter zeker van dat dit de juiste richting is? Formuleren van de missie: met de consumptiemaatschappij hebben alle leerlingen te maken. Meestal ondergaan we die gewoon door bv. met alle rages mee te doen (om ‘mee’ te zijn). Als er dan al eens over gediscussieerd wordt (vooral op initiatief van volwassenen) heb je snel twee kampen: wie is voor, wie is tegen. Maar is dat wijs? Vlegel leert ons dat je vanuit verschillende standpunten alles telkens anders ziet. Dat levert ons meestal veel wijsheid op… Onze missie wordt: leren nadenken over de consumptiemaatschappij als een wijze.


Indelen van de groepjes en uitdelen van de vliegopdrachten: deel groepjes in en geef ieder groepje een opdracht van het vliegopdrachtenblad voor deze les (zie vliegopdrachten bij vliegles 7, p. 79). Bekijk met hen welk materiaal ze nodig hebben (zie vluchtverslag nr. 7, p. 80-82) en laat ze in de mate van het mogelijke zelfstandig aan de opdracht werken. Leg uit dat ieder groepje op het einde van het groepswerk een overzichtelijk verslag van de opdracht moet maken… Voor verschillende opdrachten zal je hulp hier en daar gevraagd worden. Roep jezelf dus maar uit als ‘praatpaal’ voor deze vliegles. Korte interventies vanuit je eigen kennis zullen voldoende zijn om hen op weg te zetten. Voor één opdracht moeten leerlingen eventueel interviews doen. Overleg met hen wie ze zullen interviewen en waar ze dit mogen doen. Spreek een moment af waarop de hele klas terug verzamelt. Bespreken van het groepswerk en vluchtverslag invullen: elk groepje duidt een woordvoerder aan, die eerst vertelt wat hun opdracht als hoog- of laagvlieger was. De klas krijgt vervolgens verslag van de resultaten. Je geeft als leerkracht feedback en vult eventueel aan. Uiteindelijk vul je met de hele klas dat deeltje van het vluchtverslag in dat over deze opdracht gaat. Nadien komt de volgende groep aan het woord. Als een groep goed gewerkt heeft, trekken ze één verswoord uit de pot (zie onderaan deze lestips). Wanneer het hele vluchtverslag ingevuld is, probeer je de missie eventjes te hernemen. Hebben we de missie bereikt? Vlegelvers ontcijferen: tot slot krijgt de klas van Vlegel een doordenkertje cadeau. Lees het onvolledige vlegelvers onderaan op het vluchtverslag hardop voor. Zin per zin probeer je te zoeken welke groep het ontbrekende woord van die zin heeft. Zo gauw het vlegelvers ontcijferd is, mag iemand het in zijn geheel voorlezen en probeert de klas de betekenis te achterhalen.


77

Geef mij maar modder, riet en water Een verse tor à la nature Ik leef hetzelfde, nu en later Ik zoek niet naar het avontuur Jij bent uit ander hout gesneden Kijkt ondernemend om je heen Wil alles altijd anders kneden Door jou is niets meer als voorheen

Vinden de leerlingen ook waar het ‘vlegeltje’ in de taal verscholen zit? Het zal de kinderen opvallen dat er een Franse term in het vlegelvers geslopen is: ‘à la nature’. In een goed restaurant heb je forel ‘à la nature’ of ‘à la meunière’, in de vijver van Vlegel zijn de vissen (en de torren) allemaal ‘à la nature’! Het is uiteraard grappig bedoeld en de tegenstelling tussen het deftige ‘à la nature’ en de verse tor die op het menu staat, is geen toeval. Wellicht is de tweede strofe van dit vlegelvers inhoudelijker moeilijker te begrijpen. Wie is de ‘jij’? Wat bedoelt Vlegel met ‘anders kneden’? Als we dat al begrijpen, zullen we die tweede strofe ook samen kunnen verstaan! * Voor de oudere leerlingen: Vlegel zegt dat dieren niet naar het avontuur zoeken. Dit geeft stof tot nadenken voor de mens! Als wij aan avontuur denken, denken we immers juist vaak aan het overleven in de wilde natuur! Voor ons is dàt een avontuur…….Vlegel vindt daarentegen dat de mens die de aarde bewerkt en verandert, zich aan een groot avontuur waagt. Avonturen houden altijd een zeker risico in. Welke risico’s zien wij in het overleven in de wilde natuur? Kunnen de leerlingen zich indenken welke risico’s Vlegel ziet als hij naar ons avontuur kijkt?


MODDER TOR AVONTUUR HOUT ONDERNEMEND VOORHEEN

78


Vliegopdrachten bij vliegles 7 Laagvliegersopdracht 1: we gaan laag boven het verhaal vliegen. Herlees het fragment op p. 86 tot p.88. Over welke plek gaat het hier? Vlek denkt: ‘Op deze plek gingen ze duidelijker eerder voor nep dan voor echt’. Is dat zo? Op jullie deel van vluchtverslag nr. 7 zie je twee kolommen: eentje voor wat ‘echt’ is, en eentje voor wat ‘nep’ is. Denk zelf na: wat is er op zo’n plaats allemaal? Wat kan je in de ene kolom schrijven, wat in de andere? EXTRA: probeer op het vluchtverslag in enkele lijnen uit te leggen wat ‘echt’ en ‘nep’ betekent.

Hoogvliegersopdracht 1: jullie mogen vandaag door de tijd vliegen. Neem een notitieboekje en pen en trek gedurende 10 minuten rond in de school. Maak één lijstje met alles wat ‘natuurlijk’ is en één met alles wat ‘door de mens vervaardigd’ is. Los daarna de vraagjes op jullie deel van vluchtverslag nr. 7 op. EXTRA: zoek eigen voorbeelden waardoor de gelijkenissen of verschillen tussen onze manier van leven en die van onze betovergrootvader duidelijk worden.

Hoogvliegersopdracht 2: jullie gaan hoog vliegen. Vandaag worden jullie een team marketing van de firma Kwak, Kwaak en co. Jullie bedrijf wil rubberen nepeenden verkopen. Maar in Vlaanderen koopt men ze nog niet veel. Jullie ideeën moeten daar verandering in brengen. Dat is immers de job van een team marketing. Zoek een antwoord op de drie vragen van jullie deel van het vluchtverslag nr. 7. EXTRA: als jullie een echt team marketing zouden vormen, dan zouden jullie bovenaan iedere kolom de juiste ‘term’ moeten plaatsen. Onder de kolommen vind je de drie termen door elkaar gegooid. Plaats de bijpassende term in elke kolom in het lege vakje onderaan! Zoeken maar!


Hoogvliegersopdracht 3: de titel van deze les is: “Echt is niet slecht! Kunstmatig is maar matig…” Vlegel heeft die slogan bedacht. Maar niet alle mensen zijn het daarmee eens. Vandaag verzamelen jullie zoveel mogelijk meningen over deze slogan. Eerst en vooral probeer je de slogan te begrijpen. En dan ga je in gedachten rondvliegen om zoveel mogelijk meningen te verzamelen. Wat zou je mama hierover denken, je opa, de trainer van je sportploeg, enz. Misschien mag je ook echt op interview uittrekken in de buurt van de school. Noteer de verschillende meningen van de mensen. EXTRA: onderstreep in bovenstaand lijstje op het vluchtverslag wat je zelf juist vindt.

Hoogvliegersopdracht 4: hopelijk hebben jullie vandaag al gegeten, want jullie moeten het de hele tijd over voeding hebben! Aan wat je eet, kan je immers goed zien hoe je leeft! Neem een blad en schrijf allemaal op wat je vandaag al gegeten/ gedronken hebt en wat je nog gaat eten en drinken. Welke voedingsmiddelen op je lijstje zijn puur natuur (onderlijn die in het groen), en welke zijn door mensen of door machines geproduceerd (onderlijn die in het rood)? Los dan de vragen op die je op jullie deel van het vluchtverslag nr. 7 vindt.

Hoogvliegersopdracht 5: maak een collage van alle mogelijke producten die ze ons in de reclame aanprijzen. Gebruik tijdschriften en reclameblaadjes waarin je mag knippen. Lees vervolgens het fragment op p. 64 regel 22 tot p. 65 regel 9. Met de collage in de hand en met het verhaalfragment in je hoofd kan je antwoorden vinden op de vragen in jullie deel van vluchtverslag nr. 7. EXTRA: de collage geeft een beeld van hoe wij in West-Europa leven. Er zijn vele gevolgen van die levenswijze. Geef er enkele.


79


Onze missie: Nadenken over onze manier van leven als een wijze Laagvliegersopdracht 1 Vlek ontdekt onder een glazen koepel een hele vreemde wereld, die ze nooit eerder zag… Ze schijnen op deze plaats eerder voor nep dan voor echt te kiezen. Het is een (vul in)

!

In het verhaal lezen we hoe het er daar uitziet. Sorteer in twee kolommen wat je daar ziet: echt

nep

Probeer een goede omschrijving te maken voor ‘echt’ en ‘nep’: (gebruik volgende woorden: natuurlijk – kunstmatig – oorspronkelijke vorm – namaken – eenvoud – luxe) Wat is ‘echt’?

Wat is ‘nep’?

Hoogvliegersopdracht 1 Na ons onderzoek van de school hebben we alle elementen uit de omgeving in twee lijstjes gezet. Als we tellen hoeveel verschillende dingen er op elk lijstje staan, krijgen we volgend resultaat: • op het lijstje met natuurlijke dingen:

(getal invullen)

• op het lijstje met dingen die door de mens/machine vervaardigd zijn:

(getal invullen)

Welk lijstje is het langst? Hoe komt dat?

Was deze manier van leven vroeger ook zo? Ja/neen. Leg uit:

Vind je voorbeelden die dat duidelijk maken?

80



Hoogvliegersopdracht 2 In de mensenwereld worden heel veel producten in fabrieken gemaakt om het leven aangenamer en luxueuzer te maken. Sommige producten zijn noodzakelijk (denk aan meubels, basisvoeding), andere zijn luxeproducten (denk aan snoep, speelgoed, gadgets, enz.). Vlegel begrijpt dat niet, maar wij zijn mensen uit WestEuropa en wij zijn opgegroeid tussen al die producten. Het team marketing van de firma Kwak, Kwaak en co. Moet goede ideeën verzamelen om de verkoop van een nieuw luxeproduct, nl. rubberen nepeenden, in Vlaanderen te doen stijgen… Jullie ideeën: Waarom zouden mensen nepeenden moeten kopen?

Welke manieren zijn er om de nepeenden te verkopen?

Welke goepen mensen eerst overtuigen?

Een écht team marketing spreekt over: verkoopmethodes / doelgroepen / verkoopargumenten VLIEGLESSEN VAN EEN VLEGEL

Hoogvliegersopdracht 3 Vlegel heeft zijn mening als volgt in een ‘slogan’ geformuleerd: “Echt is niet slecht! Kunstmatig is maar matig….” Iemand die zijn mening in een slogan formuleert, wil dat anderen daarop reageren en hun mening geven. Wij trokken op onderzoek uit en noteerden volgende reacties: • persoon 1 =

denkt hierover:

• persoon 2 =

denkt hierover:

• persoon 3 =

denkt hierover:

• persoon 4 =

denkt hierover:

• Ik denk hierover:


81


Hoogvliegersopdracht 4 Aan wat op ons menu staat, kan je zien hoe we leven. Vlegel maakt een vier-gangenmenu voor Vlek klaar maar het zijn allemaal dingen die recht uit de natuur geplukt en gevangen worden. Bij ons gaat dat enigszins anders. Hoe anders? We maken een lijstje van ons menu van vandaag: Natuurlijke voedingswaren

Voedingswaren die geproduceerd zijn

Ik tel verschillende natuurlijke voedingswaren

Ik tel verschillende geproduceerde voedingswaren

Als we ons menu vergelijken met dat van inwoners uit de derde wereld, valt op dat (schrap wat niet past)  ze ginder meer natuurlijke en minder geproduceerde voedingswaren eten dan wij.  ze ginder niet altijd minder, maar wel anders eten dan wij.  ze ginder minder keuze hebben in ‘geproduceerde’ voedingswaren dan wij. Hoe komt dat ?

Zijn er landen die wél een vergelijkbaar menu hebben? Ja / neen. Geef enkele voorbeelden:

Hoe kunnen we onze manier van leven noemen? (schrappen wat niet past) de beschaafde wereld / de consumptiemaatschappij / de rijke wereld / de gelukkige wereld / de welvaartsmaatschappij / de verdikkingsmaatschappij / de top

Hoogvliegersopdracht 5 Reclame laat je in één oogopslag zien hoe we hier leven. Voor welke producten maakt men zoal reclame?

Vlek vliegt in het verhaal boven de huizen van een stad en kijkt door de ramen naar binnen. ‘Verbazend toch hoeveel ruimte de mens in de wereld opeist’, denkt ze. Wat bedoelt Vlek met deze zin?

Wat heeft dat met de collage te maken? (schrappen wat niet past) niets / de mens heeft zich zo ‘ontwikkeld’ dat hij veel spulletjes nodig heeft voor hij gelukkig kan zijn / de mens is zo dik en groot geworden dat hij veel ruimte opeist / een villa is groter dan een nest Deze manier van leven van ons heeft allerlei gevolgen. Ook minder goede. Noem er eens enkele:

Het vlegelvers Geef mij maar

, riet en water

Een verse

à la nature

Ik leef hetzelfde, nu en later Ik zoek niet naar het Jij bent uit ander Kijkt

gesneden om je heen

Wil alles altijd anders kneden Door jou is niets meer als

82


3.8. Vliegles 8 – Een vlegel met pit blijft altijd fit! Geen vliegles zoals de anderen, maar enkele eenvoudige tips om overal tussendoor ook letterlijk de vleugels uit te slaan. Een vlegel met pit blijft immers fit!

De vleugels even uitstrekken in de klas: • Vlek doet vast ochtendgymnastiek voor ze opstijgt. Enkele kleine oefeningen naast de schoolbank om wakker te worden voor de les start, maken ons fris en goedgeluimd! • Als de aandacht wat verslapt doorheen de dag, kan je de les even stilleggen en de kinderen uitnodigen voor een kort vluchtje door de wijde lucht. Iedereen gaat rechtstaan en stijgt langzaam op. De armen maken een vliegbeweging en daarin zijn eindeloze variaties uit te proberen. Je geeft hen de opdracht heel langzaam, heel snel, heel sierlijk, dan weer met heel onregelmatige vleugelslagen… te vliegen. Plotseling moet iedereen de poten intrekken en dan weer helemaal uitstrekken enz. Laat je fantasie werken en laat de kinderen ook enkele vleugelslagen bedenken. Het einde van de oefening is uiteraard de zachte landing op ieders eigen stoel! • De voorgaande oefening kan ook gekoppeld worden aan een fantasieoefening. Vraag de kinderen op een bepaald moment de ogen te sluiten en vertel wat je zelf beneden onder jullie allemaal ziet. Laat ook enkele leerlingen aan het woord. Ondertussen moeten de vleugels natuurlijk steeds in beweging blijven of we vallen naar beneden!


Een vlegelspelletje spelen op de speelplaats: Waarom de les niet eindigen met een kort spel op de speelplaats zodat we niet alleen onze hersenen in conditie houden! • ‘Vlegel, mag ik overzwemmen?’ Het bekende ‘schipper mag ik overvaren’ in een vlegelversie! Vlegel zwemt midden in zijn vijver en al de anderen eenden mogen slechts overzwemmen als ze beantwoorden aan bepaalde kenmerken. • ‘Houd de bal in mijn vijver!’ Een spel ontleend aan eenden in China…Chinese voetbal, waarbij al de kinderen eenden zijn die rond de oever van de vijver opgesteld zijn en de bal in de vijver moeten houden. Wie de bal doorlaat, vliegt (!) eruit! • Vlegel heeft een handicap. In het volgende spel krijgt Vlek er ook een. ‘Vliegopdrachten voor een blinde Vlek!’ Blindemannetje per twee, waarbij Vlek geblinddoekt wordt en Vlegel vliegopdrachten moet geven, om Vlek zo snel mogelijk bij een bepaalde bestemming te krijgen. Een vliegles Lichamelijke Opvoeding: De leerkracht L.O. is misschien een enthousiaste medewerker van dit project… Volgende aangrijpingspunten kunnen helpen bij het inrichten van een vliegles L.O. • ‘Een vlegel met pit blijft altijd fit!’ – Conditieoefeningen, hindernissenparcours… • ‘Werken rond hoog en laag.’ – Klimmen, kruipen… • ‘Vlek maakt een buiteling in de lucht.’ – Voorwaarts rollen… • ‘Vliegen.’ – Verspringen, hoogspringen, oefeningen met bok en springplank, werpoefeningen…

3.9. Vliegles 9 e.v. – Vrije vlucht! Enthousiaste klassen en dito leerkrachten kunnen zelf vlieglessen samenstellen rond thema’s uit de leefwereld of het interesseveld van de klas. Vlegel wenst jullie veel succes!


83

84


4. Stap vier: vliegexamen

4.1. Examenles 1 – Vliegen in opdracht van Vlegel Opwarming: vraag de leerlingen of ze met sportieve kledij en ev. sportschoenen naar school komen voor de examenopdracht van Vlegel. Stippel een wandeling uit in een bij voorkeur waterrijk gebied in de omgeving van de school. Jullie voeren de examenopdracht immers uit in de natuur, liefst op een plaats waar een vijver, een beek, een vaart, een brede gracht… is. Voor scholen die een uitstap naar Bokrijk kunnen organiseren, is de uitgestippelde Vlegelwandelroute een uitgelezen ‘wandeling’ voor stap 4. Formuleren van de missie: de grote dag is aangebroken. Het vliegexamen. De proef op de som. Hebben de kinderen nu geleerd hoe het is om de wereld als een vlegel te ontdekken …? Uiteraard moeten de leerlingen naar buiten voor hun vliegexamenopdrachten! Bedoeling is dat de kinderen, die opnieuw in groepjes als hoog- en laagvliegers worden ingedeeld, zelfstandig op onderzoek uitvliegen. Onze missie is dus: op eigen kracht minstens één ontdekking doen in de natuur; m.a.w. minstens één bijzonder iets ‘gezien hebben’ (met de ogen van een vlegel) wat een gewone mens niet ziet! Gelukkig heeft Vlegel vliegexamenopdrachten gemaakt die de leerlingen op weg zullen zetten.


Indelen van de groepjes en uitdelen van de vliegopdrachten: deel voor het vertrek groepjes in en geef ieder groepje een vliegexamenopdracht van het vliegexamenopdrachtenblad voor deze examenles 1 (zie vliegexamenopdrachten Z bij examenles 1, p. 87). Laat alle leerlingen een notitieboekje en balpen meenemen. Leg uit dat je hen nu niet meer zult helpen. Ze gaan vollédig zelfstandig te werk. Er is ook geen voorgedrukt vluchtverslag meer. Het is helemaal aan hen, om straks na de wandeling verslag uit te brengen. Maak afspraken voor de uitstap in verband met veiligheid, gedrag, timing… Als je op de plaats van de wandeling aangekomen bent, geef je het startsein voor hun ontdekkingstocht door nog één vlegelvers uit het boek voor te lezen, bij wijze van ’zending’. Volgende vlegelverzen uit het boek passen goed bij dit moment: het vers op p. 46 en p. 56. Bespreken van het groepswerk: elk groepje duidt na de wandeling een woordvoerder aan, die eerst vertelt wat hun opdracht als hoog- of laagvlieger was. De klas krijgt vervolgens een verslag van de ontdekkingen. Wanneer alle groepjes hun vluchtverslag hebben gebracht, probeer je de missie eventjes te hernemen. Hebben we de missie bereikt? Overgang naar examenles 2: we hebben nu misschien wel allerlei dingen ontdekt, maar we zijn nog geen goede vlegels als we het niet met een vlegelvers aan de buitenwereld kunnen brengen! Vandaar het tweede deel van het examen: maak je eigen vlegelvers over één van deze ‘verse’ ontdekkingen!


85

86


VliegEXAMENopdrachten Z bij examenles 1 Laagvliegersopdracht 1: let op laagvliegers! Dit is jullie vliegexamen… Ga op zoek naar dieren in alle maten. Gebruik al je zintuigen: kijken, horen, voelen, ruiken en smaken (pas een beetje op met het laatste!). Er zijn ook dieren die je niet ziet maar vermoedt of hoort of waarvan je het hol, het nest, de sporen ziet… Ontdek waarin dat ene kleine diertje nu zo bijzonder is. Probeer vandaag met de ogen van Vlek te kijken: zo zullen jullie vast nieuwe dingen ontdekken!

Laagvliegersopdracht 2: let op laagvliegers! Dit is jullie vliegexamen… Ga op zoek naar alle mogelijke verschillende planten en bomen. Gebruik al je zintuigen: kijken, horen, voelen, ruiken en smaken (pas een beetje op met het laatste!). Planten zie of ken je nooit helemaal. Hoe ziet die boom er onder de grond uit, bijvoorbeeld, of hoe klinkt het ruisen van het riet bij zachte wind? Alle planten hebben wel een verhaal… Ontdek waarin dat ene kleine plantje nu zo bijzonder is. Probeer vandaag ook met de ogen van Vlek te kijken: zo zullen jullie vast nieuwe dingen ontdekken!

Laagvliegersopdracht 3: let op laagvliegers! Dit is jullie vliegexamen… Ga op zoek naar alles wat met water te maken heeft. Gebruik al je zintuigen: kijken, horen, voelen, ruiken en smaken (pas een beetje op met het laatste!). Het water dat je ziet, maar ook het water dat je niet ziet maar kunt vermoeden (onder de grond, in de wortelsappen van bomen, enz.). Stroomt het water? Waar komt het vandaan? Waar gaat het naartoe? Is het gezond? Maakt het een vrolijk of een droevig geluid? Ontdek waarin het bijzonder is. Probeer vandaag ook met de ogen van Vlek te kijken: zo zullen jullie vast nieuwe dingen ontdekken!


Hoogvliegersopdracht 1: let op hoogvliegers! Dit is jullie vliegexamen… Ga op zoek naar de sporen van tijd in dit gebied: de geschiedkundige tijd (vroeger, nu, later) maar ook de tijd van het jaar (het seizoen), het moment van de dag. Gebruik al je zintuigen: kijken, horen, voelen, ruiken en smaken (pas een beetje op met het laatste!). Misschien zie je tekens van het seizoen, of zie je tekens dat het ochtend of middag of avond is. Misschien is er een afgewaaide boomstam die het verhaal vertelt van een voorbije storm, of staan er overal plassen na al de regenbuien van de voorbije weken. Luister gewoon naar wat deze plek je over de tijd vertelt. Probeer vandaag ook met de ogen van Vlek te kijken: zo zullen jullie vast nieuwe dingen ontdekken!

Hoogvliegersopdracht 2: let op hoogvliegers! Dit is jullie vliegexamen… Ga op zoek naar sporen van de mens in dit gebied. Gebruik al je zintuigen: kijken, horen, voelen, ruiken en smaken (pas een beetje op met het laatste!). Misschien zie je wel letterlijk de voetsporen van een vroege wandelaar, of ontdek je verbodsborden of informatieborden. Of er zijn wandelpaden aangelegd, of ze zijn gewoon spontaan ontstaan door de talrijke natuurliefhebbers die hier voor jou waren? Misschien zie je niets wat je aan mensen doet denken, maar hoor je wel geluiden van mensen… Probeer vandaag ook met de ogen van Vlek te kijken: zo zullen jullie vast nieuwe dingen ontdekken!

Hoogvliegersopdracht 3: let op hoogvliegers! Dit is jullie vliegexamen… Ga op zoek naar sporen van het verborgen leven in dit gebied. Gebruik al je zintuigen: kijken, horen, voelen, ruiken en smaken (pas een beetje op met het laatste!). Zoals Vlek in een vallend blad een danser herkende, zo gaan jullie ook om je heen kijken. Zoek naar iets wat verborgen is: de eenzaamheid van een verlaten hol of de pijn van het platgetrapte groen, de trots van een bloem of de vrolijkheid van een kwetterende vogel of nog iets heel anders. Denk erom: dingen kunnen veranderen in iets anders als je met de ogen van Vlek kijkt. Zo ontdek je vast nieuwe dingen!


87

88


4.2. Examenles 2 – Een vlegelvers is altijd vers! Opwarming: als je dit tweede deel van het examen niet onmiddellijk op de wandeling laat aansluiten, is het goed eventjes de herinneringen aan de wandeling op te frissen. Formuleren van de missie: maak je eigen vlegelvers over één van de ontdekkingen die je als een volleerde vlegel tijdens de wandeling deed. Het maken van een vlegelvers in de klas: uiteraard kunnen de kinderen niet zomaar ineens een mooi vlegelvers maken. Dit gebeurt best in stapjes. We suggereren een mogelijke manier van werken.

OPWARMING 1. Schrijf midden op het bord de spreuk: “Een vlegelvers is altijd vers!” 2. Laat de kinderen kort brainstormen over wat ze al over een vlegelvers weten. Schrijf de kenmerken op die ze zelf rond de spreuk opnoemen. Vul zelf aan. 3. Volgende kenmerken kunnen zo op het bord terechtkomen: a. gaat over de natuur of de wereld; b. gaat over een ontdekking, een nieuwe manier van kijken naar iets in de natuur of in de wereld; c. er zijn weinig dichtregels, alles mag; d. er moet wel ergens een ‘vlegel’ in de taal terug te vinden zijn.


4. Herneem de spreuk “Een vlegelvers is altijd vers!” Laat de kinderen zoeken wat ze wil zeggen. Leg eventueel zelf verder uit: het gedicht, het vlegelvers ontspringt recht uit je eigen gedachten, je eigen gevoelens na een wandeling, na het hoog en laag vliegen boven de werkelijkheid. Daarom is het vers. Het zit vol van jou, vol van waar jij vol van bent. Als iemand anders het leest, begrijpt die hoe jij naar de wereld kijkt. Het zijn niet de gedachten van een grote geleerde uit het verleden! Het zijn jouw eigen verse gedachten en gevoelens.

WERKTIJD 5. Thema zoeken: ieder kind zoekt heel precies zijn of haar thema. De wandeling door de natuur is de inspiratiebron. Een diertje, een plant of boom, een geluid, een rimpeling op het water… Alles kan een thema zijn. Elk kind heeft een leeg blad voor zich en schrijft bovenaan het gekozen thema. Voorbeeld: Dries uit het 5de leerjaar kiest het thema: ‘herten’ 6. Ontdekking verwoorden: ieder kind zoekt zelf iets met betrekking tot het thema. Ieder kind kijkt nu naar het thema dat hij/zij gekozen heeft. Wat was daar nu zo bijzonder aan? Waarom kies je dit? Er was vast iets wat de aandacht trok of wat nu tijdens dit werkmoment duidelijk wordt door gewoon naar het thema te kijken. Noteer (nog niet in een gedicht) gewoon in enkele woorden wat jouw verrassende manier van kijken precies is. Sommige kinderen zullen die onmiddellijk kunnen noteren, andere hebben een begeleider nodig die enkele vragen stelt om bij hun ontdekking te komen. Voorbeeld: Dries verwoordt zijn ontdekking als volgt: Je weet dat herten in het bos leven maar zo gauw je er eentje ziet, is het al verdwenen. 7. Een gedicht schrijven over dit thema en deze ontdekking (let op: we maken er pas in de volgende stap een vlegelvers van!). Dit gedicht mag kort of lang, dik of dun zijn, het mag sober of overladen met bijvoeglijke naamwoorden, het mag zonnig of regenachtig zijn. Het mag rijmen maar het moet niet rijmen. Voorbeeld: Dries schrijft het uit als volgt: Je ziet ze niet veel Maar toch zijn ze er Ze schuilen achter bomen Als je ze ziet, zijn ze in een flits weg Ze hebben van die grote geweien Het zijn herten.


89

8. Een vlegel in de taal zetten: het bestaande gedicht wordt onder de loep genomen en alleen of met de hulp van de begeleider wordt er gezocht naar de plaats of naar het woord waar het best een vlegel kan komen. Bv. het belangrijkste woord, de sleutelzin. Dan zoekt het kind naar een manier om van dat woord of die zin een vlegelwoord of -zin te maken. Dat kan eenvoudig (ander lettertype, onderlijnen enz.), en dat kan ingenieuzer in de vorm (woord vervangen door geheimschrift of symbool of woord in spiegelschrift, enz.) of ingenieuzer in de taal (woord vervangen door een minder gebruikelijk synoniem met een bepaald effect, of woord kiezen met dubbele betekenis waardoor het grappig wordt, enz.). MAAR wat het kind ook kiest, voor Vlegel is het allemaal evenwaardig. Als er maar een vlegel in de taal zit. Want pas dàn kan je je gedicht ook een echt ‘vlegelvers’ noemen! Voorbeeld: Dries heeft wat moeite om één woord te vinden waar hij een vlegel van maakt, maar hij kan wel de sleutelzin aanwijzen waar hij iets mee wil doen. Na wat zoeken en uitproberen (en zuchten), maakt hij van zijn gedicht een geslaagd vlegelvers. De vlegel zit in het woordje ‘niet’ : Je ziet ze niet veel Maar toch zijn ze er Ze schuilen achter bomen Als je ze ziet, zie je ze niet In een flits zijn ze weg Ze hebben van die grote geweien Het zijn herten. 9. Examenformulier invullen: het vlegelvers mooi overschrijven op het examenformulier (zie bijlage voor de leerling, p. 91) en het eventueel versieren…

Achtergrondinformatie voor de leerkracht: voor leerkrachten die geboeid zijn door het vlegelvers, of die met enkele ‘taalgierige’ kinderen dieper op het vlegelvers willen ingaan, is een uitgebreide toelichting, mét enkele heel leuke vlegelverzen van kinderen, toegevoegd (zie ‘Het vlegelvers’, p. 92-94). De apotheose, waarin ieder vlegelvers mooi wordt voorgedragen/voorgelezen voor de andere leerlingen of een ruimer publiek, is stap 5, en dat is tegelijk het slotmoment van ons project.

90


Examenformulier - Vlieglessen van een Vlegel NAAM:


91

Het vlegelvers Vlegel zonk weg in zijn gedachten. Ik vroeg me nog af of hij in slaap gevallen was toen plots een raar snorrend geluid opklonk. Het kwam uit hem. In paniek keek ik hem aan. “Alles oké?” “Met mij alles oké,” kwaakte Vlegel geruststellend. Maar het snorren hield aan. “Ik ben een vlegelvers aan het uitbroeden vanbinnen,” legde hij uit. “Dat begint altijd zo.” (uit Vlieglessen van een Vlegel, S.R. Harris, p. 20-21)

Wat is een vlegelvers? Waarover gaat het? Welke vorm heeft het? In deze bijdrage geven we achtergrondinformatie voor de begeleider van een schrijfsessie vlegelverzen schrijven. In het boek vinden we twee vlegelverzen terug die over de vlegelverzen zelf gaan.

Eerste vlegelvers: Een vlegelvers is geen fastfood-maal Op vlegelverzen moet je broeden De wereld grijp je nooit helemaal Je kunt alleen soms iets vermoeden Ontleding: Dit eerste vlegelvers vertelt ons iets over de inhoud, over het thema van een vlegelvers. • Het woord ‘fastfood-maal’ is de vlegel in het vers. Er is een tegenstelling tussen het woord ‘broeden’ en ‘fastfood’… Waarin zit de tegenstelling precies? In het tempo, de duur, en dus ook in de betrokkenheid. Een vogel die eieren uitbroedt, is misschien wekenlang betrokken bij die eieren voor ze uitkomen. Iemand die een fastfood-maal naar binnen werkt, staat wellicht niet lang stil bij dat eten. Het is immers direct bereid en direct ook weer opgegeten. Vlegelverzen hebben dus iets met een zekere intense betrokkenheid te maken, intens ergens mee bezig zijn. • Waarmee je dan bezig moet zijn? Dat vinden we in de derde regel: met de wereld, met alles wat zich om ons heen bevindt. En voor Vlegel als wilde eend is dat in de eerste plaats de natuur. • De laatste regel vertelt ons dat een vlegelvers iets probeert te vertellen maar tegelijkertijd weet de vlegeldichter dat hij/zij alle lagen van die werkelijkheid nooit helemaal in woorden kan vatten. Iets zal blijven ontglippen… Vandaar het woord ‘vermoeden’.

Conclusie: een vlegelvers gaat over een verrassende kijk op de wereld, de natuur, ontstaan uit een intense betrokkenheid. Maar er zal ook altijd iets ontglippen.

92


Tweede vlegelvers: Een vlegelvers is altijd vers Het zit vol nieuwe gedachten Maar in mijn taal maak ik een vlek Iets wat we niet verwachten Ontleding: Dit vlegelvers vertelt ons meer over de vorm van het vers.


• Eerst en vooral is de versheidsdatum belangrijk. Een vlegelvers ontspringt best recht uit je ‘verse’ gevoelens van verwondering, verrukking, verbazing, enz., na een wandeling of ontdekkingstocht. Hoe ‘verser’ de gevoelens en ontdekkingen in je geheugen aanwezig zijn, hoe gemakkelijker het is op de juiste woorden te komen. • De derde regel brengt wellicht het bijzonderste kenmerk van een vlegelvers aan. Dit maakt immers een vlegelvers zeer uniek: er zal in de taal, in de woorden altijd ergens a.h.w. een vlek gemaakt zijn. Een vlek? Wat bedoelt Vlegel daarmee? Uiteraard is het een woordspeling omdat zijn vriendin Vlek heet en zij een onuitwisbare vlek in de wijde wijde lucht is. Maar voor ons is nu de andere betekenis belangrijk. Regel 4 van het vers legt uit wat die betekenis is. Eén woord, één uitdrukking in het vers is verrassend, misschien zelfs taalkundig storend (zoals een vlek storend is voor een nette huisvrouw). Zoals ‘fastfood-maal’ niet echt een poëtisch woord is in een voor de rest wel poëtisch geheel. Zoals het woord ‘vlek’ in dit tweede vlegelvers zelf tamelijk onverwacht en bizar gekozen is, want wie maakt er nu een vlek in de taal? We maken wel vlekken met onze lekkende balpen of met ons glas limonade, maar met de taal…?! Dat is precies de uitdaging voor de kinderen: nadat je je vers helemaal gemaakt hebt, bekijk je het opnieuw en vervang je één woord door een ‘vlegel in de taal’. Uiteraard kan de aard van deze vlegel volledig aangepast zijn aan het begrips- en taalniveau van de leerling. Differentiatie is hier zeer eenvoudig te realiseren en Vlegel maakt geen waarde onderscheid tussen de verschillende soorten vlegels in de taal. Voorbeelden: één woord in een andere kleur schrijven (het belangrijkste woord dan bv.), een ander lettertype gebruiken, omgekeerd of in spiegelschrift schrijven, één woord in geheimschrift schrijven of door een symbool vervangen, een synoniem uit een verrassende context zoeken, een grappige klanknabootsing, een woord met twee betekenissen, enz. • Buiten die twee kenmerken (verse gedachten en de vlegel in de taal) zijn er géén regels: je hoeft dus niet te rijmen, het mag kort of lang, sober of zwierig zijn. En uiteraard mogen we in deze map niet zeggen dat taalfouten er niet toe doen, hoewel het een feit is dat Vlegel ze niet opmerkt. Het gaat om de inhoud en om het plezier. Ook de minder taalvaardige leerling mag genieten van de eigen wijsheid en creatie. Natuurlijk kunnen de verzen op spelfouten nagelezen worden voor ze op het examenformulier komen...

Conclusie: een vlegelvers is aan bijna geen enkele regel onderworpen, tenzij de ‘vlegel’, de ‘vlek’ in het vers (een onverwacht gekozen of opvallend geschreven woord).

Vlegelverzen, vers geserveerd, uit een 4de en 5de leerjaar: zie (en lees en geniet van) volgende bladzijde (in de bijgevoegde vlegelverzen is, enkel voor de lezer van deze map, het woord onderstreept dat de dichters in kwestie als vlegelwoord aanduidden)


93

Het bos is heel mooi vol bomen en struiken Maar in de herfst zijn ze kaal. Als de bladeren vallen, Dan hoor je een zacht geklaag. Als we heel goed luisteren Horen we bladeren fluisteren: “Boom, laat me niet los, ik wil bij jou zijn!” Joren, 4de leerjaar Nesten in een boom Het is precies een verzameling. Er valt er eentje uit. Ik leg het voorzichtig terug. Misschien zegt het nestje wel “dankjewel!” Raf, 5de leerjaar Ik was aan het lopen in mijn tuin met drie eieren Ik struikelde over een tak! De eitjes vielen op de grond. In eitjestaal zullen ze wel gezegd hebben: “Pas op, een tak, wij zijn ons leven nog niet beu!” Dagmar, 4de leerjaar Bloemen, planten, bomen, altijd even vrolijk. Altijd even goed. Maar soms is het niet goed. Dan val je uit een boom en ben je dood. Stijn, 4de leerjaar Je ziet ze niet veel Maar toch zijn ze er Ze schuilen achter bomen Als je ze ziet, zie je ze niet In een flits zijn ze weg Ze hebben van die grote geweien Het zijn herten. Dries, 5de leerjaar

Ik was aan het wandelen langs de vaart Plots liet ik een scheet Dat was milieuvervuiling! De politie is nu op zoek naar mij: PI WO PI WO PI WO…! Mats, 5de leerjaar Bomen klinken als tien windjes in een fles Vogels fluiten in het rond En een haas loopt heeeeeeeeeeen en weeeeeeeeeer. Niels, 4de leerjaar Hé, dat konijntje daar, Zo droevig en alleen, Waarom beeft dat zo? Ik denk aan een fopspeen. Zo arm en zo alleen. Stijn, 4de leerjaar In het bos is een tak. Een vogel doet kak op die tak. De boom heeft nu nagellak! Joren, 4de leerjaar Het gras groeit in de wei De koe zegt “bei” Het gras groeit snel Maar dat moet ook wel Want de koe is een kei En eet heel de wei Zodat het gras opnieuw moet beginnen! Matty, 5de leerjaar

Met dank aan meester Jef en enkele vlegels uit De Sleutelbloem in Brecht.

94


5. Stap vijf: Uitreiking van de vliegbrevetten Het vliegbrevet: in de ‘Bijlage voor de leerkracht’ (p. 96) vind je een invul-brevet. Kopieer er een voor iedere leerling en vul vooraf de gegevens in. Een stempel van de school kan het nog ‘officiëler’ maken. Slotmoment voor een ruimer publiek: een feestelijk slotmoment maakt meer indruk als er genodigden zijn. Nodig andere klassen, de directie, andere personeelsleden, ouders uit op het ‘openbaar examen’… Spreek vooraf af met de directie of een andere ‘gezaghebbende’ persoon om het spel wat mee te spelen en de vliegbrevetten officieel uit te reiken. Indien er een tentoonstelling met kijkobjecten rond het thema ‘vliegen’ is gemaakt (zie suggestie overgang stap 1 naar 2), kan die uiteraard op dit moment ook aan een ruimer publiek getoond worden. Verloop: creëer met de leerlingen als het kan een passend decor om de vlegelverzen voor te dragen. Natuurlijke elementen en alles wat tijdens de vlieglessen geknutseld is, kunnen hierbij van dienst zijn. Het boek mag een ereplaats krijgen. Als er publiek is, licht je eerst het hele project toe. Oudere leerlingen kunnen dit uiteraard in jouw plaats doen. Een leerling kan de lievelingspassage van de klas voorlezen. Zorg er in ieder geval voor dat de toehoorders de vlegelverzen van de kinderen kunnen situeren. Als hulpmiddel kan men ook de twee vlegelverzen lezen die in examenles 1 besproken zijn (p. 21 en p. 30 van het boek). De kinderen dragen vervolgens één voor één plechtig hun vlegelvers voor. Het publiek beantwoordt al deze verzen op het einde van de voordracht met een daverend applaus. Dan breekt het moment aan waarop de vliegbrevetten kunnen worden uitgereikt. Iedereen heeft immers bewezen dat hij of zij als een echte vlegel in de natuur heeft rondgewandeld en bereid was de wereld anders te bekijken dan we gewoon zijn. Na dit officiële gedeelte volgt idealiter een kleine receptie! Suggesties voor de receptie: laat de kinderen de receptie in de stijl van Vlegel voorbereiden. Wat te denken van plakjes cake, zandkoekjes, galetwafels, broodpudding of porties ‘petit beurre-taart’ inde vorm van een eend, een vis, een zwemvlies? Of zwarte dropjes die occasioneel voor ‘torren’ doorgaan? En uiteraard drinkt iedereen water, zij het in een mooi glas en met een schijfje citroen, sinaasappel of een blaadje munt erin…


95

96


Vliegbrevet van Vlegel Het enige echte gehomologeerde getuigschrift van vliegkunst volgens Vlegel


Ondergetekende, (naam afgevaardigde van de onderwijsinstelling)

verklaart plechtig en op erewoord dat (naam leerling die brevet haalt)

met succes het vliegexamen heeft afgelegd op (datum vliegexamen)

Pootafdruk van Vlegel

Handtekening afgevaardigde school


97

98


SPIEKBRIEF VOOR DE LEERKRACHT oplossingen bij de kennisvragen van de vluchtverslagen Vele vragen op het vluchtverslag zijn geen echte kennisvragen, maar hebben meer mogelijke antwoorden en doen de leerlingen zelfstandig nadenken over hun waarnemingen. Alleen maar (leren) denken in termen van ‘juist’ of ‘onjuist’ zou onze ontdekkingstocht minder rijk maken! In deze spiekbrief geven we enkel de antwoorden op de vragen die ‘zuivere’ kennisvragen zijn, m.a.w. waarvan er maar één juist antwoord bestaat.

Vluchtverslag 1 • Laagvliegersopdracht 1: nest op de oever / eendje uit groot eendengezin / voedsel zoeken en zwemmen / insecten, torren, kleine waterplanten, vlooien / in de vorm van een V • Hoogvliegersopdracht 1: verbind term 1 (uit kolom 1) met zin 8 (uit kolom 2), term 2 met zin 7, term 3 met zin 10, term 4 met zin 9, term 5 (staart) met zin 3, term 6 met zin 2, term 7 met zin 1, term 8 met zin 4, term 9 met zin 6, term 10 met zin 5 • Laagvliegersopdracht 2: nest tussen riet / lekkere hapjes zoals vis, rust en vrede / onzichtbaar zijn voor vijand / misthoorn • Laagvliegersopdracht 3 en 4: letterlijk over te pennen van identiteitskaart ‘wilde eend’ en ‘roerdomp’


Vluchtverslag 2 • Laagvliegersopdracht 1: verbind term 1 (uit kolom 1) met zin 4 (uit kolom 2), term 2 met zin 6, term 3 met zin 2, term 4 met zin 3, term 5 met zin 1, term 6 met zin 5; een arboretum is een ‘wetenschappelijke verzameling van aangeplante boomsoorten’ (Van Dale). • Hoogvliegersopdracht 2: zin 4, 7 en 8 zijn fout; de juiste volgorde van de zinnen is: zin 6, 1, 5, 3, 9, 2; Zusterkloosterbeek is de beek die dwars door het vijvergebied in Bokrijk stroomt, en haar naam dankt aan de zusters die er vroeger hun abdijhoeve hadden. Vluchtverslag 3 • Laagvliegersopdracht 1: gele iris, riet, spichtige grassoorten • Laagvliegersopdracht 2: insecten, visjes, torren, spin, roerdomp • Hoogvliegersopdracht 2: keten 1 - watervlo; keten 2 - algen op stenen of planten, baars; keten 3 - watertor, eend; een voedselketen is een reeks van levende wezens, waarbij elk van die levende wezens tot voedsel dient van degene die erop volgt. • Hoogvliegersopdracht 3: vijver 1 is het zuiverst; zinnen 1 en 3 zijn fout; …dat we in Vlaanderen geen zuiver water meer hebben! Vluchtverslag 4 • Laagvliegersopdracht 1: uitzonderlijke uithoek is alliteratie of beginrijm • Laagvliegersopdracht 2: riet, vijvers Vluchtverslag 6 • Laagvliegersopdracht 2: 3 gedaantes Donna zijn: poetsvrouw, prinses, supporter • Laagvliegersopdracht 3: kijken met liefde • Hoogvliegersopdracht 2: popzanger – Bob Geldof – inzamelactie Afrika / fysiek gehandicapte – Mark Herremans – prachtige sportprestaties / mentaal gehandicapte – Chris en Yves – reportages / exgevangene – Nelson Mandela – ex-president / persoon in armoede – J.K.Rowling – auteur van bestsellers Vluchtverslag 7 • Laagvliegersopdracht 1: tropisch zwembad • Hoogvliegersopdracht 2: waarom kopen = verkoopsargumenten / manieren om te verkopen = verkoopsmethodes / welke groep overtuigen = doelgroepen • Hoogvliegersopdracht 4: alle zinnetjes zijn op een of andere manier juist


99

Doe ze allemaal ! KORSTMOSSEN, N ONS MILIEU SNUFFELPALEN VA JECT - VELDWERKPRO

-

EEN BOS, MEER DAN BOMEN ALLEEN - BIOTOOPSTUDIE -

EEN VIJVER, MEER DAN WATER ALLEEN - BIOTOOPSTUDIE -

IS STILTE EEN VERDACHT GELUID? - STILTE-EXCURSIE -

NATUURZOEKTOCHT - ZOEKTOCHT -

NATUURZOEKTOCHT MEER DAN ZOEKEN ALLEEN - ZOEKTOCHT -

Een initiatief van de provincie Limburg

www.pnc.be

Provinciaal Natuurcentrum Craenevenne 86 BE 3600 Genk

NR.7 INTEGRAAL ONDERWIJSPROJECT VLIEGLESSEN VAN EEN VLEGEL VLIEGLESSEN VAN EEN VLEGEL

Recommend Documents