Nr. Class.nr. [Qm. Ingekomen 2 1 SEP Kopie naar: Weeknr. afd. Afdoening:

Ookexemplaargestuurdaan?

InspectieWerk en Inkomen MinistemvanSocialeZakenen Werkgelegenheid

> Retouradres Postbus 11563 2502 AN Den Haag

GEMEENTE LEIDERDORP De gemeenteraad Nr.

ffgntiffi

Class.nr. — [ Q m Ingekomen 2 1 SEP. 2010

Stafafdeling Wilhelmina van Pruisenweg 52 2595 AN Den Haag Postbus 11563 2502 AN Den Haag www.iwiweb.nl Contactpersoon

Kopie naar:

drs. L.AJ. Cordia T 070 304 48 85 F 070 304 44 45 [email protected]

Datum 14 september 2010 Betreft Jaarplan IWI 2011

Weeknr.afd.

Ons kenmerk

Afdoening:

2010/6818 Uw kenmerk

Geachte leden van de gemeenteraad, Hierbij ontvangt u het Jaarplan 2011 van de Inspectie Werk en Inkornen. De minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft het Jaarplan aangeboden aan de Eerste enTweede Kamer. Daarmee heeft het Jaarplan een openbare status gekregen.

Uw brief van

Bijlage

1

Hoogachtend,

mr. JA. van den Bos inspecteur-generaal Sociale Zaken en Werkgelegenheid

DeInspectie Werk enInkomen draagt doorhaar toezicht bij aanhet doeltreffendfunctioneren vanhet stelselvan werken inkomen.IWI is deonafhankelijke toezichthoudervoorde minister van SZW.

Pagina 1van 1

DoelvanhettoezichtvandeInspectieWerkenInkomenis: 'Onafhankelijkinzichtbiedenindeeffectiviteitvande uitvoeringspraktijkinsamenhangmethetbeleidophetterrein vanwerkeninkomen'.

Inspectie Werk en Inkomen | Jaarplan2011

Voorwoord Deeconomische crisisin Nederland raaktveel mensen inhun baanzekerheid enzekerheid over hun inkomen. Feitelijk heeft dehuidige crisis(nog) nietdiegevolgen zoalsindejaren tachtigvande vorigeeeuwhetgevalwas.Deaantallen werklozen en bijstandgerechtigden lopenweliswaar geleidelijk optot in2011,maaropmiddellange termijn zal krapteopdearbeidsmarktwaarschijnlijk weer perspectief bieden opbetaaldearbeid. Detransitie vangroterewerkloosheid nu naareen periodevan krapte opdearbeidsmarkt straksgaatechter niet vanzelf. Deuitvoeringsinstanties binnen hetstelsel vanwerken inkomen moeten indezetijd allezeilen bijzetten om detoestroom van mensen dieeen beroep moeten doen op inkomensondersteuning tebedienen. Datbetekent datdezeinstantiesveel meer uitkeringsaanvragen dan invoorgaande jaren in behandeling moeten nemen en datmeer mensen ondersteuning nodighebben bij re-integratie.

momenteel ineen transitiefase. Hetvoornemen bestaat om het toezicht namensdeminister op deuitvoeringvanafzonderlijke wettenWWB ca(Wetwerken bijstand) enWsw(Wetsociale werkvoorziening) aftebouwen. Het betreffende wetsvoorstel isinmiddelsaan deTweede Kamer aangeboden (24juli 2010,nr.32 453). Daarnaast ishet procestot devormingvan één inspectiedienstvoorhet terreinvansociale zaken enwerkgelegenheid opganggekomen. Hetstreven isdatIWI,deArbeidsinspectie en deSociale Inlichtingen- en Opsporingsdienst onder devlagvan één inspectiedienst voorSZWgaan functioneren. Daarmeeworden toezicht, handhavingen opsporing voorhet heledomeinvan het ministerievan SZW onder één noemer gebracht.

Mr.).A. van denBos Devraaghoe uitvoeringsinstanties omgaan met een toenemend aantal mensen dateen beroep doet op hen, iseen thema waarhet toezichtvan deinspectiezichin2011 opzalrichten. Daarbij wordt ookbetrokken datdebeschikbare middelen om dienstverleningvaneen grotere omvanguit tevoeren nietsubstantieel kunnen stijgen. Dit raaktaan derobuustheid van hetstelselvanwerk en inkomen. Kan re-integratieondersteuning voor uitkeringsgerechtigden diedatecht nodig hebben, geboden blijven worden? Hoegeven het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV) engemeenten indezecrisistijd vorm aan het streven naareen grotere arbeidsparticipatie? Blijft de dienstverleningaan cliënten enwerkgevers op peil? Hetzijn ditsoortvragen dievoordeInspectieWerk en Inkomen (IWI)in2011 centraal staan. Komendejaren kan erveelveranderen binnen het stelselvanwerken inkomen.Wijzigingen van het stelsel zelfzijn denkbaar, maarook veranderingen inhoogte en duurvan uitkeringsregelingen kunnen aan deorde komen. Eenen anderzal afhangen van het nieuwe kabinet. OokIWI zelfbevindtzich

Inspecteur-generaal SocialeZaken enWerkgelegenheid

Inspectie Werk en Inkomen |Jaarplan2011

nhoud i

Positie,rol entakenvande InspectieSZW

6

Li 1.2 1.3

Ontwikkelingen naar één nieuwe InspectieSZW Positie,rol entaken Inspectie SZW i.o. Positie,rol entaken InspectieWerk en Inkomen

7

2

Ontwikkelingen werken inkomen

2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7

Inleiding Toename aantal uitkeringen Door decrisis geraakte groepen Gevolgen langdurige uitkeringsafhankelijkheid Belemmeringen bij participatie Politiek en beleid op hetterrein vanwerk en inkomen Zwaardere werkdruk uitvoering

13 14 14 15

3

Risico's,thema's en prioriteiten

18

3.1 3.2

Aanpak risicoanalyse en prioritering Thema's voor 2on

20

4

Programma's en onderwerpen

4.1

Inleiding Programma participatie Programma inkomenszekerheid Programma dienstverlenende overheid Programma informatieprocessen Overige inspectietaken 2011

7

10 11 11 I?

19

24 25 25 26 27 28 29

5

Organisatie enwerkwijze

30

5.1 5.2 5.3

De organisatie Werkwijze Toezichteffect en effectmeting

31 31 31

Bijlagen

34

Belangrijkste punten uit gespreksronde Geraadpleegde literatuur Lijstvan afkortingen Publicaties Inspectie Werk en Inkomen

3S 37 39 40


ï.i Ontwikkelingen naaréén inspectievoorheel SZW Inhet najaarvan 2009isdoor het ministerie van SocialeZaken enWerkgelegenheid (SZW), naverkenning naardekansen en bedreigingen op het toezichtdomein van socialezaken en werkgelegenheid, besloten totdevormingvan één inspectievoorSZW,waarbij de handhavende, opsporings-en signalerende inspectiesworden samengevoegd totéén inspectiedienstvoorSZW. Hetbetreft deArbeidsinspectie (AI),deSociale Inlichtingen-en Opsporingsdienst (SIOD)ende InspectieWerken Inkomen (IWI).Daarmee omspant detoekomstige SZW-inspectiedeketenvan preventie toten metopsporingophet terreinvan SZW. Demeerwaardevan de InspectieSZWinoprichting1 ligtvooral in mogelijkheden tot: • opgrond vandeinspectiebrede risicoanalyse inzettenvan mensen en middelen waarhet meeste maatschappelijk effect kanworden bereikt; • bredere signaleringopstrategisch niveau; • bundelingvan kennisen menskracht om onderwerpen vanuit meerinvalshoeken te benaderen; • hetaanwenden vaneen afgewogen mixvan toezichtinterventies (preventie, signalering, bestuursrechtelijke handhavingen strafrechtelijke handhaving); • schaalvoordelen bijbedrijfsvoering en informatisering. Denet genoemde punten passen inhetstreven om metrijksinspecties meereffect tebereiken. Deactiviteitenvan deInspectieSZWi.o. moeten uiteindelijk bijdragen aan hetbereikenvandedoelstellingen van het ministerievan SZW.

i Inspectie SZWwordtalswerknaam gebruikt.

Dekomende jaren zaldesamenvoegingvan deAI, SIODen IWItotéén InspectieSZWverdervorm krijgen. Eenvoorbeeld hiervan isdeintegratievan jaarplannen vandeafzonderlijke directies binnen de Inspectie SZW i.o.totéén jaarplan voor2012.Daartoe zijn medio 2010deeerstestappen gezet.

1.2 Positie, rolen takenInspectieSZW i.o. DeInspectieSZWi.o.oefent haar toezichtactiviteiten uitopvierdomeinen diegezamenlijk het hele terrein vanSZWbeslaan.Hetgaatom arbeidsverhoudingen, arbeidsomstandigheden, participatie (inclusief re-integratie) en inkomensvoorzieningen. De InspectieSZW i.o. heeft deambitieomgezaghebbend tezijn door het risicogericht inzetten van toezichtinterventies ten behoevevan maatschappelijk effect opSZW-terrein. Omdeze ambitie teondersteunen zullen inspectiebrede risicoanalyses worden uitgevoerd, op basiswaarvan zij prioriteiten vaststelt, mensen en middelen daarinzetwaaren hoedathet maximaleeffect sorteerten keuzes maaktwelke(mixaan)toezichtinterventies het beste ingezet kunnen worden. Zoals hierboven opgemerkt bestaat het paletaan toezichtinterventies uitviercategorieën: preventie, signalering, bestuursrechtelijke handhaving en strafrechtelijke handhaving. Dezeinterventiesstaan niet los vanelkaar:zijwerken opelkaar in, versterken elkaaren geven elkaarrichting. Uitvoeringvan dezeinterventies door deAI,SIODen IWIkent inhoudelijke raakvlakken en isaanleiding tot samenwerking. Zolangergeenwetswijzigingen plaatsvinden, verandert desamenvoeging totéén inspectievoor SZWnietsaan geldendewettelijke takenvande afzonderlijke dienstonderdelen.

DeAI houdt toezichtopdeuitvoeringen controlevan wetten door overheden en bedrijven ophet terrein vanarbeid, zoalsarbeidsveiligheid- en gezondheid, arbeidstijden enveiligheid van professioneel gebruikte producten en procesveiligheid van (petro-) chemische installaties.Tevensgaathetom toezicht oparbeid doorvreemdelingen en op mogelijke onderbetaling ten opzichtevan het wettelijk minimumloon. DaarnaastvervultdeAI een rol in het tweedelijns toezicht opcertificerende instellingen. SIODheeft alsdoeldestrafrechtelijke handhaving van dewet-en regelgevingophet terreinvanwerk en inkomen. Deaanpak isrepressief meteen beoogd preventief effect. Oftewel: nuopsporen om een onrechtmatige situatie teherstellen en om inde toekomst misbruik en fraude tevoorkomen. Het gaatom dezwaardere, complexe (georganiseerde) fraudezaken. Bijelkafgerond opsporingsonderzoek wordteen procesverbaal opgemaaktvoorhet Functioneel ParketvanhetOpenbaar Ministerie dat totvervolgingvandeverdachten overgaat. IWIoefent alskerntaaksysteemgerichttoezicht uit ophet (uitvoerend) stelselvanwerken inkomen. Defocus ligtdaarbij opwerkingen resultatenvan datstelsel ten aanzien vandekabinetsdoelen op het terreinvanwerken inkomen. Daarnaast oefent de inspectie huidigewettelijke toezichttaken uitten aanzienvandeuitvoeringdoorgemeenten en de zbo'svanwetten en regelingen. DeInspectie SZW i.o.werkt in nauwe samenwerking met andere onderdelen van het departement de noodzakelijke sturingsrelaties uit. Daarbij isde positionering en besluitvormingvan de Inspectie SZW i.o. binnen het departement aan deorde.Tevensgaathet om deinterne sturing van de toekomstige inspectie en de prijsbepaling van detoezichtproducten inrelatie totde departementsbegroting.

Daarbijgelden sturingsuitgangspunten dierecht doen aan deonafhankelijkheid vande inspectie binnen deministeriëleverantwoordelijkheid en aan degelijkwaardigheid van beleid, uitvoeringen toezicht.

1.3 Positie,rolen taken InspectieWerken Inkomen DeInspectieWerken Inkomen isin2011 werkzaam binnen het hiervoorbeschreven bredekader.2 IWI heeft alstoezichthoudervoordeminister wettelijk detaakom onafhankelijk inzichttebieden inde bijdragen diedeuitvoeringsinstanties leveren aan de kabinetsdoelen op het terrein vanwerken inkomen. Daarbij gaathet omwerkingenresultaten van het stelselvanwerken inkomen ofwel deeffectiviteitvande uitvoeringspraktijkinsamenhangmethetbeleidophetterrein vanwerkeninkomen.3Waarnodig (groot risico)enwaar mogelijk (duidelijke normen) zaldeinspectie tot oordelen komen. Defocusvan hettoezichtvanIWIzalverschuiven vanwets-en organisatiegericht naar systeemgericht. IWIheeft het stelselvanwerken inkomen als kerndomein. Beleid, uitvoeringen toezicht zijn gelijkwaardig. Hunsamenhang qua inzeten activiteiten staat ten dienstevan desamenleving. IWIrichtzichindatkaderopdeopbrengsten en de werkingvan hetstelselvanwerken inkomen.Watis degezamenlijke bijdragevandeuitvoerende partijen inditstelsel aan het bereikenvande kabinetsdoelen op hetterreinvanwerken inkomen. Datisderesultantevan hetsamenspelvande organisaties dieopgrond vandeWetSUWIhet uitvoerend stelselvanwerkeninkomen vormen. Momenteel oefent IWI nogspecifiek (interbestuurlijk) toezicht uit opde WWBendeWsw. Bij het parlement ishetwetsvoorstel tot afschaffing van dit specifieke toezicht aanhangiggemaakt. Ook uitvoeringstoezicht op door UWVenSVBuitgevoerde wetten enregelingen behoort tot dewettelijke taken vanIWI. Kamerstuk 2008-2009,26448, nr.395,Tweede Kameren Kamerstuk 20082009,31700XV,nr.58.


IWIbeschouwt ditsamenhangend geheel als een systeem. IWIrichthaartoezichtblik opde resultaten vanditsysteem:metanderewoorden een systeemgerichte focus. Haar toezichtbevindingen en-oordelen hebben betrekkingophet uitvoerend stelsel. Dituitvoerend stelsel ishetobjectvoorIWI, dusniet afzonderlijke gemeenten ofSUWI-zbo'sof wetten.

hetvoornemen van IWIom destand vanzaken op het terreinvan handhavingen fraudebestrijding indesocialezekerheid in beeld tebrengen. Bij dergelijke samenwerking moet heteerder genoemde uitgangspunt gelden datdegehele ketenvan preventie totopsporing op hetdomein van SZW zoveel mogelijkwordt gedekt. Leeswijzer

Binnen hetstelselvanwerken inkomen is een tendens totdecentralisatievantaken en bevoegdheden naargemeenten. In aansluiting hierop iseen bewegingnaarafschaffing van hetspecifiek interbestuurlijk toezicht opde gemeentelijke uitvoeringvan afzonderlijke wetten zoalsdeWWB en deWsw.Deminister blijft echter verantwoordelijk voordewerkingvan het gehele stelselvanwerken inkomen. Deminister moetzich hieroverkunnen blijven verantwoorden aan het parlement. Daartoe levertIWI als systeemgericht toezichthouder deminister debenodigde inzichten opgrond van informatie overdeinzeten resultaten vanallepartijen in hetstelsel.4 Onderwerpvanditjaarplan isdewijzewaaropIWI zichvoorneemtvorm tegevenaan haartaken en rol in2011.Waardat mogelijk en functioneel is,zalzij datdoen ininhoudelijke samenwerking metdeAI en SIOD. Dezesamenwerking kan bijvoorbeeld betrekking hebben opslechtearbeidsomstandigheden in bepaalde sectoren metalsmogelijk gevolgeen toenamevanarbeidsongeschikte werknemersin diesectoren. DeAI zou zichingenoemd voorbeeld kunnen richten opde arbeidsomstandigheden (preventiekant) en IWIopdeinstroom en activering vanarbeidsongeschikten. Eenvoorbeeldvan mogelijke samenwerking tussen IWIen deSIODis

4

Tweede Kamer vergaderjaar 2010/2011;nr.32453,24juli 2010.voorstel vanwet 'Wet interbestuurlijk toezicht gemeentelijke inkomens- en werkvoorzieningen.MvT p.9.

DeaanpakvanditJaarplan laatzichalsvolgt samenvatten. Inhoofdstuk tweewordteen overzicht vanactuele ontwikkelingen op het terreinvanwerk en inkomen gegeven.Alsinputvoordie beschrijving isdeskresearchverrichtenzijn gesprekken met stakeholders en andere organisaties gevoerd. Deze beschrijvingvanontwikkelingen mondt uitin het prioriteren van thema'swaar IWI zichin2011 opzalrichten. Beschrijvingvan diethema'sen de aanpakvan risicoanalyse en prioriteren staanin hoofdstuk driebeschreven. Inhoofdstuk vierzijn dethema'svertaald naaronderwerpen binnen de vierprogramma'svan IWI.Hoofdstukvijfgaatkort inoporganisatie,werkwijze, toezichteffecten en effectmeting.

Inspectie Werk en Inkomen |Jaarplan 2011

2.1

Inleiding

Ofhet nu gaatom depolitieke koersofom mensen met een uitkering;deeconomische crisisreikt totinalleuithoeken van het stelselvanwerken inkomen. Deuitvoerende instanties binnen het stelsel hebben vanafeind 2008in recordtempo moeten omschakelen.Wasin2008nogsprake van een dalend uitkeringsvolume en voortdurend toenemende krapte opdearbeidsmarkt, in2009was hetalle hensaan dekom deoplopende werkloosheid het hoofd tebieden. Denoodzaak tot bezuinigen maakt dat uitvoeringsinstanties metdezelfde of minder middelen meercliënten ondersteuning moeten bieden. Uitvoeringsinstanties zullen hun dienstverlening nogselectiever moeten inzetten en erzaleen zwaarderberoepworden gedaan op dezelfredzaamheid vanburgers.Voorgroepen mensen inde Nederlandse samenleving dreigt baanverlies, inkomensachteruitgang ofeen langere afhankelijkheid vaneen uitkering. Cijfers overdereëleeconomie geven aan dat inde eerste helft van2010een structureel economisch herstel nognietzichtbaar is.5Vanafhet tweede kwartaal 2010ontvouwt zichin Europa een onzekere monetaire situatie,waardoor destabiliteitvande euro en daarmeede Europeseeconomie in het geding is.Erisvreesvooreen nieuwefinanciëleen economische crisisindeeurozone.5Dekrapte op dearbeidsmarkt alsgevolgvandevergrijzing wordt doorde(aanhoudende) crisisalshetware uitgesteld. Verwachtingen zijn datdekrapte opde arbeidsmarkt zichin2015zalaandienen, andere prognosesgaan uitvan2020.7

2.2 Toenameaantal uitkeringen Ondankseen nogredelijk functionerende arbeidsmarkt heeft decrisiseen behoorlijke impact ophet terreinvanwerken inkomen. Zodaalde het aantal banen vanwerknemers inhet eerste kwartaal van2010met 145.000ten opzichtevan het eerste kwartaalvan2009.Eind maart2010telde hetCBS 113.000openstaandevacatures.Inheteerste kwartaal van2010bedroegdewerkloosheid gemiddeld 5,9 procent (459.000).Invergelijking met dezelfde periode in2009zijn erbijna 100.000werklozen bijgekomen. Dewerkloosheid zalvolgens hetCPB in2010en2011 nogoplopen totongeveer 510.000 (6,5procent).Dezetoename heeft temaken met de velewerknemers indeeltijd-WWdiebijafloop van de regelingalsnogwerkloosworden.Tevensisalsgevolg vandeoverproductie doorbedrijven in2009 minder personeel nodigin2010.8 HetCPBverwacht datde werkloosheid in2015nog5,25procent zal bedragen. Eindmaart2010zaten 290.000 mensen in de bijstand; ruim 10 procent meerdan eind maart 2009.9 Deverwachting isdat hetaantal mensen inde bijstand dekomende jaren nogzaloplopen vanwege hetaflopen van het rechtopeenWW-uitkeringvan veelwerklozen. In2009washetaantal aanvragen voorbijstand met 20procent gestegen ten opzichte van2008.Ookneemt in2009hetaantal uitkeringen voorarbeidsongeschiktheid, najarenvan dalende instroom, lichttoetot834.000. DeregelingenWet werken inkomen naararbeidsvermogen (Wia) en deWet arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten (Wajong) zijn verantwoordelijk voordezeontwikkeling.10 Zosteeghet aantal Wajong-uitkeringen in2009tot bijna 192.000;een stijgingvan ruim 23 procent binnen driejaar."

8 5 6 7

CBS,persbericht. Minimale groei vandeeconomie,12mei2010en persbericht, Conjunctuurbeeld ietsverbeterd,28 mei2010. UitsprakenvanL.Hoogduin,bestuurder DNBin NRCHandelsblad,Vrees voor dubbele dip,29mei,p. 17. SCP, Werkloos incrisistijd,december 2009,p.24en Karrenbelt, E. enThuis I.,Kiezentijdens decrisis, In:Sociaal Bestek,nr.3,2010,p.28.

Karrenbelt, E.enThuis,I, Kiezentijdens decrisis, In:Sociaal Bestek, nr.3, 2010, p.27. 9 CBS,persbericht. Opnieuw stijgingvanhet aantal bijstandsuitkeringen,31 mei 2010. 10 CBS, Webmagazine,Afname arbeidsongeschiktheidsuitkeringen tot stand gekomen, 19april2010 11 CBS,Statline.

10

Ondermeerdeaanzuigendewerkingvan de Wajong ten opzichtevandeWWB en deprikkel bij gemeenten om arbeidsongeschikte jongeren van deWWB telaten migreren naardeWajong, hebben hiertoe bijgedragen.'2 Ookhetaantal nieuwe Wia-uitkeringen blijft stijgen; indeperiode eerste tertaal 2009- eerstetertaal 2010gaat het om een stijgingvan ruim 29procent.'3 Hetaantal lopende Wia-uitkeringen isin2009ten opzichtevan2008met bijna 40procentgestegen naar82.800 uitkeringen ultimo 2009.' 4

2.3 Doordecrisisgeraakte groepen Bijdeoplopende aantallen werkloosheids-en bijstandsuitkeringen gaathetvooral om jongeren, ouderewerknemers,werknemers zondervast arbeidscontract en mensenvan niet-westerse allochtone herkomst. Inheteerstekwartaalvan 2010was13,6procentvandejongeren werkloos. Datbetreft 115.000jongeren; een stijgingvan ruim 29procent ten opzichtevan het eerste kwartaalvan 2009.Vandegroep tussen 45en65jaarwasin het eerste kwartaal 6,1procentwerkloos;dat betreft 156.000personen (stijgingvan35,5procent in vergelijking meteenjaareerder).Opvallend ishet hoge percentagewerklozen onder niet-westerse allochtone jongeren; in2009was20,5procentvan degroepwerkloos.Voordehelegroep niet-westerse allochtonen geldtdatdewerkloosheid drie keerzo hoog isalsonderdeautochtone beroepsbevolking. Dezeverhouding lijkt doordecrisisalleen maar scheverteworden.15 Inheteerste kwartaalvan 2010stijgt hetaantal nieuwe bijstandsuitkeringen hetsterkst(15 procent) onder mannen beneden de 27jaar.Daarbijgaat hetvoorhetgrootste deel om uitkeringen inhetkadervandeWetinvesteren in jongeren (Wil).'6 12 13 ia 15 16

SCP. Desocialestaatvan Nederland,november 2009.p.i83. UWV,Kwantitatieve informatie eerstevier maanden 2010,juni 2010,p.l8. UWV,Bijlage bijVier maandenverslag 2010,juni 2010.p.18. CBS. persbericht, Werkloosheid niet-westerse allochtonen,4februari 2010. CBS,persbericht, Opnieuw stijgingvan hetaantal bijstandsuitkeringen, 31 mei 2010.

Dewerkloosheid istijdens decrisisonder meer getemperd doordatwerkgeversalseerste het dienstverband vanflexibele arbeidskrachten beëindigden. Dewerknemers indeze zogenoemde flexibele schilworden heteerst doordecrisis getroffen. Detotalegroepwerknemers zonder vastarbeidscontractwordtgeschatopbijna een miljoen.'7 Veeljongeren behoren totde flexibele schil;minstens25 procentvan henwerktop een flexibel contract. Eengrotegroep flexwerkers betreft uitzendkrachten; hun aantal daaldeten opzichtevan 2008in2009met41.000naar156.000.'8Totdegroep flexwerkers behoren circa 650.000 zelfstandigen zonder personeel (zzp'ers);een deelvan hen komt doordecrisisinproblemen. Medio2009zietrond de35procentvandezegroep-vooral indefinanciële dienstverlening en debouw-hetaantal opdrachten afnemen. Ruim20procentvandezzp'ers heeft aangegeven hethoofd maarmoeilijk bovenwater te kunnen houden.'9 Demaatschappelijke schadedoor hogewerkloosheid onderjongeren isbijvorigeperiodesvanlaagconjunctuur -mede door overheidsingrijpen -beperktgebleken. Gezien deforse inzetvande overheid ditprobleem aan tepakken, magworden verwachtdat deeffecten vandezecrisisop jongeren geleidelijk minderingrijpend worden. Degroep werklozen tussen 45en65jaarheeft minder perspectief opterugkeer naarbetaalde arbeid. Het blijkt moeilijk tezijn dekansopwerkhervattingvan ouderewerklozen tevergroten. Onderzoek laatzien dat het effect van deinzetvan re-integratietrajecten voordezegroepbeperkt is.Ouderewerknemers zijn duurder en dezegroep heeft bijwerkgeverseen negatief imago.Sindsdetoegang totregelingen als deVUTen deWAO, Ioawen Ioazisafgesloten, stijgt hetwerkloosheidspercentage onder55-plussers.20 Hetniet meergebruik kunnen makenvan genoemde uittreedroutes zetookdeinkomenspositie van deze groep onder druk. 17 18 19 20

SZW/Asea,gesprek oriëntatiejaarpln IWI,19april. CBS. Sociaal-economische trends,tweede kwartal 2010,juni 2010,p.27. RWI,zzp'ersenhunarbeidsmarktpositie, november 2009, p.59,60en 61. SCP, Werkloos incrisistijd,december 2009,p.22en25.

Inspectie Werken Inkomen |Jaarplan 2011

Eenbelangrijkevoorzieningvoordegroep arbeidsgehandicapten isdeWsw.Dezevoorziening kamptookmetdegevolgenvande economische crisis.ErismindervraagnaarWsw-producten en er isscherpere concurrentievancommerciële bedrijvendiezichopdezelfde markten begeven. Daardoor iskrimpvan het aantalWsw-werkplekkeneen reëel risico.Vanwegedrukopdefinanciëlemiddelen diebijgemeenten gaatontstaan, isdekansgroot datgemeenten geengeld steken in hetcreërenvan extra arbeidsplekken. Afgaande opde meerjarige begrotingsprognoses indebegroting2010vanSZW, isookextra ruimtevanuit rijksmiddelen op kortere termijn nietvoorzien.Managersvansociale diensten zien nogweiniggevaarvoorlangdurige werkloosheid bijmensen met een sw-indicatie, omdat dezeopde wachtlijst staanvooreen arbeidsplaats.21Hetgevaar bestaat echterdatwachtlijsten langerworden en dat demensen opdewachtlijsten langeropeen werkplek moeten wachten (ookvanwege beperkte doorstroom naarregulierearbeid intijden van economische crisis). 2.4 Gevolgen langdurige uitkeringsafhankelijkheid Voordegroep45-plussersenvooral55-plussers isbijwerkloosheid een langdurigverblijf inde uitkeringmetalseindstation debijstand vaak het perspectief.Zoblijkt dat meerdan 80procentvan degroep tussen 45-54jaarmeteen WWB-uitkering langerdan een jaarindebijstand verblijft; voorde groep55-plusisdat90procent. Ookmaken de45plussersdehelft uitvan depopulatie in deWWen deWWB.Rondde60procentvanallemensen inde bijstand zitdaarlangerdan driejaarin.22 Langdurige uitkeringsafhankelijkheid betekent een risicoop armoede ensociaal isolement. Uitonderzoekvan IWIblijkt dat in2009bijna 62procentvan demensen met alleen bijstand zegt nietofvaakniette kunnen rondkomen.23 21 Divosa, Divosa-monitor20io, p.64. 22 IWI,Jaarverslag2009,mei2010,p.7. 23 IWI,Armoedebestrijding, nota van bevindingen,juli 2010,p.46.

Voorheel Nederland geldt dat erin 2008 460.000 huishoudens ophetabsolute sociaal minimum zitten,waarvan een kwart langdurig. Metnameeenoudergezinnen lopen een groot risicoopfinanciëleproblemen:vieropdetien eenoudergezinnen zeggen moeilijk te kunnen rondkomen.24 Hetisteverwachten dat tijdens de crisishetaantal huishoudens dateen beroep doet op deschuldhulpverlening groterwordt; in2009steeg dataantal met38procent naar65.000.25 Steeds meer 65-plussersmet een onvolledigeAOW-opbouw raken methun inkomen onder het sociaal minimum.De prognose isdat in2014circa 514.000ouderen tot dezegroep behoren. Hetaandeel allochtonen en immigranten stijgt binnen dezegroep ouderen. 26 Bijlangdurige uitkeringsafhankelijkheid ishet risicovansociaal isolement reëelaanwezig.Vande werklozen en arbeidsongeschikten isdehelft niet tevreden met het bestaan, terwijl 90procentvan dewerkenden datwelis.Werklozen en arbeidsongeschikten verrichten mindervrijwilligerswerk dan werkenden en hebben mindercontact met familie en vrienden. Ookhebben niet-werkenden relatiefvaak financiëletekorten; 18 procentvanhen heeft vaakof voortdurend temaken met betalingsachterstanden.27 Wanneerhuishoudens met kinderen langdurig op een sociaal minimum inkomen zijn aangewezen, dan blijkt 11 procentvandekinderen uitdiehuishoudens in meerofmindere matesociaal tezijn uitgesloten. Hetbetreft 273.000 kinderenvan5tot en met 17jaar.Vandekinderen dieopgroeien in een bijstandsgezin is25 procent sociaal uitgesloten. De metingen zijn in2008verricht.28

24 25 26 27 28

SCP.Desocialestaat van Nederland,november 2009, p.192. Kuiper,}., Integrale hulp bij schulden, In:Sociaal Bestek, nr.2,2010,p.8. Verwey-Jonker Instituut, 65-plussers inde min,april 2005,p.58. SCP, persbericht, Eenbaanloos bestaan,maart 2010. SCP. Socialeuitsluiting bijkinderen,maart 2010,p.12en 13.

12

2.5 Belemmeringen bijparticipatie Vanaf1985 isbetaaldearbeid in Nederland steeds belangrijker geworden. In1985had bijna de helft vande 15-tot65-jarigen betaald werkvan 12uur perweekofmeer, in2007wasdit66 procent.29 Dearbeidsparticipatie onder deoudere beroepsbevolkingstijgt geleidelijk, alblijft dievoordegroep 55-plussersnu nogsteken op50 procent.30 Gemeenten geven aan datvieropdevijf bijstandscliënten belemmeringen hebben omweerin arbeid ofanderszins tegaan participeren. Bijdeze groepzijn demeestvoorkomende belemmeringen een lageofverouderde opleiding (30procent), gezondheidsklachten (25procent) en het niet hebben vanwerkervaring (21 procent).31 Eenspecifieke groep -zowelwerkendalsnietwerkend -die belemmeringen bijarbeidsparticipatie kan ondervinden, bestaat uitmensen diemantelzorgverlenen. InNederland verlenen circa3,5miljoen mensenvan 18jaaren ouder een ofanderevormvan mantelzorg.Van hen heeft 71 procent betaaldwerk.450.000van de mantelzorgers metbetaald werkvoelen zich ernstig belast:dezorgverleninggaatten kostevan hun gezondheid enveroorzaakt conflicten ophetwerkof indethuissituatie.Vergrijzing en hetsterkere appel opzelfredzaamheid vanburgerszorgen ervoordat debehoefte aan mantelzorgtoe-neemt, waardoor hetaantal mantelzorgers dat indeproblemen komt, waarschijnlijk zalstijgen.32 Voor50.000 tot 100.000 werknemerswashetverlenen vanmantelzorg een reden om minder tegaanwerken ofzelfsaldan niet tijdelijk testoppen metwerken.33

Daaromisscholingen het op peil houdenvan competenties incrisistijd belangrijk, zowelvoor werkenden alsniet-werkenden. Deplichttot scholing indedeeltijd-WWisdaarvan een goed voorbeeld. Daarbij komtdateen kwartvande beroepsbevolking laagisopgeleid; 1,8miljoen mensen hebben geenstartkwalificatie envan hen zijn er114.000 werkloos.Lageropgeleiden hebben een grotere kansomwerkloos teworden en datvervolgens ook teblijven.34 Dewerkgelegenheid in laaggeschoolde banen isalsaandeelvandetotale werkgelegenheid gedaald van40procent in 1987tot30procent in 2008. Inabsolute zinishetaantal laaggeschoolde banen indieperiodegelijk gebleven.35

2.6 Politiek enbeleid ophetterreinvanwerken inkomen36

Hetrisicoisreëeldatdoor decrisisgrote aantallen mensen aan inzetbaarheid en competentiesverliezen.Wanneer op langere termijn de krapte opdearbeidsmarkt toeneemt, zal belangrijk arbeidspotentieel verloren zijn gegaan.

Ophet momentvanvaststellingvan het jaarplan (augustus2010)ishet nogongewiswelkepartijen hetnieuwe kabinetzullenvormen.De verkiezingsprogramma'svan deverschillende (grotere) partijen worden ingegeven door beperkingvandeuitgaven aan uitkeringen enaan uitvoeringskosten. Gemeenschappelijke thema's op het terreinvanwerken inkomen zijn: • Activerenvanzowelwerkenden alsnietwerkenden aandeonderkantvande arbeidsmarkt; re-integratieondersteuning isvooral bedoeld voormensen meteen groteafstand totde arbeidsmarkt. Allepartijen vinden dit belangrijk. • Vergroten vandeflexibiliteit vande arbeidsmarkt. Hetgaatdan omverkortingvandeWW-duur (tot 1 jaar)incombinatie meteen hogere uitkering, flexibelere arbeidscontracten en flexibelere arbeidstijden. Ditwordt bij enkele partijen aangevuld meteenverplichting tot loondoorbetalingvoordewerkgever, wanneer dezeeenwerknemer ontslaat.

29 30 31 32 33

34 RWI,Artikel in hettijdschrift Impuls,14mei2010. 35 SCP, Minder werk voor laagopgeleiden?,juni 2010.p.12. 36 Dezeparagraafzalworden geactualiseerd zodra duidelijk wordt welke coalitie wordt gevormd.

SCP, persbericht. Eenbaanloos bestaan,10maart 2010. IWI,Jaarverslag2009,mei2010.p.7. Divosa,Divosa-monitor 2010,p.15. SCP, Mantelzorg uit dedoeken,april 2010,p.3-5. RWI,Arbeid enzorgopdewerkvloer, oktober 2009. p. 13-

13 Inspectie Werk en Inkomen |Jaarplan2011

• Eenhardereaanpakvansociale zekerheidsfraude, waarbij het fraudebedrag volledigmoetworden teruggevorderd. Driegrote partijen vinden dit noodzakelijk. • Stroomlijnen vanmetelkaar samenhangende voorzieningen. Hetgaatdan om integratie van deWajong, Wsw,Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO)en delenvandeAlgemene WetBijzondere Ziektekosten (AWBZ).Demeeste (grotere) partijen pleiten hiervoor. • Volledigoverdragen aan gemeenten vandereïntegratietaak en deuitvoeringvan deWajong. Bijna allepartijen zijn hiervoor,vanuit hun kritische kijknaarde re-integratiebudgetten. Totaan devalvan hetkabinet Balkenende IV isveel nieuwewet-en regelgevingophet terreinvanwerk en inkomen ingevoerd.Tenbehoevevan activering vanwerkloze, arbeidsongeschikte en laagopgeleide jongeren isveel inganggezet.Veelmaatregelen uithet beleidsprogramma van SZW'Iedereen doet mee' (najaar 2007)en het bestuursakkoord tussen de ministervanSZWen deVerenigingvan Nederlandse Gemeenten (VNG) zijn in uitvoering genomen. Ookwacht een aantalwetsvoorstellen nogop behandeling door het parlement, bijvoorbeeld het voorstel overde schuldhulpverlening. Deuitvoeringvan het 'Planvanaanpak re-integratie' vanhet ministerievanSZWenvandeVNGwordt samen metgemeenten onverkortvoortgezet. Daarin staan resultaat, selectiviteit, vraaggerichtheid en transparantievoorop. Belangrijk isdatde professionaliteit vanwerkcoachesen casemanagers wordtvergroot. Hetbeoogde resultaat isindekern dat iedereen naarvermogen participeert; liefstvia regulierearbeid enwanneerdat niet kanop andere wijze, bijvoorbeeld door vrijwilligerswerk.37

37 SZW/R&P,Visie re-integratie enparticipatie, p. 2.

Deschaalwaarop hetarbeidsmarktbeleid enreintegratiebeleid tot uitvoering moeten komen, isde regio.Opde100werkpleinen, en zekeropde30plusvestigingen, moeten verbindingen worden gemaakt metarbeidsmarktpartijen (werkgevers, onderwijs). Oplokaal niveau moeten -indien dit opcentraalniveauookmogelijkisgemaakt-schotten worden geslecht tussenWWB,zorg, welzijn, onderwijs, huisvesting, etc.om cliënten met een meervoudige problematiek goed te kunnen ondersteunen. Eeneersteaanzet daartoe isgemaakt met deinvoeringvan het participatiebudget in2009. Essentieel isdatopdewerkpleinen, maarookop lokaal niveau sprakeisvan integrale dienstverlening. Omdesamenwerking tussen UWVen gemeenten op dewerkpleinen testimuleren, isvanuit het ministerie vanSZW alenigetijd regelgeving in voorbereiding. Dezeregelgeving(Algemene maatregel van Bestuur) heeft tot doel detaken opdewerkpleinente normeren en deinhoud vandedienstverlening opde werkpleinen testuren.38 2.7 Zwaarderewerkdruk uitvoering In2009kregenUWVengemeententemakenmeteen belangrijketoenamevanhetaantaluitkeringsaanvragen. UWVwerd in2009geconfronteerd met77procent meernieuwe uitkeringen dan in2008en meteen toenamevan hetaantal lopende WW-uitkeringen van57 procent invergelijking met 2008.39 Ookzagen gemeenten in2009hetaantal WWB-aanvragen met20procent stijgen ten opzichtevan 2008,en hetaantal nieuweWWB-uitkeringen met9procent (22.000).Deverwachting isdatin2010het aantal WWB-uitkeringen nogzaloplopen.40 Verderhebben UWVen gemeenten in2009meerreintegratietrajecten aangeboden dan in2008.

38 SZW.Briefvan deministervan SZW,18mei2010,kenmerk RUA/UO/10/7997. 39 IWI, Jaarverslag2009,mei2010,p. 5. 40 Divosa,Divosa-monitor 2010.p.14.

14

UWVheeft in2009ruim 82.000 nieuwe trajecten voorwerklozen ingezet om nieuwe instroom van werklozen naarwerktebemiddelen. In2008wasdit nog41.000.4' Mededoordezestijging isinheteerstekwartaalvan 2010aleen grootdeelvan hetjaarbudgetvoorde re-integratievanwerklozen gebruikt.Vanafmaart 2010kan UWV met het resterende budgetalleen nog re-integratietrajecten startenvoorwerklozen die langerdan eenjaarwerklooszijn. Voor20io heeft UWV280miljoen extragekregen om de toegenomen werkdrukhethoofd tebieden. Bijgemeentenwashet aantal lopende trajecten medio 2009ruim 138.000, een stijgingvan ruim 6.000ten opzichtevaneind 2008.Gemeenten huren metgeld uithetW-budget capaciteit inom deintakevoorre-integratie bijeen oplopende instroom te ondersteunen.42 Detoenamevan hetaantal uitkeringen en het beperkte budgetvoor re-integratie kunnen ertoe leiden dat minderwerklozen diealeen jaaroflangereenuitkeringontvangen,reintegratieondersteuning krijgen. Voorgemeenten zalophet re-integratiebudget (en de daarbij behorende buffers) toten met2014een bedragvan 435miljoen euroworden bezuinigd.43 Gemeenten verwachten datookophet Gemeentefonds zal worden gekort,watbetekent datdefinancieringvan deuitvoeringskosten vansocialediensten onder druk komt testaan.Overdeomvangvande bezuinigingen opdebudgetten vandeuitvoerende instanties komendejaren bestaat noggeenexactbeeld.Dit zalmedeafhangen vandesamenstellingvan het eerstvolgende kabinet.Allepartijen binnen het stelselvanwerken inkomen verwachten datookin 2010en2011 degroep mensen dieeen uitkeringen ondersteuning aanvraagt, zalgroeien. Meerdoen metminder middelen vergteen selectievere inzetvan ondersteuningaan cliënten.

41 Kwantitatieve informatie UWV,2008(p.49) en2009(p.60). 42 IWl,Jaarverslag2009,mei2010,p.6en7. 43 Divosa,Divosa-monitor juni 2010,p. n .

Gemeenten geven aan datzijvooral zullen bezuinigen opinzetvan loonkostensubsidies, sociale activeringengesubsidieerde arbeid. Dertigprocentvandemanagersvansociale diensten geeft in2010aan datzeopditmoment nogniet hoeven tebezuinigen. Gemeenten verwachten dat ouderen en cliënten metbeperkingen langdurig aan dekant komen testaan. Gemeenten zeggen om redenenvan een gezonde financiële huishouding vooral tezullen inzetten op'quickfix'; cliënten diemet relatiefgoedkope trajecten weeraan het werkgeholpen kunnenworden.44Verderhebben gemeenten aangegeven dat desamenwerking opde werkpleinen doordecrisisonderdrukiskomen te staan. Devoortgang looptvertragingopen niet alle doelstellingen diepartijen voorogen hadden, zijn gehaald. Desondanksvinden de samenwerkende partijen hetwelbelangrijk om de samenwerking voort tezetten,waarbij meeropresultaat moet worden gestuurd.45 Ongeveerdehelftvandewerkpleinen isnietin staatgebleken ophetafgesproken tijdstip (1 januari 2010)volledigintegraledienstverlening tebieden. Dedienstverlening aan cliënten iseen continu aandachtspunt indeuitvoeringspraktijk. UitIWIonderzoek blijkt datcliënten tevredenerzijn wanneer zijmet één aanspreekpunt temaken hebben. In depraktijk blijkt datvaakniethetgevalte zijn. Daarnaast ishet risicoreëeldatvanwege beperkte 'bureaucratische compententies' cliënten tussenwal enschipendaarmeebuiten beeld raken. 46 Overhet algemeen zijn cliënten positief overde digitalisering vanhetcontact met uitvoeringsinstanties. Manco's zijn datdewebsitesvande uitvoeringsinstanties werken inkomen vaaknietactueel zijn, een grote hoeveelheid weiniggesorteerde informatie bevatten en sterkvanelkaarverschillen qua opzet.Vooral

44 Divosa,Monitor, Scherp aandewind, juni 2010,p.io en64. 45 Divosa,persbericht, 28januari2010. 46 IWI, Indienstvandeburger, november 2009,p.23.

15

Inspectie Werk en Inkomen |Jaarplan 2on

mensen meteen lagereopleiding hebben moeite aan te hakenwanneer het klantcontact sterkis gedigitaliseerd.47 Erzijn knelpunten ophet terrein vandedigitale dienstverlening aan burgersen bedrijven. Hetgaat danvooralom deregieopen uitvoering hiervan. Ombetere regieopdeveleontwikkelingen te krijgen ishet Nationale Uitvoeringsprogramma Dienstverlening en e-overheid (NUP)opgezet, waartoe ook hetvoorbeeldproject Digitaal Klant Dossier(DKD)behoort. Hoewel het belangvan het NUPonomstreden is,doet zicheen aantal knelpunten voor.Uiteen reviewkomen problemen naarvoren ten aanzienvan hetaangeboden pakket, opdrachtgeverschap, verbeterprogramma's, de implementatie en deresultaten.48 Ookblijkt het voordeuitvoeringsorganisaties somste complex nieuwe informatiesystemen teontwikkelen voor wetsuitvoering, zoals recentelijk bleekbijde ontwikkelingvan het nieuwe systeemvoordeWia. UWV heeft daarom besloten omvoorlopig niet meer zulke ICT-nieuwbouwprojecten uittevoeren en te werken aan maatregelen om debeheersing rondom ICT-projecten ophetgewenste niveau te brengen.

Overigenszijn erookgoedevoorbeelden te noemen, zoalsdeontwikkelingvan Suwinetinkijk, desuccesvolle implementatie van Sonar (ondersteunend systeemvoor hetwerkprocesvan UWVWERKbedrijf), het functioneren van het Digitaal KlantDossieren deontwikkelingvanEintakevoor hetaanvragen vaneenWW-uitkeringof WWB-uitkering. Deafgelopen jaren hebben de uitvoeringsinstanties binnen hetstelselvanwerken inkomen veelwerk gestoken inhandhavingen fraudebestrijding. Deaantallen geconstateerde fraudegevallen lopen terug, mogelijk alsgevolgvan preventief werkende maatregelen alsslimme controlesen gerichtepublicatiesoversuccesvolle resultaten van fraudebestrijding. Tochisernogaltijd sprakevan groteaantallen geconstateerde fraudesituaties. Voor het totaalvan deuitvoeringdoorgemeenten,UWV en deSocialeVerzekeringsbank (SVB)wasin2008 sprakevan ruim 100.000gevallenvan geconstateerde niet-nalevingvandeinlichtingenverplichting (op allerelevante uitvoeringsterreinen alswerk, inkomen, samenwoning, vermogen, e.d.) meteen totaal schadebedragvan155 miljoen euro.51

Eenandervoorbeeld betreft deontwikkelingvan een stabiele engoedwerkende loonaangifteketen en polisadministratie; ditheeft denodige moeite gekost envergtnogeen aantal verbeterslagen. Inhetverleden heeft deontwikkelingvan het sectorloketvan het Inlichtingenbureau ende samenloopapplicatie veelinspanningen gevergd.49 Daarnaast isafgezien van deontwikkelingvan 'CWIntake';een systeemvoorde geautomatiseerde ondersteuningvan dewerkprocessen van het toenmalige CWI envoordegegevensuitwisseling met UWVen gemeenten.50

47

Silt,G.vander, HetE-loketdoor debril van deburger, In: Sociaal Bestek,nr. , 2010, p. 22.

48 Ministerie van BZK,briefvandestaatssecretaris aandeTweede Kamer, Gateway-review, 17 februari 2010. 49 IWI,Ontwikkeling sectorloket R 04/15,oktober 2004. 50 IWI,CWIntake,september 2002.

51 Ministerie vanSZW,Integrale Rapportage Handhaving 2008.

17


3.1 Aanpakrisicoanalyse en prioritering Voorhet prioriteren en programmerenvan onderwerpen kijkt IWInaarde ontwikkelingen diezichvoordoen ophet terreinvanwerken inkomen. IWIwilzichthebben op ontwikkelingen inen rondom hetstelselvanwerken inkomen dieeen risicovormenvoorhetbehalenvande kabinetsdoelstellingen ophet terrein vanwerk en inkomen. Hetgaatom onderwerpen met een directe relatietot het functioneren en presterenvan deuitvoeringspraktijk binnen het stelselvanwerk en inkomen (bijvoorbeeld samenwerking opde werkpleinen).Verderstaan onderwerpen centraal die politiek en beleidsmatigvanbelangworden geacht. Debelangrijkste bronnen om tot prioriteringvan toezichtthema's te komen zijn: • opvattingen en prioriteiten van het Kabineten het Parlement; • gesprekken metstakeholdersen met organisaties dieoverrelevante expertise beschikken (zie bijlage 1);52 • scanvan recente relevante onderzoeken, vakliteratuur en adviezen (eenweerslagdaarvan is hoofdstuk twee); • programmeerlijnen vanuit deIWI-organisatie(zie hoofdstuk vier); • thema'suithetmeerjarenplan 2010-2013vanIWI. Omzichtte krijgen oprisico'sheeft de inspectie de bliknaar buiten gericht.Teneerste zijn oriënterende gesprekken gevoerd met stakeholders en andere relevanteorganisaties. (Ziebijlage 1 voor debelangrijkste punten perorganisatie uit dezegesprekken.) Indegesprekken isgevraagd naardevisievanstakeholders opde belangrijkste ontwikkelingen enrisico'sdiespelen op het toezichtdomein. Parallel aan degesprekken is

52 Destakeholders betreft devolgende organisaties:beleidsdirecties van het ministerie vanSZW,directie ASEAvandit ministerie,Ark. UWV,SVB. VNG, enDivosa.Deoverige organisaties betreffen de Landelijke CliëntenRaad, BoaBorea.en RWI.

een uitgebreideverkenninggedaan naar recente onderzoeken, analysesen adviezenvande genoemde stakeholders, maarookvan andere organisaties.53 Dezeliteratuurscan en de uitkomsten van degespreksronde zijn debasisgeweestvoorde beschrijvingvan ontwikkelingen op het terreinvan werken inkomen. Vanuitdeeigen organisatiewordt het jaarplan gevoed doorvierprogramma's. Binnen deze programma's isgelijktijdig met de ontwikkeling vanhetjaarplan nagedacht overhoofdlijnen voor het betreffende programma. Ookde programma's kijken van buiten naarbinnen bij het benoemen van risico'sen onderwerpen. Dekunst isom de uitkomsten vandegespreksronde en de resultaten vande literatuurscan teverbinden met delijnen die vanuitdevierprogramma's opkomen. Dezesynthese vanexterneen interne oriëntatie mondt uitin het benoemen vanthema'swaarIWIin2011 meeaan de slagwil(zieparagraaf3.2). Lastbutnotleastzijn delijnen (aandachtsgebieden) vanuit het meerjarenplan 2010-2013van de inspectierichtinggevend voorhet benoemenvan toezichtthema'svoor2011.Hetgaatom devolgende thema's:groepen onder druk, bestendigheid van het stelselvanwerken inkomen, leverenvan maatwerk, en informatieprocessen en effectiviteit.54 Hetwegenvaninformatie uitde bovengenoemde bronnen -watmoet leiden tot het prioriteren van thema's -isgeen algebraïsche exercitie. Hetgaatom het beredeneerd inschatten welke thema's maatschappelijk, politieken beleidsmatig deboventoon gaanvoeren in relatie tot de uitvoeringspraktijk binnen hetstelselvanwerk en inkomen. Dooreen zorgvuldige keuzevan onderwerpen verhoogt IWIdekansdat haar producten door uitvoeringsorganisaties ende

53 Hetgaatdanomwetenschapelijkeenonderzoeksinstellingen, adviesorganen en belangenorganisaties. 54 IWI, Meerjarenplan 2010-2013,p.5.

i8

minister beterworden benut. Zokande toezichtinformatie tevenseen bijdrage leveren aan beantwoordingvandestrategische kennisvragen van het ministerie dekomende jaren.

Opregionaal en lokaal niveau pakkenUWV, gemeenten en andere instanties gezamenlijk het'jongerenprobleem' aan. Opverzoekvan het ministerievanSZWkijkt IWIhoe de uitvoering verloopt enwelkeresultaten worden geboekt.

3.2 Thema'svoor2011

Werknemersvan45jaaren ouder diewerkloos raken, kunnen doordecrisismet sterke inkomensachteruitgang temaken krijgen en hebben een groot risicoop langdurige uitkeringsafhankelijkheid. Zijn indezehuishoudens kinderen aanwezig, dan isbijdiekinderen hetrisicoopsociale uitsluiting reëelaanwezig. IWIwilnagaan hoe binnen het stelselvanwerken inkomen dezerisico'sworden tegengegaan. Hierbijspeeltspecifiek opdeze oudere ex-werknemers gerichtere-integratie een belangrijke rol.

Hiernaworden dethema'sweergegevenwaarIWI zichin2011 opzal richten. Thema 1: Hogerewerkdrukenrisico'svoor dienstverlening Uitvoerende instantiesbinnen hetstelselvanwerk en inkomen lijken op kortetermijn ineen spagaat terecht te komen: meerdoen met minder middelen. Datbetekent onder meerdat decaseload bijwerkcoachesen casemanagers oploopt. Gevolgkan zijn dat re-integratieondersteuning verschraalt ofdat verhoudingsgewijs minder mensen ondersteuning krijgen. Inhetaanbieden van dienstverlening zullen uitvoeringsinstanties selectiever moeten zijn en dedienstverlening efficiënter moeten inrichten. Cruciaal isdevraagwelkekeuzes de uitvoeringsinstanties hierin maken,watde gevolgen daarvan zijnvoorde uitvoeringspraktijk enwatdeburgersen bedrijven ervan gaan merken. Daarnaastblijft van belangdatUWVen gemeenten gezamenlijk instaatblijven debenodigde integrale dienstverlening opmaat teblijven aanbieden met hetoogop (arbeids)participatie. Decrisisbrengt deinkomenspositie en participatiemogelijkheden vangroepen diedoordecrisis worden getroffen indegevarenzone (zie hoofdstuk twee).Bepaaldegroepen dreigen indeknelte raken, zoalsbijvoorbeeld jongeren. Delandelijke overheid heeft massief ingezet opdeaanpakvan werkloosheid en arbeidsongeschiktheid onder jongeren.

Flexibiliseringvandearbeidsmarkt veroorzaakt datuitvoeringsinstanties steedsvakerworden geconfronteerd meteen groep mensen diewisselend op lossecontracten werken ofineen uitkering verblijven (flexwerkers en 'draaideurcliënten').Een deelvandezegroep heeft langduriggeenwerkzekerheid en isvoortdurend aangewezen opeen laag inkomen. Hoewordt binnen hetstelselvanwerken inkomen metdezeproblematiek omgegaan?Zijner voorzieningen ofaanpakken voordeze problemen, zoalshetversterkenvandeemployability ofhet bieden van inkomensondersteuning? Thema 2:Groterearbeidsparticipatie door activerend stelsel Methetoogopeenverhoogde arbeidsparticipatie (80procent in2016)moet ersprakezijnvan een activerendewerkingvan hetstelsel.Nietalleen vanwegedevoorzienekrimpvan middelen moeten UWVengemeenten selectieverzijn inhet aanbieden van re-integratieondersteuning.

19 Inspectie Werk en Inkomen |Jaarplan2011

Politieken beleid gaan ervanuit datalleen ondersteuningwordtgeboden aan cliënten diedat echt nodighebben. Omselectiviteit goed te laten werken en om daarna een op maatgesneden aanbod tekunnen doen, iseen gedegen diagnosestelling aan dekopvan het re-integratieproces noodzakelijk. Het ministerievanSZW hecht hierookveelwaardeaan en stimuleert deprofessionaliteit vanwerkcoachesen casemanagers. Inhet PlanvanAanpak Re-integratie (ministerievanSZW, november2008)gaathet bij dieprofessionaliteit om devolgende elementen: selectiviteit, maatwerk, werkgeversgerichtheid en professioneel opdrachtgeverschap ten aanzienvan private re-integratiebedrijven. Voorzowelwerknemers als uitkeringsgerechtigden kunnen erbelemmeringen zijnvoor (arbeids-) participatie. Belemmeringen kunnen samenhangen met leeftijd (45-plus),lageopleiding, eenzijdige werkervaringen etniciteit. Devraagisin hoeverre UWVen gemeenten deactiveringvandezegroepen oppakken. Daarnaast kunnen belemmeringen spelen dietemaken hebben metdeprivésituatie. Dangaat hetom mensen diemantelzorgverlenen en daardoor worden beperkt in hun mogelijkheden om aan het arbeidsproces deel tenemen. IWIwilnagaan ofUWV en gemeenten insamenspraak metandere partijen (werkgeversbijvoorbeeld) ditprobleem onderkennen en opdat probleem gerichte instrumenten inzetten. Oplangere termijn isvanwegedevergrijzing een verhogingvandearbeidsparticipatie noodzakelijk. IWIwilnagaan watwerkpleinen nual ondernemen om demensen dievanwegedecrisiswerkloos zijn geworden 'fit' tehouden voordearbeidsmarkt bij een aantrekkende economie. Ditkan bijvoorbeeld doorscholing ofversterken van de employability. Doortechnologische ontwikkelingen neemt de complexiteitvanarbeid toe.Datsteltextra eisen aan deinzetbaarheid vanwerknemers.

Zekeralswerknemers eenverouderde opleiding en een eenzijdigewerkervaring hebben, isde dreigingvanvroegtijdige uitvalaanwezig. IWIwil zichoriënteren opdewijzewaarop partijen in hetstelselvanwerken inkomen werken aan een grotereemployabilityvanwerknemers met het oog op hetvoorkómen vanvroegtijdige uitval uit het arbeidsproces. Thema3:Meeraandachtvoorhandhavingen fraudebestrijding Eentoename ofeen groteomvangvan sociale zekerheidsfraude kan het maatschappelijk en financieeldraagvlakvan hetstelsel ondermijnen. IWIbeschouwt handhaving in navolgingvan de'Kaderstellendevisieoptoezicht' alseen specifieke vormvan toezicht. Hetgaat om toezicht (handhaving) ineerste lijn ophet nalevenvan verplichtingen door burgers,werkgevers en subsidiegerechtigden. HandhavingdoorUWV, SVB en gemeenten heeft betrekking oppreventieen regulierevormen van controle binnen de primaire werkprocessen en bestuurlijke afdoeningvan geconstateerde onregelmatigheden. Deactiviteiten gerichtopdebestrijdingvan fraude met sociale uitkeringen en destrafrechtelijke vervolging daarvan, isvoorhet UWVwerkterrein goeddeels het domein vandeSIOD geworden. Gemeenten hebben hierin hun eigen verantwoordelijkheid. Nudeaantallen uitkeringen sterktoenemen en dewerkdruk binnen de uitvoeringsinstanties oploopt, bestaat het risicodatdeaandachtvoor handhavingsactiviteiten en fraudebestrijding verslapt. Ookkan het tegendeel gebeuren, bijvoorbeeld dat gemeenten strikter gaan handhaven aan depoort. IWIwilnagaan hoe handhavingsactiviteiten binnen hetstelselzichin tijden vaneconomische crisis ontwikkelen.

20

Hetbelangvanditonderwerpwordt onderstreept door deverkiezingsprogramma's vandriegrote partijen. Daarnaast isdoor IWI een aantal jaren geen onderzoek opditterrein verricht, zodateen goed zichtophandhavingsactiviteiten en -resultaten bijdetoezichthouder ten deleontbreekt.Tevens biedtditonderwerp een goede mogelijkheid omde samenwerking met deandere fusiepartners binnen de InspectieSZWteversterken, met name op het aspect kennis leverenvanuitdeexpertiserolvan partijen (bijvoorbeeld SIODaanIWI).

Thema 4:Dienstverlening en digitalisering Dedienstverlening aan cliënten iseen continu aandachtspunt indeuitvoeringspraktijk. Door middelvanvoortgaande digitaliseringkan hierop een efficiënte wijze inhoud aanworden gegeven. Aandachtspunt blijft hierbijwelde toegankelijkheid vandeuitvoering. Erzijn namelijk potentiële klanten diekunnen vastlopen inhet-in hun ogen -bureaucratische labyrint. Persoonlijk contacten maatwerk, liefst aan één loket oféén aanspreekpunt, isdan noodzakelijk. Deprofessionaliteit vandemedewerker moet borg staanvooreen goede begeleidingvan decliënt.Ook hierzijn stappen ingoede informatievoorziening belangrijk. Tedenken valtaan ICT-voorzieningen diedeprofessionals hierbij ondersteunen. Dezegedigitaliseerde uitrustingmaakt het ook beter mogelijk om transparantie tebieden en verantwoording afteleggen overde resultaten. Hiermee isdebedrijfsvoering gediend. Tegelijkertijd ishetvan belangvoordeTweedeKamer, dieook nadrukkelijk een goed zichtwilhebben opde resultaten.

Essentieelvooreen goededienstverlening isdat partijen metelkaarsamenwerken opdewerkpleinen en metderdepartijen, zoalswerkgeversorganisaties en scholingsinstituten. Zoalseerder isgeconstateerd verloopt desamenwerking tussen deSUWI-partners opdewerkpleinen niet overalgoed, waarmee deintegraledienstverlening tewensen overlaat. Daarbij ishet risicoaanwezigdatde economische crisiseenverderevertragingvande samenwerking totgevolgheeft. Ditkanonder meer betekenen datpartijen geneigd zullenzijn zichop hun eigen domein terugtetrekken en tefocussen opdeeigen organisatiedoelen. Belangrijk isvasttestellen hoe verdeuitvoeringspartijen zijn met de samenwerking opdewerkpleinen en met derden en hoeverde integrale dienstverlening medio 2011 isgerealiseerd. Ondermeerdoordewerkingvan financiële prikkels binnen hetstelsel, isdeoverdrachtvan cliënten van hetene naarhetandereuitkeringsregime een puntvan aandacht. ZoligterbijUWVgeen prikkel om eenwerklozediebinnen afzienbare tijd naar deWWB overgaat re-integratieondersteuning te geven, terwijl degemeente erallebelangbij heeft dezewerkloze niet indeWWB telaten instromen. Aandeandere kantvoelen gemeenten een druk om zoveelmogelijk cliënten uitdeWWB te laten stromen. Daarbijisdeneigingom cliënten op een andere uitkeringsregeling aftewentelen aanwezig. IWIwil nagaan hoedemigratiesvancliënten tussen verschillende uitkeringen verlopen.

23


4.1 Inleiding HettoezichtdoorIWIisnaarvier(toezicht-) programma's ingedeeld, teweten: participatie, inkomenszekerheid, dienstverlenende overheid en informatieprocessen. Centraal indeze programma's staatdebijdrage van het (gezamenlijke) handelenvan uitvoeringsinstanties binnen hetstelselvanwerken inkomen aan debetreffende kabinetdoelstellingen. Dethema'sgenoemd inhoofdstuk driezijn niet één opéén binnen deprogramma's inte passen. Bijvoorbeeld hetthema 'Stelsel onder druken groepen indeknel' heeft zowelaspecten vaninkomenszekerheid, alsvan participatie en vandienstverlening. Bijhet opstellenvande zogenoemde programmaplannen eind 2010zalin lijn met hetjaarplanvoordeverschillende projecten debenodigde afstemming tussen programma's tot standworden gebracht. Datisooknodigom uitvraag van informatie gebundeld telatenverlopen ter beperkingvan de toezichtlast.

4.2 Programma participatie Hetprogramma participatie heeft alsdoelzichtte geven opdebijdragen vande uitvoeringsinstanties aan departicipatiedoelstellingen vanhet kabinet. Hetgaaterom zichttekrijgen opdeactiverende werkingvan het stelsel, ondermeer door optimale benuttingvandemogelijkheden waarover uitvoeringsinstanties kunnen beschikken.Voor2011 zal ditprogramma zichrichten optweelijnen, namelijk: 'Het realiserenvan maatwerk en selectiviteit' en 'Het realiserenvan duurzame arbeidsparticipatie'. Beideonderwerpen krijgen een plekin afzonderlijke programmarapportages diein2011worden uitgebracht.

Deprogrammalijn 'Hetrealiserenvan maatwerken selectiviteit' pastbinnen thema 1 en thema 2 zoals genoemd in hoofdstuk drie.Deonderwerpen die bij dezeprogrammalijn aan bod zullen komen, zijn: • professionaliteit vanwerkcoachesen casemanagers (diagnose, selectie, maatwerk, vraaggerichten professioneel opdrachtgeverschap); • scherpere selectie (vanwege de crisis)van cliënten die in aanmerking komen voor re-integratieondersteuning. Het sturen op de eigen verantwoordelijkheid van werkzoekenden. Voordezeprogrammalijn zalvooral gebruikworden gemaaktvan deresultatenvan onderzoek naarde WetInvesteren inJongeren. DeWIJisvanaf 1 oktober 2009van kracht. Deevaluatievandezewetwordt uitgevoerd doorhet ministerievanSZW.Deminister heeft IWIgevraagd om een representatief onderzoek uittevoeren onder gemeenten naardewijze waarop invullingwordt gegeven aan deWIJ. Daarnaast isIWIin2010een onderzoekgestart naar deWajong.VoorWajongers geldtvanaf1 januari 2010nieuweregelgeving. IWIwilinzicht bieden indeveranderingdiegaatplaatsvinden voordeze groep en antwoord geven opdevraagin hoeverre de stelselpartijen vooruitgang boeken met toeleiding naarwerkvandezegroepjongeren. Indit onderzoek wordt ruimtevrijgehouden voor het gevalinde nieuwepolitiekeconstellatie zouworden besloten de uitvoeringvan deWajong bijgemeenten te beleggen. Dewerkcoachesen casemanagers (overigensook arbeidsdeskundigen) worden geacht selectief en op maat re-integratieondersteuning aan te bieden. Datvereistonder meereen gedegen diagnose aan het beginvan hetre-integratieproces. Vanuit het ministerievanSZWwordtde professionaliteit gestimuleerd dooronderzoek telaten doen naar algemene normen voor professioneel handelen. Voorhet toespitsen van dergelijke normen op re-integratieprofessionals kan IWI-onderzoekvan waarde zijn.

21

Detweedeprogrammalijn is'Hetrealiseren van duurzame arbeidsparticipatie' (pastinthema 2 uit hoofdstuk drie)en beslaat devolgende onderwerpen: • deduurzaamheid van re-integratie-investeringen, waaronder ookwordtbegrepen hetvoorkómen dat mensen (bijherhaling) terugvallen in een uitkering, en zoblijven 'hangen' in uitkeringsafhankelijkheid; • combinatiewerken enzorgen,waarbij de nadruk ligtopomgang binnen het stelsel met uitkeringsgerechtigden dieinhun re-integratie worden belemmerd, omdat zij mantelzorg verlenen. • optimale benuttingvanwettelijke mogelijkheden door uitvoeringsinstanties inde re-integratieaanpak. Indezerapportage baseert deinspectiehaar oordeel onderandere opdetoezichtbevindingen uitde onderzoeken 'Duurzaamheid re-integratie' en 'Uitstroom en migraties binnen hetstelsel', beide gestart in2010. Deduurzaamheid vanre-integratie iseen belangrijk elementvoorhetre-integratiebeleid op langere termijn. Opmiddellange termijn wordt opde arbeidsmarkt toenemende krapteverwacht. Dat laatsteendevergrijzingvande beroepsbevolking stellen nieuweeisen aan hetbehouden van de inzetbaarheid van(ouder)personeel en het effectief inrichtenvan arbeid en re-integratie. Daarbij gaat het om devraaginhoeverreerdoor uitvoeringsinstanties insamenwerking metandere partijen oplossingen worden geboden ten aanzienvanhet spanningsveld tussen vergrijzing, mantelzorgen arbeidsparticipatie. Bijdeuitstroom uitdeWWB blijkt dat minimaal20 procent uitstroomt naareen andere uitkering binnen deketenvanwerken inkomen. IWIwilkijken naarde redenen waarom mensen binnen deketenvanwerk en inkomen blijven. IWIwildaarom deomvang

onderzoeken van migraties (vandeene naarde andere uitkering)vanmensen binnen deketenvan werken inkomen.TevenswilIWIonderzoeken ofde wijzewaarop UWVen gemeenten hiermee omgaan, bijdraagt aan duurzame uitstroom van cliënten uit het stelselvanwerken inkomen. Voorbeideprogrammalijnen kunnen onderzoeksbevindingen overhetfunctioneren vande uitvoering worden gespiegeld aan deuitkomsten uitde landelijke cliëntenenquête diedeinspectievan plan iseind 2010/begin2011 uittevoeren.

4.3 Programma inkomenszekerheid Hetprogramma inkomenszekerheid laatzichop hoofdlijnen alsvolgt indelen. Hetgaatom inkomensvoorziening, metals primaire onderdelen claimbeoordeling, armoedebestrijding en activering.Secundairgaathetom preventie, schuldhulpverlening en handhaving. In2011 zullen tweeprogrammarapportages verschijnen waarin de thema's 'stelsel onder drukengroepen indeknel'en 'handhavingen fraudebestrijding' centraal staan. Deprogrammalijn 'Gevolgenvandecrisisvoorde inkomenspositievangroepen' isgebaseerd opin 2010gestartonderzoek. Dezeprogrammalijn pastin thema 1 uithoofdstuk drieen beslaatdevolgende onderwerpen: • onverwachte inkomensachteruitgangvan bepaaldegroepen diedoordecrisiszijn getroffen; • inkomensondersteuning aan cliënten indeknel; • rolvanschuldhulpverlening inarmoedebestrijding. IWIdoetonderzoek naar inkomensondersteuning van mensen dietemaken krijgen meteen inkomensterugval en nietinallegevallen voldoende middelen hebben om ditoptevangen.Zijvormen

25


een groeiende risicogroep. Hetgaatonder meer om zelfstandigen (inclusiefzzp'ers)en om oudere werklozen dienaafloopvan deWW-periode nog geenwerkhebben en ookgeen recht hebben op eenandere uitkering. Daarnaastzalaandacht worden besteed aan een nieuwe categorie nietuitkeringsgerechtigden, teweten personen met een kortlopendeWW-uitkering,zonderrecht op uitkeringna deWW-periode.IWIonderzoekt de manierwaarop deuitvoeringdezemensen bijstaat en invullinggeeft aan haarzorgplicht alsdeze mensen onder dearmoedegrens komen.

van2010verschijnt, kanvoordeIWI-activiteiten2011 nietalsreferentiekader dienenvooreen beeldvan de resultaten toten met2010.Welkan onderzoek door IWIeenzogenoemde nulsituatie inbeeld brengen alshetgaatom belangrijke elementen inhet nieuwe handhavingsplan. Hetgaatdan om:nadruk op preventie,stroomlijning van handhavingsactiviteiten metdeprimaire processen en samenwerking tussen instantiesop hetgebied van handhaving (bijvoorbeeld opdewerkpleinen).

4.4 Programmadienstverlenende overheid Inhetverlengde hiervan ligtdetoeleiding naar schuldhulpverlening. IWIonderzoekt de effectiviteit vandeuitvoering hierbij.Voorhuishoudens (met kinderen) dielangdurigafhankelijk zijnvan een uitkeringzalworden gekeken ofdeuitvoeringoplossingen voorhet risicovansocialeuitsluitingweetaan tedragen. Detweede programmalijn betreft 'Handhaving binnen hetstelselvanwerken inkomen'waaroverin het najaar 2011 een programmarapportage verschijnt (pastinthema 3 uit hoofdstuk drie). Dezerapportage zaleen integraal beeld gevenvande handhaving door uitvoeringsinstanties en deresultaten diedat oplevert. IWIzoektbijdeopzet en uitwerkingvandeonderzoeken inditkaderactiefnaarmogelijkheden tot samenwerkingmetandereonderdelenvande Inspectie SZW, metnamededirectieArbeidsmarktfraude van deAIendeSIOD. Deinspectie gaatbijdezeonderzoeken uitvande beleidsdoelen en kadersvan het huidige Integrale Handhavingsplan vanSZWdattoten met2010 loopt, omdat departijen zichdeafgelopen jaren op deuitvoering hiervan hebben gericht. Hetnieuwe handhavingplan vanSZW2011-2014datindeloop

Hetprogramma dienstverlenende overheid steltzich ten doel inzicht tebieden enwaar mogelijk oordelen tegeven overdevraagofde dienstverleningvan de samenwerkende instanties ophet terrein vanwerk en inkomen voldoende doeltreffend en klantgericht is,zoalsgesteld inartikel 9van deWetSUWI.Detwee voorzieneprogrammarapportages in2011beschrijven de bevindingen, conclusiesen oordelen overde onderstaande tweethema's. Dethema'spassen bijde thema's 1 en 4uithoofdstuk drie. Deeerste programmarapportage zalverschijnen in dezomer2011 en heeft alscentraal thema dedientin beeld. Deonderzoeken dieten grondslag liggen aan dezerapportage zullen ingaan opdeactiviteiten die uitvoerende instantiesondernemen om cliënten indedienstverlening centraal testellen. Belangrijk daarbij isdeaandachtvan uitvoerende instanties voorcliënten diehetspoorbijster raken inde regelsen procedureswaarzijmeete maken krijgen. Daarnaastgaat IWIna hoe (werkzoekende) cliënten enwerkgeversoordelen overdedienstverlening en overdebejegening door uitvoeringsinstanties.De inspectiegaatopzoeknaardetotstandkoming en achtergronden van deprestatie-indicatoren op basis waarvan deinstantieszichverantwoorden. Dankan het bijvoorbeeld gaan om devraagofde huidige klantmonitors detevredenheid van burgersen werkgeversoverdedienstverleninggoed weergeven.

26

Indetweede programmarapportage in2011 staat de inspectiestil bijdevraagofdedienstverleningzo isingericht datzijvoldoende toegankelijk isvoor burgersdiedat het hardst nodighebben. Daarbij gaat hetom kwetsbaregroepen diedoor ongeletterdheid, een handicap/arbeidsongeschiktheid of meerdere problemen nietzelfredzaam zijn. Centraal hierbij staan deresultaten vandesamenwerkingvande stelselpartijen voorgenoemde kwetsbare groepen. Daarnaast komt ookdesamenwerkingvandeze partijen met partijen inaanverwante sectoren aan deorde.Hierbij isookdesamenwerkingsattitude van bijvoorbeeld professionals een essentieel punt. Belangrijk hierbij isdatUWVen gemeenten (op regionaal niveau)samenwerken meten gericht zijn opwerkgevers.Uitinspectieonderzoek in2010is gebleken datdedomeinoverstijgende samenwerking dienodigisvoordedienstverlening aan kwetsbare groepen een intensief enmoeilijk procesis. In2011 start binnen ditprogramma ook onderzoek dat ingaat opdegevolgenvanbezuinigingen voor dedienstverlening en desamenwerking. Hetstelsel staat alsgevolgvandeaankomende bezuinigingen onder druk. Deinspectiezalin2011 starten met onderzoek naardegevolgen hiervanvoorde kwaliteitvan deprofessionele en klantgerichte dienstverleningenvoordesamenwerking tussen departijen. Ditsluit aan bij thema 1 uit hoofdstuk drie.Dergelijk onderzoeken vormen inputvooreen programmarapportage in2012.

4.5 Programma informatieprocessen Methetprogramma informatieprocessen beoogtde inspectie bijtedragen aan 'dejuiste informatie op hetjuiste moment bijdejuiste persoon', teweten deburger, dewerkgever, deprofessional ende ministervan SZW. Normenvanuit deWetEenmalige gegevensuitvraagwerken inkomen (WEU)komen hierbij aan orde.

Hetprogramma informatieprocessen isin maart 2010vanstartgegaan enwerktopditmoment aan een toezichtkaderen een risicoanalyse. Deinspectie bepaalt indeloopvan2010welkeknelpunten en risico'szijin2011 zalonderzoeken (haaktaan bij thema 4uithoofdstuk drie).Mogelijke onderwerpen voordeprogrammarapportage(s) in2011zijn: • deICT-voorzieningenvoorde professionals opdewerkpleinen, inclusief ontwikkelingen alshetjongerenloket en 'mens centraal' (voorjaarsrapportage); • degegevensuitwisseling en gegevensverwerking in de keten, bijvoorbeeld ten aanzien van het informatiegestuurd handhaven (najaarsrapportage). Deafgelopen jaren isdeinformatievoorziening van deuitvoeringsorganisaties en gemeentelijke sociale diensten binnen desocialezekerheid drastisch veranderd. Degegevensverwerking issteedsverder geautomatiseerd vanuitde'drive'toteen goede, meereffectieve en meerefficiënte dienstverlening. Erzijn ketensvandienstverlening en werkpleinen ontstaan, elkmet hun specifieke vraagstukken ophet gebiedvan informatievoorziening. De gegevensuitwisseling tussen deketenpartners heeft een hogevluchtgenomen en deketenpartners zijn hiervoorhun eigen informatieprocessen inmeerof mindere mateafhankelijk vangeworden. Doorhet internet ishet mogelijk geworden dat mensen vanuit huiszelfde benodigde gegevensaanleveren enzich insommigegevallen opdehoogte kunnen stellen vandevoortgangvanhun aanvraag. Voorbeelden hiervan zijn E-intakeenwerk.nl. Ditallesstelthoge eisen aan de informatieprocessen van deuitvoeringsorganisaties en gemeenten. Burgersmoeten erbijvoorbeeld vanopaan kunnen datdegegevensdiezehebben aangeleverd zorgvuldigenveiligworden opgeslagen, verwerkten hergebruikt. Deinformatie dieprofessionals voor hunwerkzaamheden nodighebben, moetvan hoge kwaliteitzijn: betrouwbaar, relevant, toegankelijk en actueel.

27

Inspectie Werk en Inkomen |Jaarplan 2on

Deministervan SZW moet kunnen beschikken overbetrouwbare beleidsinformatie om zijn verantwoordelijkheid voorhet functioneren van het stelselvanwerken inkomen tekunnen waarmaken enzichdaaroveradequaat teverantwoorden aan het parlement.

4.6 Overigeinspectietaken2011 In2011worden naastde programmatische werkzaamheden een aantal specifieke taken en activiteitenverrichtonder de verantwoordelijkheid van deinspecteur-generaal. Deministerkan -met in kennisstellingvandeTweedeKamer- in specifieke omstandigheden deinspectie opdragen een onderzoek uittevoeren. Daarnaastgaat het om hetuitvoerenvan de toezichtbaarheidstoetsen opvoorgenomen wet-en regelgeving.Voor2011 houdt IW1 rekening metdemogelijkheid van stelselwijzigingen diedooreen nieuw kabinet worden voorgesteld. Indepost 'onvoorzien' houdt IWI capaciteitvrijom dezespecifieke taken uitte kunnen voeren. Onderde noemer 'organisatiegericht onderzoek' voertdeinspectie een aantal taken uit. Detotdeze taken behorendevoorbereidende werkzaamheden, dienodigzijn omeen oordeel tekunnen geven over deuitvoeringdoorafzonderlijke uitvoeringsorganisatiesengemeenten, worden voortaan, gelet opdedaarvoorvereistedeskundigheid en uit efficiencyoverwegingen, inopdrachtvande IG uitgevoerd doordeAuditdienst. Hetgeven vanoordelen, gebaseerd opde resultatenvan dezevoorbereidende werkzaamheden, blijft de verantwoordelijkheid vandeIG.

Opbasisvaneen nogteformaliseren protocol met deAuditdienstvanSZWworden nadere afspraken gemaaktoverdeactiviteiten -opgrondvan wettelijke taken en risicoanalyse-dieondergezagvan deIGSZWdoordeAuditdienstworden uitgevoerd.Voor 2011 zijn devolgende onderzoeken voorzien: • voortgang Walvis/Polisadministratie; • verantwoordingsgericht onderzoek opde verantwoordingen van deuitvoeringsinstanties en gemeenten inzakederelevante regelgeving; • ICT-governance; • herbeoordelingenUWV; • kwaliteitstrajectSVB-10; • invoorkomende situatiesonderzoek in het kader van deMeerjarige AanvullendeUitkeringWWB, de IncidenteleAanvullende UitkeringWWB en ernstige tekortkomingen. Inoverlegbepalen deAuditdienst en IWIde capaciteit diemet dezeactiviteiten isgemoeid, respectievelijkwordtgereserveerd voorad hoc onderzoek en eventueleverzoeken vande minister. Detaken diedeinspectie uitvoerdeop hetgebied vandearbeidsveiligheid zijn in maart2010aan de Arbeidsinspectie overgedragen.

29


5.1 De organisatie

IWIhoudt toezichtopdeuitvoeringvan beleid ophet terrein vanwerken inkomen doorde samenwerkende instanties in hetstelselvanwerk en inkomen. IWIrichtzichdaarbij opdevraagin hoeverredeuitvoering ingezamenlijkheid bijdraagt aan hetbehalenvan dedoelstellingen van het kabinet. In2011 legt IWIdefocus op systeemgericht toezichtofwel toezicht opdewerkingen resultaten van het uitvoerend stelselvanwerken inkomen. Gezien hetaccent opsysteemgericht toezichten desnelle ontwikkelingen op hetgebied vande socialezekerheid moet deorganisatieflexibelom kunnen gaan metveranderingen om haar heen.De inspectie isopwegnaareen organisatie met flexibele werkvormen, met breed inzetbare professionals en met eenverantwoorde HRM-sturing.

5.2 Werkwijze Deorganisatie isvanafmaart2010ingedeeld naarvier(inhoudelijke) toezichtprogramma's en een stafafdeling. Binnen deprogramma's wordt projectmatig gewerkt. Het programmatisch en projectmatigwerken isstevigverankerd indeorganisatie.Voorde uitvoeringvan elkprogramma iseen programmamanager eindverantwoordelijk. Binnen elk programma sturen tweeprojectleiders de samenhangende projecten aan. Perprogramma publiceert de inspectie in2011 twee programmarapportages. Naastdeprogrammarapportages kan de inspectie nogafzonderlijk rapporteren overonderzoeken die aanvullend opverzoekvan bewindslieden worden uitgevoerd.

IWIonderhoudt metdeAuditdienstvanSZWeen specifiekewerkrelatie indezindatdeAuditdienst op een aantal terreinen inopdrachtvande inspecteurgeneraal onderzoekvoordeinspectie uitvoert. IWIiseen batenlastendienst. Methet ministerie spreekt deinspectie opbasisvan integrale kostprijsberekening vantevoren afhoeveel toezichtproducten vanwelkeaard zijuitvoerten hoeveel zijdaarvoorvergoed krijgt. Deinspectie streeft ernaarin2011 een formatie tehebbenvan ruim 83fte. In2009bedroegdeformatie 165 fte en 2010iseen overgangsjaar geweestvoorafbouw van hetaantal formatieplaatsen.

5.3 Toezichteffect en effectmeting Hetisvan essentieel belangdateen toezichthouder een goed beeld heeft van het effect van haar handelen en inhoeverredat in overeenstemming ismet het beoogdeeffect. Daarbij gaathet erom inzichtelijk temakenwatdetoegevoegdewaarde isvantoezichtproducten. DeInspectieSZWen daarbinnen deInspectieWerken Inkomen verbinden hun effecten en effectiviteit aan hun missieen doel. VoorIWIbetekent ditdatzijbeoogt door middel van programmatisch werken effecten opvooraf beschreven onderwerpen te bewerkstelligen. IWI vattoezichteffect opals'een gevolgvan haar toezichthandelen en-producten intermenvan zichtbare handelingen doordeafnemers van haar producten naaraanleidingvandieproducten'. In het lichtvandemissieenvisieisde toezichteffectiviteitdematewaarin IWIdaadwerkelijk met haar producten bijdraagt aanverbeteringen inde uitvoering. Bijhet uitwerken van toezichteffect en effectmeting maakt IWIgebruikvan een aantal lijnen, concepten en hulpmiddelen van het Meerjarenprogramma 'Effecten van toezicht'van de Inspectieraad alsmedevan haar eigen afbakening in reikwijdte van toezichteffect.

30

IWI steltzichophetstandpunt datzijhaar effectiviteitwiloptimaliseren dooroprisicovolle en/of maatschappelijk prioritaire uitvoeringsonderwerpen positieve toezichteffecten te bewerkstelligen: 'bewerkstelligen vanconcreteactiesin deuitvoeringswereld vanwerken inkomen danwelvanuit hetbeleid, gerichtopverbeteringvanhet door toezicht inkaartgebrachte probleem'. In2011 is systematische effectmeting inde toezichtprocessen van IWIingebouwd.


V

33

Inspectie Werken Inkomen |Jaarplan 2on

Belangrijkstepuntenuit gespreksronde uwv

• Heeft concretesuggestiesvoorWajong onderzoek (aansluitingonderwijs -arbeidsmarkt voordeze groep;succes-en faalfactoren bijindienst hebben Wajongers en effecten studieregelingWajongers); • Wilmeeraandachtvoordepreventiekant bij handhavingenvindt handhavingeen belangrijk onderdeel vandesamenwerking tussen UWVen gemeenten; • Vraagtbijketenpartijen aandachtvoordigibeten en analfabeten bijverdergaande e-dienstverlening; • Wijst op belangvan initiatieven om mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt te re-integreren; • Wijstopdiscrepantie tussen omvang klantstroom (groot) en beschikbare re-integratiemiddelen (afnemend). VNG • Verwachtecomplicatiesvoor dienstverlening bijeen botsingvan mogelijke bezuinigingen en toenemende instroom; • Benadrukt eigen keuzesvan degemeenten, ook ten aanzien van doelgroepen; • Vertrouwt op 'horizontale' verantwoordingsinformatie door gemeenten. Divosa • Heeft zorgoverkrapte re-integratiebudget (en vermoedt datereen discussiegaatontstaan over deverdelingvan hetwerkbudget); • Vindthet thema insiders/outsiders arbeidsmarkt belangrijk; • Isenigszinshuiverigvoor(nieuwe) categorisering van doelgroepen methet risicoopteveel doelgroepen.

SVB • Vindtdat doortoenemende ketensamenwerking deSVBvoor haardienstverlening en effectief functioneren sterkerafhankelijk wordtvan het functioneren vanandere ketenpartijen. Bijvoorbeeld alshetgaatom dejuistheid, volledigheid en tijdigheid vande aangeleverde gegevensvanandere organisaties indeketen (GBA,Belastingdienst). • Streeft naarverderesamenwerking met gemeenten enwilook bijdragen aan het armoedebeleid van Rijken gemeenten. MinisterievanSZW/Beleidsdirecties • Uiten hunzorgoverdeomgangvande uitvoeringsinstanties met degevolgen vande crisis,bijvoorbeeld ten aanzien vanzorgvoor langdurigindebijstand verblijvende mensen; • DeWajong-praktijk wordt meermalen voorgelegd als aandachtspunt; • Belangrijk onderwerp isgrote aandachtvoor dedoorontwikkelingvan de professionaliteit van decasemanagers in relatie met goede diagnosestelling; • Wijzen opdegevolgen van de onzekere politiekbestuurlijke en sociaaleconomische situatievoordesamenwerking ('onderdruk') op dewerkpleinen. Ministerievan SZW/ASEA • Vindtmeeraandachtvoorbredere empowerment vanmensen, met nameook inde bijstand; • Voorzieteen groterwordende flexibele arbeidsschil; • Wijstop legitimiteitsprobleem van overheidshandelen insectorwerken inkomen.

34

Algemene Rekenkamer(kenniskringSZW) • Ziethetrisicovantebeperktebestuurskracht bij veelgemeenten met hetoogopdeveleaan de gemeentelijke regieovergedragen enwellicht nog overtedragen taken ophetterrein vanwerken inkomen. • Isgeporteerd voorvergelijkingen tussen gemeenten en UWVopprestatiesophet terrein vanwerken inkomen. RWI • Vindthetbelangrijk om na tegaan ofsyntheseis tebereiken tussen werkzaamheden en concrete pilotsvandeonderdelen vandenieuwe Inspectie SZW. LCR Vindtprocessen bijUWVtransparanter dan bij gemeenten; Heeft zorgoveromganggemeenten met groepen mensen meteen handicap; Ziethet risicodat mensen afhaken bij 'e-dienstverlening'; Vreeststerkoplopendewerkloosheid onder allochtonen; Benadrukt belangvangoede vroegtijdige diagnosestelling, goede professionals Zietomgangmet uitvallende leerplichtjongeren alseenrisico; Heeft grote zorgoversamenwerking opde werkpleinen, zietveel 'windowdressing' en problemen bij uitwisselingvan budgetten tussen gemeenten en UWV; Ookzorgom schotten binnen gemeenten.

Boaborea • Boaborea isniet positiefoverde mogelijkheid om adequateverantwoording tekrijgen overalle middelen dieindegemeentelijke re-integratie worden besteed. Erzijn teweinig betrouwbare cijfers voor handen. • Herkentdejaarplanthema's vanIWI.'Rijk steekt miljarden indere-integratiewereld, waarleidtdat allemaal toe?' Boaborea isvooreen aanpakvan input -throughput -output'. • ZietIWIals'rekenkamer' voordeoverheid in het SZ-domein. Daarbij zou IWIzichmeer moeten richten opkwantitatieve en financiële informatie indezesector. • Heeft zorgom dedreigingvan een nieuw opkomend granieten bestand. Hoeen watwordtdaarnogin geïnvesteerd? KING • Isbenieuwd hoegemeenten-gelet op bezuinigingen -goed kunnen prioriteren inde uitvoering; • Vindttoenemende aandachtvoor intergemeentelijke samenwerking (bijvoorbeeld shared servicecentra)van belang. CP-ICT(implementatiepartnervoorKING) • Wijst eropdatergeen 'gemakkelijke' cliënten meeraan hetloket komen; • Vindtstriktere handhaving noodzakelijk; • Zegtdatintegraledienstverlening een oplossing biedtvoorcliënten metmeervoudige problemen, echterorganisaties zijn ernognietaan toe (cultuur-enwerkwijze probleem); • Vindtschaalgroottevangemeenten teklein; • Denktdateenmeercentraleaanpakvan problemen onontkoombaar is.

35 Inspectie Werk en Inkomen | Jaarplan 2011

Geraadpleegdeliteratuur Bilt,G. vander, HetE-loketdoordebrilvan deburger, In:Sociaal Bestek, nr.2,2010 CBS,Diversepersberichten indeperiode februari - juni2010 CBS,Sociaaleconomische trends, tweede kwartaal 2010,juni2010 CBS,Statline CBS, Webmagazine,Afname arbeidsongeschiktheidsuitkeringen totstand gekomen, 19 april2010 Divosa, Divosa-monitor Scherpaan deWind,juni 2010,p. 15 Divosa, persbericht, 28januari2010 IWI,Armoedebestrijding, nota vanBevindingen, juli2010 IWI,CWIntake,september 2002 IWI,Indienstvandeburger, november 2009 IWI,Jaarverslag2009,mei2010 IWI,Meerjarenplan 2010- 2013,september2009 IWI,Ontwikkelingsectorloket, oktober2004 Karrenbelt, E. enThuis, I,Kiezen tijdens decrisis, In:Sociaal Bestek, nr.3, 2010 Kuiper, J., Integrale hulp bijschulden, In:Sociaal Bestek, nr.2,2010 Ministerievan BZK,Briefaan deTweedeKamer, Gateway-review, 17 februari 2010 MinisterievanSZW, IntegraleRapportage Handhaving2008 MinisterievanSZW, SZW/R&P, Visiere-integratie en participatie (concept), mei2010 MinisterievanSZW, BriefvandeminsteraanTK,18mei2010,kenmerkRUA/UO/10/7997 NRC Handelsblad, Vreesvoordubbele dip,29mei RWI, Arbeid en zorgopdewerkvloer, oktober 2009 RWI, Artikelinhettijdschrift Impuls,14mei2010.

36

RWI,Zzp'ersen hun arbeidsmarktpositie, november 2009 SCP,DesocialestaatvanNederland, november2009 SCP,Mantelzorguitdedoeken, april2010 SCP,Minderwerkvoor laagopgeleiden?, juni2010 SCP,persbericht, Eenbaanloosbestaan, maart2010 SCP,Socialeuitsluiting bij kinderen, maart2010 SCP, Werkloosincrisistijd, december2009 Tweede Kamervergaderjaar 2010/2011;nr.32453,24juli2010,voorstelvanwet'Wetinterbestuurlijk toezicht gemeentelijke inkomens-enwerkvoorzieningen, MvT UWV,Kwantitatieve informatie 2008en 2009 UWV,BijlagebijViermaandenverslag 2010,juni2010 UWV, Kwantitatieve informatie eersteviermaanden 2010,juni2010 Verwey-)onker Instituut, 65-plussersindemin, april2005


Lijstvanafkortingen AI AOW ARK AWBZ CBS CPB CP-ICT Ioaw loaz IWI KING LCR NUP RWI SCP SIOD SVB SZW UWV VNG VUT Wajong Walvis WAO Wet SUWI WEU Wia WIJ WMO Wsw WW WWB zzp'er

Arbeidsinspectie Algemene Ouderdomswet Algemene Rekenkamer Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten Centraal Bureau voor de Statistiek Centraal Planbureau Coördinatiepunt ICT gemeenten Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen Inspectie Werk en Inkomen Kwaliteitsinstituut Nederlandse gemeenten Landelijke cliëntenraad Nationale Uitvoeringsprogramma Dienstverlening Raad voorWerk en Inkomen Sociaal en Cultureel Planbureau Sociale Inlichtingen- en Opsporingsdienst Sociale Verzekeringsbank Sociale Zekerheid en Werkgelegenheid Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen Verenigingvan Nederlandse Gemeenten vervroegde uittreding Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten Wet administratieve lastenverlichting en vereenvoudiging in sociale verzekeringswetten Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering Wet Structuur uitvoeringsorganisatie werk en inkomen Wet eenmalige gegevensuitvraagwerk en inkomen Wetwerk en inkomen naar arbeidsvermogen Wet Investeren in Jongeren Wet Maatschappelijke Ondersteuning Wet sociale werkvoorziening Werkloosheidswet Wetwerk en bijstand zelfstandige zonder personeel

37

58

PublicatiesInspectieWerken nkomen 2010 jaarplan2011 R10/04 Maatwerkbij meervoudigheid Domeinoverstijgende dienstverlening aan mensen met meervoudige problematiek R10/03 Dienstverlening op maat Hetvoorkomen vanwerkloosheid en arbeidsongeschiktheid intijden vancrisis R10/02 UWVenWalvis Negende rapportage Rio/01 Arbeidsontwikkeling Wswin beeld JaarverslagInspectieWerken Inkomen 2009

2009

R09/06 R09/05

Indienstvande burger Participatie in uitvoering Standvan zaken uitvoeringparticipatie zomer2009 R09/04 DeSocialeVerzekeringsbank opwegnaar2013 Derderapport: hetverandertraject SVBTien in2008 Meerjarenplan 2010-2013en (aarplan2010 R09/03 Beveiligingen privacyindeSUWI-keten Eenonderzoek naardewaarborgen vandeinformatiebeveiliging vanSuwinet-Inkijk bij gemeenten en zbo's R09/02 UWVenWalvis Achtste rapportage laarverslag2008 R09/01 Buitende bijstand Onderzoek naarmensen dieafzien van eenWWB-uitkeringofdezeniet krijgen toegekend

U kuntdezepublicaties opvragenbij: InspectieWerken Inkomen Stafafdeling communicatie(a)iwiweb.nl www.iwiweb.nl Telefoon (070)3044444 Fax(070)3044445 Postbus11563 2502AN DenHaag

Nr. Class.nr. [Qm. Ingekomen 2 1 SEP Kopie naar: Weeknr. afd. Afdoening:

Recommend Documents