MinisterievanBinnenlandse Zakenen Koninkrijksrelaties
>Retouradres Postbus200112S00 EA DenHaag
GEMEENTE LEIDERDORP Afd
Nr. Colleges van Burgemeester & Wethouders Leden van de Gemeenteraad Leden van de Deelraad Leden van het Dagelijks Bestuur van de Deelriaad Colleges van Gedeputeerden Staten Leden van de Provinciale Staten Besturen van de Waterschappen
Class.nr. - {.
-%^e
Ingekomen 2 8 KAftT 2011
i e DirectieArbeidszaken PubliekeSector Programma VeiligePubliekeTaak Schedeldoekshaven 2002511 EZ
Kopie naar:
Den Haag
B
www.minbzk.nl
G
Postbus 200112500 EA Den Haag
Contactpersoon Claudia Artz
Weeknr.afd.
Afdoening: Datum 21 maart 2011 Betreft Aanpak agressie en geweld tegen politieke ambtsdragers
T84B7 Claudia.Arteiaminbzk.nl Kenmerk 2011-2000038144
Bijlagen 1
Geachte heer/ mevrouw, Bestuurders en volksvertegenwoordigers bij gemeenten, provincies en waterschappen hebben een belangrijke rol bij de invulling van de democratische waarden zoals die in de (Grond)wet verankerd zijn. Van hen wordt verwacht dat zij deze rol op deskundige en integere wijze uitvoeren. Een integere uitvoering is noodzakelijk om iedereen conform artikel 1van onze Grondwet in gelijke gevallen gelijk te behandelen. U bent één van deze politieke ambtsdragers met de voor onze samenleving zo waardevolle taak. Helaas constateren wij, onder meer uit bijgevoegd onderzoek Bedreigd Bestuur, dat u en/ of uw collega's bij het invullen van uw taken in aanraking komt met agressie en geweld - zoals persoonlijke verwensingen, intimidatie door bekladding of vernieling van een woning en mishandeling. Ook uit het onderzoek Bedreigingen in Nederland uit 2005 blijkt dat bedreigingen worden gezien als "iets wat er bij hoort". Daar willen we uitdrukkelijk afstand van nemen. Daar willen we iets aandoen. Het gevaar van agressie en geweld is immers dat zij de integere uitvoering van uw taken kunnen aantasten en bovendien veel en onnodig leed met zich kunnen meebrengen voor u en uw naasten. Uverdient daarom extra bescherming en steun. Ook komen de aanspraak van burgers op en de toegang tot democratisch verworven rechten in het geding en wordt de autoriteit en integriteit waarmee de overheid deze toegang garandeert, aangetast. Dit kabinet is er daarom alles aan gelegen om elke vorm van agressie en geweld tegen u en anderen met publieke taken te verminderen. Dit kabinet realiseert zich dat zij voor het bereiken hiervan moet samenwerken, zeker met u en uw vertegenwoordigers. Voorbeeldrol Samenwerken met u is belangrijk gelet op uw voorbeeldrol naar de gemeenschap en de werknemers met publieke taken die u (in)direct aanstuurt. Voor de gemeenschap draagt u als bestuurder of volksvertegenwoordiger de verantwoordelijkheid voor het aanpakken van maatschappelijke problemen en het maken van keuzes. Keuzes die soms verstrekkende gevolgen hebben voor (delen van) de gemeenschap en welke diep kunnen ingrijpen in het persoonlijke leven van burgers. Beslissingen kunnen daarmee emotionele reacties opwekken en mogelijk aanleiding vormen voor agressieve en gewelddadige uitingen. Pagina 1van3
Voor werknemers met een publieke taak die de bestuurlijke besluiten uitvoeren, hebt u ook een voorbeeldrol. 1 Uit ervaringen met sectoren als zorg, onderwijs en openbaar vervoer blijkt dat werknemers na een voorval van agressie en geweld tegen henzelf of collega's, het belangrijk vinden dat zij zich gesteund weten door het bestuur, hun leiding of opdrachtgever. Vanuit beide voorbeeldrollen vinden wij het belangrijk dat u duidelijk maakt wéér de grenzen van het toelaatbare gedrag liggen en dat u de aanpak van agressie en geweld met ons nadrukkelijk uitdraagt.
Datum 21maart2011 Kenmerk 2011-2000038144
Doelstelling en aanpak Met u willen wij bereiken dat eind 2011 iedere politieke ambtsdrager weet hoe te handelen op het moment dat er agressie en geweld tegen hem, haar of een collega plaatsvindt of heeft plaatsgevonden. Bij het realiseren hiervan en voor de continuïteit en borging van deze aanpak, zijn ook de ondersteunende functionarissen van politieke ambtdragers belangrijke spelers, dus de secretarissen en griffiers. De aanpak die wij willen realiseren, is binnen het programma Veilige Publieke Taak 2 voor alle werkgevers en werknemers met een publieke taak ontwikkeld. Deze aanpak kenmerkt zich door het stellen van grenzen aan het gedrag van derden, het vergroten van de pakkans van de dader en het altijd geven van een reactie naar de dader toe. Als minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties vind ik dat - gezien de mogelijke bedreiging van de persoonlijke levenssfeer, de mogelijke invloed op het integer functioneren en de noodzaak om eenduidig te opereren - de bescherming van de individuele veiligheid en het stellen van een duidelijke grens aan het gedrag van derden géén onderwerp mogen zijn van het politieke debat. Deze grens wil ik dezelfde laten zijn zoals die ook voor de andere sectoren geldt. Deze opvatting krijgt steun van uw vertegenwoordigers. De grens is wat ons betreft dat: derden u de ruimte geven om uw taak uit te voeren; zij eventuele aanwijzingen die u voor deze uitvoering nodig acht, opvolgen; zij de orde bij uw optreden niet verstoren; en zij geen agressie en geweld plegen, niet tegen uw organisatie en zeker niet tegen u als persoon. Ons verzoek Het stellen van deze gezamenlijke grens is stap één; het hanteren ervan is stap twee. Wij vragen u om met elkaar - bestuur met volksvertegenwoordiging en ondersteuning, en binnen de eigen beroepsgroep - in gesprek te gaan om te komen tot een gezamenlijke opvatting over de aanpak van agressie en geweld en de borging ervan. Bijgevoegde factsheet kan hierbij behulpzaam zijn. Vragen die u in een gesprek met elkaar kunt stellen, zijn: wat is onze gezamenlijke n o r m 7 Hoe gaan we die vaststellen? Wat doen we met agressieve en gewelddadige personen 7 Hoe geven we hen een effectieve gepaste reactie? Wat kunnen wij zelf veranderen om agressie en geweld te voorkomen? Hoe kunnen we het slachtoffer zo goed mogelijk begeleiden? Voor nadere informatie kunt u contact opnemen met programmamanager Sjaak Krombeen via
[email protected]. Mochten u of uw gezinsleden behoefte hebben aan advies of een persoonlijk en vertrouwelijk gesprek, dan bevelen wij u aan contact op te nemen met de Vertrouwenslijn via 088-5543288.
18 o k t o b e r 2010, r a p p o r t "Agressie en G e w e l d : onderzoek naar agressie en geweld doro e x t e r n e n tegen o v e r h e i d s w e r k e r s " . Het r a p p o r t is te vinden op w w w . v e i l i g e p u b l i e k e t a a k . n l ' P r o g r a m m a Veilige Publieke Taak w o r d t door het ministerie van BZK uitgevoerd l'ügina Lvan>
Wij zijn ervan overtuigd dat u de noodzaak tot een gezamenlijke aanpak van agressie en geweld en uw rol hierin onderkent. Alleen samen met u kunnen we een substantiële vermindering van agressie en geweld bereiken, waarmee de gehele Nederlandse samenleving gebaat is. Wij rekenen op uw medewerking en zijn benieuwd naar de uitkomsten van uw onderlinge gesprekken. Deze uitkomsten zullen wij verzamelen en betrekken in de verdere ontwikkeling van de aanpak van agressie en geweld tegen u.
Datum 11maart2011 Kenmerk 2011-2000038144
Wij bieden u medio dit jaar graag een aantal praktische handvaten aan voor de verdere aanpak van agressie engeweld.
De ministervan Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties,
J.P.H. Donner
öS J. Franssen Voorzitter Interprovinciaal Overleg
* Peter A. Otten Voorzitter Raadslid.Nu
P' Mr. B.B. Schneiders Voorzitter Nederlands Genootschap van Burgemeesters
J.G.A. Paans Voorzitter Vereniging van Griffiers
ODv 1 * O' y^A
\ V-»-
A. Jorritsma-Lebbink Voorzitter Vereniging Nederlandse Gemeenten
Mr. drs. P.C.G. Glas Voorzitter Unie van Waterschappen
&cD&ß^_ Mr. A.H.P Van Gils Voorzitter Vereniging van Gemeentesecretarissen
Drs. S.C.C.M. Bolten Voorzitter Wethoudersvereniging
Pagina 3van3
Ministerievan BinnenlandseZakenen Koninkrijksrelaties
Informatie
Bedreigdbestuur201o Agressieengeweldtegenpolitiekeambtsdragersbijgemeenten,provinciesenwaterschappen Deministervan Binnenlandse Zaken enKoninkrijksrelaties heeft inhetvoorjaar van 2010eenonderzoek uitgevoerd naar agressie en geweld tegen politieke ambtdragers van gemeenten, provincies enwaterschappen. Hetdoel waseen preciezer beeld tekrijgen van deaard enomvangvan ongewenst gedragdoor externen tegen politieke ambtsdragers indeafgelopen twaalfmaanden,de maatregelen diehiertegen zijn genomen endegevolgen van agressieengeweld.Allepolitieke ambtsdragers zijn voorditonderzoek benaderd; 2.542enquêtes zijn ingevuld waardoor een representatief beeld isverkregen. Hetbeeld vandeproblematiek dathieruitis verkregen,vindt u hieronder kort samengevat. Typenagressieengeweld Vijftypen ongewenst gedragzijn onderzocht: 1. Verbaleagressie:schelden, schreeuwen,vernederen, treiteren, pesten. 2. Bedreiging/intimidatie: (gezinsleden) bedreigen, stalken, achtervolgen, chanteren, onder drukzetten, sturen vaneendreigbrief. 3. Seksueleintimidatie:nafluiten, seksueelgetinteopmerkingen enblikken, handtastelijkheden, aanranding ofverkrachting. 4. Discriminatie: negatieve opmerkingen ofgedragingen met betrekkingtotsekse,huidskleur, geloof, leeftijd ofseksuele geaardheid. 5. Fysiekeagressie:duwen, slaan, schoppen, spugen,vastgrijpen, verwonden, fysiek hinderen, gooien met/vernielen/van voorwerpen. Verbale agressie isdemeest voorkomende vorm vanongewenst gedrag door externen, gevolgd door bedreiging en intimidatie. Ruim eenkwartvan deambtsdragers isslachtoffer (26%)ofgetuige (29%)van verbale agressie.Vanbedreiging ofintimidatie is 12% slachtofferen 13%getuige. Discriminatie enfysieke agressie tegen politieke ambtsdragers worden door 4%ofminder vande ambtsdragers ervaren enseksuele intimidatie komt zelden voor. Met uitzondering van dewaterschappen, heeft ongeveer twintig procentvan deslachtoffers zesofmeer incidenten meegemaakt indeafgelopen twaalf maanden.
Vormen vanongewenst gedrag: alsslachtoffer of getuige (afgelopen 12 maanden)
Verbale agressie ,
Bedreiging/intimidatie
Fysieke agressie
Seksuele intimidatie
0%
5%
10%
15% • Slachtoffer
basis = alle o n d e r v r a a g d e n | n = 2 5 0 2
20%
25%
30%
35% Getuige
40%
Agressie engeweld komen inalle bestuurslagen regelmatig voor
Politieke ambtsdragers diedicht bijdebevolkingstaan, hebben meer metagressieen geweld temaken dan andereambtsdragers. Burgemeesters enwethouders zijn het meestzichtbaar enworden het meestgeconfronteerd met ongewenst gedrag. Dehelft vandeburgemeesters (50%)en wethouders (51%)isslachtoffer geweestvaneenvormvan agressie. Daarnaastzijn nogeensvieroptien deburgemeesters (44%)en wethouders (41%)getuigegeweestvanongewenst gedragnaareen collega.Vanderaadsleden iseenderde inaanrakinggekomen metagressieen geweld(29% slachtoffer, 36%getuige) en zijmaken hetvaakstmeerdere incidenten mee:een opdezeven raadsleden heeft minstens elfincidenten meegemaakt indeafgelopen twaalfmaanden.Totslotiseen kwartvande provinciale ambtsdragers (31%slachtoffer, 29%getuige) en ruim een opdeacht ambtsdragers bijdewaterschappen (12%slachtoffer, 15%getuige) geconfronteerd met agressie engeweld indetwaalfvoorafgaande maanden.
Slachtofferschap schappen Verbaleagressi Bedreiging/intimidatie Fysiekeagressie Discriminatie Seksueleintimidatie
12%
25%
2%
12%
28%
24%
43%
41%
26%
13%
11%
23%
29%
12%
6%
4% 1%
0%
3%
3%
2%
1%
6%
4%
4"«
0%
1%
5% 1%
5% 6%
1%
1%
1%
33% 872
29%
51%
50%
32%
317
377
1S4
940
Totaalslachtofferschap* Aantalrespondenten datslachtofferis
31% 47
*Percentagerespondentendatslachtofferisgeweest. Respondenten kunnenvanmeerderetypeagressieengeweldslachtofferzijn geweest. Bedreigingwordt alsernstiger ervaren
Inhet onderzoek isdoorgevraagd naar het meest ernstige incidentwaarvan men slachtoffer isgeweest. Verbaalgeweld isweliswaarhet meest voorkomend maar bedreigingwordt relatiefvakeralsmeest ernstigervaren. Mogelijkeverklaring isdatbedreiging meergevolgen heeft, mede omdat ditookvakerindeprivésfeer plaatsvond. Datbedreigingalsmeerernstigwordtbeschouwd, zienweook terugin feit datditvakerleidt tot het nemen vaneen maatregel door bestuur ofpolitie. Datpolitiekeambtsdragers in feite 24uur perdageen publieke functie hebben, blijkt ookduidelijk uithet feit datbij31%vanhet meest ernstige incident deambtsdrager isbenaderd in deprivésfeer. Bijwaterschappen isdit het hoogst, met 41%en bij burgemeesters enwethouders het laagst met 20%.Gemiddeld is2%van deincidenten gericht tegen familie ofvrienden. Ambtsdragers melden bij meerdere functionarissen
Bijwiekunnen politiekeambtsdragers terechtalszegeconfronteerd worden metagressie engeweld?Voorallebestuurslagen geldt datmenzich vooralwendt totcollega's.Maarveelal meldt men bij meerdan één functionaris. Bijwaterschappen isditmet41%het hoogst en bij burgemeesters enwethouders met20%het laagst. Burgemeesters meldenvooral bijcollega bestuursleden, degemeentesecretaris en ruimdehelft meldt (ook)bijde politie.Wethouders melden vooral bijcollega bestuursleden, deburgemeester, degemeentesecretaris en een kwartmeldt (ook)bijdepolitie. Raadsleden maken vooral gebruikvan collega raadsleden, de fractievoorzitter, deraadsgriffier en dewethouder. Eenmeerderheid meldt ook bijdeburgemeester en een kwart bijdepolitie. Eenvertrouwenspersoon en depolitieke partijworden ook regelmatiggeraadpleegd. Hiermeebeschikken raadsleden over verscheidene functionarissen bijwiezijterechtkunnen. Voorprovinciesenwaterschappen isvanwegedekleinereaantallen respondenten geen uitsplitsinggemaakt naartypeambtsdragers. Provinciale ambtsdragers makenvooral gebruikvan collega's, defractievoorzitter ende Commissarisvande Koningin. Eenderde meldt (ook)bijdepolitie. Politieke partijen worden ookregelmatig benaderd, deStatengriffier en Provinciesecretaris inminder mate.Ambtsdragers bijwaterschappen melden bijcollega'sen de secretaris-directeur. Bekendheid Vertrouwenslijn
DeVertrouwenslijn isnogrelatief onbekend bij politiekeambtsdragers. Hetaantalvanhen dat bekend ismetdeVertrouwenslijn, varieertvan nog geen tiende bijdewaterschappen tot dehelft van deburgemeesters.Tweederdedenkt (mogelijk) deVertrouwenslijn tezullen bellen alsze geconfronteerd worden met een incident. Blijkbaar kandeVertrouwenslijn in een behoefte voorzien, naast debestaande functionarissen. Incidenten nietgemeld omdat deze 'niet erggenoeg'gevonden worden
Aangezien politiekeambtsdragers bij meerdere functionarissen kunnen melden, ishetdesteopvallender datdehelft vandemeest ernstige incidenten nietgemeld wordten datslechts in 15%vandegevallen aangifte wordt gedaan. Deredenen voor het niet melden en het nietdoenvan aangifte verschillen nauwelijks. Hetvaltopdat 61%vandeambtsdragersaangeeft niettemelden omdat zijhet incident niet erggenoegvonden (bij hetnietdoenvanaangifte isdit60%).Nogeens28%meldt nietomdat 'dergelijke incidenten bijhetwerkhoren' (24%bijaangifte). Dederde meest genoemde reden isdathet incident ter plekkeisopgelost (9%bijmelden, 10%bij aangifte). Mogelijke schadevoordeeigen positieen schaamtevoor het incidentworden nauwelijks aangegeven door respondenten (minderdan 1%).In enkelegevallen doen politieke ambtsdragers geen meldingofaangifte omdat ditdooranderenwordt afgeraden; bijaangifte isditin 4%van de incidenten een reden (bij melden 1%).
3%
Inmeerderheid incidentenvolgtgeenreactie Eenkleine minderheid vande incidenten leidttoteen reactie richtingdedaderdoorhet bestuur (10%)ofdepolitie (7%).Inenkelegevallen zijn extra beveiligingsmaatregelen genomen opkantoor (5%),privé(3%)ofdoordepolitie (2%).Burgemeesters geven beduidend vakerdan deoverigeambtsdragers aan daterwelmaatregelen naaraanleidingvan het incident zijn getroffen. Getroffen maatregelen meest ernstige incident Erzijngeen maatregelen getroffen Nietvan toepassing, hetwasniet nodigom maatregelen te treffen Reactierichtingdader(s)door bestuur Reactierichtingdader(s) door politie Extrabeveiligingsmaatregelen kantoor Extrabeveiligingsmaatregelen privé Politiebewaking privé Reactierichtingdader(s)doorzorg-of welzijninstellingen Anders
Waterschappen
Provincies
dsleden
Gemee (Tota
Wethouders
Totaal
32%
49%
41%
40%
46%
35%
41%
45% 9% 0% 0% 0% 0%
26% 2% 4% 2% 6% 0%
31 % 11 % 8°/3 5% 3°/ 2%
33% 9% 6% 4% 2% 1%
27% 14% 10% 5% 4% 3%
15% 25% 24% 18% 14% 12%
31% 10% 7% 5% 3% 2%
0% 14%
0% 21%
0% 11%
0% 12%
1% 9%
6% 8%
0% 12%
Ambtsdragers zijngematigd positief overondersteuningdoor bestuursorgaan
Politiekeambtsdragers hebben weliswaargeenwerkgever indeformele zinvan hetwoord, maar het bestuursorgaan vervultwelde werkgeverstaken ten aanzien vanpolitiekeambtsdragers en kan hen beschermen en ondersteunen bijagressieen geweld doorburgers.In depraktijk iseen minderheid ofkrappe meerderheid vandeambtsdragers positief overhet beleid.Watvooral opvalt, isdat ambtsdragers relatiefonbekend zijn met het beleid tegen agressie engeweldvanburgers.Uitonderstaand figuur blijkt bijvoorbeeld dat 43%nietweetof denazorggeregeld is.Welgeldt dathoevakeragressievoorkomt ineen bestuurslaag, deste meerbeleid erisen destevaker ambtsdragers bekend zijn met het beleid.Verderblijkt datslachtoffers beterbekend zijn met hetbeleid, maarookvakervan meningzijn dater onvoldoende beleid is. Trainingen voorlichting
Hetprogramma Veilige PubliekeTaakstimuleert datwerkgevers maatregelen vooreen effectief veiligheidsbeleid tegen agressieengeweld ineen organisatie implementeren. Debelangrijkste maatregelen zijn opgenomen inonderstaand figuur. Uithet onderzoek blijkt dat een kleine minderheid vandeambtsdragersvoorlichting oftraining heeft gehad overhoe om tegaan metdeverschillende typenvanagressie engeweld. Datneemt nietwegdatruim dehelft vandeambtsdragersvan mening isdatzijgoedweten hoezijmoeten omgaan met situatiesdie(mogelijk) uitdehand lopen enweten hoezijhulpmoeten inschakelen. Uitdefiguurblijkt duidelijk dateen repressief beleid - het bevorderenvan aangifte en hetgevenvaneen reactienaardedader- in mindere mate isingevoerd.
Maatregelen voor eeneffectief veiligheidsbeleid Debestuurslaag laat burgers voldoende weten dat agressie engeweld niet geaccepteerd worden
13%
19%
3%
21%
Ikhebvoldoende voorlichting/training gehadover hoe omte gaan met agressieengeweld door burgers Debestuurslaag treedt daadkrachtig op bij ongewenst gedragvan burgers (bijv.ontzeggen toegang gebouw) Bijsituaties met agressie engeweld door burgers neemt de bestuurslaag het initiatief om hiervan aangifte te doen bijde politie Denazorgvaneen incident vanagressie engeweld isdoor de bestuurslaag goed geregeld
Helemaal mee eens
l Noch mee eens, noch mee oneens
8 %
50%
11%
38%
3%
2
t
33%
24%
l
Mi%
18% 4M
42%
')%
I
•>*<*.
i Mee oneens
14%
T>V
4
°^|
5%
•
l Helemaal mee oneens
IWeetniet
Agressieengeweld leiden niettot anderebesluiten,maarbeïnvloedenwelbelevingambt Ambtsdragers latenzichnaareigen zeggen inhun besluiten niet beïnvloeden door(dekansop)agressieen geweld,zoalsblijkt uit onderstaand figuur. Ditgeldtookvoorslachtoffers. Kritischerismen overcollega's;zodenkt 17%vanalleambtsdragers datcollega'szich laten beïnvloeden door agressie en geweld. Agressieen geweld heeft wei invloed opdebelevingvan hetambt. Eénopdetien slachtoffers geeft aan minder plezierin hetwerkte hebben doordekansopagressie engeweldvan burgers.Ookondervinden slachtoffers meerstress. Vermijdingsgedrag
Mijn functie brengt risicovolle situaties met
2%
zich mee
22%
25%
32%
Het komt wel voor dat standpunten van collega's beInvloed w o r d e n door ongewenst gedrag Ik vind het moeilijk om beslissingen te nemen als ik daardoor meer risico loop in aanraking te komen
]: . 8 % 1 0 %
..««m
met ongewenst gedrag
40%
Ik heb er begrip voor als collega's zich in hun besluitvorming laten beïnvloeden door ongewenst gedrag Het risico o m in aanraking te komen met
0 , ^
ongewenst gedrag be hvloedt mijn beslissingen
Helemaal mee eens
I Noch mee eens, noch mee oneens
36%
B Mee oneens
I Helemaal mee oneens
Samenvattend Onderstaand figuur laatdeverhoudingzien tussen deomvangvanagressieen geweld en dematewaarin debestuurslaagbeleid heeft en er meldingen aangifte wordtgedaan van incidenten. Hieruit blijkt duidelijk datdematewaarin politieke ambtsdragers een actiefbeleid hebben tegen agressieen geweld isgerelateerd aan dematewaarin zijagressie engeweld meemaken. Ditlaatookduidelijk zien dat incidenten maarinbeperkte mate leiden tot het doenvanaangifte. Uitgangspunt isechterdatgeen enkelevormvanagressie engeweld normaal ofacceptabel isengezien magworden als'risicovanhetvak'. Elkewerknemer enwerkgevermoet zichbewustzijnvande noodzaak omelkevormvan agressieen geweld aan tepakken. Omvangagressieengeweldversusbeleid,meldingenenaangiftesinpercentages
Waterschappen
Gemeente (totaal) Burgemeesters • Beleid gericht op agressie en geweld
Wethouders ncidenten gemeld
ncidenten aangifte gf
-Slachtoffers Agressie & Geweld
Meerinformatie overhet Programma VeiligePubliekeTaaken overhetonderzoek Bedreigd Bestuur2010 vindt uop www.veiligepublieketaak.nl. B-723i_Maart2on
