Nr. 7. Ton, hoe leer je Lin een goede vriendin te zijn? 5 Training sociale vaardigheden Wat leren kinderen hier?

2

Ontwikkeling van vriendschappen bij kinderen

5

Training sociale vaardigheden Wat leren kinderen hier?

6

Cyberpesten Jorrit (16) vertelt hoe hij hier mee omging

In elke T een Po ipkra nt st a at sitief Opvo th e ed Tipkra ma centraal. en nt

7 en vrie : Opvoeden ndsch ap

Nr. 7

Opvoedtips en informatie voor álle ouders > Positief Opvoeden; Opvoeden & vriendschap.

www.positiefopvoeden.nl

Noord-Holland biedt hulp Wat lees je in deze Tipkrant? De ontwikkeling van vriendschap begint al op jonge leeftijd en je kunt je kind daarbij helpen als hij dit lastig vindt. Lees snel verder in deze Tipkrant over vriendschappen van kinderen, online vriendschappen en de ontwikkeling van vriendschappen. Ook staat de Tipkrant weer vol tips, ervaringen en informatie van andere ouders, kinderen en professionals die met Positief Opvoeden werken. Want als je als kind vaardigheden hebt om vrienden te maken en te houden, heb je hier de rest van je leven plezier van!

Direct informatie of advies nodig? Adressen en telefoonnummers op pagina 8.

Positief Opvoeden werkt Voor alle ouders

> Lin, 8 jaar

Ton, hoe leer je Lin een goede vriendin te zijn? ‘Meidenvriendschappen, als kind begreep ik er al helemaal niets van en nu als ouder weet ik ook niet wat ik er mee aan moet. Mijn dochter Lin heeft verschillende vriendinnetjes en 1 hartsvriendin, of zoals zij het noemen, een ‘Best Friend Forever.’ Tenminste, vandaag is het haar hartsvriendin. Morgen of over een uurtje kan Lin ineens een briefje van Monique krijgen dat ze geen vriendinnen meer zijn en dat ze stom is. Lin snapt er ook niets van en wordt er echt verdrietig van. Ze kan niet bedenken wat ze heeft gedaan. Ik weet niet goed hoe ik er mee om moet gaan, zo’n berichtje kan je toch niet serieus nemen? En dan, uit het niets, zijn ze de volgende dag ineens weer hartsvriendinnen. Het lijkt mij het beste om de dames het maar samen uit te laten

zoeken en het allemaal niet al te serieus te nemen. Maar voor Lin is het natuurlijk wel heel serieus.

Oplossen of loslaten? Ik vraag me af of ik Lin moet leren om dit soort relatieproblemen op te lossen. Aan de ene kant wil ik haar leren om niet zomaar op te geven in een vriendschap, aan de andere kant weet ik dat vriendschappen bij kinderen soms vluchtig kunnen zijn en vaak wisselen. Het lijkt mij het handigste om aan

Lin te vragen wat zij wil. Ze zegt dat ze Monique heel leuk vindt en dat ze haar niet kwijt wil raken, maar dat ze het helemaal niet leuk vindt dat Monique ineens boos op haar kan worden. We besluiten samen een plan te maken hoe Lin en Monique hartsvriendinnen kunnen blijven en daarbij minder ruzie maken.’

Wil je weten welk plan Ton en Lin hebben bedacht? Lees verder op pagina 3.

Welke normen en waarden je jouw kind wil bijbrengen, is voor elke ouder anders. Maar hoe je gedrag van kinderen het beste kunt sturen is uitgebreid onderzocht. Dit onder zoek en praktijkervaring laat zien dat Positief Opvoeden van Triple P kinderen de beste kansen geeft om zich goed te ontwikkelen. Kinderen die positief worden opgevoed, voelen zich prettig en lopen weinig risico op het ont wikkelen van gedragsproblemen. Ouders die positief opvoeden, vinden het ouder schap plezieriger en genieten vaak meer van hun kinderen.

Wat is Triple P? Kijk op pagina 8.

2 Opvoeden & vriendschap

50%

van alle Nederlandse kinderen vindt de speelplekken in hun buurt saai. Bron: www.jantjebeton.nl

25%

van alle kinderen sluit online vriendschap met de ouders.

Bron: Norton Online Living Report

93%

van de kinderen op de basis­ school heeft meer dan 2 goede vrienden. Bron: Van Dorsselaer, Zeijl, Van den Eeckhout, Ter Bogt & Vollebergh, 2007

Spelenderwijs: van herkenning naar echte vriendschap Kinderen kunnen op het kinderdagverblijf zelf kiezen met wie ze spelen. Hier ontstaan al vroeg bepaalde voorkeuren: peuters kunnen al ‘vriendjes’ en ‘vriendinnetjes’ hebben, maar dat wisselt ook weer snel. Pedagogisch medewerksters Mieke van der Kroft (kinderdag­ verblijf Pepijn) en Mariska Peperkoorn (kinderdagverblijf Bibelebontseberg) zijn het erover eens: sommige kinderen kunnen al op jonge leeftijd een ‘klik’ met elkaar hebben. Mieke werkt op een verticale groep (kinderen van 0 tot 4 jaar). Hier groeien de kinderen met elkaar op en zie je dat ze veel bij elkaar herkennen en hun eerste ervaringen opdoen met ‘vriendjes zijn’. Mariska werkt op een peutergroep (kinderen van 2 tot 4 jaar) en merkt dat kinderen elkaar regelmatig opzoeken, ook buiten het kinderdagverblijf. Als ze naar de basisschool gaan, spelen ze vaak nog met elkaar en ontstaan er vaak echte vriendschappen. Op het kinderdagverblijf is hiervoor de basis gelegd. Al hoeft dat lang niet bij iedereen zo te zijn.

Mariska Peperkoorn

Samen spelen Kinderen tussen de 1 en 2 jaar spelen vaak nog naast elkaar. Ze communiceren vooral non-verbaal: ze wijzen, lachen, pakken iets af en imiteren elkaar. Mieke: “Josy en Kim zitten soms tegenover elkaar en brabbelen dan in een onverstaanbare taal, schitterend om te zien!” Mariska: “Tom en Mees kunnen Mieke van der Kroft

Het hebben van goede vrienden is belangrijk voor het zelfvertrouwen van kinderen. Kinderen die vriendjes of vriendinnetjes hebben zijn over het algemeen gelukkiger en hebben plezier op school. Uit onderzoek blijkt dat kinderen die positieve vriendschappen op de basisschool hebben, als tiener minder kans hebben op het ontwikkelen van gedrags- en emotionele problemen. Bovendien beschermt het hebben van vriendschappen kinderen tegen pesten.

> 0-4 jaar Sinds steeds meer kinderen naar kinderdagverblijven gaan en langdurig contact hebben met andere kinderen (ongeveer 3 dagen per week), zie je op deze leeftijd een vorm van vriendschap ontstaan. Steeds meer onderzoek laat zien dat kinderen al op deze leeftijd intense vriendschappen met elkaar kunnen opbouwen. Kinderen proberen contact met elkaar te maken, ofwel door elkaar aan te raken of door elkaar na te doen.

> 4-8 jaar

Herkenning: het begint al op jonge leeftijd “Als baby’s naast elkaar op de grond liggen, zie je dat ze op elkaar reageren door middel van geluid, elkaar aankijken, of ze elkaar vastpakken.” Aldus Mieke. “Als ze gaan kruipen, zoeken ze echt contact met bepaalde kinderen”.

Ontwikkeling van vriendschappen

goed samen een treinbaan bouwen, om vervolgens ieder aan een andere kant hun eigen spel te spelen. Soms komen ze elkaar tegen en spelen ze samen. Als er dan een kindje bijkomt en hun spel verstoort, laten ze samen merken dat diegene niet mee mag doen.” Beide medewerksters proberen kinderen die het moeilijk vinden om samen te spelen of wat teruggetrokken zijn, te stimuleren om

mee te doen. Uiteraard in hun eigen tempo. Zo wil Jonathan tijdens het kringspel niet meedoen. Hij bekijkt alles op een afstand en zingt af en toe mee. Zo is hij op zijn eigen manier toch betrokken.

“Waarom is Dave er niet?” Tijdens de ochtendkring worden alle kinderen persoonlijk begroet. “Op de peutergroep worden kinderen al snel gemist als ze er een dag niet zijn” vertelt Mariska. “Rond deze leeftijd zoeken kinderen elkaar steeds vaker op. Ze willen naast elkaar zitten of kiezen dezelfde activiteit als hun vriendje. Ook willen ze bijvoorbeeld hetzelfde op hun brood.”

“Jij bent mijn vriend niet meer!” Mieke: “Dylan en Dieke spelen veel samen, maar deze ochtend heeft Dieke geen zin. Dylan komt in tranen naar me toe: ‘Dieke wil geen vrienden meer zijn!’. Ik leg dan uit dat Dieke soms alleen of met iemand anders wil spelen en dat ze echt nog wel vrienden zijn.” Mariska: “Als kinderen naar de basisschool gaan, kunnen de overgebleven kinderen hun vriendje of vriendinnetje echt missen. Ik moet dan een paar keer vertellen hoe het zit. Gelukkig vinden ze dan vaak snel weer een ander vriendje om mee te spelen.”

Vanaf 4 of 5 jaar maken kinderen nog actiever vriendschappen. Kinderen denken en doen nog sterk vanuit zichzelf. Vriendschappen ontstaan doordat kinderen veel tijd met elkaar doorbrengen, doordat ze bijvoorbeeld dicht bij elkaar wonen of samen in de klas zitten en doordat ze dezelfde interesses hebben. Op deze leeftijd leren kinderen vriendschappen maken. Ze leren wat ze wel en niet met elkaar kunnen doen, ze leren samenspelen en ruzie maken. Bij al deze activiteiten oefenen zij hun sociale vaardigheden, doordat ze rekening met elkaar leren houden.

> 8-12 jaar In de laatste klassen van de basisschool wordt het voor kinderen steeds belangrijker om geaccepteerd te worden door leeftijdsgenootjes. Ze willen graag bij een bepaalde groep horen. Ze gaan zich dan ook meer blootgeven en leren begrip voor elkaar te hebben. Ze kunnen zich beter in elkaar verplaatsen en willen dat hun vriend of vriendin zich goed voelt of het leuk vindt.

> 13-17 jaar De puberteit is een periode waarin kinderen zichzelf ontdekken, zichzelf leren begrijpen en een grote lichamelijke ontwikkeling doormaken. Vriendschap is hierbij belangrijk om zich veilig te voelen, open te zijn, ervaringen te delen en eerlijk te zijn. Pubers doen hun best om bij een groep te horen, maar tegelijkertijd uniek te zijn.

Opvoeden & vriendschap 3

TopTips Welke tips passen bij jou? TopTip 1 Een goede gastvrouw of gastheer zijn Leer je kind wat het betekent om een goede vriend te zijn. Als nieuwe vriendjes komen spelen moeten ze zich thuis voelen. Daarvoor moet jouw kind een goede gastvrouw of gastheer zijn. Dit kan voor jou heel vanzelfsprekend zijn, maar je kind moet dit nog leren. Bespreek de regels die hierbij horen, zoals: bied de gast iets te eten of drinken aan, de gast mag eerst kiezen wat je gaat doen, laat zien waar de wc in het huis is, enz.

TopTip 2 Calimero In sommige vriendschappen is veel ruzie. Kinderen zijn dan sterk tot elkaar aangetrokken en zitten elkaar constant in de haren, vooral meisjes. In dit soort situaties kunnen kinderen samen een

codewoord afspreken dat hen aan het lachen maakt. Als ze weer dreigen ruzie te maken, kan een van de twee het woord (bijvoorbeeld Calimero) roepen. Als ze dan beiden moeten lachen, verdwijnt de spanning en kan ruzie voorkomen worden.

TopTip 3 Leuke dingen in een doosje Ruzie ontstaat vaak omdat kinderen het niet eens kunnen worden over wat ze willen doen. Of ze vervelen zich en gaan kattekwaad uithalen. Zorg ervoor dat kinderen boeiende activiteiten hebben. Je kan bijvoorbeeld kinderen adviseren om samen met hun vriendje allemaal leuke activiteiten op te schrijven die ze alleen doen of met iemand. Op blauwe kaartjes schrijven ze de grotere activiteiten waar ze papa of mama bij nodig hebben, op

groene kaartjes dingen die je samen met een vriendje kunt doen (een spelletje) en op geel dingen die ze helemaal zelf kunnen (met Lego spelen, tekenen, etc.). Als ze zich vervelen of het niet eens zijn over wat ze willen spelen kunnen ze een kaartje uit het kistje trekken.

TopTip 4 Regels voor regels Kinderen hebben duidelijke regels en grenzen nodig zodat ze weten wat er van ze verwacht wordt en hoe ze zich moeten gedragen, bijvoorbeeld bij het buitenspelen. Regels moeten vooral duidelijk maken wat een kind wél in plaats van niet mag doen (om de beurt spelen, handen en voeten bij je houden, enz.). Ze werken het beste als ze eerlijk en redelijk zijn en gemakkelijk om op te volgen of te handhaven.

VRIENDSCHAPSPLAN TON ‘Om te beginnen heb ik met Lin afgesproken dat ik haar wilde helpen bij het opstellen van een plan, maar dat ik me er verder niet mee ging bemoeien. Ik vertelde haar dat zij ook een aandeel in de ruzie had en leerde haar het oude spreekwoord: ‘Waar twee vechten hebben twee schuld’.

Als eerste vroeg ik Lin wat zij belangrijk vindt in een vriendschap. Lin kwam met de volgende punten: • Vriendinnen steunen elkaar • Als je samen speelt, mag je om de beurt kiezen wat je wil doen • Je mag ook met andere kinderen spelen • Vriendinnen hebben geen geheimen voor elkaar

Lin’s plan

Daarna heeft Lin Monique bij ons thuis uitgenodigd om over de punten te praten. Ze heeft aan Monique gevraagd welke punten zij belangrijk vindt. Zo zijn ze samen tot een aantal punten gekomen, die ze daarna hebben opgeschreven in hun speciale vriendinnenboekje.

Praten met andere ouders

Zelf ben ik met de ouders van Monique gaan praten. Ik heb gevraagd wat zij vonden van de ruzies en of Monique er net zo verdrietig van werd als Lin. Dat bleek inderdaad het geval en we hebben samen nagedacht wat wij er aan kunnen doen als ouders.

Het belangrijkste vonden we dat we ons er zo min mogelijk mee bemoeien. Van ruzie maken leer je namelijk ook, zoals goed communiceren, gevoelens bespreken, onderhandelen, jezelf verdedigen en je verdiepen in gedachten en gevoelens van anderen. Uiteindelijk moeten de meiden het toch zelf leren oplossen.

Mogelijkheden Positief Opvoeden Elke ouder heeft duidelijke ideeën over de opvoeding, maar in de praktijk gaat het vaak anders. Iedereen komt wel eens in een situatie terecht waarbij je niet goed weet hoe je het aan moet pakken. Het is handig om te weten dat je niet alles zelf hoeft uit te vinden, dat veel ouders tegen dezelfde dingen aanlopen en dat er handvatten voor het opvoeden zijn. Als je begrijpt waarom je kind bepaald gedrag vertoont, kan je ook leren hoe je er voor kan zorgen dat je kind zich gedraagt zoals jij wilt. Bij Positief Opvoeden krijg je handvatten aangereikt. Je leert hoe je de ontwikkeling van je kind kan stimuleren en hoe je kan omgaan met veelvoorkomende lastige situaties. Je zal zien dat jij het gedrag van jouw kind kan beïnvloeden. Het is geen voorschrift voor hoe je moet opvoeden, want jij bepaalt zelf wat je belangrijk vindt in de opvoeding. Positief Opvoeden heeft verschillende mogelijkheden voor ouders:

Nieuwe vriendschappen

Verder heb ik met de ouders van Monique besproken dat het handig is om te stimuleren dat de meiden ook andere vriendinnen hebben. We merkten namelijk dat als Lin en Monique elke dag met elkaar speelden er veel ruzie was. Nu heeft Lin meerdere vriendinnen, maar Monique blijft natuurlijk altijd haar ‘Best Friend Forever’.’

TopTip Geef het goede voorbeeld Hoe los jij problemen op? Als kinderen hun ouders vaak ruzie zien maken, leren zij dat dit een manier is om een probleem op te lossen.

Kies wat bij jou past op www.positiefopvoeden.nl. Bij het Centrum voor Jeugd en Gezin in jouw buurt kan je ook altijd informeren naar de mogelijkheden.

4 Opvoeden & vriendschap

Af en toe ruzie met je broer of zus is goed voor je! In een groot gezin heb je altijd een maatje om mee te spelen, maar je kunt ook heel erge ruzie hebben met je broer of zus. Wat vinden de kinderen zelf van de band die ze met elkaar hebben? En hoe denken hun ouders hierover? Drie Noord­Hollandse families vertellen over de relaties binnen het gezin.

Esther en Jan zijn de ouders van drie kinderen: Eric (19) volgt de opleiding beveiliging. Daphne (17) volgt de opleiding kapster en visagie. Martijn (14) zit op de middelbare school (vmbo kb).

Hoe is de band tussen broers en zus? Kinderen: de band onderling is goed. We zijn nu oud genoeg om samen dingen te regelen als papa en mama aan het werk zijn. Met zijn drieën komen we er dan vaak wel uit. Ouders: de kinderen kunnen gelukkig goed met elkaar opschieten. Af en toe zijn er wel eens wat onenigheden maar die worden ook weer snel opgelost. Nu ze wat ouder worden trekken ze wel meer met elkaar op en hebben ze meer gezamenlijke activiteiten.

Hoe is de band over 10 jaar? Kinderen: we wonen dan allemaal niet meer thuis, maar we denken dat we elkaar dan nog regelmatig zien. Vooral als we niet te ver bij elkaar vandaan gaan wonen. We zien

Daphne dan in ieder geval om de zes weken want zij is dan kapster en dan gaan we naar haar toe om ons haar te laten knippen. Ouders: ze wonen dan waarschijnlijk niet meer thuis. In ieder geval Daphne en Eric niet. Als ze niet ver van elkaar gaan wonen dan zullen ze elkaar nog wel geregeld opzoeken en natuurlijk met de verjaardagen.

Uit onderzoek blijkt dat ruzie tussen broertjes en zusjes goed is voor de ontwikkeling. Kinderen: ruzie maken is niet leuk het wordt dan zo ongezellig in huis. Ouders: ruzie maken hoort bij het verkennen van de grenzen en het uitvinden van wat je aan elkaar hebt.

Marja en Joost Schouten zijn de Alkmaarse ouders van drie kinderen: Suzanne (13) gaat naar school in Heiloo. Maarten (12) zit in de brugklas in Alkmaar en Wouter (9) gaat naar de basisschool.

Hoe is de band tussen broers en zus? Maarten: wel goed, soms een kleine ruzie Suzanne: de ruzie gaat snel weer over en het gaat altijd om kleine dingen Ouders: ze gaan met respect met elkaar om, ze kunnen lachen met elkaar. De ruzietjes worden snel opgelost. Ze zijn geïnteresseerd in elkaar.

Hoe is de band over 10 jaar? Wouter: dan gaan we bij elkaar op bezoek, lekker een bakkie koffie drinken met een lekker koekje! Ouders: de verschillen zullen groter worden, maar ze zullen elkaar blijven ontmoeten, vooral in ons huis, als een vast punt!

Noor en Stefan Verkaik wonen in Uithoorn en zijn ouders van twee kinderen: Jikke (6) en Thijs (4). Beiden zitten op de basisschool in Uithoorn, Thijs sinds vier maanden.

Hoe is de band tussen broer en zus?

Hoe is de band over 10 jaar?

Stefan: ze maken veel ruzie, met veel lawaai. Vooral als ze moe zijn of zich vervelen. Noor: Maar ze kunnen gelukkig ook enorme lol hebben samen! Ze kunnen nooit lang zonder elkaar. Jikke: ik wil eigenlijk geen ruzie maken, maar het gebeurt gewoon vanzelf. Soms vind ik Thijs te klein om mee te spelen. Thijs: Jikke speelt vaak de baas. Maar ze is ook de oudste.

Jikke: dan gaan we samen op vakantie. Met een tent! Stefan: dan kunnen ze vast beter met elkaar overweg. Het zijn kinderruzies. Noor: ze moeten leren met elkaar te praten, dat kunnen wij ze natuurlijk leren.

Uit onderzoek blijkt dat ruzie tussen broers en zussen goed is voor hun ontwikkeling. Stefan en Noor: dat geloven we wel. We worden nu wel eens moe van al dat geruzie, maar kinderen leren er vast ook van. Thijs: ja, je leert vechten. Jikke: misschien leer je wel hoe je kan ruzie maken met praten.

Uit onderzoek blijkt dat ruzie tussen broers en zussen goed is voor hun ontwikkeling. Wouter: ja, het is wel goed, want anders heb je een heel saai leven… Suzanne: af en toe ruzie is goed, maar niet te vaak! Maarten: het is goed is om af en toe je hart te luchten. Ouders: mee eens. En je maakt ruzie omdat je een andere mening dan de ander hebt, niet om een ander te kwetsen. Ruzie is goed om de lucht te klaren. En ruzie tussen broers en zussen heeft minder consequenties dan bij vriendschappen.

Opvoeden & vriendschap 5 Speeltuinen & speel-o-theken In de provincie Noord Holland zijn veel speeltuinen en speel­o­theken. Hieronder staan een paar suggesties. Kijk voor alle speel­o­theken op www.speelotheken.nl. Adressen van speeltuinen staan vaak op de website van je gemeente of Centrum voor Jeugd en Gezin. In diverse gemeenten worden er inloop­ en/of spelactiviteiten voor ouders en kinderen georganiseerd. Kijk voor actueel aanbod op de site van het Centrum voor Jeugd en Gezin in jouw gemeente.

Haarlemmermeer Speel­o­theek De Blokkendoos Lutulistraat 140, Hoofddorp Speeltuin Badhoevedorp Uiverstraat 42a, Badhoevedorp Speeltuin Zwanenburg Plantsoenlaan 6, Zwanenburg Jeugdland Hoofddorp en Nieuw Vennep www.jeugdland.net Speeltuin Nieuwe Brug Vijhuizerdijk 161, Vijfhuizen Ouder­en­Kind­Knutsel­Inloop De Amazone, Hoofddorp, www.meerwaarde.nl

Amstelland Park Groen­Rode Scheg A.M. Jonglaan, Uithoorn Speellandschap Het Egeltjesbos Irislaan/Rozenlaan, De Kwakel Speelboerderij Elsenhove Bankrasweg 1, Amstelveen Speel­o­theek Pippeloentje Herman Gorterhof 1, Uithoorn

Midden- / Zuid-Kennemerland Haarlem Effect – Speelgroepen www.haarlemeffect.nl Dock Haarlem – Speelgroepen www.dock.nl/haarlem Stichting Welzijn Velsen – Ouder­ en kind inloop www.welzijnvelsen.nl Stichting Welzijn Beverwijk – Spelinloop www.welzijnswb.nl Welschap Welzijn Heemskerk – Peuterochtend www.welschapwelzijn.nl Speeltuin Kindervreugd Beverwijk Huiderlaan 7, Beverwijk Speeltuin Moby Dick Beverwijk Moensplein 24, Beverwijk Speeltuin De Veilige Haven Heerenduinweg 6a, IJmuiden Monkey Town Molenwef 20, Uitgeest Speeltuin Kindervreugd Uitgeest Middelweg 108­110, Uitgeest Stichting Speeltuin Poelenburg Louis Couperusstraat 26, Heemskerk Speeltuin Santpoort Valckenhoeflaan 2, Santpoort­Noord

Kop van Noord Holland Speeltuinvereniging Helders Buurt Heldersestraat 12, Hippolytushoef Helderse Vallei Jan Verfailleweg 620 (bij Donkere Duinen), Den Helder

West Friesland De Dobbelsteen Stationslaan 2, Bovenkarspel Speeltuin Speelhorn Holenweg 14H, Hoorn Speeltuin Kindervreugde Wagenaarstraat, Enkhuizen Speel­o­theek Mikado Vredehofstraat 9c, Hoorn Speeltuin Neshof (tussen) Nes 156 & 158, Onderdijk

Noord Kennemerland Speel­o­theek Heiloo Slimpad 16c, Heiloo Speel­o­theek ’t Stationnetje Graanmolen 4, Heerhugowaard Speeltuin ’t Span Tirolstraat 112a, Alkmaar Speeltuin Ons Kinder Belang Munnikenweg 88, Alkmaar Speeltuinvereniging De Jeugdhoek Schoolstraat 12a, Koedijk

TopTip Gericht prijzen Kinderen willen het graag goed doen; gedrag dat geprezen wordt zal zich dus vaker herhalen. Let er bij het prijzen op dat je zo precies mogelijk zegt wat je goed vindt. Hierdoor weet je kind welk gedrag je precies verwacht en zal hij dit vaker vertonen. Als kinderen bijvoorbeeld goed samen spelen, zeg dan: ‘Wat spelen jullie leuk samen!’ of ‘Wat goed dat jullie om de beurt met de vrachtwagen spelen!’.

Mag ik met jullie meespelen? ‘Als een kind op jonge leeftijd sociale vaardigheden leert, heeft hij daar voor de rest van zijn leven wat aan.’ Er zijn diverse sociale vaardigheids- en/ of weerbaarheidstrainingen voor kinderen. Luciënne van Diepen en Lisette van Dee zijn trainers van de Competentietraining, een sociale vaardigheidstraining die zij geven in het Centrum voor Jeugd en Gezin in Heerhugowaard.

Voor wie? ‘Sociale vaardigheidstrainingen zijn trainingen voor kinderen die onder andere moeite hebben met het maken van vriendjes. Er zijn twee typen kinderen die dit moeilijk vinden, tijdens de training wordt er gesproken over de schildpadden en de leeuwen. De schildpadden zijn dan bijvoorbeeld verlegen, teruggetrokken of ze kruipen in hun schild. De leeuwen zijn juist te weerbaar, gedragen zich als een leeuw waardoor ze snel ruzie hebben en gefrustreerd raken. Beide typen kinderen hebben beperkte sociale vaardigheden om op een goede manier contact te maken met anderen.

Hoe? Met jonge kinderen doen we veel oefeningen en spelletjes waarin sociale vaardigheden aan bod komen. We doen ‘Anna Maria Koekoek’ en als je af bent bespreken we hoe je hierop reageert. Het gedrag van een schildpad, pauw en leeuw gebruiken we als voorbeeld hoe je kunt reageren als iemand zegt dat je af bent. Kruip je in je schild, loop je trots weg of vecht je terug? Met oudere kinderen spelen we veel rollenspellen. Om thuis te oefenen met sociale vaardigheden krijgen kinderen klusopdrachten. Ze oefenen met situaties die ze lastig vinden, bijvoorbeeld door te vragen of ze met iemand mogen meespelen of met leren ‘nee’ zeggen. Een week later wordt besproken hoe ze dat hebben gedaan. Als een leeuw, een pauw of een schildpad? In de 7 weken van de training krijgen kinderen veel

positieve aandacht waar hun zelfvertrouwen van groeit. Ook dat zorgt ervoor dat het omgaan met anderen makkelijker gaat.

Waarom? Iedere dag ga je om met anderen en kom je in situaties die spannend kunnen zijn. Als kind en als volwassene. Veel ouders geven aan dat zij zo’n training hadden willen volgen toen zij klein waren. Als een kind op jonge leeftijd sociale vaardigheden leert, heeft hij daar de rest van zijn leven wat aan.

Met ouders? Ouders zijn belangrijk bij het leren van sociale vaardigheden. Tijdens ouderbijeenkomsten krijgen ouders uitleg en oefenen zij met de vaardigheden die hun kind ook leert. Een opvoedadviseur van het Centrum voor Jeugd en Gezin Heerhugowaard is aanwezig om de opvoedvragen hierover te beantwoorden.’

In sommige Centra voor Jeugd en Gezin worden sociale vaardigheids­ en of weerbaarheidstrainingen voor jeugdigen aangeboden. Wil je meer informatie over de competentietraining, andere sociale vaardigheids­ en/of weerbaarheidtrainingen in jouw buurt? Neem dan contact op met de Centrum voor Jeugd en Gezin bij jou in de buurt.

...omdat het hoog tijd is voor een wapenstilstand aan tafel. positiefopvoeden.nl

6 Opvoeden & vriendschap

Veilig Internetten Wil je meer weten over cyberpesten en hoe je veilig kunt internetten met je gezin?

Voor ouders: Kenniscentrum met informatie en tips over het omgaan met cyberpesten: mijnkindonline.nl

Voor kinderen: Tips en trucs voor kinderen over hoe je veilig kunt internetten en chatten: weetwatjetypt.nl Filmpje dat kinderen bewust maakt van de gevaren van cyberpesten en die ze kunnen doorsturen aan vrienden: keepcontrol.eu

‘Ik had niet veel zelfvertrouwen op het moment dat ik werd gecyberpest’ Sommige kinderen worden weleens gepest. Doordat kinderen tegenwoordig actief zijn op internet kunnen ze ook hier in situaties terecht komen waarin ze worden gepest. Jorrit (16) is zo’n jongen die is ‘gecyberpest’. Hij is blij dat zijn ouders niet direct met de ‘dader’ gingen bellen maar vooral aan Jorrit vroegen hoe ze hem konden helpen. Wat is volgens jou ‘cyberpesten’?

Hoe heb je gereageerd?

‘Het pesten van kinderen en mensen op internet op een manier waarop er vaak moeilijk iets aan te doen valt. Iedereen kan de vernederende woorden zien en lezen. Dat is vaak erg gênant en beschamend.

Ik heb het genegeerd en gedaan alsof er niets aan de hand was. Ik probeerde te doen alsof ik het niet gelezen had en als er iemand over begon deed ik alsof het me niet interesseerde wat anderen ervan vonden.

Hoe is dit bij jou begonnen?

Hoe zijn je ouders erbij betrokken?

Ik was ongeveer 12 jaar en zat op Hyves, een sociaal netwerk. Een vriend heeft toen een vervelende ‘krabbel’ (berichtje op profiel dat zichtbaar is voor iedereen) op mijn profiel geplaatst. Ook stuurde hij ‘krabbels’ naar anderen in mijn vriendengroep of ze mee wilden doen met mij negeren omdat ik irritant scheen te zijn. Ik vond het natuurlijk niet leuk, vooral omdat ik me erg machteloos voelde. Het was in een periode waarin ik niet veel zelfvertrouwen had en dit werd daardoor alleen maar erger.

Ik heb het mijn ouders verteld. Dat was wel moeilijk, maar mijn moeder reageerde erg behulpzaam. Ze luisterde goed, maar ging niet ineens dramatische acties uithalen, zoals de ouders van de jongen bellen. Dat wil je niet. Dan lijkt het alsof je het zelf niet aankunt. Ook al is dit soms wel zo, dat wil je niet laten merken. Ook relativeerde ze wat er was gebeurd, maar niet te overdreven. Dat was prettig. Ik voelde me hierdoor gewaardeerd en niet zo nutteloos en ‘vriendloos’ als daarvoor. Na het gesprek

met mijn ouders heb ik de jongen gesproken die het had geplaatst. Hij zei dat hij het niet zo slecht bedoelde en er spijt van had.

Hoe kijk je nu aan tegen vriendschappen? Niet anders dan voorheen. Het boeit me ondertussen ook minder wat anderen van me denken. Ik heb ook meer zelfvertrouwen.

Welke tip heb jij voor ouders? Luister goed naar je kind, doe geen overdreven dingen, praat er over en vertel wat je doet. Ga geen dingen achter de rug van je kind om doen. Als je kind daarachter komt, is het vertrouwen weg.’

Stel je vraag online!

TopTip Stel samen regels op voor social media

Toon belangstelling en bespreek zorgen

Kinderen van 8­12 jaar Jonge kinderen hebben regels nodig, ook voor het gebruik van social media. Als je kind een profiel aanmaakt op een sociale netwerksite, doe dit dan samen. Jij kunt daarin bepalen wat je kind invult aan persoonlijke informatie zoals leeftijd en bijvoorbeeld de regel opstellen dat je kind alleen maar vrienden mag uitnodigen en accepteren die hij kent.

Kinderen van 12­18 jaar Net zoals bij jonge kinderen is het belangrijk om te weten waar je kind zich mee bezig houdt. Is jouw tiener veel bezig met online contacten? Ga met je tiener in gesprek om uit te wisselen wat de voordelen, nadelen of risico’s zijn van internet en social media. Vertel wat jij er leuk aan vindt, maar ook waar jij je zorgen over maakt.

Bijvoorbeeld over het uitwisselen van foto’s via Twitter waar je nog jaren later door achtervolgd kan worden. Probeer je tiener te stimuleren een aantal oplossingen te bedenken hoe hij hiermee zou omgaan en hoe hij zo’n situatie kan voorkomen.

Op de website staat praktische informatie over Positief Opvoeden. Handige tips en adviezen helpen je het gedrag van je kind te begrijpen en hiermee om te gaan. Wanneer de tips en adviezen jouw vraag niet beantwoorden, kun je deze online stellen aan een opvoedadviseur. Binnen twee werkdagen krijg je via de mail een antwoord op je vraag.

Ga naar de website en stel je eigen vraag!

Opvoeden & vriendschap 7

Wie zijn jouw online vrienden?

TipChat

Voor sommige leerlingen uit groep 8 van de Gaandewegschool in Zwanenburg bestaat hun hele leven uit internet. Een kwart van de leerlingen denkt dat ze meer dan 6 uur per dag achter de computer zitten. Of, zoals Fleur het omschrijft: “Behalve de uren dat ik op school ben, zit ik de hele tijd op internet”. De leerlingen voeren een levendig gesprek met elkaar over de sociale media, de voordelen en de nadelen van online vriendschap en de problemen die op internet kunnen ontstaan. Alle leerlingen zijn actief op het internet, sommige vooral om te gamen, andere juist meer om te chatten. Whatsapp, Youtube, Instagram en Facebook zijn de absolute favorieten van groep 8. De helft van de kinderen heeft meer dan 100 vrienden of volgers op deze sites.

Online vriendschap Maar wat zijn eigenlijk de voor- en nadelen van online vriendschap? Groep 8 heeft de voordelen meteen op een rijtje: “Online vriendschap is snel, je kunt meerdere

dingen tegelijk doen en je hoeft niet te reizen om bij je vrienden te komen.” De nadelen zien ze ook: “Soms vat je een opmerking verkeerd op en als jij vrienden wil worden en de ander accepteert dat niet, dan voel jij je niet populair”. Eén van de leerlingen filosofeert: “Op internet ben je minder verlegen, dat kan een voordeel zijn, maar ook een nadeel”.

Internetbedreigingen

problemen? Sven geeft de tip om niet terug te praten: “Je moet zo iemand negeren en op andere sociale media gaan”. En als het echt vervelend wordt? “Dan ga je naar je ouders”, vinden Dylan en Dana. Voor ruzie met je online vrienden hebben Chiara en Jonne een goede oplossing: “Praat het de volgende dag met elkaar uit, niet via internet, maar gewoon in het gezicht!”

Er zijn een paar leerlingen die op internet bedreigd zijn. Wat doen ze met zulke

Tipkrant says: Hoi Marije, je bent maatschappelijk werker bij Meerwaarde, vertel… Marije says: Ik praat met ouders over de opvoeding! En ik geef opvoedcursussen. Tipkrant says: Hebben ouders wel eens vragen over internet? Marije says: Reken maar! Bijvoorbeeld: hoe houd ik mijn kind in de gaten, terwijl ik het zelf niet snap? Tipkrant says: En wat antwoord jij dan? Marije says: Vaak komen ouders zelf met ideeën, of ouders geven elkaar tips. Tipkrant says: Zoals? Marije says: Soms kan een oudere broer of zus het kind helpen en een oogje in het zeil houden. Tipkrant says: En geef jij nog tips? Marije says: Word vrienden met je kind op Facebook! En zet de computer in de woonkamer… Tipkrant says: En voor de kinderen? Marije says: Praat met je ouders over wat je bezighoudt op internet! Tipkrant says: Dank je wel! Marije says: Tot ziens in Haarlemmermeer!

SEND

Wat vind jij? Hoe kijken ouders tegen een situatie aan? Elk nummer vragen wij naar hun ervaringen. Deze keer staat de stelling centraal:

‘De vriendjes van mijn kinderen hebben meer invloed op mijn kinderen dan ik.’

Annet (34), Timon (7)

Marissa (23), Noah (5)

‘Tot voor kort dacht ik van niet, maar de invloed van buitenaf wordt steeds groter. Timon gaat steeds meer zijn eigen leven leiden met vriendjes, logeerpartijtjes, sporten en verjaardagsfeestjes. Zijn wereld wordt steeds groter en daarmee ook de invloed van buitenaf.’

‘Op dit moment ben ik het er niet mee eens. Noah is pas vijf jaar, dus ik ben op dit moment de meest invloedrijke persoon in zijn leven. Ik kan mij voorstellen dat het later misschien zal veranderen. Als het verandert, hoop ik dat het positief is.’

Mark (48), Art (11), Loesje (13) ‘Daar ben ik het niet mee eens. Ik denk dat ze inmiddels zo oud zijn dat ze wel hun eigen gang gaan, ze doen wat ze willen, maar dat komt voort uit mijn opvoeding. Ze zijn dus niet heel erg beïnvloedbaar door hun vriendjes of vriendinnetjes.’

Amira (37), Hasna (15), Yassin (9) ‘Volgens mij heb je als ouder tot een jaar of zeven/acht nog vrij veel invloed op je kind. Toen Hasna een jaar of acht was begon de mening van vriendjes en/of vriendinnetjes belangrijker te worden. Voor die tijd was haar wereld een stuk kleiner. Bij Yassin begint dat nu een beetje te komen. Als hij voetbalt

bij ons in de straat heb ik niet altijd zicht op wat hij daar zegt en doet. In die zin heb ik minder invloed op het gedrag van mijn kind.’

Rachell (27), Jeremy (3) ‘Jeremy’s vader en ik hebben nu de meeste invloed op ons kind. Hij is ook nog te jong om vatbaar te zijn voor andere kinderen. Ik kan me wel voorstellen dat als Jeremy naar de middelbare school gaat de invloed van buitenaf steeds groter wordt. Dat vind ik wel een beetje spannend. Ik weet niet wat ik zou doen als Jeremy met verkeerde mensen om zou gaan.’

8 Over instanties Colofon

Wat is Triple P, Positief Opvoeden? Triple P staat voor Positief Pedagogisch Programma. Het is een opvoedmethode voor ouders die als doel heeft om de opvoeding van kinderen makkelijker te maken. Triple P leert je op welke manier je het goede gedrag van je kind kunt stimuleren. Maar ook hoe je om kunt gaan met gedrag dat je niet graag ziet. Positief Opvoeden helpt kinderen om de vaardigheden te leren die ze nodig hebben in het leven. Je leert je kind bijvoor beeld om goed te communiceren, respect te hebben voor anderen, problemen op te lossen en positief te denken.

Tekst en redactie: Team Positief Opvoeden, Noord-Holland SO&T, Amsterdam Triple P Communications, Amsterdam

van Queensland. Het programma wordt inmiddels in veel landen met succes gebruikt. Veel beroepskrachten die met ouders en kinderen werken in de provincie Noord-Holland, werken ook met Positief Opvoeden, Triple P.

Meer informatie over Triple P vind je op www.positiefopvoeden.nl.

Triple P werd 30 jaar geleden in Australië ontwikkeld door de psycholoog Matthew Sanders, hoogleraar aan de universiteit

ADRESSEN

Concept en ontwerp: Triple P Communications, Amsterdam www.triplepcommunications.net

Basisprincipes De vijf basisprincipes van Positief Opvoeden zijn:

1 2 3 4 5

Kinderen een veilige en stimulerende omgeving bieden. Kinderen laten leren door positieve ondersteuning.

Met dank aan: • Familie Schouten • Familie Verkaik • Familie Schot • Marije van Pel (Meerwaarde) • Mariska Peperkoorn (SKOS) • Mieke van der Kroft (KOH) • Groep 8 en juf Helen van de Gaandewegschool

Een aansprekende discipline hanteren. Realistische verwachtingen hebben. Goed voor jezelf zorgen.

© 2013

Opvoedadvies bij u in de buurt Midden­Kennemerland/ IJmond CJG Beverwijk Romerkerkweg 10 Beverwijk CJG Velserbroek Aletta Jacobsstraat 200­220 Velserbroek CJG Heemskerk Burgemeester Nielenplein 6 Heemskerk CJG Uitgeest Middelweg 28 Uitgeest CJG IJmuiden Martkplein 1 IJmuiden Opvoedspreekuur Uitgeest en Broekpolder T: 088 995 95 95 Regionale website en nummer www.cjgijmond.nl T: 088 995 83 55 Haarlem CJG Noord Jan Gijzenkade 305 b Haarlem CJG Noord Colensostraat 11 Haarlem CJG Zuidwest Koppestokstraat 87 Haarlem CJG Oost Amsterdamstraat 71 Haarlem

CJG Schalkwijk Athenestraat 31 Haarlem Website en nummer www.cjghaarlem.nl T: 088 995 84 84 Kop van Noord­Holland CJG Schagen Zuiderweg 25, Schagen Remmerdel 7, Warmenhuizen T: 0880 10 05 79 www.cjgschagen.nl CJG Texel T: 06 820 602 22 www.cjgtexel.nl CJG Hollands Kroon Burgemeester Mijnliefstraat 8a, Anna Paulowna Trambaan 115, Nieuwe Niedorp Poststraat 16, Middenmeer T: 088 010 05 72 www.cjghollandskroon.nl CJG Den Helder T: 088 010 05 70 www.cjgdenhelder.nl Opvoedspreekuur Kop van Noord­Holland T: 088 010 05 55 Regionale website www.cjgkopvannoordholland.nl Noord­Kennemerland CJG Alkmaar Noord Arubastraat 2 Alkmaar T: 088 010 05 60 www.cjgalkmaar.nl

CJG Alkmaar Oost Merwedestraat 4 Alkmaar T: 088 010 05 60 www.cjgalkmaar.nl

CJG Heiloo Holleweg 94 Heiloo T: 088 010 05 55 www.cjgheiloo.nl

CJG Alkmaar Zuid Ruusbroechof 96 Alkmaar T: 088 010 05 60 www.cjgalkmaar.nl

CJG Bergen www.cjgbergen­nh.nl

CJG Alkmaar Zuid Van Alphenstraat 9 Alkmaar T: 088 010 05 60 www.cjgalkmaar.nl CJG Heerhugowaard Taxuslaan 34 Heerhugowaard T: 072 572 12 22 www.cjgheerhugowaard.nl CJG Langedijk Pompesloot 100 Broek op Langedijk T: 0226 36 44 80 www.cjglangedijk.nl CJG Castricum Geesterduinweg 3 Castricum T: 088 010 05 62 www.cjgcastricum.nl CJG Graft­De Rijp Mieuwijdt 19 Graft T: 0880 10 05 55 www.cjggraftderijp.nl CJG Schermer Hornplein 8 Schermerhorn T: 0880 10 05 55 www.schermer.nl/ centrum­jeugd­gezin

Opvoedspreekuur Noord­Kennermerland T: 088 010 05 55 West Friesland CJG Enkhuizen Wielewaal 7 Enkhuizen T: 0228 353 590 www.cjgenkhuizen.nl CJG Koggenland Middenhof 2 De Goorn T: 0229 548 370 www.cjgkoggenland.nl CJG Hoorn Maelsonstraat 11, Hoorn Betje Wolffplein 170, Hoorn Akkerwinde 44, Zwaag T: 088 010 05 80 www.cjghoorn.nl CJG Drechterland Raadhuisplein 1, Hoogkarspel Westeinde 5, Venhuizen T: 0228 35 24 58 CJG Medemblik Sint Maartenshof 36, Medemblik Kleingouw 2, Andijk Olympiaweg 141, Wervershoof T: 088 010 05 85 www.cjgmedemblik.nl

CJG Stedebroec Stationslaan 2, Bovenkarspel Rigtershof 33, Stedebroec Raadhuislaan 16, Grootebroek (Jongeren centrum Inventas) T: 0228 51 15 28 www.cjgstedebroec.nl CJG Opmeer Klaproos 1 Opmeer T: 0226 36 33 00 www.cjgopmeer.nl Opvoedspreekuur West Friesland T: 088 010 05 51 Regionale website www.cjgwestfriesland.nl Haarlemmermeer CJG Nieuw Vennep Vivaldisingel 309­319 Nieuw Vennep T: 023 554 15 88 CJG Hoofddorp Graan voor Visch 14302 Hoofddorp T: 023 554 15 88 Opvoedspreekuur Haarlemmermeer T: 0900 040 06 82 Regionale website www.cjghaarlemmermeer.nl Amstelland CJG Ouder­Amstel Vondelstraat 1 Ouder­Amstel T: 020 472 21 59 www.cjgouderamstel.nl

CJG Uithoorn Laan van Meerwijk 16 Uithoorn T: 0297 51 31 16 www.cjguithoorn.nl Opvoedspreekuur Uithoorn Provinciale weg 30 d Uithoorn T: 020 555 59 11 CJG Aalsmeer 1e J.C. Mensinglaan 27 b Aalsmeer T: 0900 100 10 60 www.cjgaalsmeer.nl CJG Amstelveen Laan van de Helende Meesters 4 Amstelveen T: 0900 100 10 60 www.cjgamstelveen.nl