NOVEMBER 2015 nummer 128 jaargang 32 nr. 3. De ZMf werkt samen

NOVEMBER 2015 | nummer 128 | jaargang 32 | nr. 3

De ZMf werkt samen met….

Bij de voorpagina

Draadwerk Samenwerken, verbinden, contacten leggen: een sociaal netwerk is als een spinnenweb. Kunstig, soms ingewikkeld, en naarmate je er meer tijd en energie in steekt, erg effectief. En zoals het spinnenweb nauwelijks zichtbaar. Waar in de natuur mist de structuur van een web blootlegt, maakt deze Wantij de netwerken van de ZMf zichtbaar. Dit netwerk is weliswaar voor veel buitenstaanders minder zichtbaar maar trekt sporen, legt verbanden, deelt informatie en verbindt mensen. En net als in de natuur is zo’n persoonlijk web een ijzersterk draadwerk!

Loes de Jong

Colofon NOVEMBER 2015 | nummer 128 | jaargang 32 | nr. 3 Het wantij is ‘de draaiing of stilstand in het water, waar twee vloedstromen elkaar ontmoeten’. Wantij is een uitgave van de ZMf. Het blad verschijnt drie maal per jaar en wordt naar de leden van de ZMf verstuurd. Lidmaatschap van de ZMf kost € 24 per jaar. Bijdragen kunnen in overleg met de eindredacteur worden ingediend. Auteurs zijn verantwoordelijk voor de inhoud van hun artikel. Plaatsing in dit blad hoeft niet te betekenen dat de vermelde meningen het inzicht van de redactie, het bureau of het bestuur van de ZMf weergeven. Redactie: Saskia Freericks (gastredactie), Elly Geelhoed (secretariaat), Rob Kregting, Bouke Kromhout van der Meer, Peter Louwerse, Gerda Spaander en Willem de Weert (eindredactie).

2

wantij | november 2015

Redactiesecretariaat: Kousteensedijk 7, 4331 JE Middelburg T. (0118) 654180 | E. [email protected] Vormgeving en productie: Nilsson communicatiekunstenaars Goes Foto voorpagina: Loes de Jong

Inhoud

2 3

Draadwerk Loes de Jong

De ZMf kan en wil het niet alleen Willem de Weert

De ZMf en de beïnvloeding

4

van de politiek Samen zoeken naar een oplossing Bouke Kromhout van der Meer

De ZMf en publieksacties

6

Elkaars sterke kanten benutten Willem de Weert

De ZMf en het ondersteunen

van actiegroepen Van acties tegen kernenergie tot bescherm de kust

8 10

Rob Kregting

Zeeland verbeeld Zee als thema Loes de Jong

De ZMf en visievorming

12

op ruimtelijke kwaliteit Het is slim om de krachten te bundelen

Peter Louwerse en Saskia Freericks

De ZMf en het stimuleren van

14

een duurzaam bedrijfsleven Samen aan tafel, maar niet meer bij de Raad van State Gerda Spaander

De ZMf en de relatie met

16

de chemische industrie Van argwaan naar vertrouwen Willem de Weert

Natuurlijk

Overleven als gemeen schappelijk doel

8 1 1 9

De ZMf

kan en wil het niet alleen Willem de Weert

‘En ik kan het niet alleen. Ik kan er niet omheen. Ik kan het niet alleen. ’ Deze tekst van De Dijk zingt door mijn hoofd, als ik deze intro schrijf. In onze netwerksamenleving bereik je niets zonder samenwerking. Als je samenwerkt, ontstaat er een relatie. Je beïnvloedt elkaar, stimuleert, ondersteunt, activeert. Met wie doet de ZMf dat allemaal, samenwerken? En hoe verhouden de partijen zich tot elkaar? Dat is het thema van deze Wantij.

De ZMf is een koepelorganisatie en vertegenwoordiger van 26 regio nale natuuren milieugroepen in Zeeland. Met al die groepen is er samenwerking en afstemming. Er zijn ook honderden individuele leden, wat bijzonder is voor een milieufederatie. Groepen en individuele leden worden twee keer per jaar uitgenodigd voor een ledenvergadering om plannen en standpunten te bespreken. Ook houdt de ZMf regelmatig regiobijeenkomsten. Belangrijk, want de regio is de achterban van de ZMf. Maar over die samenwerking gaan we het deze keer in Wantij niet hebben. Ook gaan we het niet hebben over de samenwerking met de natuuren milieufederaties in de andere provincies. Over welke samenwerking hebben we het dan?

Aard van de relatie In deze Wantij willen we, naast de vaste rubrieken, in kaart brengen met welke andere organisaties de ZMf in Zeeland een relatie heeft. Dat blijken er heel wat te zijn, te veel voor twintig bladzijdes. Daarom hebben we een selectie gemaakt, en wel naar de aard van de relatie. We kwamen tot de volgende indeling: de beïnvloeding van de politiek, het stimuleren van het duurzame bedrijfsleven, het ondersteunen van actiegroepen, de ontwikkeling van visies op de ruimtelijke kwaliteit en de beïnvloeding van het publiek. We spraken met gedeputeerden, vertegenwoordigers van het bedrijfsleven, actievoerders, vrijwilligers en met deelnemers aan publieksacties. Zo ontstond een beeld van de positie die de ZMf anno 2015 inneemt in de Zeeuwse samenleving. Niet volledig, maar een staalkaart.

Harry Raad

Berichten

Willem de Weert is eindredacteur van Wantij.

Saskia Freericks

De voetafdruk

20

Werkgeversvoorman Wies Saman Gerda Spaander


3

De ZMf en de beïnvloeding van de politiek

Samen zoeken naar een oplossing Het politieke centrum van Zeeland: de Abdij in Middelburg. (Foto: Felice Buonadonna voor DNA-beeldenbank op www.laatzeelandzien.nl)

De samenwerking van de ZMf met het provinciaal bestuur is een hele waardevolle. Deze samenwerking wordt niet alleen gevoed door de subsidierelatie, maar vooral door de inspanningen van de ZMf om het provinciale beleid te versterken. De ZMf neemt deel aan diverse ambtelijke en bestuurlijke overleggen en brengt daar haar standpunten naar voren. Bouke Kromhout van der Meer

’Ik zie de rol van de ZMf als luis in de pels niet als een negatief iets, maar als een positieve bijdrage’ Carla Schönknecht 4


Door gesprekken met gedeputeerden Carla Schönknecht (o.a. recreatie, toerisme, ruimtelijke omgeving en landschap) en Ben de Reu (o.a. energie en milieu) is er een aardig beeld ontstaan hoe de bestuurders tegen deze samenwerking aankijken.

Luis in de pels De ‘luis in de pels’-rol die de ZMf zichzelf toedicht, wordt door de gedeputeerden als een positief iets gezien. Carla Schönknecht zegt daarover: ‘Ik zie ‘luis in de pels’ niet als een negatief iets, maar als een positieve bijdrage. Zaken worden van een andere kant belicht, wij als politici worden scherp gehouden.’ En De Reu vindt: ‘Het is helemaal niet erg dat wij als overheid kritisch gevolgd worden, maar dat moet wel met de nodige nuances gebeuren.’ Hij stelt dat de ZMf zich ontwikkeld heeft van een activistische organisatie, die wel heel vaak de gang naar de rechtbank zocht, naar een organisatie die, door aan de voorkant mee te praten, een positieve inbreng heeft in de besluitvormingsprocessen. Lovende woorden zijn er voor de rol die oud-directeur Tjeu van Mierlo in deze ontwikkeling heeft gespeeld.

Waardering De Reu vertelt dat ook de werkgevers waardering voor de ZMf hebben: ‘Ten tijde van

Gedeputeerde Ben de Reu:

Gedeputeerde Carla Schönknecht:

‘Ik zie de ZMf als een kennisinstituut’

‘Ik geloof in de kracht van de samenleving’

bezuinigingen op de provinciale subsidies een jaar of wat geleden, kregen we een brief van de Brabants-Zeeuwse Werkgeververeni ging (BZW). In deze brief sprak de BZW haar waardering uit over de ZMf als kennisinstituut. En daarin zie ik ook de grote waarde van de ZMf: een kennisinstituut.’

voor en zijn de gedeputeerden blij met de overkoepelende rol die de ZMf heeft. Om met Schönknecht te spreken: ‘Door de bundeling hebben we te maken met deskundigheid bij de gesprekspartner.’

Bundeling van organisaties De federatie kent 26 lidorganisaties op het gebied van natuur en milieu. Voor een politicus wel zo fijn om niet met al die organisaties apart aan tafel te moeten zitten. Heel af en toe heeft een lidorganisatie een standpunt dat lijkt af te wijken van de ZMf-lijn. Dat bevreemdt De Reu: ‘Ik vind het wat vreemd dat de ZMf betrokken is bij het opzetten van windparken, maar dat er toch een organisatie, die lid is van de federatie, bezwaar maakt tegen de bouw van windmolens vanwege het gevaar voor de vogels.’ Gelukkig komt dit niet vaak

Agenda De ZMf praat niet alleen mee over onderwerpen die al op de agenda van de Provincie staan, maar draagt ook zelf onderwerpen aan en dat wordt gewaardeerd. De Reu noemt als voorbeeld het Zeeuws Offshore Wind Project (ZOWP). Dit is een initiatief van zes Zeeuwse partijen: DELTA, Heerema, Zeeland Seaports, Verbrugge, Zeeuwind en de ZMf. ‘Zonne-energie is ook zo’n onderwerp dat door de ZMf op de agenda is gezet’, vertelt Carla Schönknecht. Beide gedeputeerden hebben nog maar een paar keer met de nieuwe ZMf-direc-

(Foto’s: Mechteld Jansen)

teur Marc Argeloo gesproken. Maar na de eerste gesprekken blijkt dat de lijn van Tjeu van Mierlo, die als een prettige gesprekpartner werd ervaren, wordt voortgezet. Schönknecht en De Reu zijn tevreden over de samenwerking met de ZMf. Valt er dan helemaal niets meer te wensen? De Reu: ‘Ik hoop dat de ZMf zo door blijft gaan en niet de weg terug gaat naar het activisme.’ Schönknecht: ‘Het zou aan te raden zijn dat de ZMf ons ook mee laat praten over hun plannen. Dan kunnen de feitelijkheden vanaf het begin juist vastgesteld worden. We zijn tenslotte samen aan het zoeken naar oplossingen.’

Bouke Kromhout van der Meer is lid van de Wantijredactie.


5

De ZMf en publieksacties

Elkaars sterke kanten benutten Een zonnepaneel op je dak plaatsen, de nacht aardedonker laten zijn, sportclubs energiezuiniger maken, lezingen organiseren. Met gerichte publieksacties wil de ZMf de samenleving duurzamer maken, en dat altijd in samenwerking met andere organisaties in Zeeland. Willem de Weert

Melissa Ernst behartigt samen met Ilse Pama bij de ZMf de publieksacties. ‘Een groot publiek bereiken kan de ZMf niet alleen. We werken met andere organisaties en groepen in Zeeland samen. Dat heeft grote voordelen. Je maakt gebruik van elkaars kennis en netwerk. We benutten elkaars sterke punten.’

Werving en publiciteit Als voorbeeld noemt Melissa Ernst hoe ‘de Nacht van de Nacht’ georganiseerd wordt: ‘Lokale groepen bedenken een evenement, bijvoorbeeld een nachtpicknick, op zoek gaan naar uilen of sterrenkijken. Die activiteiten kunnen wij niet allemaal zelf organiseren, daar heeft de ZMf gewoon de menskracht niet voor. Maar zonder coördinatie zouden het allemaal losse initiatieven blijven. Ook in de publiciteit zoeken we samenwerking. Met de special van de PZC samen met Wantij bereikten we vorig jaar in één klap 50.000 adressen.’ Op de Nacht van de Nacht kwamen toen 7.000 bezoekers af. Elly Nijs is tijdens de ‘Nacht van de Nacht’ vrijwilliger op de watertoren in Axel: ‘We hebben een goed contact met de ZMf. Als ik iets vraag of op zoek ben naar spullen bijvoorbeeld, krijg ik altijd een reac-

6


tie of word doorverwezen naar de juiste persoon. Vorig jaar had ik bijvoorbeeld uilenmaskers nodig. Daar ben ik via de ZMf aangekomen. Ze helpen ook met de website. Zonder hulp van de ZMf zou de ‘Nacht van de Nacht’ er anders uitzien.’

Het Zon Effect Een ander soort actie is: ‘Het Zon Effect’. Ilse Pama zegt: ‘We organiseren informatieavonden over zonne-energie. Dat doen we samen met Zeeuwind. Belangstellenden krijgen een aanbod. Vervolgens nemen we de zorg uit handen door de plaatsing en aansluiting te laten uitvoeren door een installatiebedrijf.’ Bij Het Zon Effect was dat vorig jaar de Saman Groep uit Zierikzee. Algemeen directeur Daniël Lodders is tevreden over de samenwerking met de ZMf: ‘Als bedrijf vraag je je af of je wel kunt samenwerken met een milieufederatie. Denkt die wel commercieel genoeg? Maar de samenwerking bevalt ons prima. We maken gebruik van elkaars sterke punten. De ZMf verzorgt de publiciteit en de marketing. Ze zijn altijd goed bereikbaar, reageren snel en hebben originele ideeën. Zelf zorgen we voor het advies en ontwerp, aanleg en onderhoud van de installaties bij de klanten thuis.’

Boer zoekt buur Een derde voorbeeld is het project ‘Boer zoekt buur’. We spreken Kees en Connie Steendijk die De Korenschoof runnen, een biologisch akkerbouwbedrijf met een boerderijwinkel in Kamperland. Op het dak van hun schuur liggen sinds twee jaar zonnepanelen, gefinancierd door mensen uit de buurt. Kees Steendijk vertelt dat hij als biologische boer regelmatig contact met de milieufederatie heeft, bijvoorbeeld over deze actie: ‘Een buur legt 250 euro in, waarvoor wij zonnepanelen aanschaffen. Als tegenprestatie krijgt de geldgever 300 euro aan waardebonnen die besteed kunnen worden aan producten uit onze boerderijwinkel of bijvoorbeeld een rondleiding. De ZMf heeft ons bij het project begeleid en voor de publiciteit gezorgd. Het project loopt nog steeds.’

Koffieautomaat Van een andere orde is de Thijs Kramerlezing die om de twee jaar in Middelburg plaatsvindt. De ZMf is initiatiefnemer en coördinator van de lezing, maar werkt ook hier met anderen samen, bijvoorbeeld met Scoop, de organisatie die recent met de Zeeuwse Bibliotheek gefuseerd is en onder de naam ZB verder gaat. Cor de

Actie ‘Boer zoekt Buur’. Er wordt geproost op de installatie van zonnepanelen in Kamperland. (Foto: PZC)

‘De ZMf denkt over zonnepanelen creatief en commercieel mee’ Daniël Lodders Jonge van ZB vertelt dat hij de medewerkers van de ZMf, die sinds dit jaar in hetzelfde gebouw werken, regelmatig bij de koffieautomaat treft ‘en dan zijn plannen zo gemaakt’. Scoop zorgde bij de vorige Thijs Kramerlezingen voor de faciliteiten. ‘Onze samenwerking gaat nu een stap verder. ZB is vanaf het begin bij de organisatie van de volgende lezing betrokken en dat bevalt uitstekend. We werken nu ook samen met de ZMf bij de Meet Ups van het VPRO-programma Tegenlicht. Daarin wordt een aflevering besproken en verder uitgediept. Vorige maand organiseerden we een avond over de gevolgen van de klimaatverandering. Dat willen we op meerdere plaatsen in Zeeland gaan doen.’


Publieksacties ZMf

Samen met

• Het Zon Effect

Zeeuwind, Saman Groep

• Nacht van de Nacht

Lokale groepen

• Boer zoekt buur

Zeeuws Agrarisch Jongeren Kontact

• Energie in de etalage

ZB, DELTA, Provincie Zeeland

• Energieservicepunt Zeeland

Zeeuwind, Het Zeeuws Klimaatfonds

• Grevelingenweek

IVN Consulentschap, Recreatieschap Grevelingen

• Thijs Kramerlezing

Provincie Zeeland, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, Stichting Zeeuws Landschap, ZB

• Tegenlicht Meet Ups

ZB, Stichting Switch, University College Roosevelt

wantij | juni 2015

7

De ZMf en het ondersteunen van actiegroepen

Van acties tegen kernenergie tot bescherm de kust In het actievoeren ligt de oorsprong van de natuuren milieubeweging. Dat begon in Zeeland met de acties om de Oosterschelde open te houden. Er volgden meer acties die eerst vooral gericht waren tegen de komst van zware en vervuilende industrie naar Zeeland. Rob Kregting

8


‘Actievoeren is nooit een doel op zich’ Tjeu van Mierlo, ZMf

Bij de viering van het vijfentwintig jarig bestaan van de ZMf in 2009 keek toenmalig directeur Tjeu van Mierlo terug: ‘Bij de oprichting zaten we midden in de natuuren milieuproblematiek. Water, bodem en lucht waren vervuild, de natuur ging hard achteruit, onze leefomgeving verslechterde. Er moest druk worden gezet, actie worden gevoerd, om deze problemen op de agenda te zetten. Een aantal problemen is in de afgelopen vijfentwintig jaar aangepakt en grotendeels opgelost. Daarbij heeft de milieufederatie in Zee land een rol gespeeld. Aanvankelijk onder druk, met actievoeren, later veel meer in overleg en in samenspraak. In de loop der jaren heeft men ons in Zeeland als gesprekspartner aanvaard.’

Surfers bij de Brouwersdam. (Foto: Loes de Jong)

Actie voor behoud Nollebos Koosje Naudts voert actie voor het behoud van het Nollebos bij Vlissingen: ‘Een aantal maanden geleden, tijdens onze handtekeningenactie, stuurde ik een mailtje naar de ZMf. Ik kreeg reactie van directeur Marc Argeloo: ‘dat de ZMf niet specifiek inzoomde op één actie, maar zich wel met thema’s als kusttoerisme bezighoudt.’ We zijn absoluut geholpen door de ZMf. Het is fijn als zo’n grote organisatie achter je staat. Wij willen het Nollebos als natuurgebied handhaven. We willen hier geen Belgische toestanden.’

Actie ‘Save Our Surfspot Brouwersdam’ Leo van der Maas en Jitske van Popering zijn verwoede surfers. ‘De Brouwersdam vormt een internationale surfhotspot. Vooral de Grevelingenzijde biedt ideale surfomstandigheden. Het is er veilig voor beginners en biedt uitdaging voor gevorderde surfers. De wind en surfoever zijn zelfs zo optimaal, dat de Brouwersdam een internationale trainings- en wedstrijdlocatie is voor surfers. Nu is precies deze locatie uitgekozen door Boskalis en Zeelenberg Architectuur om het villapark Brouwerseiland te bouwen: opgespoten eilanden met daarop een hotel en 375 dure villa’s. Er is fel protest vanuit de sur-

fers. Want door Brouwerseiland verdwijnt 700 meter surfoever en door de hoge bebouwing van Brouwerseiland valt in het gehele surfgebied de wind weg. Het protest is extra fel, omdat deze surfspot de allerlaatste locatie is aan de Brouwersdam waar nog géén vakantiepark is gebouwd. Ondanks het protest van duizenden surfers, weigeren de ontwikkelaars tot nu toe om hun plannen aan te passen. De ZMf heeft bebouwing aan de kust op provinciaal en nationaal niveau geagendeerd. Dit is erg waardevol. Wij kunnen met onze actie namelijk bij de lokale politiek duidelijk maken waarom Brouwerseiland niet past aan de Zeeuwse kust. En de ZMf vult dit aan door dit bij de provinciale politiek en via het initiatief www.beschermdekust.nl dit ook landelijk te agenderen.’

Actie tegen strandhuizen Schouwse kust Er zijn ook plannen om zestig strandhuisjes (slaaphuisjes) neer te zetten op de Schouwse kust. Hiertegen hebben Jim Sleicher en Jacques Middelhoek protest aangetekend. ‘Ons burgerinitiatief is uit boosheid ontstaan. Rijkswaterstaat heeft de stranden verpacht aan het Waterschap. Vroeger is er nooit sprake geweest van dit plan, nu ineens wel. Hoe kan dat? We hebben de ZMf benaderd. Die brengt

groepen als de onze samen. Samen sta je sterker. Ook op andere eilanden speelt dit. Daarom hebben we een petitie opgesteld die intussen al meer dan tweeduizend keer ondertekend is.’

Actie voor natuurbescherming Walcheren Tamme Seijnstra is lid van KNNV afdeling Walcheren. ‘De KNNV houdt de vinger aan de pols bij plannen op Walcheren. Waar plannen een bedreiging vormen voor de kwetsbare natuur, dienen we bezwaarschriften in en gaan we in discussie met overheidsinstanties of andere beheerders. Het gaat meestal om kleinschalige projecten. De ZMf heeft onvoldoende mogelijkheden om zo’n klein project te ondersteunen. Er is wel steun als een bepaald project vergelijkbaar is met projecten in andere regio’s en het breder aangepakt kan worden.’

Rob Kregting is lid van de Wantijredactie.


9

Zeeland verbeeld

Zee als thema ‘Licht, lucht, water en het landschap spelen al lange tijd de hoofdrol in mijn werk’, zegt Ingrid Simons. Eerst had het stedelijk landschap mijn interesse, later raakte ik ook geïnteresseerd in bossen. Daarna werd ik meer en meer geïnspireerd en geïntrigeerd door de combinatie land en lucht. In de laatste jaren is water in mijn werk gekomen, in de vorm van meren en rivieren. Nu sta ik aan de start van mijn ‘zeeënproject’. De rol van het water zal alleen maar toenemen.’ Rob Kregting

10


Lago azul. 100 x 130 cm (2012) Olieverf op linnen. Foto: Peter Cox.

Ingrid Simons (Eindhoven, 1976) heeft de laatste jaren veel geëxposeerd, zowel in Nederland als in Portugal, België en Duitsland, zowel in solo- als in groepsten toonstellingen. Ze volgde de Academie voor Kunst en Vormgeving in Den Bosch. ‘Als kind tekende ik met potlood al hele kleine, gedetailleerde koppen, vaak van roofvogels. Ik kon gewoon niet anders en kan nu nog niet zonder. Ik zou biolo gie gaan studeren. Maar het duurde niet lang of ik ging naar de Kunstacademie. Er was en is de noodzaak om een eigen vertaling, interpretatie van de wereld om me heen te geven. Voorbeelden voor mij uit verleden en heden zijn Chiam Soutine, mijn allereerste grote voorbeeld, schil

Wad II.130 x 130 cm (2015). Olieverf op linnen. Foto: Peter Cox.

ders van de Haagse School (waaronder Mauve, Roelofs, Weissenbruch), Monet, Bacon, Jongkind, Rembrandt. Maar bij voorbeeld ook fotografen en cineasten zoals Goldin, Oursler, Hitchcock en Lynch.’

Zeeland ‘De landschappen, die ik nu schilder, bestaan uit enkele basiselementen, lij nen. Bij zeelandschappen is het nog minder, enkel de horizon, slechts één horizontale lijn, de referentie naar de werkelijkheid. Daardoor is er erg veel ruimte voor de vertaling in verf. Dit is voor mij een uitdaging om uit te zoe ken in hoeverre ik die abstrahering aan

zal gaan. Zeeland speelt een erg grote rol in mijn werk. Hier komt de inspiratie van mijn eerste schilderij van de zee van daan. Ik heb in Zeeland ook mijn eerste korte film over de zee gemaakt. En aan Zeeland heb ik het idee voor het onder zoeksproject te danken. In het project wil ik de verschillende kleuren van het licht aan de kust in Nederland gaan onder zoeken. Zit hier een verschil tussen, of niet? In dit traject heb ik vier locaties gekozen, verspreid over de Nederlandse kust, die ik ga bestuderen. In Zeeland ligt er één van. Kan de locatie herkend wor den aan het schilderij, aan de kleur van het licht? Of wordt het door de verdere abstrahering een altijd ontwikkelend,

doorlopend proces? Ik wil een soort staalkaart van zeelandschappen maken, om deze verandering van licht, wellicht ter plekke, maar zeker per tijdstip op de dag en per seizoen, te onderzoeken en vast te leggen door de ogen van iemand uit deze tijd.’ Voor meer informatie: www.ingridsimons.com

Rob Kregting is lid van de Wantijredactie.


11

De ZMf en visievorming op ruimtelijke kwaliteit

Het is slim om de krachten te bundelen Leo Vorthoren is als beleidsmedewerker van de ZMf regelmatig betrokken bij het ontwikkelen van visies. Hij zegt: ‘Het ontwikkelen van visies wordt door de ZMf bij voorkeur in samenwerking met andere organisaties gedaan. Dat heeft verschillende redenen. Visie-ontwikkeling kost menskracht en geld en dat is nu eenmaal beperkt beschikbaar. Bovendien heb je zelf niet overal evenveel verstand van en moet je kennis en ervaring van elders benutten. Strategisch kan het ook slim zijn om krachten te bundelen en als één front te opereren.’ Peter Louwerse en Saskia Freericks

De ZMf coördineert de samenwerking tussen groene organisaties in Zeeland (Het Zeeuwse Landschap, Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer, Wereld Natuur Fonds, Landschapsbeheer Zeeland, IVN). De ZMf is daardoor in staat de stem van deze organisaties te bundelen en daarmee de bescherming van natuur te versterken. De ZMf is een vereniging met in totaal 26 lidorganisaties wiens belangen wij behartigen. De coördinerende rol van de ZMf vormt een brede basis om ontwikkelingen op ‘groen’ snel te kunnen signaleren en van daaruit richting Provincie en

12


werken van tien organisaties. Daarmee hebben we aantoonbare invloed tot in Den Haag.’ Van Zandbrink onderkent dat er heus wel verschillen zijn tussen natuuren milieuorganisaties. ‘Maar daar kom je meestal wel uit. Een voorbeeld hiervan is het plaatsen van windturbines. Dat heeft uiteindelijk geleid tot concentratiegebieden.’ In CDN-verband speelt ook de discussie over het Volkerak-Zoommeer voor het terugbrengen van een beperkt getij en het op termijn verzilten van deze wateren. ‘Ook bij deze visieontwikkeling waren er verschillen, maar we zijn uiteindelijk tot consensus gekomen die naar de overheden toe erg effectief is geweest’, zegt de voorzitter van de Coalitie Delta Natuurlijk.

Kustvisie andere partijen acties te kunnen initiëren of ondernemen.

Coalitie Delta Natuurlijk De Coalitie Delta Natuurlijk (CDN) is een samenwerkingsverband van tien natuuren milieuorganisaties in de Delta, dus inclusief Brabant en Zuid-Holland, waarin de ZMf deelneemt. De CDN streeft naar een ecologisch gezonde en veerkrachtige Delta. Wouter van Zandbrink is voorzitter van de CDN. Ook hij benadrukt het belang van een gezamenlijke visieontwikkeling: ‘Je benut de deskundigheid en de net-

Het ontwikkelen van de Kustvisie is in CDN-verband uitgevoerd. Wouter van Zandbrink herinnert zich nog goed dat de bouw van een zogenaamd ‘Ecohotel’ de aanleiding was. ‘Dit bleek een recreatiepark te worden met 72 strandvilla’s in een ongerepte, natte duinvallei. Dat was aanleiding om in actie te komen. Het voordeel is dat we elkaar als CDN-organisaties kennen. Bovendien waren de verschillen in zienswijze bij dit thema klein en kon een snel traject doorlopen worden. ‘Maar ik moet ook zeker de redactie van Wantij een compliment geven,’ vervolgt Wouter van Zandbrink. ‘Het themanummer Recreatieve wildgroei aan de kust van decem-

‘Natuurmonumenten en ZMf vonden elkaar snel op dit thema’ Hanneke Mesters over de Kustvisie

Kust bij Domburg. (Foto: Loes de Jong)

ber 2014 heeft enorm veel publiciteit gekregen. Dat heeft al geleid tot beleidsvoornemens in de collegeprogramma’s van de Provinciale Staten in Zeeland en Zuid-Holland!’ Een van de partners waarmee de Kustvisie wordt ontwikkeld, is Natuurmonumenten. Hanneke Mesters van Natuurmonumenten: ‘Bij de Kustvisie waren er diverse signalen over de vele bouwprojecten die in veel kustgemeentes op stapel staan. Mensen van verschillende natuuren milieuorganisaties, waaronder Natuurmonumenten en ZMf, vonden elkaar snel op dit thema. Er kwam geld beschikbaar en op basis van input van alle betrokkenen werd een rapportage opgesteld. Door de grote mate van eensgezindheid tussen de samenwerkende partijen is in een half jaar tijd begin september de Kustvisie gepubliceerd.’

Bescherm de kust Leo Vorthoren voegt toe: ‘Sinds 2013 kwamen de grootschalige recreatieve ontwikkelingen door heel Zeeland ineens in een stroomversnelling. De ZMf zat daar steeds bovenop, maar doordat deze ontwikkelingen op verschillende locaties in Zeeland plaatsvonden en we daarbij steeds weer met andere partijen samenwerkten, was het moeilijk om een vuist te maken. Bij de bouw van huisjes op het Sophiastrand bijvoorbeeld, trokken we op met het Zeeuwse Landschap, bij de ontwikkelingen rondom het Greve-

lingenmeer met NLGO en de Natuur- en Vogelwacht Schouwen-Duiveland, bij de ontwikkelingen aan de Veerse Dam met Staatsbosbeheer. Vorig jaar heb ik de verschillende bouwprojecten op een rij gezet en een notitie opgesteld met de oproep om gezamenlijk tegen kustverrommeling op te trekken. De kustontwikkelingen zijn inmiddels zo grootschalig geworden, dat iedere organisatie er een keer mee te maken krijgt. We zijn nu gestart met de ‘Bescherm de kust’-campagne waarbij we samen met zes organisaties optrekken. Daarbij benoemen we niet meer de individuele ontwikkelingen maar juist het totaalbeeld. Door samen op te trekken, reiken onze stem en invloed véél verder.’

‘We hebben aantoonbare invloed tot in Den Haag’ Wouter van Zandbrink

Coördinatieoverleg In het tweemaandelijkse Coördinatieoverleg, waarin onder voorzitterschap van de ZMf de professionele Zeeuwse natuurorganisaties vertegenwoordigd zijn, worden alle belangrijke binnendijkse ontwikkelingen in Zeeland doorgenomen. Het gaat met name over beleidsbeïnvloeding richting Provincie of Waterschap. Door onderlinge kruisbestuiving ontstaan soms nieuwe ideeën, die bij voorkeur tot een gezamenlijke visie leiden.

Peter Louwerse is lid van de Wantijredactie. Saskia Freericks is communicatie coördinator bij de ZMf.

Hanneke Mesters, Natuurmonumenten.

Wouter van Zandbrink, Coalitie Delta Natuurlijk.


13

De ZMf en het stimuleren van een duurzaam bedrijfsleven

Samen aan tafel, maar niet meer bij de Raad van State Welk bedrijf vragen we naar de contacten met de ZMf en hoe het omgaat met duurzaamheid? Het wordt ICL-IP Terneuzen. De naam zal niet iedereen bekend voorkomen, maar dat ligt misschien anders bij de naam die het bedrijf tot 2005 voerde: Broomchemie. Vroeger bekend of ook wel berucht vanwege al dan niet vermeende lozingen op de Schelde en de milieubelastende vlamvertragers. Gerda Spaander

Maar nu door de ZMf aanbevolen als een bedrijf dat beslist op de goede weg is. Overigens stinkt het er wel eens, maar dat komt door de naastgelegen waterzuivering. De huidige naam staat voor Israël Chemicals Ltd. (de naam van het moederbedrijf) Industrial Products. Want de grondstof komt uit de Israëlische Dode Zee, die vol broomhoudend zout zit.

Gespannen verhouding We spreken met Edie Engels, Managing Director of algemeen directeur. ‘Hoe we de ZMf vroeger tegenkwamen? Dat was vooral bij de Raad van State, als de ZMf met name bezwaar maakte tegen onze emissies of nieuwe producten. We hadden een gespannen verhouding met de ZMf en andere non-gouvernementele organisaties. Maar nu zijn we zelf veel opener, we hebben niets te verbergen, en we zijn trots op wat we doen. Tegenwoordig zitten we op een andere manier samen aan tafel, al denkt de ZMf nog steeds iets anders over onze portfolio dan wij zelf. We zitten samen in het overleg Vitaal Sloegebied en Kanaalzone, nemen deel aan masterclasses waar ook de ZMf bij betrokken is, evenals het onderzoek van CE-Delft naar een duurzame toekomst van de Zeeuwse havens en industrie. We worden hierdoor geprikkeld anders tegen zaken aan te kijken. De ZMf doet soms nuttige suggesties op het gebied van

14


nieuwe maatschappelijke ontwikkelingen zoals de circulaire economie. ‘

Recycling Je kunt tegen het gebruik van broom heel verschillend aan kijken. Edie Engels herinnert zich een bezoek van Greenpeace, die wilde al het industriële broom liefst de wereld uit hebben. ‘Maar weet je dat er meer broomzouten vanuit de Alpen onze kant op komen dan uit de industrie?’ In ieder geval doet het bedrijf er thans veel aan om zinvolle producten te maken, het energieverbruik te beperken en uitstoot naar lucht en water zoveel mogelijk te voorkomen. En om broom terug te winnen als het product afval is geworden. Engels: ‘Dat doen we niet omdat broom een schaarse grondstof is. Met het zout in de Dode Zee kunnen we nog duizenden jaren vooruit. Het is niet wettelijk verplicht. In deze recycling investeerden we zo’n 25 miljoen euro, dat verdienen we voorlopig niet terug. Maar we vinden het onze maatschappelijke verantwoordelijkheid om onze afnemers de mogelijkheid te geven hun reststromen weer nuttig aan te wenden.’

Opslag duurzame energie ICL kijkt vooruit. Het zag er naar uit dat de broomhoudende vlamvertrager HBCD in 2015 verboden zou worden. Daar heeft Engels niet op gewacht. ‘Samen met DOW

Edie Engels. (Foto: Gerda Spaander)

‘We worden geprikkeld anders tegen zaken aan te kijken’ Edie Engels

zijn we gaan werken aan een vervanger. We hebben een nieuwe vlamvertrager ontwikkeld die in alle opzichten beter is, die afvalvrij geproduceerd kan worden en met water als oplosmiddel. Het verbod is uitgesteld, maar wij produceren het nieuwe product, en in Israël gaan ze dat ook doen.’ En dan zijn er de ‘flow-cells’, zo geheten naar hun vloeibare inhoud. Engels: ‘ICL heeft deze batterijen in Terneuzen ontwikkeld, omdat er bij de opwekking van duurzame energie behoefte is aan opslag. Energieopwekking door windmolens en zonnepanelen is niet goed te plannen, zoals dat in energiecentrales wel het geval

is. Om te voorkomen dat er veel onnodige reservecapaciteit achter de hand wordt gehouden, moet de energie opgeslagen kunnen worden. In deze flow-cells kan dat in grote hoeveelheden. En ze gaan tot twintig jaar mee. Als het ons lukt de levensduur langer te maken, doen we dat. De gebruikte stoffen winnen we aan het einde van hun levenscyclus uiteindelijk terug.’ We lopen nog even door de laboratoria waar de nieuwe producten worden ontwikkeld. ‘We zijn een flexibel bedrijf, en als we denken dat we een zinvol product kunnen ontwikkelen, is de kans groot dat we het ook kunnen realiseren. ‘

Frisse denker Het klinkt allemaal mooi, maar is het echt zo positief? Tjeu van Mierlo noemt desgevraagd Edie Engels een frisse denker, die niet voor de show naar duurzaamheid streeft. Dat blijkt ook uit zijn rol als voorzitter van het overleg Vitaal Sloegebied en Kanaalzone, en het feit dat hij ook andere bedrijven de duurzame kant uit duwt. ‘We hebben gezamenlijke uitgangspunten en werken constructief samen.’

Gerda Spaander is lid van de Wantijredactie.

Locatie van ICL langs het Kanaal van Gent naar Terneuzen. (Foto: ICL)

Edie Engels. (Foto: ICL)

wantij | juni 2015

15

De ZMf en de relatie met de chemische industrie

Van argwaan naar vertrouwen Chemie en milieu: water en vuur? Een bedrijf als Dow Benelux had het in het verleden regelmatig aan de stok met de ZMf. Dat kon hoog oplopen tot aan de rechtbank toe. Hoe gaan deze ‘natuurlijke vijanden’ tegenwoordig met elkaar om? We vragen het aan Frans Kempenaars, eerst werkzaam bij Dow Benelux en tegenwoordig directeur van Trinseo Netherlands, een chemisch bedrijf dat op het terrein van Dow in Terneuzen gevestigd is. Willem de Weert

Op een kast in zijn werkkamer staat een rij met potjes gevuld met plastic korreltjes in alle kleuren van de regenboog. Het zijn monsters van de halfproducten die Trinseo maakt voor de auto- en witgoedfabrikanten en de verpakkingsindustrie. Daarnaast fabriceert het latex voor de papier- en tapijtindustrie. Kempenaars heeft tijdens het interview twee petten op. Hij is ook voorzitter van Portiz, de vertegenwoordiger van de haven- en industriebedrijven in het Sloegebied en de Kanaalzone.

‘Het zou jammer zijn als we door bezuinigingen straks geen gesprekspartner meer hebben’ Frans Kempenaars

16


Opgeheven vingertje Frans Kempenaars windt er geen doekjes om: ‘We beleefden vorige eeuw de milieufederatie als lastig, onredelijk in onze ogen. De ZMf maakte bezwaar tegen allerlei projecten waar de chemische industrie mee bezig was. Steeds weer dat opgeheven vingertje bij een vergunningsaanvraag. De industrie en de milieufederatie lagen mijlenver uit elkaar. We konden absoluut niet door één deur. Er was veel argwaan bij beide partijen. We hielden afstand, zagen elkaar als gevaarlijk, zochten de confrontatie. Aan het einde van de rit waren er twee verliezers, want een compromis is voor geen van beide partijen ideaal. In plaats van een win-win was er een loose-loose situatie.’

Milieuconvenanten Zo’n tien jaar geleden kwam de ommekeer. Kempenaars was intussen bij Dow directeur veiligheid, gezondheid en milieu geworden. Hij vertelt: ‘Er kwamen vrijwillige milieuconvenanten, afspraken tussen bedrijven en de overheid. De ZMf zat er bovenop, wilde de convenanten en het toezicht erop zo scherp mogelijk krijgen. In die tijd is volgens mij de kiem gelegd voor het model waar we nu mee werken. Bij de chemische industrie was intussen ook wat

veranderd. De tijd van de jaren zestig en zeventig dat er chemicaliën door de goot gespoeld werden, was voorbij. Het milieubewustzijn was sterk gegroeid. We sloten ons aan bij Responsible Care, een charter waarin de chemische industrie zich wereldwijd verplicht op een verantwoorde manier met het milieu om te gaan.’

Overeenkomsten De chemische industrie en de ZMf groeiden langzaam van een conflict- naar een consensusmodel. Kempenaars: ‘Beide partijen realiseerden zich dat met samenwerken meer te bereiken is. Dat je je niet op tegenstellingen, maar op overeenkomsten moet richten, bijvoorbeeld over veilig en schoon werken. Dan kun je resultaten boeken. De contacten met de milieufederatie intensiveerden en werden persoonlijker. Het gebrek aan vertrouwen en de scepsis die er over en weer waren, verdwenen. We doen tegenwoordig ons best om elkaar te begrijpen. Er zijn reguliere vergaderingen tussen de industrie en de ZMf, vaak op een informele manier en op basis van vertrouwen. Natuurlijk blijven er verschillen. Wij hebben onze bedrijfsbelangen. De ZMf heeft haar eigen belang en een achterban met vogels van verschillende pluimage. Dat begrijpen en respecteren we.’

ZMf als partner

Handschoen

Eind vorig jaar kwam de verbeterde verstandhouding tussen de industrie en de ZMf opvallend voor het voetlicht. De Brabants-Zeeuwse Werkgeversvereniging (BZW) deed samen met Portiz een appèl op het Provinciebestuur toen de subsidie van de ZMf fors werd teruggebracht. Kempenaars: ‘Wij zagen dat het bestaan van de ZMf in gevaar kwam. Er was tien jaar nodig geweest om vertrouwen op te bouwen. Wij hebben vanuit ons perspectief het belang van het bestaan van de ZMf voor de provincie benadrukt. Wij zien de milieufederatie tegenwoordig als een partner waar we mee samenwerken om milieuresultaten te boeken. Het zou jammer zijn als we door de bezuinigingen straks geen gesprekspartner meer hebben.’

Enkele jaren geleden zijn de milieuconvenanten afgelopen. Van overheidswege gebeurde er daarna niets structureels meer. Maar in Zeeland ligt dat anders. De ZMf vroeg aan de BZW en Portiz: ‘Willen jullie met ons een Zeeuws bedrijfsmilieuplan maken?’ Kempenaars zegt dat daar intern over gediscussieerd is. De uitkomst was dat de industrie de handschoen oppakt. ‘We willen dat doen met het oog op een goede balans tussen milieu en economie in Zeeland. Een gespecialiseerd bureau is bezig met de verkenning. Het is bij mijn weten uniek dat zo’n plan op eigen initiatief gemaakt wordt en niet door de overheid opgelegd. Op die samenwerking mogen we in Zeeland trots zijn. ’

Medewerkers van Tricheo maken op een vrijwilligersdag het strand schoon. (Foto: Tanja Beumer)

Frans Kempenaars. (Foto: Tanja Beumer)


ZMf adviserend lid SER-Zeeland De ZMf is als adviserend lid toegetreden tot de SER-Zeeland. Deze raad adviseert voornamelijk de provinciale overheid over sociaaleconomische vraagstukken zoals mobiliteit, toerisme en duurzame energie. De leden van de SER zijn verte genwoordigers van het bedrijfsleven en de vakbonden. Adviseurs zijn de Vereni ging van Zeeuwse Gemeenten en dus nu ook de ZMf, die vertegenwoordigd wordt in de persoon van Tjeu van Mierlo.

Constructieve bijdrage Voorzitter van de SER Luit Ezinga zegt desgevraagd dat de advie zen van de ZMf welkom zijn: ‘De ZMf levert - zeker de laatste jaren een constructieve bijdrage aan de Zeeuwse samenleving en heeft een hel dere visie op milieuzaken die in Zeeland spelen, natuurlijk vanuit haar doelstel ling. Ook heeft de ZMf kennis van zaken over bijvoorbeeld de circulaire en bio based economie die in de adviezen over sociaaleconomische vraagstukken bruik baar kunnen zijn.’


17

Natuurlijk

Overleven als gemeenschappelijk doel De drang tot overleven is een oer gegeven, dagelijks zet elk wezen op aarde zich in er de volgende dag ook nog te zijn. Noem het een gemeen schappelijk doel, dat individueel of samen nagestreefd wordt. De symbiose van ongelijksoortige organismen is een ultiem voorbeeld van samenwerken. Harry Raad

In de biologieboekjes wordt de term symbiose uitgelegd als ‘samenwerken tot wederzijds voordeel’. Beide partijen zijn elkaar van dienst voor het in stand houden van de actuele levensfuncties. We nemen altijd maar aan dat daar ver der niet bewust over wordt nagedacht. Symbiose vindt in de natuur op velerlei wijze plaats. Talloze organismen hebben ermee te maken, en niet in de laatste plaats, wij mensen. Dat zit hem vooral in het onzichtbare, met inschakeling van allerlei micro-organismen.

Bodem In dit korte bestek is de symbiose van zwarte els en een stikstofbacterie een voorbeeld. Boomwortels en bacterie maken contact met elkaar in de bodem en wisselen het nodige uit. De boom krijgt stikstof en de bacterie ontvangt voedsel in de vorm van suikers. Van die samenwer

18


Symbioseknolletje els (Foto: Harry Raad)

king zien we niets. Het geheim wordt pas blootgelegd als we in de bodem wortels opgraven. Wortels van circa een halve centimeter dik tonen symbioseknolletjes van hooguit een paar centimeter in door snee. Het knolletje laat zich ontleden als een kluwen verdikte ‘worteltjes’.

Niet alleen Wie denkt dat daarmee het geheim van de bodem is ontrafeld, komt bedrogen uit. Allerlei planten, en vooral bomen, zoeken contact met bodemorganismen om samen beider leven te veraangena men. Zo is er ook een hele groep schim mels actief in die rol. Zeker op arme bodems zijn hun eigenschappen onmis baar. Het blijkt helaas dat de huidige stikstofdepositie hierbij zwaar roet in het eten gooit. Vele zogenaamde mycor rhizaschimmels functioneren niet meer optimaal; wat heet, ze zijn gewoon niet

meer te vinden. Paddenstoelenkenners signaleren het wegebben van die vitali teit bovengronds. De relatie tussen de bomen en deze schimmels wordt geluk kig als een belangrijk gegeven onderkend nu ook de vitaliteit van bos en natuur in het geding is. In het kader van de nati onale Programmatische Aanpak Stikstof wordt aan oplossingen gewerkt. Hebben die schimmels ook last van de stikstof uit de knolletjes van els en bacte rie? Zover zal het in de natuur niet gaan, tenslotte moet de els ook zijn mycor rhizaschimmels te vriend houden. Die meervoudige samenwerking legt hem overigens geen windeieren, het gaat met deze boom nog steeds prima.

Harry Raad is actief in de KNNV afdeling Bevelanden

Berichten van de ZMf Bescherm de kust! De publieke steun voor de campagne ‘Bescherm de kust!’ is overweldigend. Snel na de start van de campagne hebben bijna drieduizend mensen hun steun betuigd via de website. De ZMf heeft samen met vijf natuurorganisaties in Zeeland en Zuid-Holland (Natuurmonumenten, Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland, Het Zuid-Hollands Landschap, Het Zeeuwse Landschap en Stichting Duinbehoud) de campagne gelanceerd. De organisaties maken zich grote zorgen over de groei aan recreatieve

bouwprojecten waardoor het Zeeuwse en Zuid-Hollandse kustlandschap worden aangetast. Zij willen dat er op korte termijn een gebiedsbrede visie op kustbebouwing komt met bindende afspraken. Ook vragen zij de kustgemeenten pas op de plaats te maken met nieuwe bouwplannen, totdat die visie er is. Voorafgaand aan deze campagne hebben de zes organisaties een analyse gemaakt van de ontwikkelingen langs de kust van Zeeland en Zuid-Holland. Deze notitie heeft aan de basis gestaan van de campagne en is te vinden op www.beschermdekust.nl.

Hoe klimaatneutraal wil jij worden? Het Energieservicepunt Zeeland organiseert op donderdagavond 26 november 2015 een infor matieavond in Middelburg over klimaatneutraal leven. Tijdens de avond worden diverse korte presentaties gehouden over een energievriendelijke en bewuste levensstijl. Onderwerpen die aan bod komen, zijn energiebespa ring, elektrisch rijden, verduur zamen van groene monumenten, zonne-energie en duurzaam eten. Aanmelden en meer informatie via www.zmf.nl

Zorgen om groei bio-industrie De ZMf maakt zich zorgen over de uitbreiding van bestaande intensieve veehouderijen. De afgelopen periode hebben zeker vijf bedrijven uitbreidingsplannen ingediend. De ZMf heeft tegen een aantal aanvragen zienswijzen inge diend. Volgens de ZMf gaat het niet alleen om uitbreidin gen die het landschap aantasten, maar met name ook om

bedrijfsvergrotingen die de gezondheid van omwonenden kunnen schaden door bijvoorbeeld stank en de uitstoot van fijnstof. De ZMf roept de Zeeuwse gemeenten op om deze aanvragen kritischer te beoordelen en volgt deze ontwikke ling ondertussen op de voet.

advertentie

U een kans… Zij een kans De Nationale Postcode Loterij is de grootste goededoelenloterij van Nederland. Sinds 1989 is ruim 4,4 miljard euro geschonken aan 92 organisaties die zich inzetten voor de bescherming van mens en natuur. Met de bijdrage van de loterij kunnen De Natuur- en Milieufederaties zich in de 12 provincies voor natuur, milieu en landschap inzetten. Waardoor bijvoorbeeld zeldzame dagvlinders kunnen blijven bestaan.

Meedoen is eenvoudig,

21887 Adv_Nat&MilFed_210x143 AvS.indd 1

Foto: Lars Soerink/FN

bel 0900 300 1500 (€ 0,50 per gesprek) of ga naar www.postcodeloterij.nl Voor € 12,75 per lot speelt u al mee. Alvast hartelijk dank voor uw deelname.

wantij | november 2015 16-10-15 13:28 19

DE VOETAFDRUK

Wies Saman. (Foto: Gerda Spaander)

Werkgeversvoorman Wies Saman: ‘Technologie helpt op weg naar duurzaamheid’ De secretaris van de Brabants-Zeeuwse Werkgevers vereniging (BZW) Wies Saman gaat, na ruim dertig jaar BZW, eind dit jaar met pensioen. Een mooie aanleiding om zijn voetafdruk te meten. En om hem te vragen naar zijn visie op de ZMf, duurzaamheid en de toekomst van de wereld.

7,4 ha Test zelf je voetafdruk Eerlijke voetafdruk mondiaal 1,8 ha. Gem. voetafdruk mondiaal 2,7 ha. Gem. voetafdruk Nederlander 6,3 ha. www.voetafdruk.nl

Gerda Spaander

Samans voetafdruk blijkt een flinke. Dat komt vooral door zijn privé-autokilometers, de vakanties en zijn twee huizen. Twee huizen? ‘Twee jaar geleden wees een kennis me op een project in Amsterdam, waar een aantal huizen zeer energiezuinig was verbouwd. Met kinderen in Amsterdam en Utrecht én volop cultuur bij de hand (Paul Simon in de Ziggo Dome), leek het mij en mijn partner een mooie aanvulling op wonen in Bergen op Zoom. Dáárheen verhuisden we een paar jaar geleden vanuit Terneuzen, omdat ik bij het ouder worden liever woon in een plaats met een station.’ Dus toch niet alleen de auto? ‘Nee, in Amsterdam nemen we vooral de tram, want een auto is in zo’n stad alleen maar onhandig.’ Maar in huize Saman zijn vooralsnog wel twee auto’s. Eén voor het werk, een kleinere voor privé. Dat gaat volgend jaar veranderen, dan is één auto genoeg. En af en toe de trein.

Econoom Regelmatig komt de econoom in Saman naar boven bij het beoordelen van produc-

20


ten. ‘Ik koop apparaten met energielabel A, tenzij het prijsverschil met een B-label erg groot zou zijn. En zonnepanelen, die zijn vooralsnog niet rendabel, d.w.z. zonder subsidie niet concurrerend. Autorijden is niet duurder dan reizen per trein, vooral niet als je met meerdere personen in de auto zit. Bovendien is reizen per trein voor mij alleen interessant als vertrek- en bestemmingslocatie dicht bij een station liggen.’ De voetafdruk van Wies Saman komt uit op een bovengemiddelde 7,4 ha.

Circulaire economie De hoogte van zijn voetafdruk brengt Saman tot een bespiegeling over de westerse manier van leven. ‘Ja, het is een kwestie van welvaart. Maar inderdaad, wie zijn wij dat we anderen onthouden wat wij hebben? Misschien kan het straks niet meer, als grondstoffen opraken, misschien leidt het tot conflicten, om niet te zeggen oorlogen. Maar ik ga er van uit dat de technologische ontwikkelingen naar een circulaire economie leiden, al zal dat tijd nodig hebben. We zullen de fossiele brandstoffen nog wel een tijdje nodig hebben, maar hoe

eerder we er niet meer van afhankelijk zijn, hoe beter. En de houding van mensen is ook belangrijk. We zullen keuzes moeten maken, en dat gebeurt ook al, er is een verschuiving van kopen naar delen.’

Stappen Nog even over de contacten van het bedrijfsleven met de ZMf. Die waren in Samans eerste jaren bij de BZW, zo’n 30 jaar geleden, heel anders dan nu. ‘Bedrijfsleven en milieubeweging stonden toen tegenover elkaar. Maar van beide kanten zijn er stappen gezet. De milieubeweging is professioneler geworden en de bedrijven zijn milieumaatregelen gaan nemen. In ieder geval hebben we nu een vruchtbare samenwerking, en we werken met ondersteuning van onderzoeksbureau CE-Delft aan een gezamenlijke visie op een duurzame toekomst van de Zeeuwse havens en industrie.’ Al zal Saman dat binnenkort vanaf de zijlijn volgen.

Gerda Spaander is lid van de Wantijredactie.

NOVEMBER 2015 nummer 128 jaargang 32 nr. 3. De ZMf werkt samen

Recommend Documents