Notitie inzake integriteit van bestuur Nederlandse Antillen t.b.v. het ministerieel overleg inzake integriteit d.d. 3-11-03.
Algemeen Deze notitie is bedoeld om inzicht te verschaffen in de stand van zaken van de activiteiten van de landsoverheid op het gebied van integriteit. De notitie sluit aan op de rapportage inzake integriteit die op 4 april 2003 in de Rijksministerraad aan de orde is geweest. De regering Godett heeft in haar regeeraccoord (juli 2003) als beleidsuitgangspunt aangegeven “Afronden van het beleid op het gebied van integriteit van zowel ambtenaren, als overheidsdienaren, bestuurders, semi-overheidsdiensten en andere instellingen die zowel een directe of indirecte relatie hebben”. Voorts is een basis van het integriteitsbeleid van de Nederlandse Antillen gelegen in het rapport Konfiansa (1999). Door de Directie Bestuurlijke en Constitutionele Zaken zijn in 2003 presentaties inzake het thema integriteit verzorgd voor de Raad van Ministers, de Staten en de sociale partners. Als doelgroepen van het integriteitsbeleid zijn benoemd: Ø Ø Ø Ø Ø
Bestuurders Ambtenaren Burgers Politieke partijen Private sector
Juridisch kader De volgende regelingen zijn in concept vorm gereed en bevinden zich in het besluitvormingstraject: Politieke partijen: * Landsverordening houdende regels inzake de registratie en de financiën van politieke partijen (Landsverordening politieke partijen). Dit concept heeft als doel een wettelijke eis te stellen ten aanzien van de organisatievorm van politieke partijen, alsmede wettelijke regels te stellen aangaande de financiën van politieke partijen. Bestuurders: * Regeling civielrechtelijke aansprakelijkheid van bestuurders. 1
In dit concept wordt het aansprakelijk stellen van politieke bestuurders voor onrechtmatige in naam van de overheid gedane uitgaven. Deze aansprakelijkheid komt te staan naast de reeds bestaande strafrechtelijke aansprakelijkheid. * Landsverordening integriteitbevordering gezagdragers Land (financial disclosure & voorkoming belangenverstrengeling). Dit concept heeft als doel openheid te verschaffen in de financiële positie en belangen van Landsbestuurders teneinde onrechtmatige verrijking tijdens de ambtstermijn te voorkomen. Ambtenaren: * Ethische beginselen landsambtenaren. Met deze regeling wordt beoogd de bestaande regels voor ambtenaren meer duidelijk, toegankelijk en integraal weer te geven. * Landsverordening tot wijziging van de landsverordening materieel ambtenarenrecht (regeling nevenwerkzaamheden en geschenken). Deze wijziging van de LMA stelt nadere grenzen aan de mogelijk door ambtenaren uit te voeren nevenwerkzaamheden alsook de van derden door ambtenaren aan te nemen geschenken. * Regelgeving ter bevordering van de integriteit van landsambtenaren (vertrouwenspersoon). Middels dit ontwerp wordt beoogd de functie van vertrouwenspersoon inzake integriteitkwesties binnen de Antilliaanse overheidsorganisatie te introduceren. Overheid: * Landsverordening Ombudsman. Teneinde de burger een aanvullende bescherming te geven tegen onrechtmatig, doch niet evident onwetmatig, handelen van de overheid wordt beoogd om middels deze regeling het instituut ombudsman in het leven te roepen.
Awareness Program/ Projectteam Integriteit BCZ/ Projectteam Integriteit. Financiering: Nederlandse samenwerkingsmiddelen/ begroting Landsregering. Looptijd: tot medio 2004. De stand van zaken m.b.t. de onderdelen van het project integriteit/awareness & trainingsprogram is als volgt: * Nulmeting. Men is begonnen met de uitvoering van een nulmeting op het gebied van integriteit. Door het projectteam is een lijst indicatoren (meetpunten) opgesteld die in ieder geval aan het begin en het einde van het traject zal worden ingevuld. Dit gebeurt middels een 2
vragenlijst die is uitgezet bij alle leidinggevenden van de Landsoverheid. * Communicatietraject. Een TOR is door het projectteam opgesteld. De gunningsprocedure loopt. In het plan zit de vervaardiging van een algemene brochure ‘wat is integriteit’ alsmede een brochure die meer in de diepte zal gaan. Daarnaast zal gebruik gemaakt worden van diverse media om te communiceren over het thema. Voorts is het idee om 1 x per maand een nieuwsbrief uit te brengen. Al het schriftelijke materiaal zal in principe in het Nederlands, het Papiamentu en het Engels worden vervaardigd. * Website. Als apart onderdeel van het communicatietraject zal een website integriteit worden gemaakt. De bedoeling is om de website bij een breed publiek onder de aandacht te brengen via de communicatiemiddelen. De website moet algemene informatie en verwijzingen geven over integriteitbeleid, alsmede informatie over de stand van zaken m.b.t. de uitvoering hiervan bij de landsoverheid. De bouw van de website zal worden uitbesteed zodra het communicatieplan klaar is. Het beheer van de website zal gedurende de looptijd van het project bij de SOAB liggen. Het is de bedoeling dat de website op enig moment wordt geïntegreerd in de website van de Landsoverheid. Afstemming hierover vindt reeds plaats. * Trainingen bestuurders & ambtenaren. TOR is gereed; gunningprocedure loopt; trainingen zullen naar verwachting begin 2004 van start gaan. Voor alle leidinggevenden binnen het overheidsapparaat alsmede alle ambtenaren is het de bedoeling dat in groepen van 20 personen een eendaagse workshop worden gehouden over “Integriteit”. Tijdens deze workshops zal tevens materiaal worden uitgereikt. De training zal op alle eilanden gehouden worden voor de landsambtenaren. * Kwetsbare functies. Onderdeel van het project betreft onderzoek naar de kwetsbare functies binnen de overheid alsmede het aangeven c.q. uitvoeren van maatregelen die potentiële problemen voorkomen. Dit onderdeel is nog niet nader uitgewerkt en staat gepland voor een iets later stadium. * Training vertrouwenspersonen. Het is de bedoeling om voor de personen die binnen de overheid te zijner tijd de functie van vertrouwenspersoon gaan vervullen, een training te verzorgen waarbij wordt ingegaan op de taak van de vertrouwenspersoon en materiaal wordt aangereikt om de functie inhoud te geven. Met de uitvoering van dit onderdeel is afhankelijk van het verloop van het ten grondslag liggende wetgevingstraject. * Training Back-uppers/ duurzaamheid. Als een maatregel om de duurzaamheid van het traject integriteit te vergroten is het concept “back-uppers’ bedacht. Dit zijn contactpersonen binnen de overheid die middels een training een diepere kennis van het integriteitbeleid meekrijgen. Deze personen dienen vervolgens te zorgen voor kennisvermeerdering binnen de organisatie en kunnen ook als vraagbaak fungeren. 3
De uitvoering van dit onderdeel staat gepland nadat de algemene trainingen zijn gegeven; de exacte invulling zal mede worden bepaald aan de hand van de ervaringen van ambtenaren en leidinggevenden. Daarnaast zal ook op andere wijzen middels aanvullend c.q. flankerend beleid de duurzaamheid van het traject verzekerd dienen te worden.
Operational audits & integriteitsonderzoeken. * Overheidsbedrijven: Een door de Raad van Ministers goedgekeurde beleidsnotitie vormt de basis voor de operational audits die uitgevoerd (zullen) worden bij de aan de overheid gelieerde bedrijven. Een operational audit is in dit verband breder dan een integriteitsaudit, en richt zich op de gehele bedrijfsvoering. De landsregering heeft in de eerste helft van 2003 een brief gezonden en overleg gevoerd met de eilandgebieden, ten einde hen uitdrukkelijk te betrekken bij en uit te nodigen tot het voeren van een concordant beleid t.a.v. de overheidsbedrijven. Momenteel is de stand van zaken als volgt: - Post NV: operational audit afgerond - UTS: operational audit in uitvoering - Gebe: operational audit in uitvoering - Winair: operational audit in voorbereiding * Corporate Governance richtlijnen. Met de opstelling van deze richtlijnen, die goed beheer en bestuur tot doel hebben, zal op korte termijn een aanvang worden gemaakt. Een concept beleidsnotitie inzake Corporate Governance voor de private sector is opgesteld. * De integriteitsonderzoeken die een aantal jaren geleden hebben plaatsgevonden bij de politie, het gevangeniswezen en de douane zijn afgerond. * Integriteitsaudits Bezien wordt hoe en op welke wijze het instrument ‘integriteitsaudit’ ingezet kan worden om het functioneren van het overheidsapparaat te verbeteren. Hierbij dienen de raakvlakken met de trajecten “kwetsbare functies en operational audits” in kaart te worden gebracht. Indien samenwerking binnen het Koninkrijk op het terrein van de integriteitsaudits nodig blijkt, zal dit door de Nederlandse Antillen worden aangegeven.
Eilandgebieden. 4
In augustus 2003 is (ambtelijk) een uitgebreid memo inzake de stand van zaken m.b.t. het integrale thema integriteit naar alle eilandgebieden gezonden, ter informatie, inzicht en lering. Een aantal eilandgebieden is op bepaalde onderdelen bezig met integriteitsbeleid. Gelet op de taak van de Landsoverheid in het kader van het openbaar bestuur, ondersteunt het Land de eilandgebieden in dergelijke initiatieven. Het eerder beschreven traject Integriteit gaat uit van de Landsoverheid en is uitsluitend bedoeld voor Landsambtenaren. Deze groep ambtenaren zijn verspreid over alle eilanden. Aangegeven is dat het project zal aansluiten bij reeds bestaande activiteiten op de eilandgebieden en dat de resultaten van het project ook ten goede zullen komen van de eilandgebieden. BCZ heeft de eilandgebieden voorgesteld om in de jaarplannen Bestuurlijke Ontwikkeling voor 2004 een eigen eilandelijk traject integriteit op te nemen. Een eilandgebied heeft dan de mogelijkheid om op basis van de bij het Land opgedane ervaringen en de eigen wensen een op maat gesneden pakket ‘integriteitsbeleid’ te verwezenlijken. Daarbij kan gedacht worden aan trainingen, ondersteuning bij diverse gedragscodes, inventarisatie kwetsbare functies, uitwerken regelgeving etc. Het is overigens de bedoeling de eilandelijke coördinatoren te laten meedraaien in de trainingen voor de Landsoverheid, mede ter voorbereiding op het in kaart brengen van de behoeften van het betreffende eilandgebied.
Inventarisatie van de werking van het integriteitsbeleid De nulmeting die op dit moment wordt uitgevoerd zal naar verwachting binnen een maand gereed zijn. Middels dit onderzoek zal op dat moment informatie beschikbaar zijn over de huidige stand van zaken op het gebied van integriteit. Zoals uit de stand van zaken van het integriteitbeleid blijkt, zal op korte en middellange termijn een groot deel van het integriteitbeleid van de Nederlandse Antillen worden gerealiseerd dan wel tot uitvoering komen. Dit betekent dat het reëel is te veronderstellen dat de werking hiervan binnen 1 a 2 jaar op een nuttige manier geïnventariseerd kan worden. Het ligt voor de hand hierbij uit te gaan van de lijnen en indicatoren waarlangs de nulmeting wordt verricht.
BCZ/28-10-03 †
5
