Nota Stimulering Acute Zorghulpverlening
Haaksbergen
Haaksbergen Mei 2007
1
Inhoudsopgave
PAG
Voorwoord …….…………………………………………………………………………………..
3
Inleiding ……………………………………………………………………………………………
4
1
Project Lekenhulpverlening Platteland Twente ……….………………………….. 5 1.1 aanleiding ……………………………………………………………………………. 5 1.2 doelstelling ………………………………………………………………………….. 5 1.3 resultaten ………………………………………………………………………………..5
2
Visie, doelstellingen en regie ……….……………………………………………….. 2.1 visie ………………………………………………………………………………….. 2.2 doelstellingen …………………………………………………………………….. … 2.3 regie en rol gemeente ……………………………………………………..............
7 7 7 8
3
Ketenaanpak acute hulpverlening…………………………………………………… 3.1 vrijwilligers …………………………………………………………………………… 3.2 opleidingen ………………………………………………………………………….. 3.3 lokaties AED’s publieke domein …………………………………………………..
9 9 9 9
4
Subsidie…………..………………………………………………………………………. 11
5
Communicatie …………………………………………………………………………… 12 5.1 Gesprekken lokale organisaties ………………………………………………….. 12 5.2 Informatiebijeenkomst plaatselijke bevolking per dorpskern / kerkdorp ……… 12 5.3 Communicatie bij aanschaf en in de toekomst ………………………………… 12
6
Financiën en Leverancier ….………………………………………………………….. 13 6.1 Financiën……………………………………………………………………………… 13 6.2 Leverancier ……………………………………………………………………………13
2
Voorwoord Er is een groep patiënten waarbij de ambulance niet vroeg genoeg kan komen. Dit is de groep die een acute hartaandoening krijgt. In Nederland overlijden per jaar ruim 15000 mensen aan een plotselinge hartstilstand. Landelijke cijfers geven aan dat er 60 tot 80 acute hartstilstanden per jaar voorkomen per 100 000 inwoners. Voor Twente, met 650.000 inwoners, is dat tussen de 390 en 520 per jaar. Ongeveer de helft van de Twentse bevolking woont in de stedelijke gebieden, de andere helft op het platteland. Op het platteland van Twente komt het per jaar naar schatting tussen de 195 en 260 keer voor dat er bij een inwoner een acute hartstilstand optreedt. Bij deze patiënten telt elke seconde en is hulp in de eerst 5 minuten letterlijk van levensbelang. Met alleen ambulancezorg is dat niet te realiseren. Zeker niet in de “buitenstedelijke” gebieden. Op het platteland zijn de aanrijtijden van de ambulance gemiddeld langer dan in de stedelijke gebieden. Steeds vaker lukt het om ook in die gebieden binnen de vereiste 15 minuten ter plaatse te zijn, maar bij een plotselinge hartstilstand is dat vaak al te laat. De voornaamste reden waardoor de reanimatie niet lukt is dat te laat wordt begonnen met de reanimatie en de defibrillatieschok te laat komt. Elke minuut na een hartstilstand neemt de overlevingskans met 10% af. De overlevingskans na een acute hartstilstand ligt momenteel tussen de 4 en 10 % Met name in die gebieden waar de ambulance gemiddeld een langere aanrijtijd nodig heeft, kan een opgeleide vrijwilliger een levensreddende rol vervullen. Deze personen kunnen voordat de ambulance arriveert de hulpverlening al starten. Hulpverlening bestaat uit Basic Life Support (BLS, het kunnen handelen in geval van een ademhalings- of hartstilstand) en het gebruik van een Automatische Externe Defibrillator (AED). Dit is van grote invloed op de levensverwachting van de desbetreffende patiënt. Door reanimatie en gebruik van een AED wordt het overlevingspercentage vergroot met 40-50%.
3
Inleiding Aanleiding Vanuit verschillende organisaties als verenigingen, bedrijven en ook de gemeenteraad is aan de gemeente gevraagd over te gaan tot aanschaf van AED’s. De vraag kwam nagenoeg tegelijk met de aankondiging van een project van Ambulance Oost genaamd lekenhulpverlening Platteland Twente. Ambulance Oost wil samen met de Twentse platteland gemeenten zorgen voor aanvulling op de reguliere ambulance zorg middels het opleiden van vrijwilligers in BLS(Basis Life Support) en het gebruik van een AED. Voor de gemeente is dit reden geweest om in kaart te brengen of en op welke wijze de gemeente Haaksbergen tot aanschaf van AED’s over wil gaan binnen de gemeentelijke organisatie en in het publieke domein. Tot stand koming van de nota Om zoveel mogelijk informatie in te winnen en draagvlak te creëren zijn er gesprekken geweest met verschillende hulpverlenende instanties in Haaksbergen. Zo zijn er gesprekken geweest met de EHBO Haaksbergen, het Rode Kruis en de brandweer. Aan hen is de vraag voorgelegd hoe zijn tegen deze vraag vanuit de samenleving aankijken en of samenwerking met de Ambulance Oost een meerwaarde heeft. Er zijn verschillende gesprekken gevoerd met Ambulance Oost om een beeld te krijgen van wat de aanschaf van AED’s betekent en of en wat de meerwaarde is van samenwerking met Ambulance Oost. Samenwerking met Ambulance Oost Uit alle gesprekken en ingewonnen informatie blijkt dat er een grote meerwaarde is voor het samenwerken met Ambulance Oost. 1. Samenwerking leidt tot een gestructureerde ketensamenwerking en vergroot de overlevingskans van een patiënt met een hartstilstand. Bij samenwerking met Ambulance Oost worden de AED’s aangemeld bij het centrale alarmeringssysteem. Dit betekent dat wanneer iemand 112 belt er een signaal naar de ambulancedienst gaat. Tegelijkertijd worden de vrijwilligers rondom de AED die het dichts in de buurt van de getroffen patiënt ingeschakeld. Vooruitlopend op de komst van de ambulance kan er dus al begonnen worden met reanimeren en worden daardoor de overlevingskansen vergroot. 2. Meerwaarde in financieel opzicht: Ambulance Oost krijgt een subsidie van de provincie en de zorgverzekeraar en verzorgt de eerste 3 jaar de basistrainingen en de instructeurcursussen om zo te komen tot een netwerk van opgeleide vrijwilligers. Tevens heeft Ambulance Oost prijsafspraken gemaakt met een leverancier voor het hele project wat een kostenbesparing oplevert. 3. Waarborgen van opleidingen en goed gebruik van de AED’s op lange termijn. Na het eerste opleiden van de vrijwilligers speelt dit netwerk een rol bij de instandhouding van de kwaliteit van de vrijwilligers door kennis en ervaringsdeling. Er worden plaatselijke instructeurs opgeleid die de jaarlijkse herhalingscursussen voor vrijwilligers verzorgen. De herhalingscursussen voor deze plaatselijke instructeurs worden verzorgd door Ambulance Oost. Zij zijn hiervoor speciaal gecertificeerd en leiden op volgens de kwalificaties van de Nederlandse Reanimatie Raad (NRR) Ambulance Oost draagt zorg voor een evaluatie van elke inzet zodat vrijwilligers goede feedback krijgen. Nazorg is essentieel om vrijwilligers gemotiveerd te houden.
4
1. Project Lekenhulpverlening Platteland Twente Het project is als aparte bijlage bijgevoegd maar hieronder is in het kort beschreven wat de aanleiding is, de doelstelling en de te verwachten resultaten van het project in zijn geheel. 1.1 Aanleiding Ambulance Oost is een zorgverlener die steeds op zoek is naar vernieuwing en verbetering van de acute zorg. Ambulance Oost vindt dat een sterke keten van acute zorgverleners noodzakelijk is voor een goede kwaliteit van acute zorgverlening. Door het stimuleren van samenwerking en door het maken van samenwerkingsafspraken met ketenpartners wil Ambulance Oost bijdragen aan het verbeteren en versterken van de keten en de individuele ketenpartners. In dit licht beschouwd is het niet zo vreemd om naast de ketenpartners, de professionele hulpverleners, in de acute zorg gebruik te maken van zogenaamde niet-professionele hulpverleners: vrijwilligers of leken. Specifiek bij acute cardiologische problematiek zoals hartstilstanden kan dit levensreddend zijn. Met name op het platteland, waar de ambulance gemiddeld een langere aanrijtijd nodig heeft, kan de (opgeleide) vrijwilliger / leek een levensreddende rol vervullen in aanvulling op de reguliere ambulancezorg. Deze personen kunnen, mede met behulp van een goedwerkend alarmeringssysteem, enkele minuten eerder aanwezig zijn dan de ambulance en al beginnen met de hulpverlening, bestaande uit Basic Life Support (BLS, het kunnen handelen in geval van een ademhalings- of hartstilstand) en het gebruik van een Automatische Externe Defibrillator (AED). Dit is van grote invloed op de levensverwachting van betreffend persoon. In een toenemend aantal dorpen op het platteland van Twente komen burgerinitiatieven van de grond gericht op reanimatie en de inzet van een AED bediend door (opgeleide) vrijwilligers, ook wel leken genoemd. Met een traject van bewustwording van het nut van kunnen reanimeren en de mogelijkheden (en ook beperkingen) van een AED wordt het effect van het plaatsen van AED’s vele malen groter. De BLS- graad onder de bevolking vergroten maakt ook dat de inzetmogelijkheid van een AED groter wordt. De laatste jaren verzorgt Ambulance Oost trainingen aan ketenpartners en derden. Met dit project wil Ambulance Oost een verantwoorde implementatie bewerkstelligen van een netwerk van AED’s in Twente en van een netwerk van gebruikers van die AED’s en personen die in staat zijn te reanimeren. 1.2 Doelstelling (Ambulance Oost) Het platteland van Twente wordt gestimuleerd in de aanschaf van Automatische Externe Defibrillatoren en het trainen van vrijwilligers in Basic Life Support en het gebruik van een AED zodat ze in staat zijn de basale reanimatie te starten en de AED snel en adequaat in te zetten in geval van een incident in de buurt van de AED. 1.3 Resultaten (Ambulance Oost): • In 80% van de dorpen van het beschreven gebied zijn AED´s aangeschaft. In getal is dat in 48 van de 60 kernen en kerkdorpen een AED. • Per AED zijn er 16 getrainde vrijwilligers voor het bedienen van de AED en zijn er 45 mensen getraind in BLS. • Er is een groep van 30 kaderinstructeurs die opgeleid zijn voor het geven van de jaarlijkse herhalingstrainingen BLS en AED. • de vrijwilligers, kaderinstructeurs en andere betrokkenen vormen een netwerk voor kennis- en ervaringsdeling. • Dit netwerk wordt ondersteund door een eigen website waar de vrijwilligers en kaderinstructeur hun ervaringen en andere zaken op kwijt kunnen en waarop de nieuwe ontwikkelingen worden bijgehouden 5
• • • • •
Een alarmeringssysteem voor het kunnen alarmeren van de getrainde vrijwilligers is geïmplementeerd op de Meldkamer Ambulancezorg. Er is een systeem van nazorg en evaluatie met de betrokken hulpverleners zo kort mogelijk na de inzet van een AED. De nazorg en evaluatie wordt verzorgd door Ambulance Oost. De gegevens uit de evaluaties worden gebruikt in de trainingen en nascholingen. De ontwikkelde werkwijze wordt ter beschikking gesteld aan andere RAV-en in Overijssel. Er is aanvullende structurele financiering gevonden om de bereikte resultaten een permanent karakter te kunnen geven.
6
2. Visie, doelstellingen en regie 2.1 Visie We willen in Haaksbergen naar een verbeterde hulpverlening door aanvullend op de bestaande huisartsen, huisartsenposten en ambulances hulp te bieden aan patiënten met een hartstilstand binnen het publieke domein, zoals op staat, in openbare gebouwen, gemeentelijke organisaties en tijdens evenementen. Door samenwerking van vrijwilligers en professionals kan het huidige zorgniveau verder omhoog worden gebracht. Getrainde vrijwilligers kunnen aanvullend op de professionals een levensreddende rol spelen. Zeker in situaties waarin elke seconde telt. Door samenwerking zal tevens de zorgketen versterkt worden wat ten goede komt aan de hulpverlening. Ook de WMO (Wet Maatschappelijke Ondersteuning) omschrijft bovenstaande uitgangspunten.’Meedoen’ en ‘met elkaar’ zijn begrippen uit de WMO die ook hierop van toepassing zijn. Samen vormen we de samenleving en samen moeten en kunnen we er iets moois van maken. 2.2 Doelstelling De visie laat zich vertalen in de volgende algemene doelstelling: De burgers in Haaksbergen kunnen in het publieke domein gebruik maken van aanvullende acute zorghulpverlening op de bestaande zorghulpverlening en vooruitlopend op de komst van de ambulance wanneer er sprake is van een hartstilstand Dit kan mogelijk gemaakt worden door het plaatsen van AED’s op strategische plekken en het opleiden van vrijwilligers in Basic Life Support en het gebruik van een AED rondom de geplaatste AED’s. Om deze doelstelling te bereiken draagt de gemeente zorg voor aanschaf van een aantal AED’s in de gemeentekernen en het opleiden van vrijwilligers. Daarnaast wordt er een subsidiebeleid opgesteld dat het aantrekkelijk maakt voor non-profit organisaties als sportverenigingen, zwembad etc om tot aanschaf van een AED over te gaan die ook gebruik kan worden voor het publieke domein. De gemeente wil zorgdragen voor een samenhangend netwerk van maatregelen en voorzieningen die een zo optimale hulpverlening mogelijk maken en de overlevingskans van patiënten met een hartstilstand doet toenemen.
2.3 Rol en regie gemeente Verantwoordelijkheid De gemeentelijke organisatie Haaksbergen draagt geen verantwoordelijkheid voor de aanvullende hulpverlening. Zij is van mening dat deze ligt bij de reguliere ambulancedienst en het huidige zorgaanbod. Het probleem van de lange aanrijtijden van de ambulancedienst is geen probleem van de gemeente. Deze verantwoordelijkheid ligt nog steeds bij Ambulance Oost. De gemeente wil echter wel een signaal afgeven en een voorbeeldfunctie innemen richting de samenleving door tot aanschaf van AED’s voor het publieke domein over te gaan en het opstellen van een aantrekkelijk subsidiebeleid voor non-profit organisaties.
7
Rol en Regie De gemeente draagt zorg voor aanschaf van een aantal AED’s voor het publieke domein en het verstrekken van subsidies aan non-profit organisaties die op basis van door de gemeente gestelde voorwaarden tot aanschaf van een AED over willen gaan. Het project Lekenhulpverlening Platteland Twente van Ambulance Oost draait gedurende 3 jaar. Vanuit de gemeente is een coördinator aangewezen voor de lokale coördinatie. Deze persoon heeft de rol van aanjager en “kartrekker” en zorgt dat de afspraken worden nagekomen. Ook verzorgt deze persoon de afhandeling van de jaarlijkse subsidieaanvragen. De eerste 3 jaar (2007-2010) wordt het project geleid door Ambulance Oost en de gemeente samen. Na deze 3 jaar zal het project geëvalueerd worden en zal bekeken worden waar de coördinatie komt te liggen. Dit kan bij de gemeente blijven maar ook overgedragen worden aan een lokale organisatie als de EHBO of het Rode Kruis.
8
3. Ketenaanpak acute hulpverlening We willen in Haaksbergen naar een sluitende keten van acute zorghulpverlening. Er is gekozen voor samenwerking met Ambulance Oost om deze keten zo optimaal en sluitend mogelijk te maken. De AED’s in Haaksbergen staan geregistreerd bij de Meldkamer Ambulancezorg. Alle opgeleide vrijwilligers in BLS en gebruik AED zijn ook geregistreerd bij deze meldkamer. Wat gebeurt er wanneer er iemand met een hartstilstand geconfronteerd wordt? Allereerst wordt er door omstanders gebeld met 112. De melding komt dan binnen bij de alarmcentrale en de meldkamer ambulancezorg zal allerseerst een ambulance op pad sturen. Vervolgens wordt door de meldkamer gekeken naar de locatie van de dichtstbijzijnde AED. De vrijwilligers die dicht in de buurt wonen of werkzaam zijn krijgen vervolgens per sms een bericht met daarin de locatie van het slachtoffer, de locatie van de AED en de pincode die gebruikt moet worden om het kastje waarin zich de AED bevindt te openen. Dit alles in een tijdsbestek van 30 seconden. De gealarmeerde vrijwilligers met BLS kunnen dan starten met de reanimatie waarna de daar voor opgeleide vrijwilligers de AED kunnen gebruiken in afwachting van de komst van de ambulance. Door Ambulance Oost wordt de nazorg geleverd voor diegenen die betrokken waren bij de reanimatie. De evaluatie van de reanimatie wordt vervolgens weer gebruikt als input voor de opleidingen,
3.1 Vrijwilligers Uit bovenstaande blijkt duidelijk dat alleen het plaatsen van een AED niet voldoende is voor goede zorg. Onmisbaar en voorwaarde voor het goed gebruik van een AED zijn vrijwilligers die goed opgeleid zijn in allereerst BLS (Basic Life Support). Zij kunnen na een melding direct starten met basale reanimatie. Een AED werkt pas als het hart enigszins op gang is gebracht door basale reanimatie. Vrijwilligers die opgeleid zijn in gebruik van een AED kunnen deze snel startklaar maken en gebruiken. Dit gebeurt dan beduidend sneller dan wanneer een leek de AED wil gebruiken.
3.2 Opleidingen Goed gebruik van een AED en een sluitende keten valt of staat met goed opgeleide vrijwilligers. Het project lekenhulpverlening platteland Twente voorziet de komende 3 jaar in het opleiden van 45 mensen per dorpskern. Tevens worden er in Twente 30 instructeurs opgeleid die na deze 3 jaar de opleidingen van de Ambulance Oost over kunnen nemen. Voor de gemeente Haaksbergen betekent dat er 135 mensen opgeleid in BLS en van die groep nog eens 48 in het gebruik van een AED. Na deze 3 jaar zal bekeken worden door wie de opleidingen verzorgd kunnen worden. Te denken valt dan aan de EHBO vereniging of het Rode Kruis. 3.3 lokaties AED’s In overleg met Ambulance Oost is er gekozen voor plaatsen van 7 AED’s in de gemeente Haaksbergen; 5 in Haaksbergen, 1 in Buurse en 1 in St. Isidorushoeve. Hiermee is het publieke domein volgens normen van Ambulance Oost afgedekt. In Haaksbergen zullende de AED’s geplaatst worden bij het gemeentehuis, op de gemeentewerf, bij sporthal de Els en sporthal de bouwmeester en op een nader te bepalen plek tussen de wijken de Hassinkbrink en het Wolferink.
9
In Buurse en St. Isidorus kan gedacht worden aan plaatsing van de AED in de gemeenschapshuizen. Door het stimuleren van aanschaf van AED’s middels het subsidiebeleid zal het aantal AED’s in Haaksbergen toenemen en zal de acute zorghulpverlening vooruitlopend op de komst van de ambulance steeds beter geregeld zijn.
10
4. Subsidie Om het aantal AED’s in de gemeente zo hoog mogelijk te krijgen en daarmee de acute aanvullende zorghulpverlening zo verder te optimaliseren kunnen non-profitorganisaties in aanmerking te komen voor een stimuleringssubsidie. Deze subsidie maakt het voor organisaties aantrekkelijk om tot aanschaf van een AED en het daarbij opleiden van mensen over te gaan. De subsidie bedraagt jaarlijks een bedrag van 50 % van de leasekosten met de volgende in de subsidieverordening opgenomen voorwaarden: -
-
ophangen van de AED op een plek waar iedereen 24 uur per dag bij kan Een afschrift van het ondertekende leasecontract voor de AED waaruit in ieder geval blijkt dat het een AED type Powerhaert G3 AED of een vergelijkbaar type is. opleiden van minimaal 10 personen die lid zijn van de instelling dan wel werkzaam zijn binnen de instelling in Basic Life Support (basale reanimatie) of een vergelijkbare opleiding volgens de kwalificaties van de Nederlandse reanimatie Raad (NRR) met succes hebben en deze aanmelden bij het centrale alarmeringssyteem van de ambulancedienst. opleiden van minimaal 5 mensen die naast de onder hier boven genoemde opleiding ook getraind zijn in het gebruik van een AED, en deze aanmelden bij het centrale alarmeringssyteem van de ambulancedienst.
De instelling waaraan de subsidie verleend wordt dient jaarlijks een subsidieaanvraag in te dienen die op basis van bovenstaande voorwaarden conform de subsidieverordening Stimuleringssubsidie aanschaf AED al dan niet gehonoreerd wordt. De subsidie is niet van toepassing op commerciële bedrijven en ondernemers. Zij hebben een eigen Bedrijfs Hulp Verlening (BHV) en zijn dus voor hun eigen personeel verantwoordelijk voor de zorghulpverlening. De subsidie is bedoeld voor die (openbare) organisaties waar dagelijks mensen al dan niet recreatief aanwezig zijn. Te denken valt aan sportverenigingen, het zwembad etc.
11
5. Communicatie De communicatie zal in samenwerking gaan met Ambulance Oost en de afdeling communicatie. 5.1 Gesprekken lokale organisaties Er hebben reeds gesprekken plaatsgevonden met de EHBO, Het Rode Kruis en de Brandweer om hen in een vroeg stadium te informeren en te betrekken bij het gehele traject. Deze gesprekken hadden een informatief karakter en waren tevens bedoeld als input voor de gemeente om de problematiek te verhelderen en te proeven of er draagvlak is voor samenwerking met Ambulance Oost. 5.2 Informatiebijeenkomst plaatselijke bevolking per dorpskern / kerkdorp Belangrijk is dat de plaatselijke bevolking in een vroeg stadium op de hoogte wordt gebracht van het initiatief. De gemeente organiseert een bijeenkomst (of bijeenkomsten) waarin de grote lijnen worden uiteengezet en waarbij er gelegenheid is voor de bevolking tot het stellen van vragen. Ook wordt er tijdens deze bijeenkomst voorlichting gegeven over wat er met een AED wel en vooral niet kan (het item schijnveiligheid wordt uitvoerig belicht). Tevens wordt er een oproep gedaan voor vrijwilligers die de cursus BLS en/of AED-bediener willen gaan volgen. 5.3 Communicatie bij aanschaf en in de toekomst. Na aanschaf van de eerste AED’s zal er een persbericht uitgaan en zal dit gepubliceerd worden in Rond Haaksbergen en op de gemeentelijke website. Belangrijk is dat er een regelmatige communicatie richting de bevolking plaatsvindt. De stimuleringssubsidie moet met regelmaat onder de aandacht gebracht worden bij de diverse organisaties en de bevolking evenals de locaties van de AED’s. De diverse communicatie middelen zullen hierbij worden ingezet.
12
6. Financiën en Leverancier 6.1 Kosten Er zijn kosten voor aanschaf dan wel leasen van AED’s en het verstekken van subsidie aan organisaties die tot aanschaf van een AED overgaan. Leasen heeft een aantal voordelen ten opzichte van koop. - Onderhoud is bij een lease contract inbegrepen en dus verzekerd over de leaseperiode. Storingen en onderhoud worden door de leverancier verzorgd. De AED’s zijn ten allertijden gebruiksklaar en kosten zijn vast en inzichtelijk - Een groot voordeel van leasen van AED’s is het feit dat bij een leaseconstructie in combinatie met de subsidieverordening er een jaarlijkse controle op het gebruik en onderhoud van de AED en het aantal opgeleide vrijwilligers is. Hiermee is het gebruik van de AED voor het publieke domein en aanmelding van de AED’s bij het centrale alarmeringssysteem gewaarborgd en houdt de gemeente Haaksbergen ook na afsluiting van het project “Stimulering Lekenhulpverlening Platteland” van Ambulance Oost een sluitende keten in de acute zorghulpverlening. Gezien de meerwaarde van leasen is er gekozen voor een leaseconstructie. 6.2 Leverancier Voor het leasen van de AED’s over een periode van zo’n 8 jaar volgt een aanbestedingsprocedure.
13
