NLR - Dé Kennisonderneming voor

NLR - Dé Kennisonderneming voor

Innovaties in de Lucht- en Ruimtevaart

NLR Nationaal Lucht- en Ruimtevaar tlaboratorium

[email protected]

088 - 511 31 13

Het NLR is dé centrale kennisonderneming in Nederland op het gebied van lucht- en ruimtevaart. Het NLR voert opdrachten uit voor overheden en bedrijfsleven, in binnen- en buitenland, voor zowel de civiele als de militaire luchtvaart. Het doel is de luchtvaart veiliger, duurzamer en efficiënter te maken. Zo levert het NLR al meer dan 90 jaar een essentiële bijdrage aan het concurrerend en innoverend vermogen van de Nederlandse overheid en industrie.

NLR - Dedicated to innovation in aerospace

www.nlr.nl

NLR dedic ated to innovation Hoe kunnen vliegtuigen nog stiller, zuiniger en veiliger worden én hoe kan tegelijkertijd de capaciteit op de grond en in de lucht worden vergroot? En hoe kunnen satellieten helpen bij het efficiënt en milieuvriendelijk opereren van de vliegtuigvloot? Het Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium (NLR) werkt aan deze maatschappelijke vraagstukken. Meewerken aan een duurzamere, efficiëntere en veiligere lucht- en ruimtevaartsector. Dat stelt het NLR zich al meer dan 90 jaar ten doel. Of het nu gaat om nieuwe, lichte – maar ijzersterke – materialen of metingen in de IJslandse aswolk, het NLR is erbij. Door marktgerichte producten en diensten te ontwikkelen levert het NLR een bijdrage aan de versterking van het innovatieve en concurrerende vermogen van de Nederlandse overheid en industrie.

Van slim idee naar product Het NLR brengt zijn kennis naar de markt en biedt daarbij haar producten aan tegen de beste prijs/kwaliteitverhouding. In lucht- en ruimtevaartinnovatie - van slim technisch idee tot marktwaardig product - is het NLR als kennisonderneming heel sterk. Dat veronderstelt een zeer nauwe afstemming en samenwerking met de industrie. Voor innovaties in de lucht- en ruimtevaart is het NLR de kennisleverancier in de zogenoemde ‘Gouden Driehoek’, waarin kennisorganisaties, overheid en bedrijfsleven zijn verbonden. Zo is NLR aangesloten bij de topsectoren High Tech Systemen en Materialen voor vliegtuigbouw, instandhouding en ruimtevaart, en bij de Topsector Logistiek voor het maatschappelijk thema Mobiliteit.

BRIC-landen Het NLR ontplooit steeds meer activiteiten in de BRIC-landen Brazilië, Rusland, India en China. Zo heeft het NLR voor de Braziliaanse vliegtuigbouwer Embraer het aerodynamisch vleugelontwerp ontwikkeld voor de ERJ-190, een regionale jet. Daarna is het ontwerp geverifieerd in de Duits-Nederlandse Windtunnels (DNW). Ook ontwierp en produceerde het NLR voor Embraer het windtunnelmodel dat is getest bij DNW.

“ONZE missie: een duurzamere, efficiëntere en veiligere lucht- en ruimtevaartsector”

Internationale klanten 73 procent van onze omzet is afkomstig van opdrachten uit Nederland en andere landen. Samen met Fokker en andere ondernemingen ontwikkelt het NLR bijvoorbeeld toepassingen van nieuwe, duurzame en lichte vliegtuigmaterialen, zoals composieten en vezel-metaallaminaten. Het NLR doet veiligheidsstudies voor luchthavens, van Amsterdam Airport Schiphol tot Taiwan Taoyuan International Airport. Het heeft alle vliegtuigtypen van Airbus in modelvorm getest in de Duits-Nederlandse Windtunnels DNW, een joint venture met het Duitse zusterinstituut DLR. Naast Airbus behoren diverse andere vliegtuigbouwers, zoals Boeing, Lockheed Martin, Embraer en Bombardier tot de opdrachtgevers.

NLR en Europa

DE Cessna Citation II PH-LAB een van de laboratoriumvliegtuigen die het NLR beheert samen met de TU- Delft

Met Europese organisaties werkt het NLR samen om gemeenschappelijke systemen te ontwikkelen voor het Europese luchtverkeer zoals in SESAR (Single European Sky ATM-Research). Ook participeert het NLR –samen met de Nederlandse industrie, het MKB, en universiteiten – in Clean Sky. Clean Sky is momenteel het belangrijkste Europese samenwerkingsproject op het gebied van groene vliegtuigtechnologieën voor de nabije toekomst. Het is innovatiegericht en bedoeld om de Europese luchtvaart duurzaam en concurrerend te maken. De kennis die het NLR in deze internationale projecten opdoet is mede bedoeld voor het beantwoorden van vragen van de Nederlandse overheid en industrie.

Missie Kortom, de lucht- en ruimtevaart duurzamer, veiliger en efficiënter maken. In binnen- en buitenland. Dat is al meer dan negentig jaar de missie van het NLR.

Civiele Lucht vaart De wereld verandert en daarin spelen de mens en techniek een belangrijke rol. De uitdagingen voor luchtverkeer liggen in het vergroten van de capaciteit en het nóg veiliger maken van het vliegen, zonder consessies te doen aan milieu-eisen. Voor de civiele luchtvaart legt het NLR de focus op operationele en praktisch toepasbare producten en diensten, zoals waarschuwings- en adviessystemen voor de luchtverkeersleiding. En ook op het verstrekken van adviezen voor het verbeteren van luchtvaartveiligheid en luchthavenoperaties. Hiermee sluit het NLR maximaal aan op de behoeften van de luchtvaartsector voor een duurzaam, veilig en concurrend luchttransportsysteem.

Luchtverkeer NLR modelleert onder meer Air Traffic Management (ATM) processen en luchthavenoperaties en -processen bij luchtvaartmaatschappijen om verbeteringen te bereiken. Verder onderzoekt het NLR hoe de informatie-uitwisseling kan worden verbeterd op het gebied van weersomstandigheden, vluchtplannen, gate afhandeling en andere relevante factoren. Het NLR voert ook experimenten uit met nieuwe apparatuur waarmee luchtverkeersleiders potentiële conflicten sneller kunnen opsporen en om aan te tonen hoe deze conflicten het beste kunnen worden opgelost. Samen met luchtverkeersleiders test het NLR al deze innovaties eerst in simulatoren.

ATM Masterplan Ook in Europees kader werkt NLR aan ATM. Zo is SESAR hét grote Europese ATM-onderzoeksprogramma. SESAR staat voor Single European Sky ATM Research en geeft invulling aan het ATM-masterplan van de EU om te komen tot een nieuw geharmoniseerd Europees ATMsysteem met bijbehorende procedures. Hiermee kunnen de emissies van broeikasgassen met minimaal 10 procent worden teruggebracht en de efficiëntie en vliegveiligheid worden verbeterd. In een consortium met LVNL (Luchtverkeersleiding Nederland) werkt het NLR mee aan de realisatie van één Single European Sky. Het NLR doet onderzoek naar het verbeteren en robuust maken van operaties op vliegvelden door de samenwerking tussen de verschillende partijen op zo’n luchthaven verder te verbeteren. Het afstemmen van de planning van aankomende en vertrekkende vliegtuigen is daar een goed voorbeeld van.

Milieu Nederland is één van de meest dichtbevolkte landen ter wereld en daardoor ook noodzakelijk koploper in de ontwikkeling van milieubeleid. Het NLR ontwikkelt computermodellen om nauwkeurige metingen van geluidshinder te kunnen doen. NLR’s meetmethoden zijn nu de wettelijke norm voor de Nederlandse luchtvaart. In navolging van deze meetmethoden maken luchthavens over de hele wereld gebruik van deze geluid- en risicocontouren. Ook werkt het NLR aan nieuwe vliegprocedures zoals Continuous Descent Approaches (CDA’s), de geluidsarme en energiezuinige glijvluchten waarbij vliegtuigen op stationair draaiende motoren een luchthaven naderen. Daarmee levert het NLR een bijdrage aan het streven van Mainport Schiphol meer vliegtuigverkeer af te handelen binnen de vastgestelde geluidsnormen. Voor de luchtvaartmaatschappijen betekent dit minder brandstofverbruik, minder uitstoot en lagere kosten.

Vliegveiligheid Het NLR Air Transport Safety Institue (NLR-ATSI) ontwikkelt en past kennis en expertise toe ter verbetering van de vliegveiligheid. Nieuwe technologieën en operaties die nodig zijn om aan de groei van het luchtverkeer tegemoet te komen, kunnen grote veiligheidsconsequenties hebben. NLR-ATSI ondersteunt haar stakeholders hierbij. Door te werken voor klanten over de hele wereld en door deelname aan internationale commissies en werkgroepen, fungeert NLR-ATSI als een internationaal kenniscentrum op het gebied van luchtvaartveiligheid.

Luchtverkeersleiding Luchtverkeersleiding Nederland (LVNL) en het NLR hebben een waarschuwingssysteem ontwikkeld voor torenverkeersleiding op Schiphol. Dit ‘Runway Incursion Alerting System Schiphol’ (RIASS) is een belangrijk extra veiligheidsvangnet ter voorkoming van runway incursions op de luchthaven Schiphol. RIASS waarschuwt luchtverkeersleiders op de verkeerstorens voor potentieel gevaarlijke situaties wanneer zich op een in gebruik zijnde start- of landingsbaan onbedoeld een ander vliegtuig of voertuig begeeft. Deze situaties worden aangeduid met ‘runway incursions’. Het NLR ontwikkelde samen met LVNL het prototype voor RIASS dat uitvoerig in NLR's verkeerstorensimulator NARSIM Tower is getest.

“De kracht van het NLR zit hem in de integrale oplossing”

Industrie: Civiel Kennisonderneming NLR levert een bijdrage aan het innoverend vermogen van de Nederlandse luchtvaartindustrie. De kracht van het NLR zit hem in de integrale oplossing. Door onze kennis en kunde is het NLR in staat om bij alle fasen van een vliegtuigontwikkeltraject betrokken te zijn. We gaan van CFD-berekeningen naar het ontwerpen en maken van modellen die in onze windtunnels worden getest tot aan de validatie van die modellen in onze vliegtuigsimulator Grace. Deze brede aanpak oftewel ketenbenadering maakt het NLR tot een unieke organisatie in de wereld. Het onderzoek bevat alle elementen van vliegtuigontwikkeling: aerodynamisch en structureel ontwerp, avionica ontwerp, mensmachine-interface, nieuwe materialen (composiet, Glare) validatie (windtunneltesten, vliegproeven, structuurtesten, elektronica testen) en 'Training, Simulatie en Operaties'. Voor een duurzame, veilige en concurrende luchtvaart wil het NLR maximaal aansluiten op de behoeften van de luchtvaartindustrie. Dit doet het NLR door een focus te leggen op operationele, praktisch toepasbare producten en diensten en door advieswerk op het gebied van vliegtuigontwikkeling en invulling van exploitatie (bijvoorbeeld MRO (Maintenance, Repair and Overhaul).

Composieten Het NLR beschikt over specialisten en faciliteiten waardoor het mogelijk is hoogwaardige composieten te ontwikkelen en te produceren onder één dak: van het eerste, conceptuele ontwerp tot prototype testen en certificatie. Het NLR heeft zich gespecialiseerd in de ontwikkeling van betaalbare structuren door te focussen op vermindering van gewicht en productiekosten.

Flow simulation Het ontwerpen van vleugels, motoren en andere vliegtuigonderdelen vraagt aandacht voor kleine details. In veel gevallen is het een kwestie van experimenteren totdat het best mogelijke model is gevonden. Daarom maakt het NLR rekenmodellen die het samenspel simuleren van de luchtstroom en vliegtuigen en het onderlinge effect. Webadres: http://ecfd.nlr.nl

Het NLR heeft met de TU Delft een nieuw composiet ontwikkeld dat beter bestand is tegen impact en waarop patent is aangevraagd. Met de 'fibre placement' faciliteit kan het NLR de industrie ondersteunen bij de ontwikkeling van nieuwe innovatieve composietconcepten. Deze faciliteit is beschikbaar voor bedrijven die geïnteresseerd zijn in het uitvoeren van onderzoeksprojecten naar de mogelijkheden van fibre placement, op fundamenteel of industrieel niveau.

OBODAS Een nieuwe vlechttechniek maakt de productie van composieten mogelijk nog efficiënter. De productietechnieken van sterke en lichte composietmaterialen zijn volop in ontwikkeling, zowel in de luchtvaartsector als in andere branches. Het NLR ondersteunt het MKB-bedrijf Eurocarbon bij het verfijnen van de zogeheten 'braiding'-technologie waarmee holle structuren van composiet worden geproduceerd. Dit project, 'Innovating the overbraiding design process to optimise the development of composite aircraft structural components' (OBODAS) geheten, draait vooral om efficiëntie. Het NLR heeft met de Universiteit Twente een simulatieprogramma ontwikkeld waarmee het kostbare proefdraaien met de nieuwe vlechtmachine kan worden beperkt. Hiermee kan aanzienlijk worden bespaard in de productiekosten van composiet.

Fire FLY In FireFLy krijgt de brandweercommandant real-time een overzichtsbeeld van een brandend gebied voorgeschoteld. Dit beeld wordt vervolgens doorgestuurd naar een crisiscentrum, de politie, brandweermannen in het veld en andere brandweerkorpsen, waardoor branden effectiever bestreden worden. Binnen dit project is het NLR verantwoordelijk voor de technische uitvoering van het waarnemingssysteem. Hieronder valt onder meer het systeemontwerp, bewerken van videobeelden, opslag van data en beeldmateriaal. Uiteindelijk is het de bedoeling dat verschillende typen Unmanned Aerial Systems (UAS's), zoals helikopters, quadcopters en octocopters de live beelden zonder tussenstappen naar het crisismanagementsysteem van de brandweer kunnen sturen.

Industrie: Defensie & veiligheid Het NLR bevordert de concurrentiekracht van de Nederlandse luchtvaartindustrie. Dit doet het NLR in de ‘Gouden Driehoek’ van overheid, industrie en kennisorganisaties. Zo vergroten zij samen het innovatief en duurzaam vermogen van Nederland. Het NLR wil de strategische partner van de Nederlandse luchtvaart- en defensie gerelateerde industrie zijn én blijven. Het NLR legt hierbij, samen met de industrie, de focus op concurrentiekracht en duurzame productiviteitsgroei en ook op flexibiliteit en betaalbaarheid. Dat doen we door samen te werken aan innovatie. Industrie en NLR werken samen om kennis om te zetten in producten voor de markt. Test en evaluatie met moderne faciliteiten, zoals die van het NLR zijn daarbij belangrijk.

Embedded Training voor de JSF Met Embedded Training (ET) kunnen vliegers van gevechtsvliegtuigen efficiënt oefenen voor complexe conflictscenario’s. Het NLR heeft samen met Dutch Space voor Lockheed Martin een ET-systeem ontwikkeld voor de F-35 Lightning II, beter bekend als Joint Strike Fighter (JSF). Dit Embedded Combat Aircraft Training System (E-CATS ) kan tijdens de vlucht in een trainingsscenario virtuele tegenstanders en andere rolspelers simuleren. Dit ET-systeem wordt standaard in de JSF opgenomen. In een eerder stadium is ET op de Fighter 4-Ship (F4S) getest, NLR’s onderzoeksimulator waarmee collectieve tactische operaties van maximaal vier gevechtsvliegtuigen gesimuleerd kunnen worden. Het NLR heeft onlangs een overeenkomst met NATO Helicopter Industries (NHI) getekend om te komen tot het gebruik van Embedded Training systemen voor de bemanning van de NH90 helikopters.

Onderhoud en logistiek Het NLR werkt aan de voorbereidingen voor het instandhoudingsprogramma van de JSF. Als eerste zijn tools gemaakt voor het management van onderhoud (Prognostic & Health Management). Samen met de industrie en overheid positioneert het NLR zich voor toekomstig onderhoud en logistiek in de Europese regio.

“de ‘gouden driehoek’van overheid, industrie en kennisorganisaties vergroot de innovatiekracht van Nederland"

Lichtgewichtmaterialen Het NLR werkt aan lichtgewichtmaterialen zoals thermoplastische composieten en Fibre Metal Laminates omdat een lager vlieggewicht en lagere luchtweerstand tot minder brandstofverbruik leiden. NLR’s onderzoek naar constructies gebaseerd op lichtgewichtmaterialen is tevens gericht op een goedkopere en milieuvriendelijke productiewijze voor MKB en industrie. Vooral de ontwikkeling van productiemethoden, zoals Resin Transfer Moulding en Advanced Fibre Placement van thermoharders en thermoplasten zijn onderwerp van onderzoek, test en evaluatie. Essentieel voor gebruik door de industrie is ook de detectie van schades, reparaties en inzicht in het gedrag na reparatie.

Composieten drag brace Samen met Fokker Landing Gear werkt het NLR aan een composieten onderdeel voor het landingsgestel van de JSF. Deze drag brace is een stang die het landingsgestel vergrendelt en die ervoor zorgt dat het landingsgestel in positie blijft bij de landing. Tot nu toe zijn deze onderdelen altijd van aluminium of staal geweest. Een drag brace van hoogwaardige composieten (zeer sterke en lichte kunststofvezels) is lichter waardoor de JSF minder brandstof verbruikt. Ook is het composieten onderdeel minder onderhoudsgevoelig.

Avionica voor de NH90 helikopter In samenwerking met nationale en internationale partners en het MKB neemt het NLR deel aan het ontwerp en de ontwikkeling van avionica apparatuur voor de NH90 helikopter. Zo heeft het NLR Fokker Landing Gear ondersteund met het ontwerp en de ontwikkeling van de controller voor het neuswielstuursysteem van de NH90 helikopter. Het NLR heeft de controller ontworpen, ontwikkeld, en de prototypes gemaakt. De kwalificatietesten zijn grotendeels in NLR-faciliteiten uitgevoerd. De controller is de intelligentie van het neuswielstuursysteem dat geïnstalleerd wordt op de Nato Frigate Helicopter (NFH), één van de twee versies van de NH90. De huidige NFH-variant van de NH90 helikopters vliegt dus met een door het NLR ontworpen controller voor het neuswielstuursysteem.

“Weten wat de overheid en industrie beweegt, dat is waar het NLR zich in onderscheidt”

Defensie en Veiligheid Overheid Het NLR is de belangrijkste Nederlandse kennisleverancier voor zowel de civiele als de militaire lucht- en ruimtevaart. Het doel is hoogwaardige aerospace technologie te ontwikkelen en daarmee het innovatieve en concurrerende vermogen van de overheid en het bedrijfsleven in Nederland te versterken. Defensie en vooral het Commando Luchtstrijdkrachten (CLSK) en Defensie Materieel Overzicht (DMO) zijn voor een groot deel van hun technische luchtvaartkennis afhankelijk van het NLR. Het militair vliegbedrijf maakt zowel in het behoeftestellingstraject, tijdens de verwerving en de introductie, als bij oefeningen, operationele inzet, training en onderhoudsprocessen intensief gebruik van de ondersteuning van het NLR. Zo voert het NLR al 35 jaar succesvol SHOL-werkzaamheden uit voor Defensie. SHOL staat voor Ship Helicopter Operational Limits. Deze onderzoeken bepalen de grenzen waarbij helikopters nog veilig kunnen landen onder extreme weersomstandigheden op een fregat.

Onbemande luchtvaartuigen Het NLR doet veelzijdig onderzoek naar onbemande luchtvaartuigen, bijvoorbeeld met ondersteuning van MUAG (Mature Unmanned Areal Ground Control Station). Met deze onderzoekssimulator onderzoekt het NLR grondstationconcepten. Bijvoorbeeld naar de bemanningsconcepten van een UASgrondstation en de benodigde opleiding voor deze bemanning. Deze concepten zijn een opmaat voor hoe de Nederlandse krijgsmacht UAS’s kunnen gaan gebruiken.

Brown-out Voor Defensie zet het NLR haar helikoptersimulator HPS veelvuldig in, onder andere voor onderzoek naar helikopter brown-out. Door de stofwolk die landende helikopters in zand kunnen opwerpen, verliest de vlieger in de laatste seconden voor de landing het zicht. Daardoor kunnen onveilige situaties ontstaan. Defensie vraagt het NLR daarom haalbare oplossingen aan te bevelen voor de helikopters die de Nederlandse krijgsmacht inzet tijdens tactische operaties. Bij het onderzoek wordt gebruik gemaakt van een Helmet Mounted Display (HMD). Het NLR heeft een landingsomgeving met een stofwolkmodel in de HPS ontwikkeld en de zogenaamde HMD-symbologie aangepast en door vliegers laten beoordelen in de simulator.

Luchtwaardigheid, certificatie en kwalificatie

NH90 SDE In het omvangrijke Supportability Data Exchange (SDE) project van de NH90 helikopter ontwikkelt en implementeert het NLR een grote gemeenschappelijke via het internet toegankelijke - NH90 gebruiksdatabase. Negen Europese landen die met de NH90 helikopter opereren, zullen grote hoeveelheden aan eigen (nationaal) ontwerp-, gebruiks-, onderhouds- en schadeinformatie leveren. Met deze informatie wordt het mogelijk om inzicht te krijgen in en aanbevelingen te doen over bijvoorbeeld de verlaging van life cycle kosten, verlenging van de helikopterlevensduur, maximalisatie van de operationele inzetbaarheid en de toetsing van contractueel overeengekomen vliegprestaties. Dit alles bij gelijktijdige borging van het vereiste vliegveiligheidsniveau.

Defensie moet zekerheid hebben over de luchtwaardigheid van haar vliegtuigen. Het NLR kan die luchtwaardigheid aantonen conform de huidige nationale militaire luchtvaartregelgeving door middel van certificatie en kwalificatie. Het NLR heeft het benodigde inzicht in de effecten op vliegeigenschappen, vliegtuigprestaties en operationele limieten, zodat de veiligheid en de doelmatigheid van de operaties gegarandeerd kunnen worden.

Vervanging F-16 Defensie koopt regelmatig luchtgebonden wapensystemen aan, zoals de vervanger van de F-16. Deze wapensystemen zijn kapitaalintensief en worden vaak vele jaren ingezet, soms onder zware omstandigheden. Door het ontwikkelen van kennis over het gebruik, de instandhouding en de dreigingen van nieuwe wapensystemen kan het NLR onafhankelijk advies geven aan Defensie. Het NLR ondersteunt Defensie bij de vervanging van de F-16 op het gebied van bijvoorbeeld luchtwaardigheid, operaties, milieu en training.

Energiehuishouding Jachtvliegtuigen, zoals de F-16, krijgen in de toekomst steeds meer behoefte aan elektrisch vermogen. Het is onvoldoende bekend hoe de opgewekte energie intern over de systemen wordt verdeeld. En wat de consequenties hiervan zijn op de operationele inzet, luchtwaardigheid, onderhoud en de levensduur. Het NLR onderzoekt aan de hand van rekenmodellen wat de invloed is van de interne energiehuishouding op de operationele inzetbaarheid van militaire vliegtuigen.

Ruimtevaart Het NLR ondersteunt de ruimtevaartindustrie bij het verbeteren van haar innoverend vermogen, concurrentiekracht en -positie. Het NLR werkt daarbij in Europese (ESA, EDA en EC) en nationale programma’s (Netherlands Space Office). Daarbij volgt het NLR de ambitie van de Nederlandse ruimtevaartsector: het realiseren van een duurzame samenleving op het gebied van klimaat, veiligheid, transport en communicatie. Hiervoor richt het NLR zich vooral op thermische systemen, systeem engineering, ruimtewaardige avionica en de structuren en de modellering van draagraketten.

Ruimtevaarttechnologie Het NLR onderzoekt, ontwikkelt en test systemen voor warmtehuishouding en heeft een brede kennis op dit gebied. Van oudsher heeft het NLR uitgebreide kennis over twee fase warmtetransportsystemen. Recent heeft het NLR het Tracker Thermal Control System ontwikkeld, een uniek ruimtewaardig koelsysteem voor de AMS-02 een deeltjesfysica experimentmodule aan boord van het International Space Station (ISS). Het NLR heeft uitgebreide kennis over Space Systems Engineering, zoals missie analyse, houdingen baancontrole en voortstuwing. Deze expertise zet het NLR onder meer in voor de ontwikkeling van de Nederlandse satelliet Sloshat FLEVO en kleine satellietplatforms. Voor ontwerp, productie en testen van ruimtevaartelektronica heeft het NLR uitstekende faciliteiten. Zo verbeterde het NLR voor ESA de datacompressie van aardobservatiesatellieten, waardoor data nog sneller verwerkt en naar de aarde getransporteerd kunnen worden. Het NLR ontwikkelt en test ruimtevaartstructuren en werkt aan de modellering daarvan. De nadruk ligt hierbij op het gebruik van lichtere en sterkere materialen die kunnen worden geproduceerd tegen lagere kosten.

Ruimtevaarttoepassingen Ruimtevaarttoepassingen maken gebruik van informatie afkomstig van telecommunicatie, aardobservatie en satellietnavigatie. Denk aan Global Navigation Satellite Systems (GNSS). GNSS omvat GPS, EGNOS (European Geostationary Navigation Overlay System) en Galileo. GNSS wordt steeds belangrijker in de publieke infrastructuur. NLR wil een GNSS-expertisecentrum zijn met een duidelijk inzicht in de mogelijkheden en beperkingen van de systemen.

Aardobservatie Het NLR levert een cruciale bijdrage aan aardobservatie, bijvoorbeeld via het Europese programma 'Global Monitoring for Environment and Security' (GMES). Het NLR draagt bij aan dit programma door de ontwikkeling van analyse- en beeldverwerkingsalgoritmes waarmee waardevolle ruimtelijke informatie wordt verkregen voor allerhande toepassingen in de sectoren mobiliteit, milieu, defensie en veiligheid.

Synergie ruimtevaart en luchtvaart Satellieten gaan een steeds belangrijker rol spelen bij het efficiënt en milieuvriendelijk opereren van de civiele en militaire vliegtuigvloot. Het NLR is betrokken bij de ontwikkeling van dit soort satellietsystemen en de benodigde technologie. ‘Voice communicatie’ zal daarom grotendeels worden vervangen door data link communicatie. Onbemande voertuigen (UAS’s) in het luchtruim leiden tot nieuwe uitdagingen. Het NLR heeft ruimtevaartkennis en ATM-onderzoeksfaciliteiten om nieuwe concepten te valideren en deze combinatie biedt unieke mogelijkheden voor onze klanten.

Levensduur van ruimtevaartconstructies Ruimtevaartconstructies moeten veilig zijn en sterk wisselende belastingen kunnen verdragen zonder stuk te gaan. Het NLR ontwikkeld methoden om de belastingen in ruimtevaartconstructies te kunnen voorspellen en de levensduur van dergelijke constructies vast te stellen. Deze methoden worden door ESA en haar subcontractors gebruikt voor het ontwerpen van ruimtevaartconstructies.

Erasmus USOC

Geomaticspark

Specialisten van het NLR zijn gestationeerd in het Erasmus User Support and Operations Center (USOC) in Noordwijk, een hightech ‘experimental ground control’ voor het International Space Station. Dit centrum zal onder meer het educatieve onderzoeksprogramma begeleiden van de Nederlandse ESA-astronaut André Kuipers tijdens zijn tweede ruimtereis in 2012.

Op initiatief van het NLR is in Flevoland het Geomatica Business Park (GBP) opgericht. Kleine en middelgrote bedrijven ontwikkelen er, in samenwerking met het NLR, kennis over aardobservatie en passen die toe. NLR en GBP ontwikkelen zich samen tot een commercieel dienstencentrum waar onder meer overheden toegang krijgen tot strategisch belangrijke geoinformatie. www.geomaticspark.com

FACILITEITEN Het NLR heeft een breed aanbod aan gespecialiseerde onderzoeksfaciliteiten, uiteenlopend van simulatoren tot windtunnels. Samen met onze expertise kunnen we met deze faciliteiten aan de behoeften van onze stakeholders voldoen. Hiermee versterken we de innovatieve slagkracht, concurrentie en effectiviteit van overheid en het bedrijfsleven.

Vlucht- en missiesimulatoren

Luchtverkeersleidingssimulatoren

De vluchtsimulatoren van het NLR bootsen een groot scala aan vliegtuigen na. Zo onderzoeken we hoe vliegers omgaan met nieuwe apparatuur en vluchtprocedures. De simulatoren zijn wereldwijd uniek door een doordachte modulaire opbouw. Alle software voor de simulatoren is binnen het NLR ontwikkeld. Daardoor kunnen we een simulatie snel aanpassen, hoe uiteenlopend de wensen ook zijn.

Het NLR combineert operationele kennis over luchtverkeersmanagement met fast-time en real-time simulatoren voor het ontwikkelen van systemen en procedures. Zo kan de capaciteit van het ATM-systeem worden vergroot en wordt tegelijkertijd de veiligheid in de lucht gehandhaafd en het milieu zo min mogelijk belast. Het NLR gebruikt hiervoor NARSIM Radar - een verkeersleidingscentrum- of radarsimulator, en NARSIM Tower een verkeerstorensimulator. Hiermee wordt onderzoek verricht naar verschillende aspecten van luchtverkeersleiding en nieuwe apparatuur getest om bijvoorbeeld potentiële conflictsituaties eerder te detecteren.

Het NLR beschikt over twee vluchtsimulatoren voor verkeersvliegtuigen, GRACE en APERO. Op het gebied van missiesimulatie beschikt het NLR over GFORCE, Fighter 4-Ship (F4S), Helicopter Pilot Station (HPS), UAS-lab en Helmet Mounted Display (HMD).

Laboratoriumvliegtuigen NLR heeft twee laboratoriumvliegtuigen waarmee nieuwe technieken en procedures uitgeprobeerd kunnen worden. De vliegtuigen zijn zeer geschikt om nieuwe sensoren te testen. Recent zijn bijvoorbeeld dataverbindingen uitgeprobeerd via VHF- radio en satelliet. Ook hebben de testvliegers nieuwe procedures getest voor de nadering van vliegvelden. Meetapparatuur aan boord registreert daarbij precies hoe operators omgaan met apparatuur, zodat ook een goed beeld ontstaat van de menselijke factor.

Composietenlab Het NLR beschikt over alle middelen voor de ontwikkeling van nieuwe materialen: een goed uitgerust laboratorium, ontwerp- en rekenprogramma's en toegang tot de expertise en faciliteiten van andere NLR-afdelingen. Zo heeft het NLR een volautomatische Resin Transfer Moulding machine (harsinjectie) voor het voorbereiden en injecteren van composieten onderdelen en een Fibre Placement Machine geschikt voor thermoharders, thermoplasten en droge vezelversterkingen. Het NLR doet aan non-destructief onderzoek, process monitoring en controle, thermische analyse, permeabiliteitsmetingen en aan materiaalkarakterisatie.

“Onze moderne faciliteiten vergroten de innovatieve slagkracht, concurrentie en effectiviteit van overheid en bedrijfsleven”

Ultramoderne faciliteiten • • • • • • • • •

Ruimtevaart en geoinformatie Elektromagnetische grootheden lab Omgevingstesten Computational Fluid Dynamics eCFD (flow simulation) Fijnmechanische apparatuur Optische, geluids- en trillingsproeven Levensduurbewaking vliegtuigen Constructie testfaciliteiten (o.a. de Testhal)

Windtunnels Het NLR beschikt over verschillende windtunnels. Daarmee worden vliegeigenschappen gemeten van vliegtuigen en helikopters. Of de stroomlijning van auto's, vrachtwagens of bruggen. Het gaat daarbij niet alleen om de aërodynamische eigenschappen. Het NLR doet bijvoorbeeld ook precieze geluidsmetingen en metingen van het grondeffect bij landingen. De windtunnels worden geëxploiteerd door DNW, een joint venture met het Duitse zusterinstituut DLR. Via deze joint venture heeft het NLR ook toegang tot een aantal windtunnels in Duitsland. Het NLR beschikt onder meer over de Grote Lagesnelheidstunnel (LLF), Lagesnelheidstunnel (LST), de Hogesnelheidstunnel (HST) en de Supersonische Tunnel (SST).

“Met onze capabilities vervullen we de behoeften van de lucht- en ruimtevaartsector”

Fac ts and Figure s Inkomsten in 2011 in euro's:

76 miljoen

Contracten Vraaggestuurde programma's



56 miljoen (73%) 20 miljoen (27%)

• •

Verdeling over sectoren Industrie Civiele luchtvaart Defensie & Veiligheid Overheid Ruimtevaart

84

132

49

E922-01NL

172

137

Wat is NLR?



34 miljoen (45%) 15.5 miljoen (20%) 21.5 miljoen (28%) 5 miljoen (7%)

•

bij het NLR werken zo'n 650 mensen het NLR beschikt o.a. over windtunnels, over simulatoren en laboratoriumvliegtuigen het NLR heeft een omzet van ruim !76 miljoen euro

Meer informatie? 088 - 511 3113 of [email protected]

Verdeling FTE’s (exclusief DNW) Aerospace Systemen Luchtverkeer Lucht- & Ruimtevaartuigen Directie en Directiestaf Ondersteunende Diensten

Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium NLR Amsterdam – A n t h o n y F o k k e r w e g 2  1 0 5 9 C M A m s t e r d a m  P o s t b u s 9 0 5 0 2  1 0 0 6 B M A m s t e r d a m  N e d e r l a n d Flevoland – V o o r s t e r w e g 3 1  8 3 1 6 P R M a r k n e s s e  P o s t b u s 1 5 3  8 3 0 0 A D E m m e l o o r d  N e d e r l a n d