Nieuwsbrief van het Nederlands Instituut voor Logotherapie en Existentiële Analyse

Maart 2014 Volume 2, editie 1

Nieuwsbrief van het Nederlands Instituut voor Logotherapie en Existentiële Analyse ‘Er woedt nog steeds een klassenstrijd… …en het zijn de rijken die winnen.’

DE WRAAK VAN DE RIJKEN?

Warren Buffett, multimiljardair

‘De strijd is gestreden en de rijken hebben gewonnen.’ Jean-Louis Servan-Schreiber, journalist, mediamagnaat, filosoof en oligarch sprak met de journalist Henk van der Aa en ziet sinds 2000 een rijkdomsexplosie. Zelf een van de allerrijksten is hij bezorgd, omdat de rijkste 85 mensen ter aarde nu de halve planeet bezitten. ‘Zij hebben evenveel als de 3,5 miljard armste mensen samen.’ Sinds het begin van de crisis in 2008 ging in Amerika 95% van de groei naar de 1% rijksten. In Nederland is 40% van alle rijkdom in handen van 1,3% van de bevolking. PATHOLOGIE VAN DE TIJDGEEST Elk tijdvak heeft zijn eigen ziektebeeld. De pathologie van de tijdgeest, noemt Viktor Frankl dat. Meestal is de ziekte niet zo dramatisch, hooguit wat neurotisch. Soms bijna charmant. Freud merkte in zijn tijd op dat vrouwen vaak flauw vielen als er iets naar boven kwam dat als gênant werd ervaren. Sommigen wijten het aan de strakke korsetten toen. In de tijd van de stomme Hollywoodfilms zag je het vaak op het scherm voorbijkomen. Opmerkelijk is dat het flauwvallen meestal zo gebeurde dat een ridderlijke man voldoende dichtbij bleek om een slordige val te ondervangen. Anders was de waanzin die via een crisis tussen twee wereldoorlogen bijna uitliep op een totale ondergang. Na de wederopbouw zien we weer een mild ziektebeeld: de zondagsneurose. Het is een teken van verveling, maar eronder ligt een diepere crisis. ‘Waar leef ik eigenlijk voor?!’

IN DIT NUMMER Zin-Gerichte Psychotherapie ....... 2 Wat heeft de filosofie de psychologie te bieden? .......... 3 Antwoord op de DSM-5 .............. 4 Deguruficatie van Logotherapie .. 4 Frankl’s rode draad ..................... 4 Het verstand te boven ................ 5 Frankl - long distance .................. 6 Gratis groeiende bibliotheek....... 7 Films met een verhaal: ‘Shame’ .. 7

NEUROSE OF PERSOONLIJKHEIDSSTOORNIS? Zelf ben ik nog aan het uitvinden welk ziektebeeld nu het best van toepassing is op onze tijd. Natuurlijk, meestal kun je zoiets pas achteraf vaststellen. Het is voer voor historici. Toch moeten juist beleidsmakers hierover nadenken. Gisteren ligt vast en is niet meer te veranderen; morgen ligt nog open; enkel vandaag kunnen we wat doen! Ik stel me zelf de vraag of we nu in een tijd zitten van soms lastige, maar verder milde neurosen of dat toch de ernstige persoonlijkheidsstoornissen overheersen. Kort geleden sloten Denker des Vaderlands René Gude, schrijver Daan Heerma van Voss en Arie Boomsma zichzelf op voor een Ritalin-experiment. Zij wilden wel eens ervaren wat dit met je doet. In Nederland werden in 2000 178.000 recepten voor Ritalin afgegeven. In 2005 was dat aantal gestegen tot ongeveer 350.000 en in 2010 werd het bijna een miljoen maal voorgeschreven, meestal vanwege ADHD, een soms hinderlijke, maar eigenlijk ook wel weer charmant probleem. Ik ken enkele kunstenaars en schrijvers die het er goed op doen. Toch bevestigt Servan -Schreiber mijn huiver dat we ook rekening moeten houden met een veel dieper ingrijpende ziekte van de tijdgeest. Het meest passende beeld lijkt dan wel dat van de psychopaten te zijn. Vergis u niet, dat zijn niet de charmante ‘Dexters’ van de gelijknamige TV-serie of de mislukte exemplaren die tot enge seriemoordenaars worden. Nee, het gaat hier om Snakes in Suits, zoals organisatie-psycholoog Paul Babiak hen in zijn boek noemt; of vrij naar de oude Romein Plautus: Homo homini lupus, de mens is een wolf voor zijn medemens, dat het duo Scorsese - Dicaprio ons behoorlijk dubbelhartig voorhoudt. Het gevoel dat mij bij hun Wolf of Wall Street het meest blijft hangen is: ‘Wat is het heerlijk om mensen te bedriegen!’

Lemma Persoonlijkheid............... 8

COLOFON Redactie: drs. Pieter Hoekstra (eindred.) dr. Leo F. de Graaff drs. Nico van Hal drs. Eli J.G. Meijer drs. Marleen M.S. Moors drs. Klaas-Jan Pos drs. Henk Sissing Voor aanmeldingen en reacties: [email protected] Website: viktorfrankl.nl

TURN, TURN, TURN Servan-Schreiber ziet het niet meer goedkomen: ‘De strijd is gestreden en de rijken hebben gewonnen.’ ‘Een kleine toplaag wist in de afgelopen 30 jaar alle macht naar zich toe te trekken en laat dit niet meer los. Ze zijn niet meer af te remmen.’ Ach, zei de Prediker in dat hele oude Boek al niet: ‘Wie van geld houdt, kan er niet genoeg van krijgen. Wie verzot op rijkdom is, is altijd op meer gewin belust.’ Maar diezelfde Prediker houdt ons tegelijk voor dat er voor alles een tijd is, zo prachtig verwoord door de onlangs overleden Pete Seegers met zijn ‘Turn, turn, turn’. Inderdaad, alles heeft zijn tijd onder de zon – ook elke ziekte van de tijd. Pieter Hoekstra

Deze Nieuwsbrief is een uitgave van het Nederlands Instituut voor Logotherapie en Existentiële Analyse (NILEA)

ISSN 2215-0528 (digitale editie) ISSN 2215-0536

BREITBART’s "MEANING-CENTERED PSYCHOTHERAPY"

"ZIN-GERICHTE PSYCHOTHERAPIE" Het is al weer 13 jaar geleden dat we in het toenmalige Bulletin voor Logotherapie en Existentiële Analyse in het eerste nummer van 2001 een artikel plaatsten van William Breitbart met zijn collega Mindy Greenstein. In de tussenliggende jaren is de Amerikaanse psychiater William S. Breitbart internationaal leidend geworden op het gebied van psychosomatische geneeskunde, psycho-oncologie en palliatieve zorg. Het klinische werk van dr. Breitbart als consulting psychiater voor Pijn en Palliatieve Zorg aan het Memorial Sloan-Kettering Cancer Center bracht hem ertoe zijn onderzoeksinspanningen op de psychiatrische aspecten van het levenseinde te richten. Veel van zijn vroege onderzoek richtte zich op de neuro-psychiatrische problematiek van HIV-geïnfecteerde patiënten, met inbegrip van de vragen rond pijn, vermoeidheid, delirium en andere symptomen die invloed hebben op de kwaliteit van leven. Aangezien vanuit de klinische ervaringen bij Breit-

bart meer en meer aandacht ontstond voor de wens van terminaal zieke patiënten om euthanasie, raakte hij geïnteresseerd in de psychologische en psychosociale factoren die samenhangen met dit verlangen naar de dood bij terminale patiënten. Breitbart en zijn collega's begonnen met het herkaderen van het concept van wanhoop rond het levenseinde, door het uitbreiden van de aandacht van de palliatieve en ondersteunende zorg die verder ging dan enkel symptoombestrijding. Naast constructen als depressie en angst ontdekten ze dat factoren als uitzichtloosheid, verlies van betekenis en verminderd spiritueel welzijn sterk bijdroegen aan het gevoel van lijden van de stervende patiënten. Naast zijn onderzoeken, die gericht waren op het gebrek aan hoop en het verlangen naar euthanasie, participeert Breitbart in een multidisciplinair proefonderzoek rond de vraag hoe om te gaan met het behoud van waardigheid in de palliatieve zorginstellingen.

‘Being able to maintain a sense of meaning and spiritual well being appears to help cancer patients cope better and have a better quality of life.’ (William Breitbart) Spirituality and meaning in cancer ‘Cancer illness poses a great challenge in sustaining a sense of meaning and purpose in life, as well as not uncommonly precipitating a crisis of faith. Being able to maintain a sense of meaning and spiritual well-being appears to help cancer patients cope better and have a better quality of life. There are resources available in the religious and health care community that can help provide guidance and support. Cancer support programs can be particularly helpful in helping cancer patients and their families sustain this sense of meaning and purpose. The development of specific counseling interventions to sustain meaning and hope for patients with advanced cancer, such as our “Meaning – Centered Psychotherapy” interventions hold promise as tools that can be utilized by Psychooncologists in their care of cancer patients as they approach the end of life.’ (William S. Breitbart)

2

Het Zin-gerichte model van Viktor Frankl’s Logotherapie Het meest recente onderzoeksterrein van dr. Breitbart betreft de ontwikkeling van nieuwe psychotherapeutische interventies, waaraan hij de naam "Meaning-Centered Psychotherapy" (Zin-Gerichte Psychotherapie) gaf en die zowel gericht is op het ondersteunen van de existentiële vragen van de patiënt als op de verbetering van het geestelijke welzijn in het terminale proces voor deze mens. Breitbart verwijst vaak naar de werken van existentialistisch georiënteerde onderzoekers en dan vooral naar het Zin-gerichte model van Viktor Frankl’s Logotherapie. Zijn boek ‘De Zin van het Bestaan’ had een significante invloed op Breitbart. Dit boek bepaalde de doelstellingen van zijn werk in de richting van het concept tot het helpen van stervende patiënten in het handhaven van de zin-vraag aan het einde van het leven.

Dit jaar zal William S. Breitbart de openingslezing houden op het 2e internationale congres voor Logotherapie en Existentiële Analyse op 16 mei in Wenen.

Breitbart en zijn collega's hebben vanuit Frankl’s Logtherapie zowel op individueel als op groepsniveau een model van "Zin-Gerichte Psychotherapie" ontwikkeld. Deze nieuwe interventies zijn gericht op het helpen ondersteunen en versterken van een gevoel van doel en betekenis in het leven van patiënten. Dit doen zij door middel van verschillende psycho-educatie taken. In dit traject is het doel bij de patiënt de algehele kwaliteit van leven in hun besef van de eindigheid van hun leven te verbeteren.

Meaning-centered group psychotherapy for patients with advanced cancer: a pilot randomized controlled trial, William Breitbart e.a. Psychooncology. 2010 January; 19(1): 21–28. doi:10.1002/pon.1556

Literatuur Psycho-oncology 2nd Edition. Holland J, Breitbart W, Jacobsen P, Lederberg M, Loscalzo M, McCorkle R (eds.). Oxford University Press, New York, 2010.

Spirituality and meaning in cancer, W. Breitbart, Rev Francoph Psycho-Oncologie (2005) Numéro 4 : 237240, Springer 2005, DOI 10.1007/s10332-005-0090-2 Media UNM IDEAS in Psychiatry Public Lecture: William S. Breitbart, M.D. http://www.youtube.com/watch?v=ytuNRPjLypc

Marleen M.S. Moors

'Wat heeft de filosofie de psychologie te bieden' In 2013 kwam de DSM-5 uit, dé bijbel voor diagnostiek binnen de hedendaagse psychiatrie en psychotherapeutische praktijk. Dit leidde tot een grote discussie over de medicalisering binnen de geestelijke gezondheidszorg en hoe het zo ver heeft kunnen komen dat tot voorheen normaal gedrag als pathologisch of als een stoornis werd aangemerkt. In zijn boek ‘Terug naar normaal’ (2013) schetst Allen Frances -Amerikaans psychiater en medeauteur van de DSM-IV de sociaal-maatschappelijke risico’s van etikettering en overmedicalisering van normaal gedrag en pleit voor ruimte voor de excentriciteit en uniciteit van mensen.

OVER GEVATHEID & HUMOR IN DE LOGOTHERAPIE In 2004 heeft het NILEA David Guttmann naar Nederland uitgenodigd en voor die gelegenheid een symposium georganiseerd. Prof.dr.David Guttmann, emeritus decaan en hoogleraar Social Work aan de Universiteit van Haifa, Israël is het overgrote deel van zijn leven toege-

Het komt steeds vaker voor dat mensen naast hun bezoek aan een psycholoog of andere hulpverlener ook op zoek gaan naar een filosofisch practicus of filosofisch consulent. De behoefte aan verdieping, zelfkennis, handvatten om grip te krijgen op de eigen levenssituatie is daarbij groot. Het is algemeen bekend dat filosofische zelfhulpboeken van auteurs zoals Alain de Botton en Jules Evans veelal in trek zijn en voor veel mensen thuis op de bank de verdieping en troost bieden die in het dagelijks leven en werk ontbreken. Mede door deze ontwikkeling wordt op 15 mei het symposium “Wat heeft de filosofie de psychologie te bieden?’ aangeboden in Veldhoven. Het congres richt zich op het belang van de filosofie voor de psychologie en wat de filosofie toe te voegen heeft aan de hedendaagse denk- en werkmethodes binnen de GGZ. Vreemd genoeg zijn het juist de existentiële dilemma’s en levensvragen die binnen de GGZ te weinig aan bod komen in de opleidingen en in de beroepsuitoefening. Dit is een bijzondere ontwikkeling gezien het feit dat de humanistische psychologie zeer succesvol was in de jaren 60-70-80. De DSM-isering heeft er voor gezorgd dat voor behandelaars er nog maar weinig tijd en ruimte is om in de behandelkamer tot diepere levensvragen over te gaan. Hoe ga je om met existentiële vragen in de praktijk, en niet minder belangrijk: hoe herken je ze? Wat zijn zingevingsvragen en hoe zijn ze gefundeerd in het leven van de cliënt? En in hoeverre kunnen er existentiële vragen ten grondslag liggen aan psychische problemen?

wijd leerling van Frankl en decennialang docent in Logotherapie en Existentiële Analyse. De stad Wenen, de geboorteplaats van psychotherapie en 'thuis' van de drie Weense Scholen in Wenen in de psychotherapie (Freud, Adler en Frankl) erkende Guttmann's toewijding en arbeid door hem in 2003 de Viktor Frankl Prijs van Wenen toe te kennen. Naast zijn wetenschappelijke werk schreef David Guttmann een autobiografisch werkje over zijn jeugd als JoodsHongaarse jongen rond de Tweede Wereldoorlog. De titel ‘Homecoming’ is

Op 15 mei worden deze en andere vragen groepsmatig behandeld in workshops onder leiding van o.a. René Gude, Joachim Duyndam, Wencke de Wildt, Miriam van Reijen, Marleen Moors en anderen. Thema’s die ter sprake komen zijn omgaan met ziekte, depressie en angst, motivatie, veerkracht en leefstijlen. Het symposium wordt gehouden voor psychologen, psychiaters, artsen en andere professionals werkzaam op het terrein van (geestelijke) gezondheidszorg en anderen die geïnteresseerd zijn in existentiële kwesties. Locatie: Veldhoven, Koningshof, Locht 117. Accreditatie is aangevraagd bij verschillende beroepsverenigingen. Meer informatie? Klik HIER of ga naar: http://www.curecare.nl/symposia_inhoud.php?symposia_id=30

gericht op zijn overlevingstocht naar het toenmalige Palestina. De reis zou niet zonder diepe hindernissen gaan, zoals de veel langere Duitse titel van hetzelfde boek al aangeeft: ‘Schwierige Heimkehr: Leben und Leiden in Ungarn, dann auf der Exodus und zurück über BergenBelsen nach Tel Aviv. Jüdische Schicksale

U bent van harte welkom, meld u nu nog aan!

1944-1948’. Een heel bijzonder feit is dat hij toen de wereldberoemde letters

mw. drs. Marleen Moors is existentieel filosoof en praktijkhoudend filosofisch consulent te Amsterdam en redactielid van deze Nieuwsbrief. Ze studeerde filosofie en religiewetenschappen aan de University of Saskatchewan in Canada en aan de Radboud Universiteit te Nijmegen. Ze is gespecialiseerd in existentialisme, existentiële fenomenologie en metafysica.

schilderde op het schip dat bedoeld was deze Joodse vluchtelingen uit Europa ook daadwerkelijk thuis te brengen. De bekende schrijver Leon Uris hield zich in zijn geromantiseerde versie van deze gebeurtenissen niet echt aan de feiten,

OVER GEVATHEID EN HUMOR IN DE LOGOTHERAPIE Het belang van humor in de psychotherapie is een onderwerp dat zowel Freud en Frankl hebben onderzocht en gebruikten in hun theoretische geschriften. Toch, waar Freud geïnteresseerd was in de onbewuste elementen van de humor, en vooral in grappen, concentreerde Frankl zijn inspanningen in het ontwikkelen van een bijzonder nuttige logotherapeutische techniek, namelijk de paradoxale intentie, als hulpmiddel voor psychotherapeuten en de aan de geestelijke gezondheidszorg gerelateerde beroepen. Dit artikel biedt enkele van de concepten die in de werken van deze twee reuzen van de psychologie, met een speciale nadruk op de paradoxale intentie in theorie en praktijk. Er worden praktijkvoorbeelden opgevoerd om Frankl’s "geesteskind" uit te lichten op basis van het unieke menselijke vermogen van de humor om te kunnen lachen over de eigen zwakheden en angsten. (klik voor meer: HIER) "HAGANAH Ship EXODUS 1947"

maar tegelijk hebben het boek en de film deze ‘Exodus’ wel levend gehouden. Ter gelegenheid van dit symposium is een dubbelnummer van het toenmalige Bulletin uitgebracht als ‘David Guttmann -Special’. Deze Engelstalige editie is online te lezen of downloaden via de link: http://viktorfrankl.nl/Bulletins/ Bulletin%20Vol14-3&4-2004.pdf Over Gevatheid en Humor in de Logotherapie - een fragment. Lees verder hiernaast.

3

Allen Frances’ antwoord op de DSM-5 We hebben nogal even moeten wachten op de Nederlandse vertaling van de DSM-5. Of liever - we wachten nog steeds! Tijdens het jaarlijkse Voorjaarscongres van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP) in Maastricht vindt op 9 april de presentatie van het Handboek voor de classificatie van psychische stoornissen (DSM-5) plaats. ‘Als bezoeker van het Voorjaarscongres kunt u als eerste in Nederland het vertaalde handboek inzien en aanschaffen!’ roept uitgeverij Boom ons toe.

Allen Frances, Psychiatrische Diagnostiek, ISBN 9057124009, Prijs: € 39,95

FRANKL’S RODE DRAAD Maar als iemand naar de uiteindelijke oorzaken en diepste wortels, de verborgen motieven voor mij zoekt om Logotherapie te ontwikkelen, dank kan ik maar één ding noemen dat mij aangespoord heeft om onvermoeibaar Logotherapie te ontwikkelen en uit te werken: de compassie die ik voel naar de kant van de slachtoffers van het hedendaagse cynisme, dat

Ondertussen is duidelijk dat deze nieuwe DSM zich niet mag verheugen in een eenduidig enthousiasme. De meest bekende criticus was in een heel vroeg stadium de schrijver van ‘Psychiatrische diagnostiek - de essentie’. Allen Frances is emeritus hoogleraar psychiatrie aan Duke University. Hij was voorzitter van de DSM-IV Task Force en lid van de DSM-III Task Force. In verschillende artikelen en boeken heeft hij zijn kritiek geleverd op deze nieuwste en misschien ook wel laatste versie van de DSM. Indertijd zijn wij allemaal aan zijn hand gelopen om ons de DSM-IV nog eigen te maken. Het DSM-IV Caseboek met 200 uitgebreide gevalsbeschrijvingen was een waardevolle aanvulling op het theoretisch classificatieboek. Soms wel een beetje ‘Amerikaans’, natuurlijk.

Mét alle kritiek op de nieuwe DSM-5 komt Frances ons nu opnieuw tegemoet met een soort oefenboek. (Nog) niet met de cases, maar wel met heel veel diagnostische tips en nogal wat relativerende punten van aandacht. Immers, zo is zijn kritiek, als we ons de wet laten voor schrijven door de DSM-5, dan loopt het wel heel erg uit de hand met de pathologie in onze toekomstige samenleving! Wie is er dan nog geestelijk gezond? Frances heeft wel wat met Nederland, naar het schijnt, het is dan ook opmerkelijk om te zien dat de Nederlandse uitgave al uit 2013 is, terwijl de (oorspronkelijke) Amerikaanse uitgave bij de Guilford Press het copyright draagt van 2014! De kritische houding van Frances, die toch moeilijk kan worden beschouwd als niet-professioneel, is ook voor logotherapeuten waard om kennis van te nemen. Diagnostiek en classificatie zijn belangrijke vaardigheden voor de therapeut, maar we dienen ons altijd bewust te zijn voor wie we dit doen: voor de mens tegenover ons. Eerder verschenen van Allen Frances bij Nieuwezijds: Stemming en stoornis en Terug naar normaal. PH

‘DE DEGOEROEFICATIE VAN DE LOGOTHERAPIE’ Viktor Frankl op het ‘First World Congress of Logotherapy’ (1980) De laatste jaren heb ik mijn tijd achter het autostuur altijd graag nuttig doorgebracht. Zo heb ik zeker een paar honderd uren interessante toespraken en colleges beluisterd. Bij tijd en wijle heeft het me zelfs de beruchte files voor de Coentunnel goed doorgeholpen. De vastgelegde colleges van Viktor Frankl komen daarin met regelmaat weer terug in die kleine besloten ruimte. Hoewel ik zijn toespraak van dat beroemde Eerste Wereldcongres niet heb komt Frankl met deze boodschap van de degoeroeficatie vaker terug in zijn lezingen. Tijdens het ‘Eerste Wereldcongres voor Logotherapie’ deelde Viktor Frankl zijn toehoorders in deze toespraak over ‘de degoeroeficatie van de Logotherapie’ mee, dat hij zelf dus absoluut niet de ‘goeroe’ van de Logotherapie wilde zijn. Hij droeg zijn leerlingen tijdens dit congres op zich zelf als dragers en erfgenamen van de Logotherapie te beschouwen. Hij vertelde ook dat "het enige doel en de echte reden" waarom hij het woord "logotherapie" had bedacht, gelegen is in het feit dat hij dan niet altijd hoefde te zeggen: "Ik denk ... Ik geloof ... Ik heb gevonden ... "

ook binnengedrongen is in de psychotherapie, die verrotte handel. Als ik zeg ‘handel’ bedoel ik het commercialisme, en met ‘verrot’ bedoel ik haar wetenschappelijke onzuiverheid. Als

„After all, it was the sole purpose and very reason why I coined the term ‘logotherapy’, to be spared again and again to say, ‘I think..., I believe..., I have found...,’ etc.; instead, I said, ‘logotherapy teaches..., it is a tenet of logotherapy...,’ or the like. Anyway, I was spared to speak, or write, in the first person. By the same token, you were spared again and again to say, or write, ‘Frankl teaches..., it is a contention of Frankl .... You now could as well say, ‘we logotherapists hold...’”

je patiënten ziet die niet enkel psychologisch lijden, maar daarnaast ook nog eens beschadigd zijn door de

Als Frankl elders nog eens refereert aan dit Eerste Wereld Congres stelt hij de opdracht nog scherper: “My interest does not lie in raising parrots that just rehash “their master's voice,” but rather in passing the torch to “independent and inventive, innovative and creative spirits.”

psychotherapie, dan gaat je dat aan je hart. En inderdaad, de strijd tegen deze depersonaliserende en ontmenselijkende tendensen, die hun wortels hebben in het psychologisme van psychotherapie, is een helder rode draad geweest die door het hele weefsel van mijn werk loopt. Uit: Viktor E. Frankl, Recollections, an autobiography, p.67

4

In de beroemde lezing daagt Frankl zijn navolgers dus uit om de ontwikkeling van logotherapie voort te zetten. Hijzelf had voor de logotherapie zelf alleen maar een eerste steen gelegd, en het was nu aan anderen om het gebouw daarop te bouwen. Logotherapie was voor Frankl een "open systeem". En dat in dubbele zin: voor de eigen doorgaande ontwikkeling én voor de samenwerking met andere scholen. Om zo een gebouw neer te zetten was het niet nodig, zoals Frankl in zijn toespraak dan zelf zegt… „… to subscribe to whatever Dr. Frankl has said or written. From what you have heard me speak of, or have read in my books, you should only apply what you have found convincing. You cannot persuade others of anything of which you are not convinced yourselves!” Ruim 30 jaar later heeft Charles L. McLafferty, Jr., PhD, NCC in zijn toespraak ‘The future of logotherapy: Idea, ideal, idol?’ op 18 maart 2012 in Wenen zichzelf en zijn gehoor dezelfde vragen nog eens voorgehouden. Deze is nog te lezen via: http://purposeresearch.com/FutureofLogotherapyVienna18March2012.pdf PH

BOEKBESPREKING (Leo de Graaff)

Herman M. van Praag - Het verstand te boven Beproevingen van een verstandig mens

ZIN = VRIJHEID + VERANTWOORDELIJKHEID Het Nederlands Instituut voor Logothe-

De bestseller ‘Wij zijn ons brein’ van Dick Swaab heeft gretig aftrek genomen onder het lezerspubliek. Gelukkig heeft professor Herman van Praag een boek geschreven dat andere aspecten laat zien die binnen de neurowetenschappen en de psychiatrie zwaar onderbelicht zijn. In zijn onlangs verschenen publicatie keert Van Praag zich tegen het neuraal determinisme. Een vertegenwoordiger van het neuraal determinisme is dr. Dick Swaab. In het neuraal determinisme zijn onze hersenen bepalend voor ons hele bestaan. Tegenover Swaab zijn premisse ‘Wij zijn ons brein’ stelt van Praag ‘Wij zijn onze geest’. Onder ‘geest’ verstaat Van Praag de authenticiteit van ieder mens. (Selfhood). Het ‘zelf’ van de mens is een mysterie, vergelijkbaar met het mysterie van het ontstaan van levende materie. De geest is weliswaar afhankelijk van het brein, maar kan niet tot het brein worden gereduceerd. De geest kent zijn eigen wetmatigheden. Dit betekent dat neurobiologische gegevens het gesprek tussen psychiater en patiënt nooit kunnen vervangen. HET NEURAAL DETERMINISME HEEFT EEN ARMZALIG MENSBEELD, OMDAT DE MENS TOT ZUIVER LICHAMELIJKHEID IS GEREDUCEERD. Frankl zou vandaag de dag ongetwijfeld spreken over een ‘neuralisme’, als een element van de-humanisering. Van Praag gaat uitvoerig in op de betekenis van de religiositeit. Hieronder verstaat hij de menselijke behoefte aan religieus geladen gevoels-en denkinhouden. In deze betekenis is religiositeit een persoonlijkheidskenmerk. De religieuze mens heeft voor Van Praag de behoefte aan zijn leven een verticale dimensie te geven. Religiositeit wijst op verbeeldingskracht en brengt een mens aan de grenzen van het onbekende. Er worden krachten verondersteld (verbeeld), die invloed op het leven van de mens en op de wereld uitoefenen. Het maakt het bestaan van de mens dragelijker, omdat het Godsbeeld belangrijke psychologische functies vervult: die van rolmodel, mentor, rechter en gids. Religiositeit heeft voor de schrijver een biologische basis. Elk gevoel en elke ervaring veronderstelt een cerebraal (in de hersenen gelokaliseerd) substraat. Toch heeft religiositeit geen biologische oorzaak. RELIGIOSITEIT WORDT BIOLOGISCH BEMIDDELD, NIET BIOLOGISCH VEROORZAAKT. Wanneer men tijdens een concert geraakt wordt door de schoonheid van de muziek, wordt deze esthetische ervaring opgeroepen door bepaalde neuronale circuits. Deze neuronale processen zijn niet de oorzaak van de esthetische ervaring. De muziek is de bron van de esthetische ervaring. De neuronale processen maken de esthetische ervaring mogelijk. Ze zijn intermediair tussen de esthetische prikkel die de muziek veroorzaakt en de esthetische ervaring.

rapie en Existentiële Analyse vindt haar fundering in de psychologie van Viktor E. Frankl. Logotherapie of Existentiële Analyse beschouwt het zoeken naar betekenis of zin als de primaire menselijke motivatie. Omdat mensen de mogelijkheid hebben te kiezen zijn zij verantwoordelijk voor hun beslissingen. Een mens is niet slechts een marionet van biologische of erfelijke krachten en product van zijn milieu, maar de mens is altijd vrij om zelf positie te kiezen ten opzichte van innerlijke bepalingen en uiterlijke omstandigheden. Tussen stimulus en respons zit altijd een stukje ruimte, is de overtuiging van de neuroloog Frankl, en in die ruimte vinden we de menselijke vrijheid. Het is het doel van deze psychologische benadering, gebaseerd op de antropologische visie in de Logotherapie en Existentieel Analytische Psychotherapie, om cliënten te begeleiden op hun weg naar het vinden van concrete betekenissen in hun respectievelijke levenssituaties. Logotherapie biedt hulp in de heroriën-

Het neuraal determinisme gaat ervan uit dat religiositeit een biologische oorzaak heeft. Van Praag vindt deze opvatting een verarming van het totale mensbeeld. VAN PRAAG RICHT ZICH OP DE ‘ZINGEVING’ VAN HET MENSELIJK LEVEN. ‘Betekenisgeving’ vindt hij eigenlijk een beter woord, omdat dit woord duidelijker aangeeft waar het eigenlijk om gaat: ‘inhoud geven aan het leven’. Betekenisgeving staat met de menselijke geest in verband, met datgene wat de mens tot individu maakt. Materiële dingen bevredigen het lichaam, maar niet de geest. De zingeving van het leven ligt in de betekenis die eraan gegeven wordt. Religieus geloof kan een belangrijke bijdrage leveren aan de behoefte aan zingeving.

tatie op het leven door middel van het

Wij zien hier een belangrijke overeenkomst tussen Van Praag en Frankl. Van Praag verwijst ook in verband met het zoeken naar zingeving in de psychiatrie, naar Frankl’s Das Leiden am sinnlosen Leben - Psychotherapie für heute. HET ZOEKEN NAAR ZINGEVING IS IN DE PSYCHIATRIE EERDER UITZONDERING DAN REGEL. Een leven dat geen zin kent, leidt tot gemis aan levenslust en kan een depressie veroorzaken. Het spirituele of religieuze domein biedt ook mogelijkheden tot genezing van psychische wonden. Van Praag verwijst in dit verband onder meer naar de betekenis van het gebed en naar de Joodse leer waarin de mens van God de opdracht heeft mee te werken aan het herstel van deze geschonden wereld. Van Praag spreekt in dit verband ook over suïcide. Hij concludeert op grond van allerlei onderzoeken dat religiositeit geestelijke weerbaarheid kan verhogen en als gevolg daarvan suïcidaliteit kan verminderen.

Logotherapie berust op de erkenning

Het boek van Van Praag is een verademing in onze samenleving waarin het neuraal determinisme steeds meer terrein lijkt te winnen. Dit neuraal determinisme doet voorkomen dat religie niet meer dan een hersenspinsel is. Van Praag laat zien dat deze redenering een aantal leemten en beperkingen vertoont. Hij beschouwt de religiositeit als een onuitwisbare behoefte van de menselijke geest en als een belangrijke stimulans voor zingeving van het menselijke leven. Wij kunnen hem voor de ruimte die hij vraagt voor de menselijke vrijheid niet dankbaar genoeg zijn. Het verstand te boven—Beproevingen van een verstandig mens, H.M. van Praag. Uitgeverij Boom, Amsterdam 2013, 183 p. ISBN 978 94 6105 712 9

Logotherapie en Existentiële Analyse,

serieus ingaan op de existentiële vragen en biedt herstel en ontwikkeling door het versterken van het vertrouwen in de onvoorwaardelijke zin van het leven en de waarde van de persoon.

dat ieder mens een uniek geestelijk wezen is. Ieder mens streeft er ten diepste en ten laatste naar zichzelf en het eigen bestaan in een zinvol verband te begrijpen. Dit 'begrijpen' is zowel intuïtief, cognitief, experiëntieel als gedragsmatig.

ofwel de Derde Weense School in Psychotherapie, werd ontwikkeld door Viktor Frankl en onder deze namen werden zijn denkbeelden voor het eerst gepubliceerd in 1938.

5

FRANKL – LONG DISTANCE LOGOTHERAPIE in NEDERLAND Logotherapie is een vorm van psychotherapie. Ontdekt en ontwikkeld door Prof. Dr V. E. Frankl (1905 1997) is Logotherapie uitgegroeid tot een van de meest invloedrijke vormen van psychotherapie.  



Logotherapie is transcultureel Logotherapie is persoonsgerichte psychotherapie, waarbij de vraag naar een mogelijk zinvol leven centraal staat Logotherapie is zo zinvol omdat het 'van het leven zelf leren om onvoorwaardelijk zelf te leven' is

Bij Logotherapie gaat het om een psychotherapeutische behandelingsmethode vanuit het eigenlijk menselijke en met als doel verantwoordelijkheid in vrijheid voor verandering naar zinvol en waardig leven.   



Dat is vanuit de geestelijke dimensie De mens als 4-dimensioneel wezen is 'eenheid in totaliteit' De mens als 3-dimensioneel wezen 'is' iemand, die beschikt over een psyche en een lichaam Ieder mens leeft in relatie tot anderen en kan voortdurend anders (pro-activiteit)

Wat het leven van mensen beslissend beïnvloedt is een onbewust geestelijk proces dat op de verwerkelijking van een zinvol en waardig bestaan gericht is. In dat proces kunnen situaties en condities factoren van betekenis zijn, maar nooit factoren die beperken. Ieder mens beschikt over die innerlijke vrijheid die in staat stelt om te kiezen voor het andere, verandering en voor anderen. Daarin zelf verantwoordelijk zijn en concreet zelf doen bepaalt wie iemand is. Logotherapie beschikt over specifieke methoden en gevalideerde technieken om persoonlijke ontwikkeling en permanent veranderen te faciliteren en te integreren. Logotherapie biedt expliciet ruimte voor het positief gebruiken van persoonlijke levensbeschouwelijke momenten.

6

Enige tijd geleden ben ik aan een nieuwe studie begonnen: Franklian Psychology. Ik volg het via het Distance Learning Program van het Viktor Frankl Institute of Logotherapy in Texas, US. Een hele mond vol. En als ik wil ben ik daar voorlopig wel even zoet mee: het zijn 4 modules, waarvoor je voor de eerste een half jaar de tijd krijgt, voor de andere drie mag ik rekenen op elk een jaar aan tijdsinvestering. De cursus waarmee ik ben begonnen heet: Franklian Psychology, introduction to logotherapy. Hoe het werkt? Via het instituut heb ik leerstof opgekregen, bestaande uit 5 hoofdstukken of units. Aan het eind van elke unit is de opdracht er een essay over te schrijven die ik vervolgens opstuur naar mijn persoonlijke mentor in de US. Ik heb inmiddels m´n eerste unit af en via Skype kennis gemaakt met m´n Amerikaanse mentor, afkomstig ergens uit het midden van de States. Klinkt wel interessant toch, m´n eigen Amerikaanse prof. De titel van de eerste module cursus dekt de lading probleemloos: een introductie in de logotherapie. Dus nu vooral nog theorie, principes en grondslagen. En een stukje geschiedenis, een vergelijking met en plaatsbepaling tot andere vormen van psychotherapie. Leuk weetje: de logotherapie werd oorspronkelijk de derde Weense school genoemd, na de Freudiaanse en Adleriaanse therapie, alle drie hun wortels in Wenen. Logotherapie heeft een uitgesproken mensbeeld als uitgangspunt. Naast het psychische en fysieke bestaat de mens uit een spirituele dimensie die de kern uitmaakt van zijn wezen. Die dimensie bestaat uit die eigenschappen die uniek voor de mens zijn, waaronder ons vermogen tot zelfreflectie, onze verbeelding, het vermogen boven onze eigen belangen uit te stijgen, ons gevoel voor humor, onze creativiteit. Een bijzonder ´orgaan´ van die spirituele dimensie, of Noös (Grieks) zoals Frankl die noemde, is het geweten. Niet het Freudiaanse geweten, als een superego gevormd door onze ouders en de maatschappij, maar het geweten als het vermogen van de mens om zin en betekenis in het leven te vermoeden en herkennen, ongeacht welke situatie. Volgens Frankl is het gemis aan zin en betekenis in het leven van mensen een belangrijke factor in het ontstaan of onderhouden van psychische klachten. Logotherapie is erop gericht om die spirituele dimensie weer in het bewustzijn te brengen zodat

mensen met gebruik van de hulpbronnen van die Noös weer op zoek kunnen naar de betekenis in hun leven, volgens Frankl de belangrijkste drijfveer van de mens. Belangrijke voorwaarde: daar moet diegene wel voor kiezen. Of beter, één keuze kan ons volgens Frankl nooit worden ontnomen (ik schreef er in de vorige nieuwsbrief al over): de keuze hoe we ons willen verhouden tot de situatie waarvoor we gesteld zijn. We kunnen ons weerloos beschouwen, een speelbal van de gebeurtenissen in ons (onze emoties en impulsen) en om ons heen. Die instelling werkt als een selffulfilling prophecy: de kans is klein dat uit een dergelijke instelling een positieve verandering voortkomt. Logotherapie stelt: wat ons ook gebeurt of overkomt, we kunnen altijd terugvallen op de hulpbronnen van onze spirituele dimensie. Op basis van die principes kreeg ik al direct een idee voor een waardevolle toepassing van de logotherapie in ons werk. Mensen hebben volgens bovenstaande dynamiek nogal eens de neiging zich als slachtoffer te beschouwen. Maar al te snel leggen we de oorzaak van onze problemen buiten onszelf. Echter, die instelling helpt niet bij het resultaat van een therapie. Ik denk dat elke therapeut zich voorbeelden te binnen schiet van een therapie die maar niet op gang wilde komen, waar vooral de therapeut zelf hard aan het werk was, zonder dat er iets in de klachten van de hulpzoekende veranderde. Soms zijn we ons er nog maar weinig bewust van dat het anders kan, zijn we het zicht op die spirituele dimensie verloren. Hoe zou het zijn om een therapie bij start, of bij stagneren vanwege bovenstaande dynamiek, met logotherapie aan te vangen? Door de cliënt bewust te maken van het belang van zijn of haar houding ten opzichte van de therapie, en daarmee ten opzichte van zijn of haar leven, én van de hulpbronnen die hij daarvoor tot zijn beschikking heeft, raakt diegene weer betrokken bij het behandelproces en kan daar ook op aangesproken worden. Naar mijn mening is het de ultieme validatie van de cliënt: weet je nog? Het doet ertoe wat jij doet, hoe jij je inzet. Jij maakt verschil. Ik vind het een interessante gedachte en ben benieuwd hoe mijn prof uit de U.S. daarover denkt. Ik houd jullie op de hoogte. Klaas-Jan Pos

EP baant de weg voor verbetering beroepsmobiliteit in EU Een virtuele kaart met professionele kwalificaties moet het gemakkelijker maken voor artsen, apothekers en andere professionals om in een andere EU-lidstaat aan de slag te gaan. Tegelijkertijd moet een waarschuwingssysteem voorkomen dat mensen met een beroepsverbod nog in een ander EU-land kunnen werken. Snellere en makkelijkere erkenning. Door de aangepaste regelgeving worden de kwalificaties van werknemers in bepaalde beroepen sneller erkend door andere EU-lidstaten. Dit gebeurt door middel van een elektronisch systeem met virtuele kaarten waarop de kwalificaties vermeld staan. Het systeem is gebaseerd op bestaande informatieuitwisselingsystemen tussen de lidstaten. Omdat professionals in hun eigen land de aanvraag doen, in plaats van in het gastland, versnelt en vergemakkelijkt dit de erkenningsprocedure. Ook geldt dat wanneer autoriteiten niet binnen de gestelde termijn reageren, het "HAGANAH verzoek automatisch gehonoreerd wordt. Voor het hele Ship EXODUS 1947" persbericht klik: HIER

GRATIS GROEIENDE BIBLIOTHEEK? Wekelijks krijg ik een update van de nieuwe uitgaven van de De National Academies Press. En het mooiste is dat titels die mijn nieuwsgierigheid oproepen direct en kosteloos zijn op te roepen en veilig en legaal te downloaden. In die duizenden uitgaven zitten veel uitgaven die met psychologie en gezondheid te maken hebben. Een absolute aanrader om eens te bezoeken en misschien aan te melden voor de nieuwe uitgaven. Een klein kritiekpunt is dat veel materiaal natuurlijk enkel vanuit de Amerikaanse context komt. Over The National Academies Press De National Academies Press (NAP) is opgericht door de National Academy of Sciences om de rapporten te publiceren van de National Academy of Sciences , National Academy of Engineering, Institute of Medicine en de National Research Council, die allen publiceren onder een door het Congres van de Verenigde Staten verleend charter. Het NAP publiceert meer dan 200 boeken per jaar over een breed scala van onderwerpen in wetenschap, techniek en geneeskunde, waarbij de NAP wil voorzien in gezaghebbende informatie over belangrijke zaken in de wetenschap en gezondheidsbeleid. Digitaal (PDF): De National Academies Press biedt meer dan 4000 titels in PDF-formaat. Al deze PDF's kunnen GRATIS worden gedownload. http://www.nap.edu/ Of voor directe toegang tot de gesorteerde onderwerpen: http://www.nap.edu/topics.php

“I recommend that the Statue of Liberty on the East Coast be supplemented by a Statue of Responsiblity on the West Coast.” ― Viktor E. Frankl, Man's Search for Meaning ‘SHAME’ gaat over seksverslaving, obsessief denken en gebrek aan (ver)diep(end) menselijk contact. De titel dekt de lading niet. Al is het wel mooi, dat de kijker tot eigen reflectie kan komen. Steve McQueen, de nog jonge regisseur, lijkt hier patent op te hebben, zoals al eerder bleek in “Hunger“. De pijn en verwrongenheid is in het gezicht van de hoofd rolspeler Michel Fassbender [beste acteur 2011 Filmfestival Venetië] goed te lezen. Vooral in de scenes in the New York Subway kun je je als kijker goed verplaatsen: zijn lege blik de ondergrondse wereld in, waar de ander prooi wordt. Het is staren, meer dan contactmakend waarnemen. Volgens psychiater Louis TAS (1920-2011) is SCHAAMTE ‘het gevoel dat je in de ogen van anderen compleet waardeloos bent en dat ze daarin nog gelijk hebben ook.’ Hij leidde jarenlang zgn. schaamtetherapiegroepen [Vrij Nederland, 2007] waarvan het toen gepubliceerde interview gemakkelijk op internet te vinden is. Ik ben met hem eens, dat schaamte zo erg verwant is aan depressie en niet gemakkelijk overgaat. Je zou met Tas kunnen zeggen, dat deze mensen lijden aan het leven. Hulpverleners, die naarstig zoeken naar wat ziektekostenverzekeraars willen zien als ‘diagnose’, spreken meer vanuit ‘gesundes Volksempfinden’ dan een visie, waaruit kennis van psychotherapie of psychiatrie blijkt. De hoofdpersoon Brandon, een succesvolle dertiger, leidt overdag een succesvol leven met veel geld verdienen en een eigen appartement in de buurt van 5th Avenue. Maar ’s nachts worstelt hij met zijn obsessies en zoekt wanhopig naar scorende bevrediging. Als zijn jonger zusje logies bij hem vraagt omdat het tegen zit in haar leven, wordt de stress hem noodlottig. Zij zingt in een club en nadat ze al heel lang en vaak gevraagd heeft of hij eens wil komen gaat hij mee en kijk, er biggelt een traan langs zijn strakke wang. Nu zoekt zij nader contact

met haar broer, maar hij geeft niet thuis. Haar vertolking van Sinatra’s New York is dan ook wel heel apart en heeft de juiste dictie. Ondanks alle bekendheid is het een hoogtepunt in de film en tekent de perfect getroffen contactloosheid tussen Brandon, zijn baas die meeging en Brandon’s zus Sissy. We zien, dat Brandon steeds meer leugens nodig heeft om zich staande te houden. Ook worden de megalomane trekken zichtbaarder, als hij een onbekende vrouw in een café de hemel voorspiegelt. Haar partner is daar niet van gediend en slaat hem buiten in elkaar, Brandon’s bestaan verschraalt snel…

FILMS met een VERHAAL

‘SHAME’

(recensie: Eli Meijer)

Hoewel er meer verschillen dan overeenkomsten bestaan tussen FRANKL en TAS zijn enkele overeenkomsten frappant: 1 net als Frankl was Tas tot ruim boven zijn 85e therapeutisch actief 2 delen een concentratiekampverleden en schreven daar over. Tas onder pseudoniem Loden VOGEL: Dagboek uit een kamp, nog in 2000 herdrukt en aangevuld 3 hun uitspraken en lessen inspireren velen. De film ‘SHAME’ biedt geen oplossingen, noch een happy end, maar doet een beroep op onze empathie: ook voor Brandon is een ander leven mogelijk. Dat hij zijn schaamte zou willen begrijpen en inzien, dat het een fantasie is. Of dat je in andermans ogen niet vreselijk belangrijk bent; dat iedereen altijd op jou let. Leer zelf de goede vragen stellen en het leven antwoordt. Dat is wat de pas overleden Tas ons duidelijk maakt in de tv-serie Kijken-inde-ziel van Koen Verbraak. Wellicht de moeite de in totaal zes uur durende interviews met psychiaters in deze rubriek te bespreken. In mijn ogen is schaamte een mooi thema, want in tegenstelling tot schuld, je kunt er niet voor boeten. Het is de bodem onder je bestaan… en dan moet je er wel zijn in plaats van door de grond willen zakken……

7

Het leven is ZINvol ZIN is voor mensen in hun hele bestaan de belangrijkste motivator ZIN kan niet aangeboden worden…. maar de voorwaarden kunnen wel gefaciliteerd worden 'er ZIN in hebben' - in onze taal is het eigenlijk zo eenvoudig ZIN blijkt een probaat middel tegen sabotage, corruptie, diefstal, misbruik, pesterijen, burnout en al die andere ongewenste effecten die daar ontstaan waar mensen niet tot hun doel komen ZINvol gefundeerd leiderschap is de grote behoefte van onze tijd

If you go for the person, you will always gain something, if you concentrate on the problem, you will lose anyway.

LEMMA Persoonlijkheid OPMERKING: Het begrip persoonlijkheid wordt in de Logotherapie in de omgangstaal gebruikt. Kenmerkend is echter de opvatting, dat persoonlijkheid als een opgave moet worden gezien. De mens heeft een aangeboren karakter, hij is een persoon, maar de mens wordt een persoonlijkheid. De taak van de ontwikkeling van de persoonlijkheid kan de mens vervullen, door de verwerkelijking van datgene wat noodzakelijkerwijs in een situatie gedaan moet worden. Daardoor wordt hij van de gerichtheid op zijn gevoelsmatige toestand of innerlijke gesteldheid of stemming, kortom: van een vruchteloos cirkelen om zichzelf afgehouden. Want het verwerken van zinvolle taken heeft als neveneffect de ontwikkeling van de persoonlijkheid. Deze positie van Frankl is tegen de psychoanalytische zelfervaring gericht. Frankl karakteriseert haar met het woord van Martin Heidegger als “Begaffung” van de eigen toestand, ongeveer de gevoelstoestand of de lichamelijke gemoedstoestand. • De mens wordt persoonlijkheid door de vormgeving van zijn aanleg. De mens heeft “een karakter”; maar hij “is” een persoon. Hij “wordt” een persoonlijkheid, doordat de persoon die iemand “is”, met het karakter, dat iemand “heeft”, van gedachten wisselt. Doordat de mens stelling tegenover zijn persoon neemt, worden hij en zijn karakter steeds weer omgevormd tot persoonlijkheid. Wat betekent dit alles anders dan: ik handel niet alleen overeenkomstig datgene wat ik ben, maar ik word ook gevormd door de wijze waarop ik handel. (Der Ieidende Mensch 204) • De betekenis van de persoonlijkheid is op de gemeenschap gericht

Hunter ‘Patch’ Adams,

Contact NILEA Maartenplein 15 3633 EJ Vreeland Nederland 0294-785125 [email protected] www.viktorfrankl.nl

Hoe genuanceerder een mens is, des te minder beantwoordt hij aan de norm – zowel in de betekenis van de doorsnee als ook in de betekenis van het ideaal; maar hij heeft voor de prijs van deze normaliteit, respectievelijk idealiteit, zijn individualiteit gekocht. De betekenis van een dergelijke individualiteit echter, de zin van de menselijke persoonlijkheid is telkens gericht en betrokken op de gemeenschap. Want [……] de zin van alle persoonlijke uniciteit van de mensen [ligt] uitsluitend in zijn betekenis voor een groter geheel. Zo wijst de betekenis van de menselijke persoon als persoonlijkheid, boven haar eigen grenzen uit. Deze wijst op de gemeenschap; op de weg naar de gemeenschap overstijgt de betekenis van het individu het zelf. (Im Anfang war der Sinn 114)

ONVRIJWILLIGE VRIJE TIJD IN DE VORM VAN WERKLOOSHEID (Fragment uit: ‘De Vergeefse Roep om een Zinvol Bestaan’ - 1977) Viktor E. Frankl

Het Nederlandse Instituut voor Logotherapie en Existentiele Analyse verzorgt vanaf 2013 opnieuw:

 bevorderen van bekendheid met het werk van Viktor E. Frankl

 bevorderen van de kennis van de Logotherapie in Nederland

 ontmoeting tussen professionals of andere geïnteresseerden

 introductie cursussen  studiedagen  een jaarlijkse Viktor Frankl-lezing  beschikbaar maken van materialen

KIJK EENS NAAR DE HUIDIGE WESTERSE SAMENLEVING; ZIJ VOORZIET EIGENLIJK IN ELKE BEHOEFTE, BEHALVE IN ÉÉN, DE BEHOEFTE OM ZINVOL TE LEVEN. Je zou kunnen zeggen dat sommige behoeften zelfs worden ge-

schapen door de tegenwoordige samenleving. Toch blijft de behoefte om de zin van alles te begrijpen onvervuld, te midden van en ondanks al onze rijkdom. De rijkdom van onze maatschappij blijkt niet alleen uit de materiële goederen, maar ook uit de vrije tijd. In dit verband zouden we moeten luisteren naar Jerry Mandel die schrijft: 'De technologie heeft ons beroofd van de noodzaak onze krachten aan te wenden om te overleven. Hierdoor hebben wij een welvaartsysteem ontwikkeld dat ons de garantie geeft te overleven zonder dat we daar zelf iets voor hoeven te doen. Wanneer in feite slechts 15% van de arbeidskrachten van een land door gebruikmaking van de technologie kan voorzien in de behoeften van de gehele bevolking, dan staan we voor twee problemen: welke 15% zal werken en hoe zullen de anderen het feit opvatten dat ze wel gemist kunnen worden en dat dientengevolge de zin aan hun leven is ontnomen? Misschien heeft de logotherapie nog meer te zeggen tegen de 21ste eeuw dan ze al heeft gezegd tegen de 20ste.' Vandaag de dag hebben we ook te maken met onvrijwillige vrije tijd in de vorm van werkloosheid. Deze kan een speciale neurose veroorzaken, de 'WERKLOOSHEIDSNEUROSE'. Ik heb deze zo genoemd toen ik haar voor het eerst beschreef in 1933. Bij nadere bestudering echter bleek wederom dat de echte oorzaak niet lag in het feit dat men werkloos was, maar in het gevoel dat men nutteloos was. Deze begrippen werden door elkaar gehad en men zag het leven als zinloos. Geldelijke compensatie, of, als u wilt, sociale zekerheid is niet voldoende. De mens leeft niet van welvaart alleen. (...) Het gevoel van zinloosheid, de existentiële leegte, neemt zo toe en verbreidt zich dusdanig dat men waarlijk kan spreken van een massaneurose. Gebaseerd op een lezing getiteld Therapy through Meaning, gehouden aan de University of California te Berkeley, 13 februari 1977 – Voor het hele artikel: http://viktorfrankl.nl/Bulletins/Bulletin%20Vol09-4-1999.PDF