nº 2
Van de voorzitter
• Van de voorzitter • Een tekortschietend zorgproces • Commissies • Secties • Pijncongres • Wetenschapsdag • In memoriam • Benoeming • Oratie • Bureau NVA • Agenda • CCA examendata 2007
1 2 3 3 4 5 6 6 7 8 9 9
bleek er te weinig geld te zijn en werd besloten tot een kleine tunnel voor fietsers; de auto’s kruisen de weg op gelijk niveau. Dit resulteerde in vele ernstige ongelukken, zeker één dodelijk ongeval en vele zwaargewonden. Het wrange is echter dat men niet goed nagedacht heeft bij het wijzigen van het oorspronkelijke ontwerp van een autotunnel naar een fietstunnel. De tunnel werd veel te licht gebouwd en kwam in de eerste herfst bij het stijgen van het grondwater omhoog. Hij moest opnieuw gebouwd worden en het oorspronkelijke bedrag werd alsnog uitgegeven zonder het gewenste resultaat. Toch is het mij gelukt in deze tunnel een ernstig ongeluk te veroorzaken. De aanloop naar de tunnel is kort en steil. Dit resulteert in een sterke knik aan het begin van de tunnel. Om mijn rug en computer te sparen rem ik af tot bijna stilstand. Uiteraard denken scholieren hier anders over: zij gaan de helling zo hard mogelijk af en bereiken een snelheid boven de 35 km/uur. Een van de jongens kon mij niet ontwijken: ik hoorde veel lawaai achter me en zag hem met een hoofdwond op de grond liggen. Gelukkig bleef het beperkt tot een zware hersenschudding. De kabel van zijn handrem was duidelijk al enige tijd afgebroken en om zijn stuur geknoopt >
nieuwsbrief NVA
Inhoud:
Brand in de operatiekamer, veiligheid, vrij ondernemerschap, het kalf en de put Sinds een paar jaar fiets ik de 18 kilometer naar mijn werk. Zomer en winter. Het heeft veel voordelen: je conditie blijft op peil met een minimum aan tijd. Met de auto duurt de tocht 25 minuten, op de fiets 50 minuten, en je hebt dus alle tijd om na te denken. Fietsen is als het bezit van een aneurysma aorta abdominalis: het verlengt je levensverwachting op de lange termijn, maar dat gaat ten koste van je levensverwachting op de korte termijn. Het was mij allang duidelijk dat fietsen potentieel gevaarlijk is. Daarom heb ik een helm aangeschaft. Mijn vrouw juicht dit toe zolang het maar donker is en ik door de polder en de bossen fiets, maar het is niet de bedoeling dat ik ermee naar de bakker ga. Ik verwacht dat over tien jaar iedereen met helm fietst, maar op dit moment is de acceptatie nihil en omstanders twijfelen aan de verstandelijke vermogens van een fietser met helm. Onderweg naar het ziekenhuis moet ik twee drukke en onoverzichtelijke wegen passeren. De eerste kruising was zo onoverzichtelijk en gevaarlijk dat er een tunnel aangelegd zou worden. Gedurende de ontwikkelingsfase van deze tunnel
november 2006
Aart van Rheineck Leyssius
Jaargang 8, november 2006
nieuwsbrief
Officieel orgaan van de Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologie
(ik herkende dit direct, want ik deed zelf vroeger niet anders). De tweede kruising is nog onoverzichtelijker en daarom is de weg waarop ik fiets afgesloten voor autoverkeer. Stoppen en wachten is de enige veilige manier om deze weg te kruisen. Toch lukt mij dat niet. Iedere keer betrap ik mij erop dat ik inschat of ik nog voor een auto langs kan – bij voorkeur met walkman en dopjes in de oren. Het lijkt op een computerspel, alleen heb ík maar één leven. Zelfs als ik stop wacht ik niet tot ik veilig kan oversteken, maar slalom ik naar de overkant.
nieuwsbrief NVA
november 2006
Het verkeer en de gezondheidszorg veroorzaken honderden doden per jaar en dit wordt nog steeds geaccepteerd. Deze acceptatie is in mijn ogen de enige reden dat dit niet verandert. Op dit moment voert Nederland namens u oorlog in Afghanistan: de gevaarlijkste situatie die men zich kan voorstellen. Toch zijn doden aan Nederlandse zijde niet acceptabel. Door goed management en materiaal, inschatten en beperken van risico’s, en door training lukt het om in de meest onveilige situatie een veilige werksituatie voor militairen te creëren. Vallen er veel doden aan onze kant, dan wordt de onveilige situatie beëindigd door terugtrekken van de Nederlandse militairen. Als het in Afghanistan kan, moet het ook kunnen in de gezondheidszorg.
Ik was niet aanwezig op de dag van de brand in een operatiekamer in mijn ziekenhuis. De oorzaak wordt onderzocht en we moeten op het eindrapport wachten voor we zekerheid hebben over de oorzaak. Ik kan hier niets over zeggen. Ik kan u wel vertellen hoe het verder gegaan is in mijn ziekenhuis. Binnen enkele uren werd het volledige operatiekamercomplex voor
onbepaalde tijd gesloten. De keerzijde van het vrije ondernemerschap was realiteit. Binnen een dag werd besloten tot verbouw van het volledige operatiekamercomplex en vervanging van alle anesthesieapparatuur en pendels. Dit laatste zorgde voor herstel van het vertrouwen binnen en buiten het ziekenhuis. We hadden het geluk dat het ziekenhuis onderdeel is van een ziekenhuisgroep met twee locaties en we konden binnen een week spoedoperaties uitvoeren op de andere locatie. Na een maand zijn vijf van de elf operatiekamers tijdelijk geopend met volledig nieuwe apparatuur. Om de volledige productie te kunnen draaien wordt nu gedurende dertien uur per dag gewerkt en mogelijk ook nog in het weekend. Het ziekenhuis is in staat binnen een maand het vertrouwen te herstellen en de volledige productie te halen – terwijl vóór de brand jarenlang gesproken werd over investeringen waarvan voor iedereen duidelijk was dat ze noodzakelijk waren. Automatische én handmatige afsluiting van gassen bij een groot zuurstoflek was niet mogelijk, nu opeens wel. In ziekenhuizen noemt men de meest normale vervanging al een innovatie. Liegen over veiligheid is in ziekenhuizen eerder de norm dan een misdrijf. Zijn anesthesiologen voorbereid op dergelijke calamiteiten? Zijn zij wel bereid de consequenties van hun beleid te nemen? Ik denk het niet. Anesthesiologen trachten aan het einde van de keten de risico’s te beperken, maar wij voelen ons niet verantwoordelijk voor systematische risicoanalyse van de gehele keten. In ziekenhuizen bestaat er bovendien geen systeem waar dit gedrag gehonoreerd wordt. Als anesthesiologen grenzen stellen worden zij als lastig gezien. En aan klokkenluiders is al helemaal geen behoefte. Iedereen is het met hen
eens en roept ‘Goed zo,’ maar als de misstand vergeten of opgeheven is wordt de klokkenluider geofferd. Ook ik ben niet in staat tot structureel veilig werken. Mijn ziekenhuis zorgde binnen een maand voor een herstart, waar ik bewondering voor heb. Maar starten met volledig nieuwe apparatuur kan pas na training van alle gebruikers. Dat systeem is er niet. Enkele dagen demonstratie en een boekje, daar moet je het mee doen. Er is geen systematische training en controle van competenties. Uiteraard is dit mijn verantwoordelijkheid en niet die van het ziekenhuis. Anesthesiologen verkeren in de unieke situatie dat zij zowel beleidsbepaler als gebruiker zijn. Veiligheid begint bij risicoanalyse en eindigt bij de professional die een specifieke situatie herkent en daarop reageert binnen tevoren bepaalde kaders. Veiligheid begint ook bij het erkennen dat mensen fouten mogen maken en dat hun gedrag onvoorspelbaar is. Veiligheidsbeleid wordt niet bepaald door beperkte financiële middelen maar door goed management, het stellen van grenzen en het juist aanwenden van financiële middelen. Veiligheidsbeleid is geen bedreiging voor de anesthesioloog, maar een uitdaging. Ik heb van de brand geleerd dat een onveilige werksituatie een bedreiging is – niet alleen voor de patiënt, maar ook voor mijzelf en mijn inkomen.
Een tekortschietend zorgproces Jan Klein, vice-voorzitter NVA bestuur Een tekortschietend zorgproces, zo luidt
functionerend zorgproces. Er was onder
en tot voor kort alleen in Nijmegen. De
de titel van het rapport over de kwali-
meer weinig protocollering, weinig mul-
problemen die ten grondslag liggen aan
teit en veiligheid van de cardiochirurgi-
tidisciplinair optreden, nauwelijks unifor-
het tekortschietend zorgproces, zijn niet
sche zorgketen voor volwassenen in het
miteit in handelen en nauwelijks toetsing
specifiek voor het UMC St. Radboud.
UMC St. Radboud te Nijmegen. Ik nam
van handelen. De betrokken specialisten
Vanzelfsprekend zijn wij allemaal hoog
op voorspraak van de NVA zitting in
veronderstelden dat de hoge morbiditeit
gemotiveerde professionals. Fouten wor-
de onderzoekscommissie. Hoewel in de
en mortaliteit veroorzaakt werden door
den vooral gemaakt doordat de samen-
media regelmatig de indruk gewekt werd
het feit dat in het UMC St. Radboud
werking en de coördinatie tekortschieten:
dat conflicten de oorzaak waren van de
meer complexe patiënten geopereerd
risico’s die voor ons allen op de loer
problemen, was dit geenszins het geval:
werden, maar eerder bleek het tegen-
liggen. Het rapport is daarom niet alleen
de sfeer op de werkvloer was goed.
deel het geval. De onderzoekscommissie
voor cardioanesthesiologen van belang.
De verhoogde morbiditeit en mortaliteit
kon deze veronderstelling weerleggen op
konden ook niet toegeschreven worden
basis van de uitkomstregistratie die al
Een tekortschietend zorgproces.
aan de tekortkomingen van één persoon
vijftien jaar werd bijgehouden.
www.igz.nl onder Rapporten 2006-04-24.
of één groep in de cardiochirurgische
Het bijhouden van een uitkomstregistratie
keten. Wel was er sprake van een slecht
vindt alleen in de cardiochirurgie plaats
Mededelingen vanuit de commissies Commissie Juridische Zaken, Dirk van Diejen, voorzitter Bloedtransfusie bij Jehova’s getuigen In juni 2005 is namens de Commissie Beroepsbelangen en
behandeling (in dit geval: bloedtransfusie) zijn toestemming onthouden.
Rechtspositie Anesthesioloog en de Commissie Juridische Zaken
2 Indien men de condities van de patiënt accepteert en men
in de Nieuwsbrief een ‘Praktische aanbeveling bij de behandeling
toezegt de anesthesie te zullen uitvoeren is daarmee, al zal
van Jehova’s getuigen’ gepubliceerd. In oktober 2005 ontving de
dat niet altijd zo aanvoelen, een overeenkomst gesloten die
Commissie Juridische Zaken een juridisch commentaar met daarin
verplichting tot nakoming met zich meebrengt. Niet voor niets
opmerkingen omtrent enige onvolkomenheden in de tekst in de
is de oorspronkelijke WGBO in dit deel van het Burgerlijk Wet-
Nieuwsbrief. Naar aanleiding van deze reactie heeft de Commis-
boek opgenomen, naast bijvoorbeeld de reisovereenkomst.
sie Juridische Zaken zich opnieuw over deze materie gebogen. We geven hier een nieuw schema van de aanbevelingen.
Uit het voorgaande zou men de indruk kunnen krijgen dat men voorwaarden die de patiënt stelt. Zover gaat de verplichting echter
Jehova’s getuigen weigeren transfusie van bloed en bloedpro-
niet. Wanneer men zich, op grond van een gewetensconflict, niet
ducten op geloofsgronden. Indien een anesthesioloog in deze
kan verenigen met de ultieme consequentie dat de patiënt durante
omstandigheden wordt gevraagd de anesthesie uit te voeren
operationem of in de postoperatieve fase zal overlijden (als gevolg
bij een chirurgische ingreep die doorgaans met bloedverlies
van een behandelbare afwijking [bloedverlies al of niet met onder-
gepaard gaat, kan een gewetensconflict ontstaan. Immers, als
vulling] zonder dat men de mogelijkheid heeft adequate therapie
artsen dienen wij de gezondheid te bevorderen, in ieder geval
in te stellen [transfusie]), mag op persoonlijke gronden worden
de patiënt geen schade te berokkenen. En nu krijgt men plotse-
afgezien van medewerking aan de behandeling. Men heeft dan wel
ling de vraag een handeling na te laten waarvan is aangetoond
de plicht om een andere collega te vragen de behandeling over te
dat deze levensreddend kan zijn.
nemen, eventueel een collega in een ander ziekenhuis.
Zoals vaak zijn er ook hier twee kanten aan de zaak:
Doorgaans zal een en ander goed te regelen zijn wanneer het
1 Op grond van artikel 450 lid 1 in boek 7 van het Burgerlijk
een volwassen patiënt betreft die een electieve ingreep moet
Wetboek is voor verrichtingen ter uitvoering van een genees-
ondergaan. Ook electieve chirurgie bij kinderen is relatief goed
kundige behandelingsovereenkomst de toestemming van de
te overzien, hoewel de verschillende leeftijdscategorieën (tot 12
patiënt vereist. Een patiënt kan akkoord gaan met de voor-
jaar, en tussen 12 en 16 jaar) nog wel voor enige hoofdbrekens
gestelde behandeling, maar kan ook aan een deel van de
kunnen zorgen.
>
nieuwsbrief NVA
Gewetensconflict
november 2006
als individuele arts de behandeling dient uit te voeren volgens de
Acute situaties
moet zijn opgesteld of vernieuwd. Aan de patiënt wordt immers
Bijzondere situaties voor anesthesio-logen doen zich vooral
bij elke electieve ingreep ook opnieuw gevraagd om zijn stand-
voor in gevallen waar snel en adequaat handelen geboden is.
punt te bevestigen en aan het medisch dossier toe te voegen.
Bijvoorbeeld bij een patiënt die op de Spoedeisende Hulp wordt aangeboden na een trauma, met een vermoeden op cerebrale
Schema
contusie en intra-abdominale bloeding. Wat te doen als tussen
Het volgende schema geeft een overzicht van de mogelijkheden
de persoonlijke papieren een verklaring wordt gevonden dat
en biedt een houvast in deze lastige materie.
de drager Jehova’s getuige is, of als, in een andere situatie, de eveneens gearriveerde niet-getraumatiseerde levensgezel
Er zijn drie uitgangspunten:
aangeeft dat de patiënt geen bloedtransfusie wenst (en er geen
1 Voor het geven van bloedtransfusie is steeds toestemming
persoonlijke schriftelijke verklaring van de patiënt zelf kan wor-
nodig van de patiënt; bij weigering dient een verklaring te
den gevonden)? De twee mogelijkheden zijn:
worden opgesteld, en te worden ondertekend door de patiënt;
• accepteren van de schriftelijke verklaring van de patiënt,
de verklaring wordt opgenomen in het medisch dossier.
of de overtuiging hebben dat de levensgezel daadwerkelijk
2 De patiënt is wilsbekwaam, tenzij
opkomt voor het standpunt van de patiënt,
• de patiënt de leeftijd van 12 jaar nog niet heeft bereikt,
• gerede twijfel aan het standpunt van de patiënt (bijvoorbeeld
• de arts vaststelt dat een patiënt niet in staat kan worden
omdat de verklaring lang geleden lijkt te zijn opgesteld en
geacht tot een redelijke waardering van zijn belangen terzake
niet direct is te achterhalen wat zijn huidige standpunt is), of
(met andere woorden: niet wilsbekwaam is),
er niet van overtuigd zijn dat de levensgezel in dit specifieke
• de patiënt niet aanspreekbaar is (bijvoorbeeld in coma is).
geval een goede vertegenwoordiger van de patiënt is.
3 In acuut levensbedreigende situaties mag de feitelijke hulpverlening niet belemmerd of vertraagd worden door het
Men zal op zo’n moment zelf, in samenspraak met andere bij de
duidelijk krijgen van de wens van de patiënt en het zoeken
behandeling betrokken collegae, moeten beslissen welk van de
naar de juiste vertegenwoordiger.
twee mogelijkheden het zwaarst moet wegen. Dit hangt mede af van de noodzaak tot snel handelen: er moet wel een poging
1 Wilsbekwaam ≥ 16 jr
worden gedaan om de actuele visie van de patiënt te achterha-
Opmerkingen
duren dat adequate behandeling onmogelijk wordt. Men zal dan
Acuut / niet acuut Toestemming → transfusie Geen toestemming:
moeten handelen volgens de professionele standaard om scha-
• arts respecteert standpunt
ties kan het onmogelijk zijn
de voor de patiënt te voorkomen (zie het schema hieronder).
patiënt
om de wens van de patiënt
• indien arts zich niet ver-
(evt. via een vertegenwoor-
Geldigheidstermijn
enigen met standpunt van
diger) duidelijk te krijgen
Binnen de Commissie is uitgebreid ingegaan op de geldigheids-
de patiënt → collega vra-
→ handelen volgens profes-
termijn van de wilsverklaring. Moet deze twee jaar zijn, vijf jaar,
gen, of verwijzen naar ander
sionele standaard indien dat
of nog anders ? Het lijkt nogal willekeurig om een termijn te
ziekenhuis
noodzakelijk is om ernstig
len, maar dit mag in levensbedreigende situaties niet zo lang
stellen, zeker omdat in de wet een dergelijke termijn niet wordt
nadeel voor de patiënt te
genoemd. Niettemin was men van mening dat een wilsverklaring
voorkomen
omtrent het weigeren van bloedtransfusie niet te lang geleden
nieuwsbrief NVA
november 2006
15-18 april 2007
In levensbedreigende situa-
7th IAAS-Congres International Association for Ambulatory Surgery in samenwerking met NVDK RAI, Amsterdam Internationale update over ambulante anesthesie en chirurgie www.iaascongress2007.org
>
2 Wilsonbekwaam ≥ 16 jr Acuut / niet acuut Schriftelijke wilsverklaring = geen toestemming voor transfusie:
Opmerkingen In levensbedreigende situaties kan het onmogelijk
• arts moet controleren of wilsverklaring nog geldend is, en van recente datum zijn om de wens van de ouders/vertegenwoordiger • geen twijfel → respecteren
duidelijk te krijgen → handelen volgens profes-
• bij gegronde twijfel mag de verklaring genegeerd worden + aantekenen
sionele standaard indien dat noodzakelijk is om
in dossier Geen wilsverklaring, geen vertegenwoordiger:
ernstig nadeel voor de patiënt te voorkomen Idem
• beslissing op basis van goed hulpverlenerschap (NB. weigering van andere familieleden is niet doorslaggevend) Idem
Vertegenwoordiger1 behartigt belang patiënt: • weigering transfusie kan worden genegeerd indien gegronde twijfel bestaat aan ‘goed vertegenwoordigerschap’
1. Vertegenwoordiger kunnen zijn: curator, mentor, een schriftelijk gemachtigde; bij ontbreken hiervan: echtgeno(o)t(e), geregistreerde partner, ouder, kind, broer, zus.
3 Wilsbekwaam 12-16 jr Acuut / niet acuut
Opmerkingen
Toestemming kind + ouders2 → transfusie Wel toestemming kind, geen toestemming ouders → transfusie als dit schade bij het kind kan voorkomen en het kind de transfusie weloverwogen blijft wensen Geen toestemming kind, wel toestemming ouders:
In levensbedreigende situaties kan het onmo-
• arts respecteert standpunt kind, met inachtneming van professionele
gelijk zijn om de wens van de patiënt (evt. via
standaard
een vertegenwoordiger) duidelijk te krijgen →
• arts kan zich niet verenigen met standpunt van het kind → overleg met
handelen volgens professionele standaard indien
collega’s; evt. overplaatsing naar ander ziekenhuis
dat noodzakelijk is om ernstig nadeel voor de
Geen toestemming kind, geen toestemming ouders:
patiënt te voorkomen Idem
• arts respecteert standpunt, met inachtneming professionele standaard • arts kan zich niet verenigen met standpunt van het kind en ouders → overleg met collega’s; evt overplaatsing naar ander ziekenhuis 2 In plaats van ouder kan ook voogd gelezen worden.
Acuut
Opmerkingen
Toestemming ouder3 → transfusie Geen toestemming ouder:
Toestemming ouder3 → transfusie Geen toestemming ouder:
In levensbedreigende situ-
• arts respecteert standpunt, met inachtneming
• arts respecteert standpunt, met inachtneming
aties kan het onmogelijk
professionele standaard
professionele standaard
zijn om de wens van de
• arts kan zich niet verenigen met standpunt
• arts wijst op de consequenties van de weige-
ouders/vertegenwoordiger
van het kind en ouders → overleg met colle-
ring; bij blijvende weigering en indien transfusie
duidelijk te krijgen →
ga’s; evt. overplaatsing naar ander ziekenhuis
noodzakelijk is om gevaar voor de gezondheid
handelen volgens professi-
• indien transfusie noodzakelijk is om gevaar
te voorkomen kan ook via de kinderrechter wor-
onele standaard indien dat
voor de gezondheid te voorkomen kan ook
den verzocht om een beschermingsmaatregel
noodzakelijk is om ernstig
via de kinderrechter worden verzocht om een
• indien vanwege de acute situatie geen toe-
nadeel voor de patiënt te
beschermingsmaatregel
stemming kan worden gevraagd → beslissing
voorkomen
op basis van goed hulpverlenerschap 3. Voor ouder kan ook voogd worden gelezen. Bij afwezigheid van de ouder of voogd dient nagegaan te worden of er een vertegenwoordiger is van de patiënt; als vertegenwoordiger kunnen optreden: curator, mentor, een schriftelijk gemachtigde; bij ontbreken hiervan: echtgeno(o)t(e), geregistreerde partner, broer, zus. NB. Onderdeel 4 is ook van toepassing op bijvoorbeeld een pasgeborene die na een sectio caesarea door verbloeding in een levensbedreigende situatie is beland.Een tekortschietend zorgproces
nieuwsbrief NVA
Niet acuut
november 2006
4. Kind tot 12 jaar en wilsonbekwame patiënt tot 16 jaar
Mededelingen vanuit de commissies
nieuwsbrief NVA
november 2006
Commissie Kwaliteitsbewaking Anesthesiologische Praktijkvoering, Hans Harbers
Opnieuw Actieweek van de luchtweg
matische – intubatietechnieken kunt u
dan ook de prijzen gewonnen: twee 30
bij electieve patiënten toepassen. Met
Gb iPods. Voor informatie kunt u dus
De CKAP propageerde in 2005 voor het
anesthesiemedewerkers kunt u lessen
bij hen terecht, of bij de CKAP-leden
eerst de Actieweek van de luchtweg.
over alternatieve intubatietechnieken
Bas van Praagh of Hans Harbers. Ook
Deze week heeft vooral tot doel anes-
organiseren. Zo nodig oriënteert u zich
voor dit jaar heeft de voorzitter van
thesiologen en anesthesiemedewerkers
omtrent de aanschaf van aanvullende
uw Vereniging weer twee iPods ter
meer routine bij te brengen in het
materialen en/of apparatuur, omdat
beschikking gesteld, te verloten onder
gebruik van materialen en
procedu-
er steeds meer zaken op de markt
degenen die een gedetailleerd verslag
res om in moeilijke omstandigheden
komen. U kunt ook aandacht besteden
van hun week (inclusief deelnemers-
de luchtweg veilig te stellen. Op vele
aan de preoperatieve beoordeling van
lijst!) aan de CKAP toezenden. De slui-
OK-complexen hebben anesthesiolo-
de luchtweg bij patiënten tijdens de
tingsdatum is 31 januari 2007.
gen immers een aparte ‘kar’ met deze
preoperatieve screening.
materialen ingericht. Ook dit jaar wil-
Het afgelopen jaar hebben een tiental
len wij u oproepen om in uw zieken-
ziekenhuizen een Actieweek van de
huis (opnieuw) een Week van de lucht-
luchtweg georganiseerd. Een beperkt
weg te organiseren en deze materialen
aantal maatschappen heeft aan de
letterlijk eens uit de kast te halen.
CKAP verslag gedaan over hun activi-
In deze week kunt u bijeenkomsten
teiten in het kader van deze actieweek.
organiseren waarin het protocol over
De inzending van het Maasziekenhuis
de toegang tot de luchtweg centraal
te Boxmeer stak er met kop en schou-
staat. Diverse – momenteel vaak atrau-
ders bovenuit en dit ziekenhuis heeft
Commissie Kwaliteitsbewaking Anesthesiologische Praktijkvoering (CKAP), Hans Harbers Quick Scan
die instrumenten toespitsen op de
is, ook al door enkele anesthesiolo-
anesthesiologische praktijkvoering.
gische maatschappen, ruime ervaring
‘Kwaliteitszorg moet de zorg beter en
opgedaan met de toepassing van het instrument. In vergelijking met het
patiënt beter af is en de professional
Kwaliteitsvisitaties: de Quick Scan
meer voldoening heeft.’ (NVOG)
De huidige kwaliteitsvisitaties besteden
Scan meer bruikbare informatie op over
het werk leuker maken, waardoor de
huidige visitatiemodel levert de Quick
veel aandacht aan het functioneren van
het functioneren van de maatschap en
Nieuw: vier domeinen
maatschappen, hetgeen ook vaak leidt
biedt hij concrete aanknopingspunten
tot aanbevelingen. Desondanks doen
voor verbetering. Vanaf heden worden
De kwaliteitsvisitaties zoals die de
we geen uitspraak over wat ‘de beste’
daarom alle maatschappen bij de plan-
afgelopen jaren zijn uitgevoerd heb-
maatschapsorganisatie is, omdat dat
ning van visitaties uitgenodigd de Quick
ben zichzelf bewezen: driekwart van
voor iedere groep weer anders ligt. In
Scan voorafgaand aan de visitatie zelf
de zwaarwegende adviezen blijkt daad-
het nieuwe visitatiemodel is daarom
uit te voeren. Tijdens de visitatie kan
werkelijk te worden opgevolgd en leidt
gekozen voor een instrument dat maat-
dan gesproken worden over de plannen
tot een onmiskenbare verbetering van
schappen in staat stelt om zelf op een
die uit de analyse van de Quick Scan
kwaliteit van de anesthesiologische
systematische manier te komen tot een
zijn voortgekomen.
zorg in Nederland. Desondanks lijkt het
diagnose van het eigen maatschaps-
Voor meer info zie: www.orde.nl, via
rendement van de visitaties in de huidi-
functioneren: de Quick Scan.
menu: kwaliteit – visitatie.
ge vorm af te nemen. We willen daarom
De Quick Scan is een vragenlijst waarin
de stap maken naar evaluatie van zorg
individuele specialisten hun mening
Patiëntenperspectief
en het professioneel functioneren.
kunnen geven over het functioneren
Het volgende instrument dat de CKAP
Er vindt een overgang plaats naar een
van hun eigen maatschap. De ant-
wil gaan uitwerken is het patiënten-
nieuw model met vier domeinen:
woorden (al of niet anoniem) maken
perspectief: door middel van gerichte
• zorgevaluatie,
inzichtelijk welke aspecten van het
patiëntenenquêtes een beeld krijgen
• patiëntenperspectief,
maatschapsfunctioneren voor verbete-
van de zorgverlening. Ideeën op dit
• maatschapsfunctioneren,
ring vatbaar zijn en welke prioriteit de
gebied zijn uiteraard welkom.
• professionele ontwikkeling.
maatschapsleden hieraan geven.
Voor elk van deze domeinen zijn of
De eerste Quick Scan is eind jaren
worden door de Orde instrumenten
negentig ontwikkeld in een kwaliteits-
ontwikkeld die bij de visitaties gebruikt
project waarin ook de NVK, de NVOG
kunnen worden. De CKAP gaat elk van
en de NVvH participeerden. Sindsdien
test op registreerbaarheid. Intussen
VWS om zg. inkoopindicatoren te ont-
doen ‘externe partijen’ een beroep op
wikkelen en de Inspectie voor de
De werkgroep Indicatoren Anesthesio-
de wetenschappelijke verenigingen om
Volksgezondheid wil de prestatie-indi-
logie heeft op de Anesthesiologenda-
met bruikbare kwaliteitsindicatoren te
catoren in de basisset vervangen door
gen de set met achttien anesthesie-
komen, die geschikt zijn voor andere
indicatoren waar de verenigingen ach-
indicatoren gepresenteerd, verdeeld
doeleinden dan kwaliteitsverbetering
ter staan. Onze eigen set komt dus
over preoperatief, peroperatief, post-
alleen.
goed van pas, hoewel de testfase nog
operatief, pijn en lifesupport. In het
De wetenschappelijke verenigingen die
wel meer tijd nodig heeft.
komende halfjaar worden ze volgens
behandelingen in het B-segment ver-
Wat kunt u verwachten?
plan in veertien ziekenhuizen uitge-
richten, kregen de verplichting van
>
nieuwsbrief NVA
Externe indicatoren voor IGZ en ZN
november 2006
Commissie kwaliteitsbewaking Anesthesiologische Praktijkvoering, Anke Schuurhuis
Basisset
in het project Kwaliteit van zorg in
hoopt de werkgroep de eerste resul-
Voor 2007 komt in de basisset van
de etalage. De opdracht werd gege-
taten van de testfase te kunnen pre-
de Inspectie voor de Gezondheids-
ven door ZonMW. De uitvoering vindt
senteren.
Zorg (IGZ) onze eigen pijnindicator:
plaats in samenwerking met het CBO
percentage ernstige pijn in de eerste
en de Orde van Medisch Specialisten,
72 uur postoperatief. De tekst van de
de zorgverzekeraars, patiëntenverte-
Indicatoren van andere verenigingen
factsheet is te vinden op het besloten
genwoordiging en de NVA. De richtlijn
Bij de heelkunde werd de NVA in het
deel van de NVA-website (vergaderin-
over dit onderwerp is nog in ontwikke-
laatste stadium geconsulteerd over
gen – Anesthesiologendagen 2006).
ling zodat de interessante vraag over
de indicator ‘Liesbreuk onder lokale
Op verzoek van IGZ is in overleg met
de indicatiestelling nog niet is beant-
anesthesie’. Daarover vindt nog steeds
de sectie Kinderanesthesiologie van de
woord. Twee van de vijf indicatoren
discussie plaats. Nieuws hierover komt
NVA een opmerking over pijnmeting bij
liggen op anesthesiologisch
ook op de website van de NVA.
kinderen opgenomen.
de preoperatieve poli en de pijn.
Bij de andere wetenschappelijke ver-
De volledige tekst is op onze website
enigingen zijn geen indicatoren met
te vinden. Uw commentaar kan tot vier
betrekking tot de anesthesie opgeno-
weken na de ALV verwerkt worden.
men.
De
indicator
VAS
<
4
komt
te
vervallen.
gebied:
Inkoopgids Bij de KNO-vereniging zijn indicatoren
Interne indicatoren
over de adenotonsillectomie opgesteld
Tijdens de Anesthesiologendagen 2007
Mededelingen vanuit de secties Sectie Pijnbestrijding, Frank Huygen, voorzitter
Congres voor pijn en pijnbestrijding opnieuw overweldigend succes
delen bij het organiseren van een congres, maar nog een stap verder te gaan: de oprichting van een Dutch Pain Society. Op dit moment zijn er
Zaterdag 4 november 2006 vond voor
alleen al in Nederland meer dan twin-
de achtste keer het tweejaarlijks con-
tig organisaties die zich bezighouden
gres voor pijn en pijnbestrijding plaats
met pijn en pijnbestrijding. Daardoor
R. Taylor, Reader in Health Services
in het Evoluon te Eindhoven. Bijzonder
is het voor de overheid, wetenschaps-
Research, Exeter and Plymouth, UK.
dit jaar was dat het congres voor de
fondsen, ziekenkostenverzekeraars en
eerste keer samen georganiseerd werd
andere belanghebbende vaak onduide-
met de recent opgerichte Vlaamse
lijk wie de gesprekspartners zijn.
nieuwsbrief NVA
november 2006
Anesthesiologische Vereniging voor
Pijnbestrijding.
Pijnspecialist
Dat pijn en pijnbestrijding meer leven
De dag zelf bood een interessant
dan ooit tevoren bleek wel uit de
programma. Er werd gesproken over
opkomst: er waren 406 deelnemers,
meting van pijn, pijnresearch en
waaronder 209 medisch specialisten,
acute pijn, en het publiek luisterde
35 arts-assistenten, 91 pijnverpleeg-
de hele dag geboeid. Daarnaast was
kundigen en 71 anesthesiemedewer-
er voldoende tijd voor het bezoeken
kers. Daarnaast waren er ongeveer 60
van de uitgebreide expositie en
standhouders die samen 22 bedrijven
het aanhalen van de onderlinge
vertegenwoordigden.
contacten. Voor de leden van de sectie Pijn was
Dutch Pain Society
er tussen de middag een drukbezochte
D. Bouhassira, neuroloog, Boulogne-
Bij de opening pleitte de voorzitter
algemene ledenvergadering. Hoog op
Billancourt, Frankrijk.
ervoor niet alleen krachten te bun-
de agenda stond de registratie van
>
de Anesthesioloog Pijnspecialist. Het
Een dag als deze kan alleen een
bestuur van de sectie Pijn heeft hier-
succes zijn dankzij de inbreng van
voor een voorstel uitgewerkt dat de
velen. Vanwege hun enorme inzet
leden enthousiast hebben ontvangen.
werden Janine Spruit, secretaresse
In de komende maanden zal hier zeker
van het bureau van de NVA, en Sanne
opnieuw de aandacht voor worden
van den Biggelaar van Congress &
gevraagd.
Meeting Services Holland speciaal in het zonnetje gezet.
We namen afscheid van Hans van Suylekom, die zes jaar als penning-
In 2007 in België
meester in het bestuur heeft gezeten.
De dag werd beëindigd met de uitnodi-
De voorzitter roemde zijn inbreng en
ging van Jan van Zundert, de voorzitter
sprak hiervoor dank uit namens de
van de Vlaamse Anesthesiologische
sectie. Het penningmeesterschap is
Vereniging voor Pijnbestrijding, om in
overgenomen door Maarten van Eerd.
het najaar van 2007 het Pijncongres in
Frank Wille is als extra bestuurslid
België te organiseren. Deze uitnodiging
benoemd.
is van harte aangenomen.
Sectie KinderAnesthesiologie (SKA), D.B.M. van der Werff, voorzitter, P.M. Vermeulen, secretaris, en R.J. Steur, bestuurslid laatste categorieën ziekenhuizen bij
ring wordt voorafgegaan door een
elkaar genomen.
wetenschappelijke presentatie. De
Enige tijd geleden heeft het bestuur
De leden uit acz houden zich gemid-
invulling wordt gelijkelijk verdeeld
van de SKA een uitgebreide enquête
deld 25-75% van hun tijd bezig met
over de deelnemende ziekenhuizen.
onder de leden gehouden om zo goed
kinderanesthesie. De leden uit az min-
Daarnaast is er behoefte om aan-
mogelijk geïnformeerd te zijn over
der dan 25%. Van beide categorieën is
dacht te besteden aan organisatorische
de wensen en interesses ten aanzien
het grootste deel van de patiëntenpo-
aspecten vooral vanuit de algemene
van organisatorische en vakinhoude-
pulatie 1-6 jaar.
ziekenhuizen. Zo is bijvoorbeeld in
lijke aspecten. De resultaten van de
De meeste leden zijn lid van de SKA
samenwerking met kinderchirurgen en
enquête werden tussentijds in detail
uit professionele belangstelling en om
kinderartsen het stuk ‘Kwalificering
gepresenteerd en besproken tijdens
op de hoogte te blijven van de ontwik-
van chirurgie bij kinderen in algemene
het SKA-zomercongres 2005 en de
kelingen op het gebied van de kinder-
ziekenhuizen’ opgesteld, dat meer-
reguliere SKA-vergaderingen. Een aan-
anesthesie in Nederland.
dere malen ter SKA-vergadering werd besproken. In 2007 zal samen met het
wensen werden al op korte termijn
SKA-vergaderingen
NVA-bestuur worden gekeken naar de
door het SKA-bestuur gerealiseerd.
Naar aanleiding van de uitslag van de
mogelijkheden van implementatie van
Hierbij volgt een korte samenvatting.
enquête zijn de SKA-vergaderingen als
dit stuk en het opstellen van opties
volgt aangepast.
van de SKA om hier meer duidelijkheid
• Van de vier reguliere vergaderingen
in te scheppen.
De respons algemeen Van de 199 verstuurde enquêtes werden
die jaarlijks worden gehouden, vin-
er 70 geretourneerd (35,2%), waarvan
den er twee in het AMC te Amster-
SKA-zomercongres
35 uit academische ziekenhuizen (=
dam en twee verdeeld over het land
De uitslag van de enquête heeft ertoe
acz), 32 uit algemene ziekenhuizen (=
plaats, zodat meer spreiding wordt
geleid dat de duur van het congres
az) en 7 uit een categoraal ziekenhuis
verkregen.
werd ingekort tot vrijdag en zaterdag,
(een of enkele soorten activiteiten,
• Afwisselend wordt op maandag en
waardoor ook de prijs kon worden
zoals orthopedie). Sommige leden wer-
donderdag vergaderd (voorheen was
gereduceerd. Overdracht van kennis en
dit alleen op maandag).
informatie zou vooral moeten plaats-
ken in twee categorieën ziekenhuizen; omwille van de leesbaarheid zijn beide
• Iedere
huishoudelijke
vergade-
vinden in de vorm van:
>
november 2006
tal duidelijk door de leden aangegeven
nieuwsbrief NVA
SKA enquête
SKA informatievoorziening en website
SKA financieel
len, moeilijke luchtweg): geëffectueerd voor 2006,
• themabijeenkomsten (pijn, regiona-
De verdeling van de te besteden gelden
Voor informatievoorziening gebruiken
als aangegeven in de enquête werd in
• EBM-referaten,
de meeste leden liefst de website van
2006 vastgelegd in een huishoudelijk
• pro/con-debatten (bv. bij standpun-
de SKA. Daarnaast gebruiken de acz-
SKA-document.
ten, richtlijnen en protocollen), • interactieve discussies (bv. bij educatieve
casuïstiek)
(lichte
voor-
leden vooral onderlinge contacten en az-leden de algemene mededelingen
SKA-werking
en de nieuwsbrief van de NVA.
Van het bestuur wordt verwacht dat het
keur).
de kinderanesthesie in Nederland en De website van de SKA ziet men
daarbuiten herkenbaar promoot, kwa-
vooral als onderdeel van de NVA-
liteitseisen/normen opstelt, aandacht
website, waarbij een besloten
geeft aan specifieke problemen in de
Fundamenteel onderzoek wordt gewaar-
gedeelte alleen voor leden wenselijk
perifere praktijk en intensieve contac-
deerd,
wordt geacht. Daarbij is vooral
ten onderhoudt met de periferie.
SKA-wetenschappelijk onderzoek maar
studies
naar
actuele
gebruiken in Nederland krijgen meer
behoefte aan informatie over:
steun, evenals praktische klinische tri-
• standpunten, richtlijnen en protocol-
als (vooral op terreinen van acute en
len (48%),
Wij willen de leden langs deze weg hartelijk danken voor hun bijdrage aan
chronische pijnbestrijding bij kinderen)
• forumdiscussie, vraagbaak (31%),
het beleid van de sectie Kinderanesthe-
en typische pediatrische pre- en post-
• organisatorische aspecten van de
siologie voor de komende jaren. Voor
operatieve problemen en peroperatieve
kinderanesthesiologie (21%).
vragen.
gedetailleerde informatie kunt u terecht bij R. Steur (
[email protected]).
Centrale Cursus Anesthesiologie 2007 De CCA-cursussen worden in 2007 georganiseerd in de weken 44 en 45. Examendata 2007 A-examen 2007
C-examen 2007
vrijdag 9 maart
vrijdag 1 juni
vrijdag 1 juni
vrijdag 7 december
vrijdag 7 september vrijdag 7 december
D-examen 2007 (mondeling) vrijdag 8 juni
nieuwsbrief NVA
november 2006
B-examen 2007
10
vrijdag 14 december
vrijdag 9 maart vrijdag 7 september
Voor meer informatie en inschrijving kijk op de website: www.anesthesiologie.nl.
Organiserend Comité Wetenschapsdag, mw.dr. M. Rinia-Feenstra
Derde Wetenschapsdag Anesthesiologie
de opleidingsclusters een gewogen
wachten in de toekomst nog veel van
selectie maken voor de acceptatie tot
collega Noordzij te horen.
presentatie en werd het niveau verder Op 29 september werd in het
verhoogd.
Het succes van de derde Wetenschaps-
Academisch Medisch Centrum te
De voordrachten, de posterdiscussies
dag was zeker ook te danken aan
Amsterdam de derde Wetenschapsdag
en posters waren wetenschappelijk-
de bijdrage van de drie geïnviteerde
van onze vereniging gehouden.
inhoudelijk en in presentatie meren-
sprekers die verschillende aspecten
deels uitstekend. De Young Investigator
van het wetenschappelijk onderzoek
Ook dit jaar ontvingen we een groot
Award ging uiteindelijk naar P. Noordzij
belichtten.
aantal
abstracts
van
van het Erasmus MC te Rotterdam, voor
Prof.dr. T.F. Meert, als psycholoog en
zijn voordracht getiteld ‘Increased pre-
anesthesioloog werkzaam bij Johnson
ons vakgebied. Vooral de belangstel-
operative glucose levels are associated
& Johnson, was uitgenodigd om de
ling van andere disciplines voor de
with perioperative mortality in patients
wetenschap binnen de farmaceutische
NVA Wetenschapsdag mag als een
undergoing noncardiac, nonvascular
industrie toe te lichten. Hij schetste het
groot compliment worden beschouwd.
surgery’. Het Comité prees de origina-
proces waarmee de ontwikkeling van
Door het ruime aanbod aan kwalitatief
liteit en relevantie van het onderwerp,
een nieuw geneesmiddel gepaard gaat
goede abstracts kon het Organiserend
de uitvoering van het onderzoek en
en gaf zo inzicht in de wetenschappelij-
Comité samen met de afvaardiging van
de voortreffelijke presentatie. Wij ver-
ke ontwikkelingen binnen de industrie. >
Spitsuur bij de registratiebalie van de NVA.
nieuwsbrief NVA
november 2006
enthousiaste
onderzoekers, zowel binnen als buiten
11
Prof.dr. H. Radder, wetenschapsfilosoof
Kortom: de derde Wetenschapsdag
aan de Vrije Universiteit te Amsterdam,
was van hoge kwaliteit. Wij hopen u
wist op authentieke wijze het publiek
volgend jaar weer te zien!
te boeien voor de wetenschapsfilosofie. Vanuit verschillende filosofische inzichten analyseerde hij de vraag of de werkelijkheid van de wetenschap objectief, subjectief of interactief is. Als laatste sprak prof.dr. H. Van Aken, hoofd van de afdeling Anesthesiologie van de Westfalische Wilhelms Universität te Münster. Als gerenommeerd wetenschapper binnen de anesthesio-
nieuwsbrief NVA
november 2006
logie gaf hij een uitstekend overzicht
12
van de huidige inzichten in de literatuur en eigen onderzoeksresultaten betreffende perioperatieve sympathicolyse. Minstens zo interessant was zijn presentatie over de verschillen en overeenkomsten tussen Duitsland en Nederland met betrekking tot het verrichten van wetenschappelijk onderzoek. Spreker prof.dr. Theo Meert met prof.dr. Gert-Jan Scheffer en prof.dr. Cor Kalkman.
Zo’n veertig posters stonden opgesteld voor de Poster Walk Around.
Spreker prof.dr. Hans Radder, wetenschapsfilosoof, wordt bedankt voor zijn bijzondere bijdrage.
Van de zes oral presentations won die van Peter Noordzij de Award.
nieuwsbrief NVA
november 2006
Sandra, is het Noordzij of Noordzee?
13
Bureau NVA In memorian dr.J.S.M. Zorab 1929-2006 Ledenlijst 2006 Het bureau van de NVA roept u op
Wij hebben afscheid moeten nemen van John
om uw adreswijzigingen of wijziging
Zorab.
van werkadres voor 1 januari 2007
John was de jongste van zes broers die allen
door te geven. De inventarisatie van de
een carrière in de genees- of tandheelkunde
ziekenhuisgegevens is al in volle gang.
vonden. In 1953 trouwde hij met Shirley. Na
Wij hopen het nieuwe boekje in februari
zijn opleiding in Guys (Londen), Westminster
te kunnen uitsturen.
en Southampton vestigden Shirley en John zich in 1966 in Bristol (Frenchay). Hij sloot
Wijziging (contributie)facturering
een hechte vriendschap met Peter Baskett en
Door aangescherpte regelgeving van de
op Europees en mondiaal niveau.
Postbank zal de Nederlandse Vereniging
John was medeoprichter van de European
voor
Anesthesiologie
samen bereikten ze veel voor de anesthesie
geen
Academy of Anaesthesia en vormgever van het
gebruik meer maken van acceptgiro’s.
(NVA)
Europees Internationaal Examen. Dit 22 jaar
U krijgt voortaan een factuur voor o.a.
oude examen trekt jaarlijks meer dan duizend
contributies. Wilt u bij betaling altijd
kandidaten aan. John vond snel zijn weg binnen de Engelse en internationale
factuurnummer en naam vermelden?
gremia. Hij maakte deel uit van de Council van het Royal College of Anaesthetists en
Wij kunnen uw betaling dan correct
het bestuur van de Association of Anaesthetists of Great Britain and Ireland, was van
verwerken.
1980 tot 1988 secretaris van de World Federation of Societies of Anaesthesiologists (WFSA) en van 1988 tot 1992 president. In 1982 hielp hij als secretaris van het
Belastingdienst
organiserend comité bij de organisatie van het Europees congres in Londen en werd
De NVA heeft een belastingcontrole
zo president van de European Regional Section van de WFSA. Na het bereiken van
ondergaan. Gezien de omvang van de
de pensioengerechtigde leeftijd fungeerde hij twee jaar als medisch directeur van
uitgekeerde reiskosten en vacatiegelden
het Frenchay Ziekenhuis en studeerde vervolgens geschiedenis van de geneeskunde,
heeft de belastingdienst gevraagd om de
een studie die hij op 76-jarige leeftijd met succes afrondde.
namen van degenen aan wie over 2005
John was verdraagzaam en geduldig met de jongste arts-assistent of
reis- of vacatiegelden zijn uitgekeerd.
verpleegkundige die iets niet kon vinden, maar hij duldde geen arrogantie,
Het bureau destilleert deze gegevens
pesterij of onoprechtheid. Privézaken van John en Shirley kwamen nooit aan de
momenteel
boekhouding.
orde, evenmin als hun visie en gedachten over geloof en religie. Samen met hun
betreffende
vier kinderen en kleinkinderen – waar wij geen weet van hadden – hebben zij
personen aangeschreven met de vraag
beiden een onuitwisbaar stempel gezet op de wereld van de geneeskunde en
naar sofinummer en e-mailadres. Na
vooral de anesthesiologie.
opgave bij de belastingdienst ontvangt u
John merkte mij als jonge secretaris van de Nederlandse Vereniging voor
vervolgens voor uw eigen administratie
Anesthesiologie voor het eerst op tijdens een Scandinavisch congres in 1983.
per e-mail de gegevens zoals wij die
Die vluchtige ontmoeting heeft mijn leven ingrijpend veranderd. In 1984 won
hebben ingediend.
de NVA de organisatie van het tiende wereldcongres 1992, mede dankzij John’s
Vervolgens
uit
de
worden
de
nieuwsbrief NVA
november 2006
stem en steun. De NVA heeft dankzij dat wereldcongres een indrukwekkend
14
Kerstvakantie
wetenschappelijk fonds opgebouwd waarin de invloed van John Zorab en de WFSA
Het bureau van de NVA is tussen kerst en
nog lang merkbaar zal zijn.
oud en nieuw gesloten.
Talloze mensen over de hele wereld hebben veel aan John Zorab te danken. Zijn gedachtegoed ‘hoe kan ik jou helpen jezelf te helpen’ en zijn bereidheid altijd voor de ander klaar te staan (‘service before self’) zullen velen van ons in dierbare herinnering uitdragen. Namens de WFSA, Anneke E.E. Meursing, president Baskett P, Simpson P, Carter J. Obituary John Stanley Mornington Zorab. Anaesthesia 2006; 61: 1024-5.
Agenda
Benoeming
8-12 december 2006
31 januari 2007
De Council van het Royal College of
New York
Ede
Anaesthetists heeft in London op 18
60th Post Graduate Assembly in
NVIC intensivistendagen 2007
oktober 2006 tijdens een ceremoniële
Anesthesiology (PGA)
Inlichtingen: NVIC
plechtigheid een Honorary Fellowship
Inlichtingen: Kurt G. Becker, Executive
tel: 0318 693 337
toegekend aan prof. Kox uit Münster en
Director, The New York State Society of
[email protected]
prof. Knape uit Utrecht. Het Royal Col-
Anesthesiologists Inc., 85 Fifth Avenue,
www.nvic.nl
lege verleende het fellowship aan prof.
8th Floor, New York, New York 10003,
Knape vanwege zijn verdiensten voor
USA
7-8-9 maart 2007
Anesthesiologie en voor Europa. Tijdens
tel: 00 1 212 867 7140
Antwerpen
de ceremonie waarbij de toga van het
fax: 00 1 212 867 7153
FEEA Cursus I
Royal College werd gedragen, werd na
[email protected]
Inlichtingen: mw.dr. J.J.M. Langemeijer
het uitspreken van een laudatio door
www.nyssa-pga.org
tel: 030 228 6133
prof. Mirakhur door de president van het
[email protected]
College, dr. Hulf, de oorkonde met het
12 december 2006
zegel overhandigd. De ceremonie werd
Utrecht
9 maart 2007
bevestigd door het plaatsen van de tradi-
De oudere patiënt op de IC
Midden van het land
tionele handtekening in het archiefboek
Inlichtingen: Organisatie en
NANCHO II 2007
van het Royal College.
Congresbureau InterActie bv
Inlichtingen: NVA
tel: 0318 693 501
www.anesthesiologie.nl
[email protected] www.interactie.org
14-15-16 maart 2007
Oratie
Antwerpen 14-15 december 2006
FEEA Cursus II
Prof.dr. Jozef Kesecioglu
Houten
Inlichtingen: mw.dr. J.J.M. Langemeijer
12 december 2006 zijn hoogleraarsambt
aanvaard op
VVA Cursus
tel: 030 228 6133
aan de Universiteit van Utrecht met het
Polytrauma Rapid Echo-evaluation
[email protected]
uitspreken van zijn oratie ‘Intensive Care: van zorg naar behandeling, leeftijd geen
Program – Nederland (PREP-NL) Inlichtingen: Opleidingsinstituut
15-18 april 2007
Spoedeisende Geneeskunde VVAA
Amsterdam
tel: 030 634 6580
IAAS 7th International Congress on
[email protected]
Ambulatory Surgery
www.osg-vvaa.nl
Inlichtingen: Congress Secretariat
bezwaar’.
Conference Management Leersum 14-15 december 2006
tel: 0343 511 851
Groningen
www.iaascongress2007.org 10-11 mei 2007
tel: 050 361 1396
Maastricht
[email protected]
11e Anesthesiologendagen
www.wenckebachinstituut.nl
Inlichtingen: NVA, Postbus 20063, 3502 LB Utrecht
28 januari 2007
tel: 030 282 3385
Grindelwald, Zwitserland
fax: 030 288 2853
III Esra Winter Week 2007
[email protected]
Inlichtingen: www.kenes.com/ esrawinterweek
nieuwsbrief NVA
Inlichtingen: Wenckebach Instituut
november 2006
Pain in dementia: new challenges
15
Colofon 13-16 mei 2007
25-28 september 2007
Redactieraad
Amsterdam
Boedapest
15th World Congress on Disaster and
4th World Congress of the World
Emergency Medicine
Institute of Pain (WIP)
Inlichtingen: www.wcdem2007.org
Inlichtingen: Secretariat & Congress
A.T. van Rheineck Leyssius M. Bijkerk J. Klein C.J. van Oort S.A.B. Gijtenbeek
Organizers 7-10 juni 2007
Kenes International
Bureauredactie
Berlijn
tel: 00 41 22 908 0488
J. Quadekker
Second International Congress on
[email protected]
Neuropathic Pain
www.kenes.com/wip
Inlichtingen:
[email protected]
17-19 januari 2008
www.kenes.com/neuropathic
Maastricht 5th Congress Euroneuro 2008
9-12 juni 2007
Inlichtingen: Symposium Secretariat
München
tel: 0411 611 199
ESA-Euroanesthesia
[email protected]
www.euroanesthesia.org
www.euroneuro.eu
14 juni 2007
2-7 maart 2008
Ede
Kaapstad
NVIC Traumacongres 2007
World Congres of Anaesthesia 2008
Inlichtingen: NVIC
(WCA)
tel: 0318 693 337
www.wca2008.com
[email protected] www.nvic.nl 12-15 september 2007
Valencia ESRA XXVI Annual Congress on
Zie voor de volledige congreskalender www. anesthesiologie.nl.
Druk van wijland bv, laren De NVA Nieuwsbrief is een officieel orgaan van de Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologie en wordt maximaal zesmaal per jaar gratis aan de leden toegestuurd.
Deadline inzenden kopij voor Nieuwsbrief jaargang 8 nr. 3: 1 januari 2006 Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologie opgericht 24 januari 1948
Bureau NVA Lomanlaan 103 3526 XD Utrecht
Correspondentieadres Postbus 20063 3502 LB Utrecht
the European Society of Regional
Telefoon
Enaesthesia & Pain Therapy
030 282 3385
Algemeen nummer
030 030 030 030
Patricia Liem Janine Spruit Sandra Gijtenbeek Marjolein Swinkels
Inlichtingen: Congress Secretariat tel: 00 41 22 908 0488
[email protected] www.kenes.com/esra/
282 282 282 282
3855 3385 3270 3880
Fax 030 288 1853
E-mail:
nieuwsbrief NVA
november 2006
[email protected]
16
Website www.anesthesiologie.nl
