Nieuwsbrief nr. 35 (augustus 2009) In deze nieuwsbrief van de Historische Vereniging die Goude: informatie over de lezing op 7 september, de Waterconferentie op 22 oktober en de excursies. In de rubriek ‘Wie is…’ komt Frits Lont aan het woord. Hij is penningmeester van de vereniging. Lezing 7 september 2009 Onderwerp: "Land, stad en water": Aspecten van de cartografie van Holland 1550-1850". Spreker: Dr Paul van den Brink Tijdstip: 20.00 uur Locatie: Chr. Geref. Kerk, Hoge Gouwe 141 De lezing van 7 september staat in het teken van Open Monumentendag (zaterdag 12 september) die als thema ‘Op de kaart’ heeft. Dr Paul van den Brink vertelt deze avond over de geschiedenis van de cartografie van Holland. Hij zal in zijn voordracht de cartografie van het gewest Holland behandelen en suggesties doen op welke wijzen kaarten bij praktisch historisch-cartografisch en geografisch onderzoek kunnen worden gebruikt. Ook zal hij, in samenwerking met twee uitgevers, verschillende tijdschriften, handboeken en studies op het gebied van de cartografie laten zien. Paul van den Brink is verbonden aan het historisch-cartografische onderzoeksprogramma Explokart van de Faculteit Geowetenschappen van de Universiteit Utrecht. Hij is in 1998 gepromoveerd op een proefschrift op de ontwikkeling van de riviercartografie in de provincie Holland in de 18de eeuw en houdt zich tegenwoordig bezig met de studie van de institutionele en wetenschappelijke cartografie van Nederland en haar koloniën in de 19de en 20e eeuw. Voor en na de lezing is het magazine Erfgoud te koop. Dit magazine wordt uitgegeven door de Stichting Open Monumentendag Gouda en kost 8 euro. Open Monumentendag Op 12 september 2009 is het Open Monumentendag. Het thema is ‘Op de kaart’. Aan de vooravond van Open Monumentendag is er traditiegetrouw een rondwandeling langs monumenten. Vorig jaar heeft de Stichting Open Monumentendag Gouda vanwege een overweldigende belangstelling voor deze rondwandeling veel mensen moeten teleurstellen. Daarom heeft de Stichting Open Monumentendag besloten om een maximum te stellen aan het aantal deelnemers. Er zijn nog 90 plaatsen beschikbaar. Wie mee wil, kan zich aanmelden bij Miranda van Elswijk via
[email protected] of via (0182) 58 14 76. Om meer mensen een doorkijkje in historisch Gouda te kunnen geven, heeft de Historische Vereniging die Goude besloten om op een later moment in het jaar een alternatieve rondwandeling te organiseren. Waterconferentie De zesde Waterconferentie, waarin gebiedsontwikkeling centraal staat, wordt gehouden op 22 oktober 2009. Tijdens de conferentie gaat prof. mr. Friso de Zeeuw (praktijkhoogleraar Gebiedsontwikkeling aan de TU Delft) in op de terugverdienmogelijkheden van de investeringen in water. Hans Broekmeulen (directeur VVV Groene Hart) belicht toeristische kansen in de Goudse regio. Het eindrapport van het consortium Hollandse Waterstad wordt toegelicht door wethouder Arnout Menkveld. Aan dit rapport is vier jaar gewerkt door onder andere de Gemeente Gouda, het Hoogheemraadschap van Rijnland, de RACM, de provincie Zuid-Holland, Het Zuid Hollands Bureau voor Toerisme en het Gouds Watergilde. Klik hier voor meer informatie over de Waterconferentie. Excursies In april 2009 was er een zesdaagse excursie naar Normandië. Hiervan is een impressie gemaakt. Deze ongeveer 28 minuten durende film bestaat uit een collage van de foto's die door diverse deelnemers zijn gemaakt, opgeluisterd met geluidsfragmenten. De impressie staat op een super video CD (SVCD), die op alle moderne DVD-spelers af te spelen is. De SVCD kost € 6,00 (inclusief verzendkosten). U kunt dit bedrag overmaken op bankrekening 50.04.38.633 t.n.v. H. Vente, onder vermelding van "svcd normandië" en uw naam. Na ontvangst van het bedrag wordt de film u per omgaande toegezonden. Op 19 september is er een excursie naar Zaltbommel en Kasteel Doorwerth. Er is nog een aantal
plaatsen beschikbaar. U kunt zich aanmelden bij Henk Vente, Vlietenburg 38 2804 WT Gouda, (0182) 532 016. Deelname aan de excursie kost € 52,50. Boeken De Schrik van Gouda Hij stond bekend als de Schrik van Gouda. Han Balvert, SS’er en SD’er, heeft van eind september 1944 tot januari 1945 een waar schrikbewind uitgeoefend in de regio Gouda. Dodelijke slachtoffers van deze naziterreur zijn onder andere de Goudse accountant Andries van Wijnbergen, uitgever en journalist Eduard van Reenen uit Woerden, garagehouder Bertus van Hoevelaken in Ouderkerk aan den IJssel en Rokus Vonk, burgemeester van Bodegraven. Balvert was minimaal medeplichtig aan hun dood. Daarnaast hebben vele anderen op onzachtzinnige wijze met zijn gewelddadig optreden kennisgemaakt. Jan H. Kompagnie schetst in “De Schrik van Gouda. Het optreden van SD’er Han Balvert in Midden-Holland” een beeld van een collaborateur die in intellectueel opzicht niet bijster ontwikkeld is en, gehuld in nazi-uniform en met een pistool in de hand, levensgevaarlijk wordt. Voordat hij in Gouda en wijde omgeving actief wordt, heeft hij al een huiveringwekkende carrière in dienst van de Duitse bezetter achter de rug. Het boek, dat 25 euro kost, verschijnt in de Week van de Geschiedenis (17 t/m 25 oktober 2009). Thema van deze week is ‘Oorlog en Vrede’. ‘Frits S.S.’ van Stolwijkersluis. Een Goudsche heer van Trouw. ‘Frits S.S.’ woonde tijdens de Tweede Wereld-oorlog aan de Goudseweg in Stolwijkersluis. Hij was lid van een kleine verzetsgroep, die in een slaapkamer van zijn huis heimelijk krantjes maakte: Trouw en De Vrije Pers. Er waren nog drie andere groepen: één werkte vanuit een grafkelder op de R.K begraafplaats in Gouda, een ander kwam samen in een hooischuur te Ouderkerk aan de IJssel en de derde vergaderde in een pastorie te Nieuwerkerk aan de IJssel. Samen vormden ze een netwerk dat in 1944/1945 zorgde voor het drukken en verspreiden van illegale krantjes in Gouda en omgeving. Onlangs vertelde de nu hoogbejaarde ‘Frits S.S.' over zijn ondergrondse activiteiten naar aanleiding van een aantal oude foto’s. Ook ‘Jopie’, die nog steeds in Gouda woont, wist zich nog veel te herinneren van haar werk als koerierster bij de groep uit Stolwijkersluis, bijvoorbeeld bij wie ze de pakjes kranten moest afleveren. Allebei waren ze radertjes in een groot ondergronds persnetwerk. De verhalen van Frits en Jopie zijn verwerkt in een boek, dat geschreven is door C.C. de KoolVerhoog. Meer informatie is beschikbaar via
[email protected] / (055) 505 3839. Bestuursvergadering Op 29 juni was er een bestuursvergadering. Daarin is onder andere gesproken over de werkgroep Ruimte, over de Waterconferentie op 22 oktober en over de planning van de lezingen in 2010. De data daarvan zijn vooralsnog vastgesteld op: • Maandag 18 januari • Maandag 8 maart • Woensdag 7 april (voorafgaand aan de jaarvergadering) • Maandag 7 juni • Maandag 6 september • Maandag 11 oktober • Maandag 29 november Ook is het idee geopperd om in het najaar van 2009 een evenement te organiseren voor de inwoners van Gouda over de geschiedenis van de stad. Aan dit evenement wordt een ledenactie gekoppeld. In de bestuursvergadering van augustus wordt hierover doorgepraat; wie ideeën heeft voor het evenement, kan deze doorgeven aan Miranda van Elswijk via
[email protected] of via (0182) 581 476. Daarnaast is gesproken over de verspreiding van de ledenlijst. Tijdens de jaarvergadering werd gevraagd of de ledenlijst verspreid kan worden, zodat iedereen de mensen uit hun buurt die nog geen lid zijn, kan benaderen. We gingen ervan uit dat de ledenlijst in verband met privacy niet verspreid mag worden, maar één van onze leden gaf aan dat dat wel mag binnen de vereniging. Als u de ledenlijst wilt hebben, kunt u contact opnemen met Henk Snaterse via
[email protected] of via (0182) 536 387. U kunt ook contact met hem opnemen als u de folder van die Goude mee wilt nemen.
Stadhuisdienst Eén van de activiteiten van die Goude is het verzorgen van de wekelijkse openstelling van het stadhuis van Gouda voor bezoekers. Op werkdagen wordt de openstelling verzorgd door gemeentepersoneel en op zaterdag door een groep vrijwilligers van die Goude. De openingstijden van het stadhuis zijn van april t/m september van 11.00 tot 16.00 uur en van oktober t/m maart van 11.00 tot 15.00 uur. De werkzaamheden bestaan hoofdzakelijk uit het verkopen van toegangskaartjes à € 1,50 p.p. aan de bezoekers. Dit zijn meest “dagjesmensen” en toeristen uit alle windstreken. Ze worden over het stadhuis geïnformeerd via informatiekaarten over de ruimten en door de vrijwilligers van die Goude. De zaterdagdienst wordt steeds verricht door 2 maal 2 vrijwilligers: 2 voor de ochtend en 2 voor de middag. De vrijwilligersploeg heeft momenteel een omvang van 34 personen. Zo op het oog een mooi aantal, maar schijn bedriegt. We zijn op zoek naar versterking van de gelederen om beter absenties door ziekte, vakantie, e.d. te kunnen opvangen! Wilt u meer weten over deze leuke, gezellige, activiteit van die Goude, neemt u dan contact op met Gerrit Stam, coördinator van de stadhuisdiensten. Of steek uw licht op bij één van de vrijwilligers. Bijvoorbeeld door op zaterdag langs te gaan bij het Stadhuis; als lid van die Goude heeft u gratis toegang. Stadhuisgidsen Aan de Burgemeester Jamessingel is het nu goed te zien: er wordt gewerkt aan het nieuwe Huis van de Stad. Na ingebruikname van dit nieuwe stadskantoor zal er ook een andere invulling aan het gebruik van het ‘oude’ stadhuis gegeven moeten worden. Een gemeentelijke werkgroep laat nu al haar gedachten hier over gaan, waarbij ook gebruik gemaakt wordt van inbreng door derden (waaronder de plaatselijke VVV en die Goude). Eén van de eerste uitkomsten van dit overleg is de wenselijkheid de toeristische functie van het stadhuis te versterken. Beter zichtbaar maken dat het stadhuis voor bezoekers geopend is, de informatie over het stadhuis en de ‘inhoud’ ervan verbeteren d.m.v. van informatiekaarten per ruimte en het op vaste tijdstippen aanbieden van rondleidingen. Binnen die Goude zijn al enkele stadhuisgidsen beschikbaar; zij zijn ook vrijwilliger bij de wekelijkse zaterdag-openstelling van het stadhuis. Maar er zijn niet voldoende stadhuisgidsen. We zijn dus op zoek naar personen met voldoende vrije tijd om deze taak op vrijwillige basis op zich te nemen. Mocht de benodigde kennis van en over het stadhuis tekort schieten, dan kan deze uiteraard op peil gebracht worden. Ook voor informatie over de stadhuisgidsen kunt u contact opnemen met Gerrit Stam. Gerrit is bereikbaar via (0182) 518 508 en via
[email protected]. TV Gouwestad Van 6 t/m 13 september vertoont Gouwestad TV weer een aflevering in de serie Verrassend Gouda, getiteld 'Water in Gouda'. In deze documentaire wordt stilgestaan bij de doorvaart door Gouda via de Havensluis, de Mallegatsluis en de Julianasluis. Verder wordt ingegaan op water als voedselbron (Visbanken), water als energiebron (Volmolens) en water als reinigingsmiddel (wasserijen). Tot slot zijn er oude (1947) en actuele (2009) opnamen te zien van de Stolwijkersluis, de toegangspoort tot de Krimpenerwaard. De 30 minuten durende aflevering wordt drie keer per dag uitgezonden: om 10.30, 19.00 en 22.30 uur. Persoonlijke verhalen Op www.goudanet.nl staat veel informatie over Gouda. U kunt ook uw verhalen, foto’s en films over de stad op de site laten plaatsen. Stuur ze op naar: Miranda van Elswijk Spieringstraat 113 2801 ZK Gouda
[email protected] Eén van de verhalen over Gouda begint zo: “Er was eens een aardige, behulpzame jongen, een zoon van een hardwerkende vader en een lieve zorgzame moeder. Zij woonden in een aardig huisje in een straatje, ergens achteraf. De jongen heette Jan. Eigenlijk heette hij Jan Henk Cornelis Hendrik Pieter, maar wij noemen hem Jan, wel zo makkelijk.” Jan moet van zijn moeder mosterd gaan halen en gaat daarbij over het glazen bruggetje waar hij niet overheen mag lopen. Het verhaal wordt al decennialang verteld in de familie van de heer Hooimeijer. Hij wil graag weten of dit een typisch Gouds verhaal is. Of wordt het alleen in zijn familie verteld? Lees het verhaal op
www.diegoude.nl onder ‘Historie Gouda – persoonlijke verhalen’ en laat ons weten of u het verhaal herkent! U kunt het verhaal ook opvragen bij Miranda van Elswijk. En er is een vraag over Gouda: de vader van J. Hijnen-Boot, de heer A.O. Boot, heeft rond 1930 als bakker gewerkt bij Kranendonk op de Lange Tiendeweg 15. Later heeft hij de heropening van de winkel bijgewoond. Dat was mogelijk 30 jaar geleden; mevrouw Hijnen is op zoek naar het juiste jaartal. De opa van mevrouw Hijnen, die ook A.O. Boot heette, werkte na zijn verhuizing in 1906 vanuit Rotterdam naar Gouda bij het bedrijf van F. Middelbeek. Deze Middelbeek moet in Rotterdam en in Gouda een kaaspakhuis gehad hebben, maar mevrouw Hijnen kan hier niets over vinden in de archieven. Wie heeft informatie over deze kaaspakhuizen? Stolwijkersluis Die Goude zet zich in voor het herstel van de Stolwijkersluis. Niet alleen omdat de sluis cultuurhistorische waarde heeft, maar ook omdat herstel van de sluis past in de plannen van Gouda om zich te profileren als havenstad. In 1800 werd de Stolwijkersluis aangelegd. De Stolwijkersluis ligt ten zuiden van Gouda in de dijk langs de Hollandsche IJssel. Het was de bedoeling dat een deel van de Krimpenerwaard verveend zou worden, maar dat mislukte. De sluis wordt al jaren niet meer gebruikt en is in verval geraakt. Slopen van de sluis kan niet zomaar; de sluis is een rijksmonument én een voorbeeld van ‘gespaard landschap’. Gespaard landschap wil zeggen: een overblijfsel van het oude landschap dat nog wel zichtbaar aanwezig is, maar niet meer herkenbaar is in zijn vroegere functie. Het bestuur van die Goude was erg teleurgesteld dat de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) in december 2006 een subsidieaanvraag tot restauratie van de Stolwijkersluis heeft afgewezen. Samen met een aantal andere organisaties heeft die Goude minister Plasterk toen gevraagd alsnog middelen beschikbaar te stellen voor de restauratie van de Stolwijkersluis. Met succes, want mede door deze gezamenlijke actie heeft minister Plasterk een opening geboden voor subsidie voor de restauratie van de Stolwijkersluis. In vervolg daarop heeft in juni overleg plaatsgevonden tussen het hoogheemraadschap, de gemeente en de provincie. Wethouder Menkveld schreef naar aanleiding van dit gesprek dat momenteel nog niet duidelijk is hoeveel restauratiesubsidie van het Rijk naar de provincie Zuid-Holland zal komen en dat binnen de provincie nog geen keuze is gemaakt aan welke monumenten dit geld zal worden besteed. Wel heeft de provincie aangegeven dat de Stolwijker Schutsluis bij deze afwegingen zeker betrokken zal worden. De afspraak is dat hierover voor 1 september meer duidelijkheid zal komen. Dan zal ook duidelijk zijn of de restauratie alsnog door kan gaan. Wij houden u op de hoogte. Wie is… Frits Lont In de afgelopen nieuwsbrieven kwamen Nico Habermehl, Adri van den Brink, Thea van Wordragen, Maartje Alkema, Jan Spijkerboer, Han Breedveld en Hans Suijs aan het woord in deze rubriek, waarin een (bestuurs)lid van die Goude zich voorstelt. Hans gaf de pen door aan Frits Lont, penningmeester van de vereniging. “Vijftig jaar geleden stond mijn wieg in het vissersdorp Den Oever van het voormalige en wellicht toekomstige Zuiderzee-eiland Wieringen. Hier aan de voet van de Afsluitdijk - het enig menselijk object dat vanuit de ruimte zichtbaar schijnt te zijn, en de enige plek in Nederland waar de Duitsers in de meidagen van 1940 verslagen zijn – heb ik ook mijn jeugd doorgebracht. Een omgeving die in meerdere opzichten nogal verschilt van Gouda. Buiten één van de oudste kerken van Nederland en het zwaard van Bloijs van Treslong heeft het geen rijke oude historie. Een omgeving waar je als mens eerder wordt gevormd door het gevecht tegen wind en water, dan door kerk en geschrift. Zo sloot in de jaren ‘80 reeds de laatste kerk in dit dorp van 3000 inwoners, maar gaat ook al sinds die tijd een jongerenkoor elk jaar op tournee in Nederland en in Oost-Europa. Mijn scholing en opleiding tot accountant heb ik gevolgd in Alkmaar en Amsterdam. Als accountant ben ik bij vele verschillende soorten bedrijven en organisaties over de vloer geweest om de boekhoudingen te controleren. Dat is ook het beeld wat de buitenwacht heeft van je in deze functie. Hoe anders kan dat overigens zijn als je werkzaam bent bij de Inspectie van het Onderwijs. Evengoed toch door Nico Habermehl gevraagd om Richard Andringa op te volgen als penningmeester. Dit is meer dan een bestuursfunctie. Dit is ook de rol als boekhouder en administrateur. En toegegeven, het was wel even diep graven in het geheugen om de boekhouding inhoud te geven, al had Richard die ook keurig achtergelaten en voortreffelijk overgedragen.
Na omzwervingen als student in Amsterdam en Eindhoven en later zelfstandig wonend in Egmond, ben ik mijn vrouw Mieke tegengekomen en bij haar ingetrokken in Rotterdam Alexanderpolder. Nooit verwacht dat ik me als dorpeling zo thuis zou voelen in die grote stad Rotterdam. Zo strategisch als het ligt voor het internationale handelsverkeer, zo ligt dit niet voor onze werkkringen in Utrecht en Den Haag. Ook wat dat betreft is Gouda al vijf jaar goed wonen, maar er is meer. Het Groene Hart wordt naar mijn overtuiging echt in z’n waarde onderschat. Niet alleen de natuur, ook de historische kernen. Al fietsend rondom Gouda hebben we al vele mooie plekken gevonden, en met de racefiets zijn alle randen al verkend. Wonderlijk dat velen de wereld overvliegen naar verre oorden zonder goed te beseffen wat er naast de deur ligt. En met name Gouda kan zich meten met heel wat oude bekende buitenlandse plaatsen, al mag de stad zich wel wat slagvaardiger tonen. Maar politiek en bestuur is niet alleen zij, maar ook jezelf. Via die Goude hoop ik dan ook mede daaraan te kunnen bijdragen.” Volgende keer komt Richard Andringa aan het woord in deze rubriek. Hij was penningmeester van die Goude en we zijn benieuwd hoe het hem vergaat in het historische Zwolle!
