Nieuwsbrief nr. 11 november 2010 Van de voorzitter De herfst is bij ons al enkele maanden zichtbaar en in Roemenië heeft de winter zich met lage temperaturen en sneeuw al aangekondigd. Onze werkgroep houdt echter geen winterslaap en kent zogenaamde winterprojecten. Hierover kunt u lezen in de tweede en laatste nieuwsbrief van dit jaar die u van ons ontvangt. In deze nieuwsbrief geven we niet alleen informatie over onze lopende projecten, maar vragen ook uw aandacht voor twee nieuw projecten. Een schrijnend geval vormen de slechte woonomstandigheden van een gezin, waarvan in de vorige nieuwsbrief al melding is gemaakt en waar nu meer concreet nieuws over is te vertellen. Daarnaast willen we ons inzetten om het probleem van de koude kerkgangers op te lossen. De financiële crisis laat ook in Roemenië diepe sporen na. In de Nederlandse pers is slechts af en toe iets te lezen over de situatie in dit land. Om u hiervan een indruk te geven, is een bijdrage geschreven over de situatie daar en de mogelijke gevolgen voor de bevolking. In de vorige nieuwsbrief was een reportage opgenomen over de grote kerkbrand in 1999 in Vaida. Hoe is het daarna gegaan met de herbouw van de dorpskerk? Daarover gaat een vervolgartikel. Verder stellen wij in een portret Barcsa János voor. In Vaida is hij een persoon die veel werk verzet in de kerkelijke gemeente. Bij onze ontmoetingen ter plaatse speelt hij een belangrijke rol. Tijd dus om hem aan u voor te stellen. Ook is er een bijdrage van twee van onze medewerkers over jongeren die dit jaar in Vaida belijdenis van hun geloof deden. Tot slot nog dit. Onze werkgroep wordt af en toe benaderd met een aanbod van kleding. Omdat er naar Vaida voldoende kleding langs andere kanalen gaat, is het voor ons niet een taak om gebruikte kleding naar Roemenië te laten vervoeren. Bovendien zijn de transport kosten hoog. Af en toe nemen we zelf wel eens enkele dekens mee. Hoe goed ook bedoeld, kleding kunt u beter aan andere organisaties aanbieden. Die weten er wel raad mee. Wij hopen dat u als donateur of sponsor van onze werkgroep deze nieuwsbrief met interesse gaat lezen. Mocht u suggesties hebben dan stellen we het op prijs die te horen. De adressen en telefoonnummers van de leden van de werkgroep staan vermeld in het katern op deze pagina.
Ate Damstra
Projecten Zoals u waarschijnlijk wel weet, ondersteunt onze werkgroep in Vaida een aantal projecten, waarvan sommige al jaren lopen. Een beknopt overzicht daarvan geven we u graag. 1. Lopende projecten Voor de elektrische rolstoel van Kun Gyula kon met onze financiële steun een set nieuwe accu’s worden aangeschaft, zodat hij weer mobiel wordt. Verder voorzagen wij in de aanschaf van een nieuw elektrisch scheerapparaat. Onze steun aan Gyula en zijn verzorgende zuster met vijf maal € 20,00 wordt voortgezet. Het opnemen van kerkdiensten en het branden op een cd-rom is nu mogelijk. De roulatie van de cdrom met een afspeelapparaat bij vooral oudere gemeenteleden wordt met de medewerking van jongeren voorbereid. Zo helpen jongeren de ouderen. Onze directe financiële betrokkenheid bij de kerkradio is nu voorbij. Door de ervaringen bij de houtactie van de vorige winter wijs geworden, heeft de kerk in Vaida reeds in juli van dit jaar hout ingekocht voor de komende winter. Dit hout wordt tijdig ter beschikking gesteld aan een dertigtal gezinnen. Onze werkgroep heeft hiervoor € 1.100 ter beschikking gesteld. De kosten voor de verwarming van een deel van de kerk met keramische (voeten)planken zijn begroot op ongeveer € 10.400. De gemeente heeft nog geen sluitend dekkingsplan. Uit verschillende hoeken is financiële steun toegezegd. De werkgroep heeft besloten € 2.000 ter beschikking te stellen. De kerkleden komen gedurende de winter bijeen in een ruimte in de pastorie. Het zou mooi zijn als ze ook dan van hun vertrouwde kerk gebruik kunnen maken. Dit is dan ook de reden voor een speciale
actie. Meer hierover is te lezen in de bijgevoegde actiebrief. Rond de kerst zullen 40 kerstpakketten worden bezorgd bij de minst bedeelden in het dorp. Deze pakketten hebben een waarden van ongeveer € 15,00 wat voor Roemeense begrippen hoog is. Evenals in 2009 zullen ze daar worden samengesteld zodat geen lang en duur transport nodig is. In het kader van de Happy Baby Service (HBS) zullen vijf babypakketten worden samengesteld. Deze zullen door Dorcas Nederland in Andijk naar Debrecen in Hongarije worden vervoerd en daarna door anderen naar Vaida worden overgebracht. Met betrekking tot het Warm Eten Project (WEP) blijft de werkgroep ook de komende periode het verstrekken van warme maaltijden aan ouderen en zigeunerkinderen financieel ondersteunen. 2. Nieuwe projecten Woning Maté József In de vorige nieuwsbrief maakten wij melding van de belabberde woonomstandigheden van de familie Maté. De familie bestaat uit de oude oma, vader en moeder Maté en hun drie kleine kinderen. Ze wonen in een huisje dat in slechte staat verkeert en slapen in één slaapkamer en in de woonkamer. Omdat dit niet zo kan blijven, heeft de werkgroep besloten de renovatie en een kleine uitbreiding van de woning financieel te ondersteunen. Voor het wijzigen van de tenaamstelling maakten wij al € 300 naar de kerkrekening over. Deze eerste stap is met veel bureaucratische rompslomp intussen afgewikkeld, zodat een bouwkundige nu een plan kan maken. De kosten worden voorlopig begroot op € 5.000. In afwachting van een definitieve begroting heeft de werkgroep besloten voor dit huis als een nieuw project een financiële actie te starten. Meer daarover kunt u lezen in de actiebrief.
werkgroep bijdragen. Wij steunen deze familie steunen en ook u kunt ons daarbij helpen.
Achterzijde huis Maté József Medische zorg Magyari József Magyari József is een inwoner van Vaida die ernstig ziek is. Hij is 52 jaar en lijdt aan keelkanker. Op 28 mei is hij hieraan in Cluj-Napoca geopereerd en daarna volgde het traject van bestralingen en chemokuren. De medicamenten hiervoor en ook voor de nabehandeling, moet hij zelf betalen, omdat de ziektekostenverzekering weinig vergoedt. Ook de reiskosten komen hier nog bij. Dit alles is voor de kerkelijke familie veel te veel. Weliswaar springt de naaste familie bij, maar ook dit heeft zijn grenzen. De Pinkstercollecte in de kerk van Vaida was voor dit doel bestemd en bracht € 125 op wat voor Roemeense begrippen een behoorlijke opbrengst is. Maar ze zijn er nog niet. De behandeling zal zeker een half jaar duren. Omdat hij niet meer kan praten, is op termijn een spraakapparaat nodig. Al met al ziet de familie zich in de komende periode geconfronteerd met een extra maandlast van € 90 en voor genoemd apparaat is een bedrag van € 450 nodig. De foto toont József na de zware operatie. Daarom springt de werkgroep nu bij en heeft voor het komende half jaar zes maal € 100 overgemaakt naar de kerkelijke gemeente. Dit bedrag zal maandelijks door ds. Kondor worden overhandigd. Ook in de kosten van het spraakapparaat zal de
Magyari József Portret (2)
zorgt hij al meer dan 6 jaar voor het warme eten van ons WEP project. Vijf dagen in de week bereidt hij dagelijks warme maaltijden voor behoeftige gemeente leden en kinderen. Deze groep bestaat uit 11 volwassenen uit Vaida en 18 kinderen uit zowel Vaida als Rosiori. Hij kookt dagelijks twee gerechten. Maar niet alleen dat is zijn taak. Door zijn werk is hij vaak een aanspreekpunt voor veel mensen. Janos hoopt dat hij in de nabije toekomst kan beschikken over een nieuwe keuken. Zo vervult Janos een nuttige en dankbare taak in het dorp. Wij als werkgroep zijn blij hem te kunnen helpen.
Barsca János
Bij onze bezoeken aan Vaida komen we altijd Janos tegen. De gewezen kok uit het Roemeense leger zorgt dan in het kerkelijk centrum voor onze warme maaltijden. Daarnaast is hij ook kerkelijk actief als presbyter en houdt hij zich bezig met verschillende taken in de gemeente. In 2009 was ook hij met een groep gemeenteleden bij ons in LeeuwardenHuizum. Wie is deze actieve man eigenlijk? We stellen hem aan u voor. Janos is in 1969 in Vaida geboren. Hij is getrouwd met Anna en zij hebben twee kinderen, Nóra (17) en János (13). Tijdens zijn militaire dienst kwam hij in aanraking met de kookkunst en dat resulteerde in een officieel diploma. In de gemeente van Vaida
Een reportage van 9 jaar geleden (deel 2) De kerk van Vaida uit de as herrezen De vorige keer is een verslag uit de plaatselijke krant overgenomen waarin de brand van de kerk in Vaida in 1999 werd beschreven. Deze keer het verslag van plaatselijke kranten over de ingebruikname van de herbouwde kerk. Het volgende bericht stond in het Bihar Dagblad van 5 juni 2001 De afgebrande kerk van Biharvajda is opnieuw ingewijd
Gistermiddag kregen de protestantse gelovigen van Biharvajda en hun gasten van heinde en verre antwoord op de vraag hoeveel zielen kunnen in hun kerk die met de Kerst van 1999 in vlammen opging. “Die hier niet zijn, die zouden niet in de kerk kunnen”, zei een oude man toen hij de mensenmassa van ongeveer 1000 mannen en vrouwen voor de kerk zag. De eerste gedachte voor de wederopbouw en de eerste verzoeken tot hulp waren al in de nacht van het drama geboren en de reacties kwamen er ook gauw van Vajda tot Vàrad en van Friesland tot Zwitserland. De opbouwwerkzaamheden startten op 1juni 2000 en nu, na 1 jaar en 4 dagen gaan de klokken van Vajda weer luiden. Hun gesmolten voorgangers staan er naast als een soort memento mori. Dominee Berke waarschuwde in zijn preek: “Na iedere brand of verwoesting volgt het door God geschonken nieuwe leven en ieder moment dat wij beleven na het nieuwe begin, is genade”. Bisschop Borsi Zsigmond formuleerde het zo: “Er is brand geweest maar niet alles is verwoest. Het roepend woord van God hebben jullie verstaan en jullie weten dat Hij iets aan jullie heeft te zeggen”. Veel woorden van begroeting en groeten van verre werden uitgesproken. De vertegenwoordigers van de zusterkerken in Nederland hebben op een warme wijze de vriendschap en het medeleven van degenen vertolkt, die met 35.000 gulden ofwel 360 miljoen Lei bij de herbouw van de kerk hebben geholpen. Kapi Istvan sprak de beste wensen uit namens de bewoners van Nagyvàrad ( Oradea). Tussen de toespraken door klonk de zang van het jongerenkoor uit Fugyivásárhely (Rosiori) en de muziek van het strijkkwartet Vàradinum terwijl acteur Gàsparik Attila een voor deze gelegenheid geschreven gedicht voordroeg. Hij droeg ook de speciaal voor deze gelegenheid gedichte Psalmenkroniek van Biharvajda voor. Als laatste sprak een diep ontroerde dominee Balogh tot de aanwezigen. Naast woorden van dankbaarheid riep hij de nacht van de brand en de reeks gebeurtenissen in het jaar daarna in herinnering met als toevoeging: “Juist diegenen beleven het belang
van deze dag het meest die de 8 uur durende strijd met het vuur hebben meegemaakt. De Provinciale Koerier van 6 juni 2001 schreef: De klokken van Vajda luiden weer Twee feestdagen markeren de gebeurtenissen omtrent de kerk van Vajda: Anderhalf jaar geleden met Kerst de brand en nu op Pinkstermaandag het feest van de inwijding van de vernieuwde en verfraaide kerk. Dit alles werd gadegeslagen door de vele honderden geroerde kerkgangers en hun gasten. Het symbool van deze tweeledigheid vormen de klokken. Een gebroken en gesmolten oude klok en de nu luidende nieuwe. En werkelijk, je kon de sfeer van Europa voelen tussen de oude witgepleisterde muren van de kerk door het klinken van Hongaarse, Duitse en Nederlandse woorden, samengesmolten tot gedichten, liederen en preken. Het werk dat hierna geklaard moet worden in onze eigen omgeving, betekent niet een bouwen met baksteen maar een bouwen aan onze ziel en aan gemeenschap.
De klokken konden niet op tijd in de toren geplaatst worden. Daarom stonden ze opgesteld op het veldje voor de kerk en werden geluid door organist Roszika
Belijdenis Als vertegenwoordigers van de werkgroep waren Henk en Doety de Vries in het voorjaar in Vaida aanwezig bij de belijdenis van jongeren. Van hen onderstaande bijdrage. De jongens en meisjes die belijdenis deden, zaten in de leeftijdsgroep van ongeveer 12 tot 15 jaar. Op de zondag voor Pinksteren doen ze belijdenis en met Pinksteren nemen ze allemaal deel aan de avondmaalsviering. De voorbereiding Voordat je belijdenis doet, gaat er een periode van twee jaar aan vooraf, waarin je onder andere bezig bent met de vragen en de antwoorden van de catechismus. Op de zaterdag voor de belijdenis is er nog een generale repetitie en wordt de kerk versierd met bloemen. Dit wordt alleen door de kinderen gedaan. Er worden boeketten bloemen in de kerk gezet, de banken worden voorzien van bloemen en de kerk wordt prachtig aangekleed. De belijdenisdienst De jongens en de meisjes zijn feestelijk uitgedost. De jongens dragen een zwart pak met stropdas en de meisjes komen in witte jurken of pakjes. De catechisanten komen zingend de kerk binnen en nemen vooraan in de kerk plaats op een stoel tegenover de kansel. Na de preek worden door de dominee aan de kinderen vragen gesteld over de catechismus, waarop zij antwoord moeten geven. Als dat niet lukt, helpt de predikant hen. De predikant krijgt van de catechisanten een cadeau aangeboden, iets wat bij ons niet gebruikelijk is. Als werkgroep Leeuwarden-Huizum hebben wij na de kerkdienst de kinderen iets verteld over het belijdenis doen bij ons en ieder een gedichtenbundel gegeven. Na afloop hebben we buiten met de kerkgangers koffie gedronken en werden we door de familie uitgenodigd om bij de kinderen thuis te komen. Bij de kerk is van de kinderen een foto gemaakt.
Het feestt Het is in Roemenië gebruiikelijk dat na het d doen van belijdenis s het geheel feesttelijk wordt afgeslloten met familie en n vrienden. Wij zijn bij twee kinde eren thuis geweest en in beide gevalllen is ons een uittgebreide maaltijd voorgeschoteld. v HdV
K met zijn be elijdeniscatechisa anten Ds. Kondor mische crisis Roemenië en de econom Terwijl in n Nederland in een e aantal secto oren een herstel is s waar te nemen van de gevolgen n van de economis sche crisis, lijkt dat d in Roemenië nog niet het gevall te zijn. In ons la and zijn tijdig maa atregelen genomen n om dat te bereik ken. In veel Oost-E Europese landen zijn de gevolgen van v de crisis sterrker door de toch al a zwakke economie. De soms rig goureuze maatrege elen die nodig zijn, treden als ze zijn genomen n, niet erg snel in werking en bovendien bestaat er e verdeeldheid in n de politiek over het soort maatrege elen. Gelukkig vo oor het land reiken ook instanties s als de EU en het IMF oplossingen n aan. Enkele fe eiten. Dit jaar worrdt in Roemenië e een krimp
van 1,2% verwac cht van de econo omie. Hierin speelt mee dat de buite enlandse investeriingen in de eerste e zeven maanden daalden d met 35,8% naar 1,9 miljard d euro. Dit zal ong getwijfeld komen door het dalende e vertrouwen dat investeerders hebben. Nu is Roemenië een prachtig lan nd. Met name e Transsylvanië is niet alleen voor westerse w toeristen n de moeite van bezoeken b waard. Maar ook in he et toerisme vallen klappen. k In de ee erste helft van dit jaar j daalde het toerisme t met 4,3 3%. Deze trend is ook in Griekenla and waar te nem men. Toch wil de e overheid het toe erisme impulsen geven omdat er e grote mogelijkhed den liggen. Nu zullen de bew woners van Vaida a daar weinig van n merken, omdat de provincie Bihar niet me et Transsylvanië is te vergelijken als het gaat om m toerisme. Waar ze wel mee te mak ken krijgen, zijn de e gevolgen van verschillende v maa atregelen die de e regering heeft ge enomen of nog wil w nemen om de e crisis te bestrijd den. De pensioe enen bijvoorbeeld d. Deze worden in 2011 2 bevroren. Ook de 13de maand d en de vakantie ebonussen kome en te vervallen n, evenals de sub bsidie op verwarrming. Vooral de e bevriezing van de e pensioenen zal voor de doelgroep p waar onze werkgroep zich op richtt, hard aankomen n. Net als in ons land en andere e West-Europese e landen heeft ook k Roemenië een pensioenprobleem p m als het gaat om het h op peil houden van de fondsen n. Daarom gaat ook o daar de pe ensioenleeftijd op p langere termijn omhoog. Op diit moment is de e pensioenleeftijd voor mannen 63 3¾ jaar en voo or vrouwen 58¾ jaar. Het streven is de d pensioenleeftijd d in 2030 op 65 ja aar te brengen vo oor zowel mannen n als vrouwen. Hett parlement en het h grondwettelijke e Hof hebben de e wet al goedg gekeurd. Des te e vreemder is het, dat de presidentt het hiermee nie et eens is en de pe ensioenleeftijd voo or vrouwen op 63 3 jaar j wil vastlegge en en de wet he eeft teruggestuurd d naar het parleme ent. Een spoedp procedure voor de e nieuwe behandeling is afgewezen zodat het vervolg g l wachten. lang op zich kan laten Ook de loono ontwikkeling vra aagt draconische e maatregelen. Pre esident Bǎsescu heeft een daling g van de lonen in de publieke sec ctor aangekondigd d van 25%. De werkeloosheidsuiitkeringen en de e
nen wil hij met 15% verlagen. Voor V deze pensioen groep va an de bevolking iis dit een harde maatregel. m Met nam me veel ouderen moeten nu al ro ondkomen van een karig pensioentje e. Wat voo or iedere burger hard zal aankom men is de verhogin ng van de BTW van 19% naar 24 4%. Deze wet is do oor de senaat go oedgekeurd. Het hoge h tarief geldt oo ok voor de leven nsmiddelen. Versttrekt onze werkgroep nu al levensmiddelenpakketten,, dit zal de komende jaren meer dan noodzakelijk blijven. Terwijl wij in Nederlan nd een betrekke elijke lage inflatie kennen, k is het in Roemenië anderrs gesteld. Het IMF verwacht dat in 2 2010 de inflatie za al oplopen naar 7,,9%. Voor 2011 1 wordt mede door de tegenma aatregelen een percentage van 3,1 verwach ht. Toch is de m minister van Financiën van mening dat er een einde aan de re ecessie is gekomen. In de medische m sector ontwikkelen zich h donkere wolken. Het Roemeense artsencollege verrwacht dat binnen 5 jaar de helft van de artsen naar het buitenlan nd wil vertre ekken vanwege e betere arbeidso omstandigheden e en hogere salarissen. In de afgelope en 3 jaar zijn al 8 8200 Roemeense e artsen in het buite enland gaan werken. Deze trend, zij het in mindere mate, is ook in n Duitsland te signaleren. s Voor do orpen als Vaida e en Rosiori kan ditt gevolgen hebben. In Rosiori is ee en gezondheidsce entrum en voor Vaiida zijn er plannen n om er een huisa artsenpost te vestig gen. Wij blijven diit op de voet volg gen en als zich de mogelijkheid m voorrdoet om de helpe ende hand te biede en, dan zullen wij dat zeker doen. d De medisch he apparatuur is vvaak verouderd en e ook het meubilaiir in bijvoorbeeld d de onderzoekk kamer van het gez zondheidscentrum m in Rosiori was s bij ons laatste bezoek b oud en aa an vervanging toe. Via het Regiona aal Roemenië B Beraad blijven wij naar mogelijk kheden zoeken om m verbetering in genoemde g situatie te t brengen. Al met al tekent zich ee en somber beeld af. Onze werkgroep ziet des te me eer in haar werkgebied een mooie, maar ook k liggen. moeilijke taak
Hulpverlening is mooi en niet altijd gemakkelijk, zeker in Roemenië. Roemenië - Land en volk In deze bijdrage vertellen we de lezer iets over het land Roemenië en de mensen die er wonen. Het is een vrij onbekend land, immers Oost-Europa heeft nog altijd iets geheimzinnigs en het ligt ver van Leeuwarden. Met de auto is het ongeveer 1800 kilometer rijden naar Vaida, dat in het westen van het land ligt. Vreemd eigenlijk, want in de 21ste eeuw liggen vakantieoorden over de hele wereld binnen (vlieg)bereik. Roemenie is een parlementaire republiek met als staatshoofd een president. Het heeft een landklimaat en kent warme zomers en koude winters. In het oosten ligt het aan de Zwarte Zee, waar de Donau in uitmondt. Het is een groot land en dat blijkt uit de tabel waarin ter vergelijking ook enkele landen om ons heen zijn vermeld. Hieruit blijkt ook dat het land dun bevolkt is. De meeste inwoners wonen in de steden. De hoofdstad Boekarest telt 2,3 miljoen inwoners. Daarnaast zijn er tien steden met een inwonertal tussen 200.000 en 325.000. In het westen van het land, liggen steden als Cluj-Napoca (318.000 inw.), Arad (172.000 inw.) en Oradea (206.000 inw.). Deze steden zijn de moeite waard te bezoeken. De officiële taal is het Roemeens. Het behoort tot de romaanse taalgroep en is verwant met het Frans, Spaans en Portugees. Door het uiteen vallen van de OostenrijksHongaarse monarchie in 1918 wordt in het westen van het land nog steeds Hongaars gesproken. Hier is de integratie van het Hongaarse volksdeel een moeilijk onderwerp. Naast dit Hongaarse volksdeel (7,1%) bestaat de bevolking uit Roma’s (1,7%), Duitsers (0,5%), Oekraïners (0,3%) en Joden (0,04%). De Duitsers zijn van oorsprong Saksers. Zij vestigden zich al in de 12de eeuw in het land en waren afkomstig uit Schwaben en Nordrhein-Westfalen. Velen zijn na 1989 teruggekeerd naar hun vroegere moederland. In Roemenië behoort 86% van de bevolking tot de Roemeens orthodoxe kerk. 4,5% is rooms katholiek
en 3,7% protestant. Toeristisch gezien zijn de Transsylvaanse Alpen als uitloper van de Karpaten erg mooi. De hoogste berg is de Moldoveanu (2.544 m). In dit gebied liggen ook de schilderachtige plaatsen Sibiu (Hermannstadt), Fǎgǎraş (Fugreschmarkt) en Petrosani (Petroschen). In de dichte wouden leven nog beren en wolven in het wild. De grootste meren zijn het Lacul Bicaz en het Lacul Vidraru, twee stuwmeren in de Zuid Karpaten. Vanouds bekende badplaatsen als Tuzla, Costineşti en Mangalia zijn te vinden aan de Zwarte Zee. Deze worden tegenwoordig massaal bezocht door de moderne Russen. De Donaudelta vormt met een oppervlakte van 5000 km2 de op twee na grootste rivierdelta van Europa. Hier zijn een 500-tal meren te vinden en het is een gebied waar veel vogelsoorten voorkomen. De levensverwachting van de gemiddelde Roemeen is laag. De mannen worden 65 jaar en de vrouwen 73. In dit licht gezien is de verhoging van de pensioenleeftijd, zoals op bladzijde 12 is beschreven, merkwaardig te noemen.
Moldoveanu
Sibiu Uiteraard is over zo´n groot land met zijn rijke geschiedenis veel meer te schrijven. De beperkte ruimte in deze nieuwsbrief laat dat helaas niet toe. Internet biedt veel informatie; beter is het om dit land eens te bezoeken.
