nieuwsbrief natuurpunt

Verschijnt driemaandelijks - jaargang 21 nr 2 april-mei-juni 2014

Kantoor van afgifte Sint-Niklaas 1

België - Belgique P508345 PB 3/4959

nieuwsbrief natuurpunt vu & afzender: Staf Lerno, Molenwijk 12 te 9111 Belsele, tel: 03 772 43 06.

Afdeling Zuid-Waasland

Inhoud nieuwsbrief - nr 2 - 2014 Beleid 25 jaar Daknamse Meesen ......................................................3 Voorwoord ...............................................................................4 Verslag van de Algemene Vergadering ...................................6 Een verkiezingscampagne voor de natuur ..............................7

Beheer Nieuws uit de Daknamse Meersen ..........................................8

Educatie, acties en projecten Vlaamse Ardennendag 2014 ...................................................13 Verslag uilenwandeling — Windkracht 10 ...............................15 'Plantenwerkgroep': programma 2014 ....................................20 Resultaten 14de grote vogeltelweekend ..................................21 Gefaseerd maaibeheer E17-parking: evaluatie .......................22 Cursus 'Vogels herkennen' ......................................................26 Activiteitenkalender 'Dagvlinderwerkgroep' .............................28 Natuurpuntvlees: hoe en waar bestellen? ...............................29 Groengrijs, natuurfotografie in de stad ....................................30 Regionaal Landschap Schelde-Durme: uitbreiding .................32 Terug bruinvissen in onze rivieren ...........................................34 Lentewandelingen ....................................................................36

Activiteitenkalender Natuurpunt Zuid-Waasland ......................................................38 De nieuwsbrief van Natuurpunt afdeling Zuid-Waasland verschijnt rond : 1 januari, 1 april, 1 juli, 1 oktober. Artikels, activiteiten en mededelingen die in «Nieuwsbrief nr.3-2014» moeten worden opgenomen, dienen ten laatste op 1 juni 2014 op het redactieadres toe te komen met opgave: onder welke rubriek te publiceren. Voor inlichtingen omtrent reclame, afbeeldingen en artikels neemt u contact op met de redactie. Werkten mee aan deze nieuwsbrief: Staf Lerno, Paul Durinck, Roger De Bock, Christel Strybos, Marc Aerts, Ortwin Hoffmann

Is je adres niet correct ? Krijg je deze nieuwsbrief tweemaal ? Geef dan een seintje (tel: 03 772 43 06)

2

Nieuwsbrief


Info: zie pagina 28

nr: 2—2014

3


Beleid Voorwoord In tegenstelling met verleden jaar hebben we nu geen winter gehad, de temperaturen bleven in januari en februari steeds ver boven de nul. Wat ook zijn gevolgen heeft gehad bij de vogeltelling, veel minder vogels in onze tuinen dan vorig jaar, met een redelijk strenge en lange winter. In dit nummer zie je ook een overzicht van de getelde soorten. We merken dat de winterkoning fel in getale achteruitgaat. Onze algemene vergadering in de Wereldwinkel te Belsele werd bijgewoond door een 20-tal personen. Dank aan alle geïnteresseerden die daarmee bewijzen dat ze echt onze werking steunen. De busreis naar Zeeland werd een succes maar de uilenwandeling in Daknam kende een minder succesvolle afloop, er was wel volk maar de uilen gaven niet thuis! Vermoedelijk te veel wind, volgende keer hopelijk beter. Het slachten van een giraf in een Denemarkse zoo gaf hier bij ons aanleiding tot heel wat opschudding en verbazing. Dat ze het dier, dat eigenlijk niet ziek was, toch gewoon afmaakten en aan de leeuwen gaven lijkt daar een normale zaak te zijn. Ook kinderen zijn daar gewoon om dierenslachtingen te aanschouwen. Trouwens vroeger, hier bij ons op de boerderijen, werden ook pluimvee, varkens en runderen geslacht bij een noodslachting: het was de gewoonste zaak. Maar de twee reuzenpanda’s, Hao Hao en Xing Hui, die Pairi Daiza in bruikleen heeft ontvangen van China kenden heel wat belangstelling. Deze uitzonderlijke mooie dieren kunnen zich moeilijk voortplanten. Ze hebben een iconische status als bedreigde diersoort. Ze leven eigenlijk solitair en komen slechts samen om te paren. Het vrouwtje is maar 1 of 2 dagen per jaar vruchtbaar. Het moet dan al goed meevallen dat het mannetje ook juist zijn daad kan doen: wat niet altijd zo simpel lijkt te zijn. In de beste gevallen wordt om de 3 jaar 1 jong geboren. Wereldwijd leven er nog ongeveer 1500 panda’s in het wild. Zij zijn vegetariër geworden door het uitsluitend eten van bamboe. Er zijn maar een 12-tal reuzepanda’s die wereldwijd in een zoo leven. Ze behoren tot de berensoort en waren vroeger ook vleeseters, ze werden in 4

Nieuwsbrief


de lage gebieden door verstoring van de mens verdreven en moesten hogerop in de bergen gaan leven. De panda siert wel het logo van het wereld natuurfonds. World Wide Fund of Nature; het WWF. Terug naar onze eigen leefwereld en zijn natuurwaarden. Er loopt nog een mini vogelcursus voor het herkennen van vooral onze tuinvogels en er was een avond over “Flirten in ’t groen“ over hoe dieren elkaar versieren. De plantencursus van vorig jaar heeft aanleiding gegeven tot het oprichten van een nieuwe werkgroep binnen onze afdeling: een plantenwerkgroep. Enkele geïnteresseerden van het eerste uur gaan nu regelmatig op stap in diverse natuurgebieden samen met de plantenwerkgroep Scheldeland Zie hun programma op blz. 20. Zij willen hun activiteiten openstellen voor iedereen die meer van planten en wilde bloemen wil weten. Wij doen met onze afdeling mee aan het project “Groen-Grijs“ een samenwerkingsproject van Natuurpunt en het Centrum voor Beeldexpressie. Tijdens twee gegidste wandelingen zullen fotografen de mooiste kiekjes nemen van natuur in de stad en er buiten. Iedereen is van harte welkom op deze wandelingen, al of niet vergezeld van een fototoestel. Hopelijk worden een aantal foto’s genomineerd. Data: zie pagina 30 Bekijk grondig onze activiteitenkalender achteraan, er staat zeker wat bij voor u. Van gewone wandelingen tot vroegochtendwandelingen en 'Groengrijs' wandelingen. Vorig jaar werd er 1200 ha natuurgebied erkend door minister Joke Schauvliege en voor dit jaar zal er 1500 ha erkend worden. Natuurpunt beheert nu 1,5 % van de totale oppervlakte in Vlaanderen. De oppervlakte natuur is uiteraard veel groter, maar voor het beheer zijn we niet alleen, er is nog het ANB en de regionale natuurverenigingen zoals vzw Durme. 2014 wordt in ieder geval voor onze afdeling een feestjaar. Ons grootste reservaat “ Daknamse meersen “ bestaat 25 jaar en dat wordt uitgebreid gevierd tijdens het weekend van 31 mei en 1 juni. We verwachten vele leden en sympathisanten om tijdens de activiteiten eens langs te komen. We zullen bij deze gelegenheid André Van Peteghem zeker niet vergeten. Onze nieuwsbrief staat weer bol van talrijke interessante artikels, over vlinders, het project E17, de aansluiting van Sint-Niklaas bij het RLSD, enz… Vergeet uw lidmaatschap van Natuurpunt niet te vernieuwen. Indien dit nog niet gebeurd zou zijn: nog steeds € 24, dit is maar € 2 per maand. Staf Lerno nr: 2—2014

5


Verslag 'Algemene Vergadering' Traditioneel hielden we begin februari onze algemene statutaire vergadering. Dit jaar waren we te gast in de Wereldwinkel te Belsele die hun lokaal gratis ter beschikking stelde, waarvoor dank. Vooreerst werd er door de meeste aanwezigen een wandeling gemaakt op de Vaag te Waasmunster. In Belsele wachtten Liliane, Staf en Theo de groep op. De koffie was klaar, er was wijn en fruitsap, lekkere hapjes werden op de tafel gezet. Jan en Roger hadden ook reeds vooraf alles klaar gezet zodat we ons jaaroverzicht in een mooie presentatie konden bekijken. Uiteraard werd onze overleden medewerker André Van Peteghem nog meermaals vermeld in het programma. Het jaarverslag werd hiena goedgekeurd. Onze kassier Liliane gaf een overzicht van de belangrijkste inkomsten en uitgaven. Dat we kunnen terugblikken op een goed financieel jaar is duidelijk. Het succes van de film “De Nieuwe Wildernis“ heeft er alleszins toe bijgedragen. We sluiten af met een positief saldo van € 6108,34. Het kasverslag werd goedgekeurd, de bestuursleden werden in hun functie herbevestigd en de stemgerechtigde leden voor de algemene vergadering van Natuurpunt aangeduid. Voor: natuurpunt Beheer: Tom Neels natuurpunt Studie: Staf Lerno natuurpunt Educatie: Wim De Backer Beleidsraad van natuurpunt: Benny Gyssens kern: Lokeren: An Van Den Abbeele + nog drie stemgerechtigde leden op basis van ons ledenaantal: Liliane Verbeke, Rita Robyn en Bart Colman. De voorzitter bracht op een passende wijze hulde aan Theo Fischer, één van onze verdienstelijke leden die een geschenk mocht ontvangen. Theo verzorgde vroeger onze website, hij was jaren de redacteur van onze nieuwsbrief en de verantwoordelijke voor de boomplantactie. Deze drie taken zijn nu verdeeld over 3 personen. Dus Theo heeft wel een dikke proficiat verdiend. We zien hem zeker nog terug op onze vergaderingen! Bedankt Theo! Alle aanwezigen tekenden ook de boodschapskaart van Natuurpunt die wij verzonden naar 5 parlementairen i.v.m. onze bezorgdheid over het beleid na de verkiezingen van 25 mei! Er werd nog gezellig nagepraat en reeds plannen gemaakt voor 2014. Iedereen bedankt voor de interesse bij onze algemene vergadering. De voorzitter.

6

Nieuwsbrief


Een verkiezingscampagne voor de natuur Een eerste fase in onze campagne is om natuur weer op de politieke agenda te plaatsen. Dat is hoogstnodig: de verkiezingen van mei 2014 komen er in sneltreinvaart aan en het budget voor natuurbescherming staat onder druk. Op 25 mei 2014 kiezen we nieuwe vertegenwoordigers voor het Vlaamse, federale en Europese parlement. Alhoewel de economische crisis voorbij lijkt, zal het ordewoord na de verkiezingen nog altijd ‘besparingen’ zijn. Voor natuurbescherming is dat geen goed nieuws, want er is nog veel werk aan de winkel. Er komt ongetwijfeld een wijziging aan het natuurdecreet: daarbij focust Vlaanderen op de gebieden die door Europa beschermd worden. De gebieden die er buiten vallen, en dat is zowat 90% van de natuuroppervlakte in Vlaanderen, zouden amper nog middelen krijgen! Natuurpunt wil voor de komende verkiezingen haar bezorgdheid al kenbaar maken in deze vier grote punten: 1. Natuur voor iedereen – Alle Vlamingen kunnen op pad in een natuurgebied op minder dan twee kilometer van hun deur. 2. Natuurgebieden en soorten - Elk jaar groeit de oppervlakte natuur onder effectief beheer met minstens 3000 hectare. 3. Natuur en landschap – Vlaanderen stopt de uitdijende verstening van het landschap en roept een halt toe aan de verharding. 4. Natuur als klimaatbuffer – Door het SIGMA-plan en het rivierherstel in de Maasvallei en de Leie uit te voeren bouwt Vlaanderen aan nieuwe natuur en beschermt ze huizen en bedrijven tegen overstromingen.

Wist u dat... Elk jaar sterven 4 miljoen dieren in het verkeer. Elke dag verdwijnen er 12 voetbalvelden onder asfalt en beton. Iedere winter sterft er 1 op 4 honingbijen in Vlaanderen. Vlaanderen is de regio met de laagste oppervlakte natuur per inwoner in de EU. Statige oude bossen met dikke bomen moeten beschermd worden tegen kap! Download het memorandum op www.natuurpunt.be/verkiezingen

nr: 2—2014

7


Beheer Nieuws Daknamse Meersen

(dec. 2013 tot febr. 2014)

Winterwerk De voorbije winter werd er, ondanks de vele regen, toch weer veel werk verzet in het reservaat. Een vaste waarde zijn de mensen van Emiliani die terug het afzetten van wilgenstruweel voor hun rekening namen evenals het opruimen van knotwilgenhout langs de Daknamstraat en in de Kraaimeersen. Verder zijn er de verschillende particulieren die knotwilgen kappen en natuurlijk de vaste medewerkers van de beheerwerkgroep die tal van klussen klaarden zoals het knotten van wilgen als voorbereiding voor Emiliani, herstel van afrasteringen, plaatsen van klaphekjes om beter toegang tot de percelen te verlenen. In totaal werden weer ruim 30 wilgen geknot. Aan allen een

8

Nieuwsbrief


WWW (Warme Winderige Winter) De winter van 2013-2014 gaat de boeken in als de tweede warmste en winderigste sinds de temperaturen nauwkeurig worden bijgehouden (1831). Ook de natuur was hierdoor wat van slag met tal van plantensoorten die dachten dat het al lente was en volop begonnen te bloeien. Zo ook in de meersen waar de hele winter door de dotterbloemen in bloei stonden.

nr: 2—2014

9


Paddenstoelen en nachtvlinders Het was een titanenwerk, maar uiteindelijk is het gelukt. Lou heeft alle paddestoelenwaarnemingen van zowat de voorbije 10 jaar die door André Van Peteghem en hemzelf werden verricht in de Daknamse Meersen in één lijst samengevoegd. Dit leverde een mooie en vooral reeds lange lijst op van ongeveer 460 soorten, waaronder, zoals vroeger reeds gemeld, diverse zeldzame soorten. Nu op naar de 500 soorten zoals ook reeds met de gevonden plantensoorten het geval is. Ook de resultaten van de nachtvlinderinventarisaties die verleden jaar werden uitgevoerd door de Nachtvlinderwerkgroep Waasland zijn bekend. In totaal werden er tijdens de inventarisatienachten in de Daknamse Meersen 211 soorten gezien wat het totaal voor de meersen en de directe omgeving op 435 soorten brengt. Dit illustreert nogmaals dat dit gebied toch wel een zeer grote biodiversiteit bezit.

Zwerfvuil Zwerfvuil is een probleem dat we blijkbaar maar niet opgelost krijgen. Heel wat mensen komen graag in de natuur wandelen of vertoeven, maar nemen het niet nauw met hun afval dat ze meebrengen en achterlaten. Vooral drankblikjes en pvc flesjes vormen een ware pest. Maar er zijn ook mensen die het blijkbaar nodig vinden om tuin-, keuken- en ander afval in de natuur te komen storten, ondanks dat ze huisvuilbelasting betalen en alle afval gemakkelijk en veilig wordt opgehaald of kan afgeleverd worden op het recyclagepark. Ook langs het oude spoorwegpad ruimen we jaarlijks vele zakken zwerfvuil op. De laatste maanden liep dit weer de spuigaten uit. Daarom werden enkele bordjes aangebracht om de wandelaars en fietsers er op te wijzen dat het achterlaten of storten van afval in de natuur of elders niet kan. Blijkbaar had dit wel effect want daarna werden merkelijk minder blikjes gevonden. Hopelijk blijft het zo.

10

Nieuwsbrief


Kerkuilen Nu de kerkuilen van de stad Lokeren niet meer in de kerktoren van Daknam mogen huizen of pleisteren (zie Nieuwsbrief 2013/1), zijn we op zoek gegaan naar een alternatieve locatie voor deze beschermde en prachtige vogels. Ons oog viel op het oud pompstationnetje in de meersen. Na contactname met het Polderbestuur Sinaai-Daknam die dit gebouwtje beheert en een controle in het gebouwtje om te zien of het geschikt is, bleken zij er helemaal geen bezwaar tegen te hebben dat we hierin een nestbak plaatsen. De Uilenwerkgroep van onze Natuurpunt afdeling zal er nog dit voorjaar een nestbak in plaatsen. Hopelijk wordt hij snel ontdekt en goed bevonden door een koppel kerkuilen.

Ter herinnering aan André Van Peteghem In de kijkwand in de Kraaiemeersen in Daknam werd een tekst aangebracht ter herhinnering van André Van Peteghem die ook op deze plaats dikwijls ooievaars en andere vogels observeerde. De vogelkijkwand wordt officieel ingehuldigd op zaterdag 31 mei, na het ringen van de ooievaars.

25 jaar Daknamse Meersen ... en dat vieren we! In april is het precies 25 jaar geleden dat Natuurpunt haar eerste perceel aankocht in de Daknamse Meersen. Reeds enkele jaren ervoor waren we op vrijwillige basis begonnen met het beheer van enkele percelen. Reden genoeg om het reservaat nog eens in de kijker te zetten, nationaal zelfs, want het gebied heeft zeker een Vlaamse betekenis. We nodigen iedereen dan ook uit op 31 mei en 1 juni (zie aankondiging op pagina 3).

nr: 2—2014

11


'Groene' van Eksaarde Ter nagedachtenis van André Van Peteghem hebben we in de Kraaimeersen, op het perceel waar André zijn laatste beheerwerken uitvoerde, een hoek-boom geplant. Hoekbomen werden vroeger veel in de streek op de hoeken van percelen, als afbakening van de eigendom, geplant. Het is een typisch gebruik van het Lokerse, dat echter volledig in onbruik geraakt. De nog aan-wezige hoekbomen in het landelijk gebied worden massaal gekapt en niet meer heraangeplant. Op onze reservaatpercelen hebben we nog een 5-tal hoekbomen staan, waaronder enkele mooie, oude exemplaren o.m. bij het ooievaarsnest en langs de Daknamstraat (zie foto). In vele gevallen vormen ze belangrijke landschapselementen in het natuurarme landbouwgebied. De meeste hoekbomen zijn populieren en dat hebben we ook gedaan, namelijk met de aanplant van een ‘Blauwe van Eksaarde’. Deze populierenvarieteit was typisch voor de streek, maar wordt thans niet meer gekweekt omdat de stam bochtig is en hij traag groeit. Het zijn echter als solitair landschappelijk zeer waardevolle bomen en kunnen ruim 100 jaar oud worden. Boomkwekerij Sylva uit Waarschoot, een kwekerij gespecialiseerd in autochtoon plantgoed, had deze populierenvarieteit wel nog. Door de aanplant van deze hoekboom blijft André als ‘Groene van Eksaarde’ nog vele tientallen jaren aanwezig in het reservaat als statige solitaire boom en blijft een bijna uitgestorven varieteit voortbestaan. André was trouwens zeer groot voorstander van de aanplant van enkele hoekbomen in het reservaat, wat hij ook in het verleden op enkele plaatsen heeft gedaan. Ook de stad Lokeren heeft in vervanging van de gekapte populieren langs de Daknamstraat deze populiervarieteit aangeplant.

12

Nieuwsbrief


Educatie, acties en projecten Vlaamse Ardennendag: 27 april 2014 Zoals eerder aangekondigd trekken we die dag naar onze eigenste Vlaamse Ardennen die met hun prachtige voorjaarsbloeiers in die periode zeker niet moeten onderdoen voor de ‘echte’ Ardennen. We trekken in de voormiddag naar de EVERBEEKSE BOSSEN. Verspreid over Everbeek, een deelgemeente van Brakel, liggen verschillende bossen. De drie grootste zijn het Hayesbos, het Steenbergbos en het Trimpontbos. In het voorjaar kleuren deze bossen blauw van boshyacint terwijl de witte hoofdjes van bosanemoon allemaal gericht zijn naar de eerste lentezon. Majestueuze beuken, zomereiken en haagbeuken lijken dan wel met hun voeten op bloementapijten te staan. Maar het kleurenpalet is nog veel groter: er zijn ook groeiplaatsen van dotterbloem, daslook, gele dovenetel, kleine maagdenpalm, eenbloemig parelgras, bosereprijs, bosmuur, paarse schubwortel en donkere ooievaarsbek. Ook een hele reeks bronbossoorten zullen we kunnen bewonderen zoals paarbladig en verspreidbladig goudveil, slanke en hangende zegge en reuzenpaardenstaart. Na ondergedompeld te zijn in deze natuurpracht picknicken we op de middag in DE HELIX, vormingscentrum voor natuur- en milieueducatie van de Vlaamse overheid in Grimminge. Daar zijn allerlei infostands, niet alleen van Natuurpunt maar ook van Velt, Toerisme West Vlaanderen, Vlaamse herboristen, imkervereniging … om er maar enkele te noemen. Wie wil kan er een hapje eten en uiteraard is er ook drank te verkrijgen. Voor wie het water al in de mond voelt komen, je kan een nieuw tripelbier proeven dat gebrouwen is door Natuurpunt Boven Dender of genieten van een nieuwe kruidendrank van de Vlaamse Ardennen.

nr: 2—2014

13


Na de middag kan je terplekke blijven, niet alleen omwille van het lekker tripelbiertje maar omwille van heel wat activiteiten. Naast de infostands zijn er ook veel workshops. Je kan ook op eigen tempo uitgeschreven wandelingen doen al dan niet met informatiestops oa in het Raspaillebos waar je zal verwend worden door de overweldigende kleurenpracht en verbluffende vergezichten. Kijk op [email protected] om het hele programma te bekijken. Je doet misschien liever eerder een begeleide wandeling weg van al de drukte? Ook daar werd voor gezorgd. Als je wil word je doorheen het bocagelandschap gegidst van het Uilenbroek in Herzele. Ook hier weer genieten geblazen tussen de hooilanden, de meidoornhagen en houtkanten. Een educatieve hoogstamboomgaard met niet minder dan 75 oude fruitrassen werd er aangelegd met steun van het Regionaal Landschap Vlaamse Ardennen en Monumenten en Landschappen. 7.45 uur Syntra Sint Niklaas voor kostendelend samenrijden, € 1 per 25km 9.00 uur start wandeling kerk Everbeek-Boven Gids: Wim De Cock en Dominiek Decleyre Meenemen: picknick en goede wandelschoenen. eventueel laarzen bij regenweer maar dat is zeker niet besteld! Vragen? Christel Strybos 052. 46.00.58 of [email protected] Afspraak:

14

Nieuwsbrief


Verslag uilenwandeling 2014 — Windkracht 10

Daknam

Behoorlijke opkomst met zo een weer Rotweer de voorbije dagen: regen en veel wind. En toch trotseren ruim 40 personen de wind op zaterdag 15 februari 2014. Ze zakken af naar de afspraakplaats café Karibu aan de Pontweg in Daknam (Lokeren). Het lijken wel figuranten voor een opname van Windkracht 10 (het fel gesmaakte feuilleton eind jaren ’90 op één). Windkracht 10, letterlijk dan, want uiteraard gaan we vanavond niet met de helikopter mensen uit zee gaan redden, maar willen we iets meer vernemen over uilen, maar zal dat wel lukken met deze felle rukwinden? Raar toch hoe de natuur zich dit jaar aanbiedt. Nog maar vergeleken met de uilenwandeling 2013 waar we, allen onherkenbaar ingeduffeld, verzamelden aan de kerk van Belsele-Puyvelde blozend onder een gure oostenwind met een gevoelstemperatuur van min 10°C. Vanavond geen koude gewaarwording. Het is bijna plus 10°C. En belangrijk: het is droog. Maar er staat veel wind, dat wel. Een spelbreker zou die wind worden, maar bij de start van de wandeling wisten we dat nog niet...

Een woordje uitleg bij volle maan Onder een volle maan geven we een woordje uitleg over het opzet van de wandeling, maar ook over algemene kenmerken van de uilen. Wist je dat er wereldwijd een 200 verschillende soorten zijn? De grootte varieert van 19 cm (dwerguil) tot 75 cm (oehoe). Voor de spanwijdte van de vleugels mag je ruim maal twee rekenen. Volkeren werden steeds gefascineerd door deze voornamelijk ’s nachts levende vogels. Als ze zich in het duister kunnen voortbewegen, moeten ze wel helderziend zijn, dacht men. De Griekse godin Athena werd steeds afgebeeld met een steenuil op haar schouder. De kleinste van de drie uilen die we tijdens deze wandeling hopen te horen, heeft er zijn Latijnse naam aan over gehouden (Athene noctua). Vroeger werden uilen levend aan de schuurdeur genageld omdat ze zouden behoeden tegen het boze. Uilen gaven ook inspiratie aan heel wat spreuken en gezegden. nr: 2—2014

15


Uilen hebben 3 grote troeven om zich met succes in het nachtleven te storten: ogen, gehoor en verenkleed/vlucht. Hun grote ogen kijken recht naar voren. Ze zitten vast in de oogkassen. Door extra nekwervels kunnen ze de kop 270° draaien zond er er een stijve nek aan over te houden. De gezichtshoek bedraagt om en bij de 110° waarvan 60° overlap (gemeenschappelijk voor links en rechts oog) wat dieptezicht verschaft. Ze zijn verziend, voor zaken dichterbij komen snorharen en snavel goed van pas. Uilen zitten ook constant te wiebelen om signalen en geluiden beter te kunnen inschatten. Uilen die enkel ’s nachts jagen zoals kerkuil en bosuil (Strix aluco) hebben zwarte ogen. Uilen die ook overdag actief zijn zoals steenuil en velduil (Asio flammeus) hebben gele/oranje ogen. Uilen horen op een fabuleuze manier. Het gezichtsmasker helpt het geluid te versterken. Sommige soorten hebben een asymmetrisch gehoor. Het ene oor is wat groter en hoger gelegen dan het andere. Geluiden worden een fractie van een seconde later waargenomen maar dit biedt voordeel om de geluidsbron nog beter te lokaliseren. Geluidloze vleugels en een soepele glijvlucht laten toe een prooi ongehoord te benaderen. Uilen zijn minder zwaar dan ze eruit zien. Het verenkleed is dik, maar heel los en licht. Ook de poten zijn bedekt. De slagpennen hebben op het uiteinde dons. Gevolg is weinig wrijving met de lucht en een onhoor-bare vleugelslag. De verhouding tussen vleugeloppervlakte en gewicht is groot en verleent de souplesse om de vlucht snel te wijzigen volgens opgevangen signalen. Tot slot vertellen we nog iets over braakballen. Uilen verorberen hun prooi volledig. Wat door de maagsappen niet wordt afgebroken, wordt verzameld in een braakbal. Die bevat haar, schedels en botjes, en geeft informatie over het menu van de vogel. Ook de zoogdierenwerkgroep is blij met de gegevens die door braakballenonderzoek verzameld worden. Elke uil produceert een ander type (grootte, kleur, consistentie) van braakbal. 16

Nieuwsbrief


Pieter Heydensveer

Fikse wandeling, flink tempo De wandeling kan beginnen. Een lus van ongeveer 4 kilometer brengt ons langs geschikte biotopen voor steenuil en kerkuil. Voor bosuil vrezen we een beetje want de wandeling loopt niet echt langs zijn biotoop. Maar toch zullen we vanavond ook zijn roep horen. Niet moeilijk want we laten immers van de drie uilensoorten een geluidsopname horen. Uiteraard hopen we op reactie van soortgenoten. De voorbereiding 14 dagen geleden was veelbelovend. Op een viertal plaatsen reageerden steenuilen. Op één locatie hoorden we zelfs vier exemplaren op hetzelfde moment. Ook een kerkuilkoppeltje was van de partij. De politie werd ingelicht over de uilenwandeling. Het zou niet de eerste keer zijn dat er ongeruste buurtbewoners de politie alarmeren bij het opmerken van zaklampschijnsel en aanhoudend blaffende honden.

Waar zitten die uilen? We slaan de Eikelstraat in en stappen richting Pieter Heydensveer. Onderweg passeren we een aantal geschikte biotopen voor steenuil. Steenuilen meten ongeveer 23 cm en maken voor hun broedsel gebruik van natuurlijke holten (vooral knotwilgen) en nestkasten. Ze hebben een voorkeur voor kort begraasde weilanden en kunnen ook overdag op een paaltje aan de rand van hun jachtterrein worden waargenomen. Steenuilen jagen ook door over de grond te huppelen of vanuit een lage vlucht. Naast muizen staan insecten, regenwormen, kevers en soms kikkers op het menu. Ze produceren een groot arsenaal geluiden, waaronder een miauw dat aan katten doet denken. nr: 2—2014

17


Enkel de wind beantwoordt het geluid dat we de nacht insturen. Maar niet getreurd, straks komen we nog interessante gebiedjes voor steenuilen tegen. Wat verder laten we het geluid van een bosuil horen. Ook al is het hier niet top als biotoop voor bosuil, toch werd er deze week nog een exemplaar gehoord. Bosuilen beginnen vroeg te broeden, vaak reeds in februari. Het zijn echte opportunisten. Ze bejagen alles wat in het bos beweegt. Met zijn 40 cm is hij de grootste van de uilensoorten die op deze wandeling aan bod komen. Bosuilen doen het goed, een beetje te goed. Ze zijn dominant tegenover steenuilen en kerkuilen en vragen daarom (momenteel) geen extra nestkasten. Uit het luidsprekertje horen we het mannetje herhaaldelijk hoe-oe-hoe zingen, maar er komt geen reactie. Eind februari zijn de koppeltjes al gevormd en liggen de territoria vast, de nood aan vocale reactie neemt dan aanzienlijk af. Men vermoedt dat het succes van de bosuil (mede) verantwoordelijk is voor de snelle terugval van het aantal ransuilen (Asio otus) die de laatste jaren in vergelijking met vorige decennia veel minder voorkomt. Ter hoogte van het veer laten we opnieuw het geluid van de bosuil horen. Aan de overkant van de Moervaart is er wel wat bos, maar ook nu geeft de bosuil niet thuis. Vroeger was hier nog een veerdienst ingericht. Het veer was ter plaatse gekend als Pielaveir of ook wel Pierlaveir, een vervorming van de officiële benaming Pieter Heydensveer. Vooraleer we de Heirlandstraat instappen weerklinkt nogmaals de opname van de steenuil. We staan wat beschut en uit de wind. In de verte horen we de eerste uil die avond. Een steenuil reageert op het geluid.

Richting kerkuilen Een eindje in de lange Heirlandstraat laten we opnieuw de steenuil klinken. Dit maal is er een duidelijke reactie, heel de groep heeft het gehoord nu. Eindelijk, want ook al is het niet echt koud, toch begin je van het stilstaan en van de aanhoudende wind kou te krijgen. De reagerende uilen zorgen voor wat adrenaline in het lijf. Wat verder doen we een eerste poging om reactie van kerkuilen uit te lokken. De kerkuil (35 cm) was in de jaren zeventig na enkele zware winters en een fel teruglopend aantal beschikbare nestlocaties bijna uit onze contreien verdwenen. Het aantal resterende broedkoppels werd op 100 voor gans Vlaanderen geschat. Kerkuilwerkgroep Vlaanderen en honderden vrijwilligers zorgden echter voor een heuse ommekeer. Vandaag hangen, verspreid in heel Vlaanderen, ongeveer een 2000 speciale nestkasten. In het topjaar 2007 piekten we naar een 1000 koppels kerkuilen. Ook 2012 gaf mooie resultaten. 2013 was dan weer ronduit slecht. Op slechts twee van de 38 door onze werkgroep gevolgde locaties kwam een koppel tot broeden. Op vier andere locaties werden oudervogels opgemerkt, toch een kleine opsteker.

18

Nieuwsbrief


Een lange winter, een nat voorjaar en weinig muizen (hoofdvoedsel van de kerkuil) zorgden voor het slechte resultaat. Jammer genoeg geen reactie op het geluid dat we afspelen. We vangen op dat de onberekenbare rukwinden veel vogelsoorten afschrikken om op jacht te gaan. Meeuwen, kraaien en kauwen zie je vaak genieten van het windspel, maar vanavond laten de uilen het afweten. Het geluid uit ons toestel wordt snel afgevoerd in steeds dezelfde richting wat ook niet bijdraagt tot het succes. Ook op de volgende halte – in vogelvlucht niet eens zo ver van de vorige – is een kerkuilkoppel gesignaleerd. Maar ook vanavond blijven die lekker binnen. Tot slot horen we nog een steenuil reageren. Toch één soort die het vanavond niet laat afweten.

Afronden De wandeling wordt afgesloten aan de Karibu. Voor de geïnteresseerden hebben we nog een brochure over de steenuil en een flyer over de kerkuil. En helemaal afronden doen we binnen bij een trappist, dat maakt toch nog wat goed. Marc Aerts,

nr: 2—2014

19


'Plantenwerkgroep': programma 2014 Iedereen die van de natuur houdt en de schoonheid van bloemen wil leren zien, is welkom! Contact: Stijn De Schrijver, tel 03 772 48 20 of [email protected] 12 april: De Oude Durme Hamme. Vertrek: Syntra te Sint-Niklaas om 14u. Laarzen meebrengen a.u.b.. 27 april: Vlaamse Ardennen o.l.v. Christel Strybos. Vertrek: Syntra om 7u45. Wandelschoenen (bij slecht weer laarzen) meebrengen + picknick. 10 mei: Moervaartmeersen te Sinaai (beheerder T. Neels). Afspraak: Syntra om 9u. 24 mei: De Vaag te Waasmunster Afspraak: Syntra om 9u. 7 juni: Daknamse meersen (beheerder P. Durinck). Vertrek: kerk van Daknam om 14u. 21 juni: Stropersbos. Afspaak: Syntra om 9u. 5 juli: Astgemete te Sinaai (W. Van Moeseke) 19 juli: Molsbroek te Lokeren. Verzamelen: aan de ingang om 9u. 2 augustus: Stekense Vaart richting Stekene, Puivelde. Vertrek: Syntra om 9u. 16 augustus: Puyenbroek. Verzamelen: Syntra om 9u. 30 augustus: Moervaart Keizershof te Sinaai, richting Lokeren. Afspraak: Syntra om 9u. 13 september: Fietstocht te Hamme (dijk naar Moerzeke). Verzamelen: Dries te Sombeke om 14u. 27 september: Bronbos Sombeke

20

Nieuwsbrief


Resultaten 14de grote vogeltelweekend Het weekend van 1 en 2 februari was een vogelweekend voor het tellen van onze tuinvogels. Niet minder dan 20.000 deelnemers uit 14.063 tuinen gaven hun telcijfers door en in totaal werden er 372.411 vogels genoteerd. Het aantal ligt beduidend lager dan vorig jaar toen waren er 390.000 vogels geteld, het was dan ook vechten op de voederplank bij die strenge winter. Nu dit jaar totaal geen winterweer, bijgevolg vinden de vogels voedsel genoeg op andere natuurlijke plaatsen. In onze 2e nieuwsbrief van het jaar probeer ik wat cijfermateriaal te geven over de telling. Deze telling gaf 28 vogels gemiddeld per tuin tegenover 37 vorig jaar. Er is wel een merkelijke verschuiving aan de top gebeurd. 1. huismus: 42.154 2. vink: 39.043 3. koolmees: 38.449 4. merel: 31.495 5. kauw: 30.448 6. Turkse tortel: 25.862 7. pimpelmees: 24.544 8. houtduif: 24.460 9. ekster: 17.557 10. spreeuw met: 13.261 getelde exemplaren De koolmees gaat naar plaats drie, de huismus heeft de kop genomen en de vink naar plaats 2 verwezen. In 86% van alle tuinen kwam de merel voor, daarmee scoort hij zeker goed maar uiteraard minder in getale dan de vink en de huismus. Voor de 1e maal had er ook een vogeltelling plaats voor scholen. 162 scholen samen goed voor 3244 leerlingen telden 6068 vogels. Hier was de kauw ( 982 ) de meest geziene vogel gevolgd door de houtduif ( 519 ) en de merel ( 418 ) Daarna volgen de huismus en de koolmees elk met ( 363 ) de vink ( 335 ) de ekster ( 308 ) de Turkse tortel ( 303 ) de pimpelmees ( 253 ) en de zwarte kraai met 191 exemplaren. Voor meer info: raadpleeg de website van natuurpunt: rubriek vogels. Staf nr: 2—2014

21


Gefaseerd maaibeheer E17-parking Waasmunster evaluatie 2013. De E17-parking Waasmunster is een onderdeel van mijn wekelijkse vlinderroute. In 2011 is gestart met het gefaseerd maaibeheer. Het is een intense samenwerking tussen de gemeente Waasmunster, het Regionaal Landschap Schelde-Durme, het Agentschap Wegen en Verkeer en Natuurpunt.Studie. En van meetaf aan zijn niet alleen de typische graslandvlindertjes aan een overduidelijke terugkeer begonnen maar ook andere dagvlinders kunnen het bloementapijt meer dan smaken; het vormt een aantrekkingspunt (op hun doorreis). 2013 is desalniettemin toch een bijzondere vlinderzomer geworden. Na het algemeen dieptepunt in 2012 hadden we een koude winter. Maar het voorjaar is veel te lang nat en koud gebleven waardoor er veel minder vlinders waren die meestal 2 weken te laat begonnen te vliegen. Voordeel: hierdoor groeide de vegetatie langzamer en was er altijd voldoende voedsel van goede kwaliteit voor de rupsen. Hierdoor zijn er meer rupsen tot vlinder ontwikkeld wat zich weerspiegeld heeft in de zomer. Het fenomeen van de junidip kwam hier nog bovenop (= meeste voorjaarssoorten zijn "uitgevlogen" en vanaf juli beginnen de zomersoorten pas te vliegen of is er een 2de generatie). Vanaf juli is het weer plots omgekeerd en hebben we toch Landkaartje een prachtige zomer gekregen die tot laat in de herfst geduurd heeft. Toch is alles relatief: in de jaren 90 zou dit een heel gewone vlinderzomer geweest zijn waaruit kan besloten worden dat de vlinderstand nog altijd langzaam maar voortdurend achteruit gaat! De trend is duidelijk dalend. Er is steeds minder ruimte voor vlinders en die ruimte is vaak ook slechter dan 20 jaar geleden. Maar gelukkig is er het project van de E17-parking Waasmunster. Net als de vorige jaren zijn er ook in 2013 weer enkele primeurs waargenomen: hooibeestje, eikenpage, oranje luzernevlinder en landkaartje (zomervorm). 22

Nieuwsbrief


En als dit allemaal nog niet voldoende was, waren er ook enkele aangename verrassingen die mijn inziens niet zozeer als toevallig kunnen beschouwd worden: kleine vos (algemene heropstanding) en groot dikkopje (voor het eerst zulke grote aantallen). Ook van de bruine daguil waren de aantallen duidelijk hoger. Hooibeestje: deze primeur betekent ook een nieuwe vindplaats voor de gemeente Waasmunster. Dit vlindertje is de laatste jaren sterk in de verdrukking gekomen en heeft de bloemrijke graslanden, die hier aanwezig zijn, broodnodig om te kunnen overleven: zowel nectar + grassen als waardplant. Van waar is het mannetje afkomstig dat ik in juni 2013 aangetroffen heb? Komt het van het klaverblad in Sint-Niklaas of van de laatste afzwakkende populatie in Ten Reyen (Waasmunster)? Is het een "verkenner"? In ieder geval zal ik dit jaar de bermen langs de E17-parking tussen beide locaties afstappen in de hoop bevestiging te kunnen vinden. Enkele kilometers zijn voor deze toch niet zo mobiele soort wel te overbruggen enkel als de verbindingsweg optimaal is. De E17-bermen zijn hiervoor de enige en dus onontbeerlijke verbindingswegen. Het zou gewoonweg fantastisch zijn moest er zich in de (nabije) toekomst een nieuwe standvastige populatie kunnen ontwikkelen om het alzo van de ondergang in Waasmunster te kunnen redden! Zowel Natuurpunt als de Nederlandse Vlinderstichting zijn aangenaam verrast er nu al eentje te vinden en dit pas na 3 jaar maaibeheer. Hooibeestje

Eikenpage: ik heb in 2013 voor het eerst uitgebreid tijd genomen om alle zomereiken, en vooral de kruinen, langdurig te inspecteren. In bijna alle zomereiken langs in de gracht/bosrand heb ik 1 of meerdere exemplaren kunnen spotten (maximum 3 per boom - 10 in totaal). Vorige jaren is mij dit nooit opgevallen, maar wie loopt er nu met zijn hoofd omhoog naar vlinders te zoeken?… Het is een bruinachtig klein vlindertje dat een verborgen bestaan leidt. Het komt bijna nooit uit de kruinen van in hoofdzaak zomereiken en leeft voornamelijk van honingdauw dat ze in de kruinen vinden. Enkel op zeer droge en snikhete dagen durven ze eens even naar de grond komen om dauwdruppeltjes te drinken waarna ze terug in de toppen verdwijnen. Ook deze soort zal ik in 2014 tijdens de vliegperiode terug van nabij volgen.

nr: 2—2014

23


Oranje luzernevlinder: dit is een vrij schichtige trekvlinder die net als de distel-vlinder uit het zuiden naar hier komt afgezakt en dit enkel bij gunstige weers-omstandigheden. Sommige jaren zijn ze amper te bespeuren, maar 2013 is voor deze soort een echt topjaar geworden. Ik heb er maar liefst 13 geteld. De icarusblauwtjes hebben zich na het algemeen dieptepunt in 2012 blijkbaar toch relatief goed kunnen herstellen op de E17-parking. Onlangs hebben we de jaarlijkse evaluatie met de bevoegde instanties gehad en is er opnieuw in een constructieve sfeer wat gesleuteld aan het gefaseerd maaibeheer. Ondanks de schoonheidsfoutjes stellen we vast dat er duidelijk verbetering op het terrein merkbaar is. En in tegenstelling tot voorheen zijn nu in het contract met de aannemer specifieke bepalingen opgenomen zodat ze zich nog strikter aan de maaiperiodes dienen te houden. Ook zal er moeten gemaaid worden met een circelmaaier in plaats van klepelen. Positief is eveneens dat de uitrol naar de andere parkings onder hun beheer gestart is! Dit was de initiële opzet na een gunstige evaluatie van de E17parking Waasmunster. Vanaf 2014 zal ook de parking Gentbrugge gefaseerd gemaaid worden in plaats van maandelijks. Allicht nog zonder uitsparingen dit jaar, maar de aanzet is alleszins gegeven (in 2013 is hiervoor zelfs al een begin gemaakt)! Alle andere parkings zijn in concessie (Total, Texaco,…) en ook hiervoor zal getracht worden om het gefaseerd maaibeheer ingang te doen vinden alhoewel dit niet zo voor de hand liggend zal zijn. Hoe dan ook: de dienst AWV zal hiervoor toch pleiten naar de toekomst toe. De dienst AWV is duidelijk voorstander van het gefaseerd maaibeheer aangezien zij ook inzien dat het behoud en herstel van bloemrijke graslanden primordiaal is om de achteruitgang van biodiversiteit te kunnen stoppen. Het is niet voor niets dat het project mee is opgenomen in de nieuwe vlinderatlas "Dagvlinders in Vlaanderen - nieuwe kennis voor betere actie" die in 2013 verschenen is. Op de persvoorstelling in juni is het project zelfs voorgesteld als schoolvoorbeeld van vrijwilligersinzet in samenwerking met de bevoegde instanties. Sinds de start van het gefaseerd maaien in 2011: * per telbeurt het hoogste aantal soorten: maximaal 8 in 2013 tegenover amper 3 voor het gefaseerd maaien; * op jaarbasis het hoogste aantal soorten: 17 in 2013 tegenover amper 6 à 10 voor het gefaseerd maaien; * hoogste aantal vlinders per telbeurt: 12,9 in 2013 tegenover amper 1,7 à 4,1 voor het gefaseerd maaien. Als dit alles bij elkaar beschouwd geen positief verhaal is! Auteur: Ortwin Hoffmann. 24

Nieuwsbrief


Tabel fenologie vlinderwaarnemingen E17-parking Waasmunster (sectie 12+13) Icarusblauwtje

dagvlindersoort

1992

2007 2008 2009 2010

dagpauwoog gehakkelde aurelia klein koolwitje klein geaderd witje (vuil)boomblauwtje oranjetipje groot koolwitje Dag 3 distelvlinder bruin blauwtje atalanta groot dikkopje zwartsprietdikkopje icarusblauwtje kleine vuurvlinder bont zandoogje oranje zandoogje oranje luzernevlinder kleine vos citroenvlinder eikenpage landkaartje (voorjaarsvorm) landkaartje (zomervorm)

x

x

x

x

x x x x x

x x x x

aantal soorten totaal aantal vlinders

9 257

8 46

6 25

10 38

9 37

14 313

11 76

17 207

gemiddeld aantal per telbeurt

12,9

2,6

1,7

2,7

4,1

11,2

6,3

12,9

x

x

2011 2012 2013

x x x x x

x x

x x

x x x

x

x

x x

x x

x x x x

x

x x x x x x x x x

x

x x x

x x x x x

x x

x

x x x

x x x

x x x

x x x x x x x x x x x

x

x

x x

x

Totaal aantal geziene soorten door de jaren heen = 20 soorten

nr: 2—2014

25


Cursus 2014-2015 'Vogels herkennen' Over het programma Al wie een brede interesse heeft voor vogels en de wereld van de vogels beter wil leren kennen, die is van harte welkom. Het kan ook zijn dat je je wil vervolmaken in de kunst van het observeren van vogels, ook dan ben je hier van harte welkom. In de theorielessen op vrijdagavond gaan we een beetje thematisch te werk : in ruime groepen komen de verschillende vogels aan bod. Watervogels, steltlopers, vogels van akkers en weilanden, roofvogels, kleine zangvogels,… : het ganse spectrum wordt grondig doorlopen. Deze lessen gaan door op 3+17 okt 2014, 14+28 nov, 5 dec, 30 jan 2015, 6+27 feb, 13+27 maart, 29 mei. Aan de uilentocht is ook een theorieles gekoppeld (6 maart). In deze lessen komen uiteraard gedrag, levenswijze, uiterlijke kenmerken, zang… uitgebreid aan bod. Maar ook het biotoop waarin ze leven en de ruimere samenhang o.a. tussen mensen en vogels wordt niet uit het oog verloren. Elke theorieles wordt gekoppeld aan een praktische uitstap: vijf dagtochten en zeven halve dagtochten in onze eigen streek (zie kalender hiernaast). Wie inschrijft ontvangt een gedetailleerde kalender met daarop niet alleen alle data + bestemmingen, maar ook alle lesgevers en gidsen. Op de eerste lesdag word je een syllabus bezorgd.

Praktisch Theorielessen: TELKENS OP VRIJDAGAVOND om 19u30 Deze lessen gaan door in de lokalen van het terrein Hoge Kouter van de Broederschool. Dit terrein ligt in de Heimolenstraat 69. Het terrein en de leslokalen zijn gemakkelijk bereikbaar via de parking van Syntra, waar ook alle uitstappen vertrekken. Het terrein is eveneens vlot bereikbaar met het openbaar vervoer : vanuit het station van Sint-Niklaas of vanop de markt vertrekt een bus richting Heimolen (bus nr. 82 richting Syntra). 26

Nieuwsbrief


Praktijkactiviteiten Volledige dagreizen (bus), telkens op zondag: 14 december 2014 (Zeeland 1) 25 januari 2015 (Uitkerkse Polders) 22 maart 2015 (Zeeland 2) 26 april 2015 (Oostkantons) 7 juni 2015 (Achel + Neerpelt) Andere uitstappen, meestal op zondag : halve dagtochten: 23 nov 2014 (Wintam) – 18 jan 2015 (Prosperpolder) – 3 mei 2015 (Melsele) – 14 juni 2015 (Molsbroek) uilentocht: 6 maart 2015 vroegochtendwandelingen: zondag 10 en 24 mei 2015 (Sinaai en Kruibeke). Afsluiten van de cursus op zaterdag 20 juni 2015 (Panneweel – Meerdonk).

Lesgevers Voor deze cursus doen we beroep een heleboel gidsen en lesgevers die elk op hun terrein tot de beste van Vlaanderen behoren. Onder hen bekende namen als : Koen Leysen, Joris Everaert, Gerald Driessens, Marc Aerts, Wouter Faveyts, Lyndon Kearsly, Jan Rodts, Jean-Paul De Beleyr e.v.a. Wie inschrijft krijgt een gedetailleerde lijst van de lessen en de uitstappen en de daarbijhorende lesgever/gids.

Dag 3

Inschrijven De plaatsen op deze cursus zijn beperkt (40p). Inschrijven ? Neem eerst en vooral contact op met Wim De Backer, telefoonnummer : 0472/74 19 95 of 03/772 27 97. Of : mail naar : [email protected] Van zodra je bevestiging hebt gekregen, stort je € 155 als je lid bent van Natuurpunt of van J.N.M. Als niet-lid betaal je € 180. Leden uit hetzelfde gezin krijgen telkens € 20 korting. Je stort dit bedrag op het rekening-nummer van Natuurpunt Zuid-Waasland. Dat nummer is : BE04 8804 7094 3131. Voor meer info over de inhoud van de cursus: Johan Vercauteren 03/777 89 26

nr: 2—2014

27


Activiteitenkalender dagvlinderwerkgroep Zaterdag 26 april Info-sessie project dagvlinders Durme- en Scheldegebied Na het zeer succesvolle jaar 2013 zijn we verplicht om nog enkele jaren verder te doen met dit prachtige project. We doen dit weer samen met vele vrijwilligers om de streek in kaart te brengen. Welke soorten kan je vinden en hoe ze op naam te brengen. Wanneer mag je bv een een Oranjetipje verwachten. Je komt het hier te weten. Deze keer doen we het BC Donkmeer aan te Berlare. We laten je ook enkele spectaculaire resultaten van vorig jaar zien. We hopen weer op massale steun om de kers op de taart te brengen, nl een groot boek over alle dagvlinders uit de streek, gedetailleerd gebracht. Afspraak om 14.00u. in het bezoekerscentrum. Graag een seintje aan [email protected] of [email protected] ivm accommodatie. Nadien volgt nog een hapje en drankje. Tot dan. Zondag 25 mei Vlinderwandeling Lippenbroek (i.s.m. NP Hamme en de gemeente Hamme) Net als vorig jaar zullen Kurt Jonckheere en Jurgen Couckuyt een vlinderwandeling houden, maar deze keer in de omgeving van het Lippenbroek te Hamme. We proberen aan te tonen welke dagvlinders hier voorkomen en waarom juist zij hier hun biotoop kiezen. Bij minder goed weer zal Kurt veel kunnen vertellen over de aanwezige insecten. Op zich een zeer boeiende wandeling in prachtige natuur. Deze wandeling kadert eveneens in het project dagvlinders van Durme en Schelde. Meer info volgt later. Contact: [email protected] zaterdag 31 mei Info-sessie Sinusbeheer, maaibeheer op maat van dagvlinders. (i.s.m. VVE WG Dagvlinders en Vzw Durme)

Na jaren van beheer in functie van dagvlinders, was de huidige conservator op zoek naar het ideale maaibeheer. Het gefaseerd maaibeheer bleek niet te voldoen om het dilemma tussen wel of niet maaien op te lossen. Tot in 2012 het sinusbeheer het licht zag. Tijdens deze infosessie wordt een kleine theorie gegeven over de historie van de Venne, en de oorsprong en uitvoeren van dit maaisysteem. Nadien wandelen we naar het reservaat ‘De Venne’ waar de praktijk voor het eerst werd uitgevoerd. Op het moment van bezoek staat het dotterbloemgrasland in volle bloei en kan je genieten van de typische voorjaarsbloeiers. Geïnteresseerden kunnen hier zien wat dit sinusbeheer inhoudt. 28

Nieuwsbrief


Natuurpuntvlees: hoe en waar bestellen?

Dag 3

nr: 2—2014

29


Groengrijs, natuurfotografie in de stad

30

Nieuwsbrief


Met Groengrijs trekken we de stad in om er het diverse groen tussen het vele grijs op te zoeken en in beeld te brengen. Soms is groen in de stad er op eigen kracht gekomen, soms werd het aangelegd. Het ene wordt al meer gezien of erkend dan het andere, weinig is er vaak over geweten. Tijdens talrijke stadswandelingen nemen we die diverse stukjes aan (wilde) natuur onder de loep. Iedereen is welkom om hieraan deel te nemen, stadsmens, natuurfan, natuurleek, amateurfotografen… Tijdens de wandelingen doen we niet enkel kennis op over de rijkdom aan natuur (fauna & flora) in de stad, maar staan we ook stil bij hoe we dit fotografisch knap in beeld kunnen brengen. Dit onder begeleiding van een natuurgids en/of een fotograaf (soms 2 in 1). Na de wandeling kan ieder met de opgedane kennis en ervaring een stukje natuur in de stad in beeld brengen. Natuurpunt, Natuurpunt Educatie en het Centrum voor Beeldexpressie nodigen iedereen dan ook uit om één tot drie van zijn meest bijzondere en originele fotoresultaten in te zenden. In juli stelt een professioneel team een selectie samen voor de rondreizende tentoonstelling 'Groengrijs' die op vrijdag 15 augustus 2014 zal openen in de Sint-Baafsabdij te Gent, zelf een prachtig voorbeeld van groengrijs cultuurhistorisch erfgoed. Ga je er liever zelf op uit? Iedereen is welkom om foto’s van natuur in de stad in te zenden tot en met 10 juli.

10/05/2014: Foto-excursie in Sint-Niklaas Foto-excursie in samenwerking met fotoclub Close-up in en rond het stadspark van Sint-Niklaas. We focussen op natuur in de stad. Afspraakplaats: Kiosk Romain De Vidtspark Start: 9u30 (einde omstreeks 12u) Gsm begeleider: 0495.49.13.91. Vergeet je fototoestel niet!

9/06/2014: Foto-excursie in Belsele Samen met fotoclub Close-up focusse we op natuur in het dorp. Afspraakplaats: Deelgemeentehuis Belsele, Belseledorp 76 te Belsele. Start: 9u30 (einde omstreeks 12u) Gsm begeleider: 0495.49.13.91 Vergeet je fototoestel niet!

Alle informatie: www.beeldexpressie.be nr: 2—2014

31


Sint-Niklaas, nu ook aangesloten...

Op 12 februari tijdens de algemene vergadering van het Regionaal Landschap Schelde-Durma (RLSD) te Dendermonde werden zowel Aalst en Sint-Niklaas als nieuwe aangesloten gemeenten aanvaard. Volgende gemeenten maakten reeds deel uit van het RLSD: Berlare, Wichelen, Wetteren, Melle, Laarne, Zele, Dendermonde, Hamme, Waasmunster, Temse, Kruibeke en ook de gemeenten Bornem, Puurs en SintAmands Dit betekent dat Sint-Niklaas, zoals de andere aangesloten gemeenten beroep kan doen op de medewerking van het personeel van het RLSD. Het RLSD zal er naar streven om het eigen karakter van de streek rond Schelde en Durme zoveel mogelijk te vrijwaren. Daarbij streven ze naar een samenwerking tussen verschillende overheden en lokale verenigingen die actief zijn rond natuur en milieu, landbouw, jacht, toerisme en recreatie. De laatste jaren werden in tal van gemeenten poelen hersteld en nieuwe gegraven. Er werden trage wegen geopend in verschillende gemeenten die werden aangeduid met eigen herkenbare naambordjes in alle gemeenten hetzelfde formaat en kleur. Er werden talrijke nestkasten geplaatst voor huiszwaluw. Landbouwers krijgen een vergoeding voor de bescherming van weidevogels, grutto, kievit, enz. Het mede realiseren van erkende stiltegebieden met subsidies van de overheid. Er is een verantwoordelijke voor educatie die vormende activiteiten uitwerkt voor groepen en scholen. Opleiding stiltegids! Er is het project “ Houtzoekers “ mensen die graag wilgen tronken gratis kappen mits toelating van de eigenaar die het zelf niet meer kan. Er worden zaadmengsels ter beschikking gesteld voor Fauna-Akkers. Vooral de WBE’s ( wild-beheerseenheden m.a.w. de jagers ) gaan daar graag op in. Het geeft schuil- en broedplaatsen in de lente, in de zomer zijn de hommels, de bijen en de vlinders er wel bij. In de herfst zijn er de zaden en vruchten en in de winter alsnog schuil- en voederplaatsen. 32

Nieuwsbrief


Landbouwers kunnen vergoeding krijgen voor 'kleine landschapselementen', voor perceelsranden via de beheersovereenkomsten van de Vlaamse Landmaatschappij ( VLM ). Bij het RLSD is er een bedrijfsplanner van de VLM die kan adviseren. Het RLSD kan verloederde kleine groene ruimten terug een nieuw aanzien geven, er is een landschapsarchitect die dit voor u mee uitwerkt. Er is aandacht voor erfgoed en waardevolle natuurlijke elementen. In één woord, te veel om op te noemen. Wij hier in Sint-Niklaas waren reeds lang vragende partij voor een regionaal landschap. De provincie heeft beslist om geen nieuwe regionale landschappen meer bij te maken. Ze geven wel de raad om bij een aanpalend regionaal landschap aan te sluiten. De provincie steekt er heel wat geld in, wij moeten er voor zorgen dat het ook naar ons toekomt. Wij hebben trage wegen in de pijplijn zitten, er liggen poelen te wachten op een opknapbeurt, enz. Natuurpunt Zuid-Waasland en ook de Raaklijn zullen waakzaam zijn en ons stadsbestuur aansporen om met het RLSD heel wat te verwezenlijken. Het RLSD werkt nu met 10 medewerkers. De coördinator is Stijn Van Belleghem. De voorzitter is Deputé Jozef Dauwe. Ikzelf zit sinds de oprichting in 2007 in de Raad van bestuur. Vanaf 2014 is Stijn De Schrijver uit Sinaai mijn plaatsvervanger in de AV in opvolging van André Van Peteghem. Firmin De Beleyr, voorzitter van De Raaklijn en tevens voorzitter van STRAMIN te Sint-Niklaas, zal ook ongetwijfeld in het bestuur opgenomen worden. De burelen zijn gevestigd in de Hemelstraat,133a te 9200 Dendermonde. Staf Lerno

nr: 2—2014

33


Terug bruinvissen in onze rivieren... Tijdens het voorjaar van 2013 werden we geconfronteerd met een voor Vlaanderen ongekend natuurfenomeen. In maart, april en mei werden ‘massaal’ veel bruinvissen, onze kleinste dolfijnachtige, op de Schelde en de Rupel waargenomen. Op de website www.waarnemingen.be werden 150 waarnemingen ingevoerd op deze rivieren in 2013. Van 2008 tot 2012 werden er alles samen slechts 6 waarnemingen doorgegeven.

Wat is er aan de hand? Het fenomeen van bruinvissen in rivieren was tot voor enkele jaren in Europa niet gekend, buiten enkele ‘verloren gezwommen exemplaren’. Of dat dachten we toch, dat ze verloren gezwommen waren. Een snelle zoektocht leert ons echter dat er sinds een tiental jaar in GrootBrittannië heel wat regelmatiger bruinvissen worden gezien in de Thames. En in Duitsland werden er, net als bij ons, ook in 2013 heel wat gezien in de Elbe en de Weser. Vermoedelijk gebeurt het ook nog op andere plaatsen …

Oorzaak De exacte reden waarom bruinvissen ineens op verschillende plaatsen in Europa beslissen om rivieren op te zwemmen, is nog niet gekend. Het lijkt er sterk op dat voedsel een belangrijke rol speelt. Het hoogste aantal meldingen krijgen we zowel in Vlaanderen, Groot-Brittannië als Duitsland van maart-mei, met een opvallende piek in april. Dat is het moment dat de spiering en de fint (twee vissoorten) massaal de rivieren opzwemmen om er te paaien. Mogelijk volgen de bruinvissen gewoon deze enorme voedselbron… Door sterke vervuiling van grote rivieren in Europa was er lange tijd erg weinig of geen vis in de rivieren aanwezig. Het loonde dus ook niet voor de bruinvissen om de rivieren op te zwemmen. Daardoor lijkt het voor ons nu een nieuw fenomeen. Sommige schilderijen, bijvoorbeeld op een tafereel van de vismarkt Antwerpen (1620), en losstaande fait-divers (zoals de naam van café De Bruinvis in Hombeek) doen vermoeden dat lang geleden ook regelmatig bruinvissen in het binnenland werden gezien. Andere mogelijke verklaringen van de bruinvissen op onze rivieren zouden desoriëntatie (maar dat lijkt steeds minder waarschijnlijk) of voedseltekorten op zee kunnen zijn.

Bedreigingen Er is de laatste tientallen jaren heel wat veranderd op onze rivieren. De havens zijn heel wat groter en luidruchtiger (ook onder water). 34

Nieuwsbrief


De schepen zijn ook niet meer vergelijkbaar met die van een eeuw geleden en tegenwoordig varen er ook heel wat snelle motorboten op onze rivieren. En hoewel de waterkwaliteit al sterk is verbeterd, zitten er in de bodem nog heel wat zware metalen opgeslagen. Dit zijn mogelijk allemaal bedreigingen voor de bruinvissen. Dat blijkt ook uit het hoge aantal slachtoffers. In 2013 werden er 13 dode bruinvissen langs de Schelde gevonden. Ook in andere landen lijken er veel slachtoffers te vallen. Dikwijls vertonen die wonden door schroeven. Velen zijn ook ondervoed. Het is echter nog niet duidelijk wat nu echt de dood van deze dieren heeft veroorzaakt.

Extra gegevens nodig We zouden graag erg snel kunnen inschatten welke maatregelen nodig zijn om de bruinvis veilig door en in onze rivieren te laten zwemmen. We hebben dus dringend meer gegevens nodig. Daarom tracht de Zoogdierenwerkgroep van Natuurpunt zoveel mogelijk gegevens te verzamelen. Bewoners van gebouwen langs onze rivieren, recreanten (wandelaars en fietsers), schippers, leden van kanoclubs, gebruikers van de veren over onze rivieren, bezoekers van horecazaken in de buurt van onze rivieren,… kunnen helpen. Via een flyercampagne “Bruinvissen gezien…” willen we zoveel mogelijk mensen aansporen om naar de rivieren te kijken en waarnemingen door te geven. Waarnemingen van bruinvissen kunnen ingevoegd worden via de website www.waarnemingen.be. Hoewel het uur geen verplicht vak is, vragen we toch om dit mee in te vullen. Zo kunnen we de gegevens vergelijken met o.a. de getijden, gegevens over vaarbewegingen en gegevens over het visbestand. Deze laatste worden verzameld door de medewerkers van het INBO. Door alle gegevens samen te brengen, hopen we snel te kunnen achterhalen hoe we ervoor kunnen zorgen dat deze prachtige dieren terug veilig in de Schelde en de Rupel kunnen zwemmen.

nr: 2—2014

35


Lentewandelingen Waasmunster: Ochtendwandeling voor de zang der vogels op donderdag 1 mei 2014. Belsele:

Vroegochtendwandeling i.s.m. De Raaklijn op zondag 4 mei 2014.

Tielrode:

Op zoek naar rietzangers op 6 juli 2014.

Daknam:

Wandelingen in de Daknamse Meersen op zondag 13 april en 29 juni 2014.

Meer info: zie activiteitenkalender op pagina 34.

36

Nieuwsbrief


nr: 2—2014

37

Activiteitenkalender april-mei-juni 2014 Start 'programma 2014' van de 'plantenwerkgroep' Uitstap naar De Oude Durme te Hamme. Zaterdag 12 april

Zondag 13 april

Vertrek: Syntra te Sint-Niklaas Wanneer: om 14u. Laarzen meebrengen a.u.b. Inlichtingen: Stijn De Schrijver, tel 03 772 48 20 of [email protected] Meer info over het volledige programma 2014: zie pagina 20.

Kalenderwandeling in de Daknamse Meersen Afspraak: 14.30u. Aan de kerk van Daknam. Gids: Lou Roelandt.

Info-sessie project dagvlinders Durme-/Scheldegebied Zaterdag 26 april

Afspraak om 14.00u. in het bezoekerscentrum. Graag een seintje aan [email protected] of [email protected] i.v.m. accommodatie. Nadien volgt nog een hapje en drankje.

Vlaamse Ardennendag Zondag 27 april

Afspraak: 7.45u. Syntra Sint Niklaas voor kostendelend samenrijden (€ 1/25km). 9.00u. start wandeling kerk Everbeek-Boven. Gids: Wim De Cock en Dominiek Decleyre Meenemen: picknick en goede wandelschoenen. eventueel laarzen bij regenweer maar dat is zeker niet besteld! Vragen? Christel Strybos 052. 46.00.58 of [email protected]

Ochtendwandeling voor de zang der vogels Donderdag 1 mei

Vertrek om 5.30u. op de parking Taverne Rosenberg, Patotterijstraat 1 te 9250 Waasmunster. Gids: Staf Lerno (0495.49.13.91 of 03.772.43.06) Gratis deelname.

Vroegochtendwandeling i.s.m. De Raaklijn Zondag 4 mei ... tot zondag 4 mei Zaterdag 10 mei

Vertrek om 5.30u. aan de Wereldwinkel, Koutermolenstraat 6 te 9111 Belsele. Rond 8u: gratis ontbijt in de Wereldwinkel. De eerste 20 deelnemers kunnen mee. Info bij Staf Lerno: 0495.49.13.91 of 03.772.43.06

Cursus 'Vogels herkennen voor beginners' Meer info: zie vorige nieuwsbrief pagina 17.

Groengrijs-project Geleide wandeling met fotografen. Natuur in de stad. 9.30u. Aan de kiosk in het Romain De Vidtspark te Sint-Niklaas. Zie ook info op pagina 30.

Vlinderwandeling Lippenbroek Zondag 25 mei

Zaterdag 31 mei

(i.s.m. NP Hamme en de gemeente Hamme) Gidsen: Kurt Jonckheere en Jurgen Couckuyt Meer info volgt later. Contact: [email protected]

Info-sessie Sinusbeheer, maaibeheer op maat van dagvlinders (i.s.m. VVE WG Dagvlinders en Vzw Durme) Deze wandeling kadert eveneens in het project dagvlinders van Durme en Schelde. Meer info volgt later. Contact: [email protected]

Zaterdag 31 mei

Zondag 1 juni

Happening Daknamse Meersen Ringen van Ooievaars en inhuldiging van vogelkijkwand 10.00u. Samenkomst aan voetbalstadium Daknam. 11.00u. Inhuldiging vogelkijkwand langs de Daknamstraat. Zie ook pagina 3.

Happening Daknamse Meersen Ondek de Daknamse Meersen en opendeur 13.30u. Opendeur in Dacknamdak en De Teerling, Daknam-Dorp 89. 14.00u. Verwelkoming en voorstelling nieuwe wandelfolder. Doorlopend geleide wandelingen... Meer info: zie ook pagina 3.

Maandag 9 juni

Groengrijs-project: geleide wandeling te Belsele met fotografen.

Zaterdag 21 juni

Werkdag in de Daknamse Meersen

Zondag 29 juni Zondag 6 juli 18, 19 en 20 augustus

Afspraak om 9.30u aan het gemeentehuis te Belsele. Zie ook info op pagina 30. Afspraak om 9.00 en 13.30u., aan de kerk van Daknam.

Kalenderwandeling in de Daknamse Meersen ....

Afspraak: 14.00u. Aan de kerk van Daknam. Gids: Gunther Van Ryckegem

Op zoek naar rietzangers in Tielrode Afspraak om 9.30u aan 't Veer in Tielrode. Gids: Staf Lerno: 0495 49 13 91

Kinderdriedaagse Natuurbeleving Meer info in volgende nieuwsbrief en bij Liliane.Verbeke, 0495 38 85 10 of Staf Lerno, tel: 03 772 43 06

E-MAIL: [email protected] - WEBSITE: WWW.BRILLENHUIS.BE

DE TEERLING-DAKNAM Arbeidszorgproject voor personen met een verstandelijke handicap

Biologische teelt van groenten en kruiden Biogarantielabel, controle BLIK Gelegen aan de rand van de Daknamse Meersen en samenwerkend met Natuurpunt

Verdeling van GROENTENPAKKETTEN via de volgende afhaalpunten: De Teerling, Daknam - Wekelijkse markt in Lokeren Voedselteam Lokeren - Voedselteam Waasmunster Meer info: De Teerling, Daknamdorp 89b te 9160 Lokeren Tel: 09 348 62 28 :/ Fax: 09 349 62 32 E-mail: [email protected]

Deze nieuwsbrief is het contactblad van NATUURPUNT afdeling ZUID - WAASLAND. Dit nummer wordt verspreid op 1400 exemplaren. Natuurpunt vzw, Vereniging voor Natuur en landschapszorg in Vlaanderen, telt meer dan 90.000 gezinnen en beheert 20.000 ha natuur, verspreid over ruim 500 gebieden in heel Vlaanderen. Natuurpunt zet zich dagelijks in voor meer natuur in Vlaanderen, onder het motto "Ruimte voor Natuur". Hierbij wil ze zoveel mogelijk mensen betrekken, terwijl bezoekers steeds welkom zijn in onze reservaten. Kortom, natuur voor iedereen! AFDELING ZUID-WAASLAND is de plaatselijke kern van Natuurpunt vzw. Het werkingsgebied omvat Temse (Tielrode, Elversele,) Sint-Niklaas, Waasmunster en Lokeren. Onze afdeling telt 1400 leden, die deze driemaandelijkse nieuwsbrief ontvangen. Vrijwilligers van afdeling Zuid-Waasland werken momenteel aan de uitbouw van 7 reservaten. 1) Astgemete (Sinaai) Bestaat uit kleinschalige vochtige graslanden en broekbosjes. Meer dan 6 ha zijn in beheer bij onze vereniging. 2) De Daknamse Meersen (Lokeren) Is een gebied van rivieren veenhooilanden. Onze vereniging beheert hier reeds 24 ha zeer waardevolle natuur. Met een enig waardevol ooievaarsproject. 3) De Moervaartmeersen (Sinaai) Bestaan uit kleinschalige vochtige graslanden en broekbosjes. Meer dan 5,3 ha zijn in beheer bij onze vereniging. 4) De Rietsnijderij (Waasmunster) Is een uniek zoetwaterschor, bekend om zijn bloeiende dotterbloemen. Samen met een schor te Hamme beheert onze vereniging hier bijna 3 ha. 5) Het Tielrodebroek (Temse-Tielrode) Is een hooilandencomplex en overstromingsgebied, waar we de natuur nieuwe kansen willen geven. 1,8 ha in beheer. 6) De Vaag (Waasmunster) De Vaag is een 9 ha groot gebied bestaande uit bos, speelbos en schrale graslanden met resanten van struikheide.

7) Den Akker (Belsele) Het educatief natuurpark is 5000m² groot met een bloemenweide, vleermuizenkelder, amfibieënpoel, vogelkijkwand., tal van inheemse bomen en struiken. Naast het beheer van deze reservaten en het nodige beleidswerk organiseren onze vrijwilligers ook cursussen met excursies. Excursies: kan je best aanvragen bij de conservators: Astgemete: Roger De Bock, tel 03 772 51 16 Willy Van Moeseke, tel 03 777 53 97 Daknamse Meersen: Paul Durinck, tel: 09 348 65 14 Moervaartmeersen: Tom Neels, gsm 0485/61 80 35 Rietsnijderij : Chris Van den Berghe, tel: 052 44 67 66 Tielrodebroek: Johan Deyaert, tel: 03 711 18 54 Den Akker: Eddy De Taey, tel 03.772.28.08 Giften voor het reservatenfonds op rek. BE04 8804 7094 3131 met vermelding: 'Project 3690 Zuid-Waasland': komen ten goede aan de plaatselijke reservaten. Vanaf € 40 zijn giften fiscaal aftrekbaar. NATUURPUNT vzw Secretariaat: Coxiestraat 11 te 2800 Mechelen tel 015 29 72 20 / fax 015 42 49 21 e-mail: [email protected] http://www.natuurpunt.be AFDELING ZUID-WAASLAND Contactadres : Molenwijk 12, 9111 Belsele, tel: 03 772 43 06 e-mail: [email protected] Secretariaat Benny Gyssens, Bund 69, 2180 Ekeren - tel 03 542 25 71 Redactie “NIEUWSBRIEF Z-W” Zwaanaardestraat 126, 9112 Sinaai tel 03 772 51 16 e-mail: [email protected] http://www.natuurpunt-zuid-waasland.be

nieuwsbrief natuurpunt

Recommend Documents