Het zomert bij Natuurpunt

Driemaandelijks: mei / juni / juli 2007 - jaargang 4 - nummer 1 Afgiftekantoor 3500 Hasselt 1 - P409862 Afzender: Natuurpunt Limburg, Kiewitdreef 5, 3500 Hasselt

België - Belgique PB - PP 3500 Hasselt 1 12/1605

Het zomert bij Natuurpunt



Kiezen voor de natuur

Het Wik

Beste Limburger,

Dit is spijtig genoeg een paradox aan het zwakke natuurbeleid van de Vlaamse regering. Het is sinds 1983 geleden dat het natuurbeleid zo sterk in het defensief werd gedrongen. Vooral bij de afbakening van de landbouwgebieden versus natuurgebieden wordt een betreurenswaardig politiek spel gespeeld. Landbouwgebieden worden daarbij als KMO-zones beschouwd waar de laatste struwelen en bermen moeten wijken. Daarnaast worden boeren, landeigenaars en jagers ook steeds meer als de toekomstige natuurbeheerders beschouwd. Want ook in de natuur moet nog economisch kunnen geboerd worden. En terwijl her en der grote conferenties worden gehouden over het natuurbeheer door boeren, verdwijnt de laatste veldleeuwerik uit het boerenlandschap. Zelfs de bijen oogsten haast geen honing meer in het landbouwgebied. Natuurpunt kan als grote ledenvereniging niet langer passief blijven toekijken op dit anti-natuurbeleid. We zullen blijven argumenteren dat natuur en landschap even belangrijk zijn voor het welzijn van een land als een doorgedreven economische groei. In dit tijdschrift zullen we voortaan ook aandacht besteden aan een gevoelig Limburgs beleidsdossier. Wij hopen dat u samen met de vele tienduizenden leden ook in juni zal kiezen voor politici die wél opkomen voor meer en betere natuur.

© Marc Fourier

Het milieu is brandend actueel. Na de dioxine crisis van 1999 zal het milieu ook bij de volgende verkiezingen een zichtbaar thema worden. Met de regelmaat van een klok verschijnen er in de Vlaamse dagbladen grote artikels over de gevolgen van de klimaatswijziging. Planten en dieren krijgen het moeilijk. En het bewustzijn van de mensen groeit. Samen met het ledenaantal van onze vereniging. Want nooit eerder had Natuurpunt meer leden. Nooit eerder groeide het ledenaantal sneller aan. Mogelijk halen we aan het einde van dit jaar de 70.000 leden. Mensen zijn als nooit tevoren gevoelig aan de wijzigingen in het milieu en het verdwijnen van natuur.

Opnieuw een vijverreservaat

met allure

Peter Vanlommel Directeur Natuurpunt Limburg

Inhoud 3 7 

Het Wik, opnieuw een vijverreservaat met allure Exclusief bezoek aan het Wik Groene vingers, met Koen, Linda en Jean

10

Dossier op tafel ➤ Grind in Limburg: genoeg is genoeg

14 16

De vijver als blikvanger voor een natuur-rijke tuin Fiets- en wandelevenement in de Abeekvallei

Veel natuurliefhebbers kennen Het Wik alleen bij naam. Anderen hebben goede herinneringen aan een geleide wandeling, of konden zich ooit uitleven tijdens een werkkamp. Dit unieke vijver- en bosgebied van zo’n 110 ha groot maakt eigenlijk deel uit van Domein Bokrijk. Maar in 1994 gaf de provincie het beheer in handen van Natuurpunt vzw – toen nog Natuurreservaten vzw. Met resultaten om trots op te zijn, zo blijkt. Door Marc Fourier en Peter Gabriëls, conservators Het Wik 

Dode letter

Ondanks de talrijke juridische beschermingen ontsnapte ook Het Wik niet aan de achteruitgang die de natuur elders in de provincie te beurt viel. De steeds intensievere viskweek deed de kenmerkende verlandingsvegetaties plaats maken voor de typische badkuipprofielen. Typische moerassoorten als Roerdomp, Woudaapje, Grote Karekiet en andere topindicatoren van het vijver-ecosysteem verdwenen. De verlande vijvers verbosten, en ook op de dijken grepen de bomen hun kans. Hierdoor kwam een einde aan het kenmerkende open moeras- en vijverlandschap, en aan de bijhorende fauna en flora. Toch was voor Het Wik en het hele Domein Bokrijk al in 1984 een beheersplanning opgesteld. Maar in de

▶

Het Wik

D

e natte kern van Het Wik bestaat uit 19 vijvers. Ze zijn speciaal aangelegd voor de viskweek, of zijn het gevolg van de vroegere ijzerertswinning. Via een ingenieus systeem van grachten en sloten, sluizen of monniken en overlopen voorziet de Zusterkloosterbeek alle vijvers van water. Twee belangrijke brongebieden in de buurt staan mee in voor de watervoorziening. Mede hierdoor is de grondwater- of kwelinvloed in sommige vijvers duidelijk merkbaar. Een andere factor die de variatie aan water- en oeverplanten bepaalt, is de voedselrijkdom. Waar de Zusterkloosterbeek Het Wik binnenstroomt, is het water eerder voedselrijk. Maar natuurlijke zuivering en bijmenging van grondwater zorgt ervoor dat dit stroomafwaarts geleidelijk vermindert.

© RLLK



Vijverreservaat Het Wik

praktijk bleef deze grotendeels dode letter. Eind jaren ‘80 vonden enkele vrijwilligers dat het zo niet verder kon. Met de steun van de provincie en de hulp van het Domein Bokrijk kon het beheer van Het Wik echt beginnen.

In eigen beheer Onder impuls van domeinwachter Johan Vangeel kregen eerst de bomenrijen tussen de vijvers met zaag en bijl te maken. Tijdens een werkkamp pakte vervolgens het betreurde natuurmonument Hubert Lehaen in 1991 met een groep enthousiaste jongeren de Hoogdijk-vijver aan. Het bleef niet bij dit ene werkkamp: uiteindelijk heeft de jaarlijkse traditie stand gehouden tot eind 2003, waarbij de taak van Hubert vanaf 1996 werd overgenomen door Ignace Ledegen en Guido Knoops. Het grote probleem bleef evenwel de viskweek. Uiteindelijk droeg toenmalig gedeputeerde voor leefmilieu en huidig gouverneur Steve Stevaert het beheer van Het Wik op 26 juni 1994 over aan onze vereniging. Het was nu aan ons om het waar te maken. Aan de viskweek kwam een eind, en geleidelijk kregen de vijvers hun open karakter terug. Maar ook in de waardevolle bospercelen lag veel werk te wachten. Met vrijwilliger Johan Goris als aanjager kreeg de Amerikaanse vogelkers het vanaf 1996 erg moeilijk. Dankzij die intensieve aanpak zijn anno 2007 de bospercelen in Het Wik bospestvrij. Maar een jaarlijkse opvolging en nazorg blijft nodig, want in de rest van het Domein Bokrijk is de Amerikaanse vogelkers nog steeds massaal aanwezig.

Terugkeer

De resultaten volgden snel. De Roerdomp – verdwenen in het begin van de jaren ‘90 – is opnieuw een jaarlijkse broedvogel. Ook Woudaapje en Porseleinhoen zijn terug, en Waterral, IJsvogel en tal van andere soorten zijn vaste gasten geworden. Zo lokten de grote aantallen libellen boven de vijvers sinds 2001 de Boomvalk terug als broedvogel. Ook tijdens de trekperiodes bewijst Het Wik zijn waarde. De Visarend blijft soms wekenlang pleisteren in het voor- en najaar. En het jaarlijkse ringkamp in september levert op één week tijd meer dan 4000 geringde vogels. De andere waterfauna profiteerde evenzeer. Bruine Kikker, Gewone Pad, en Heikikker doen het goed. Ook de zeer zeldzame Knoflookpad is nu al 2 jaar op rij waargenomen. Dankzij de Stad Genk zijn over een groot gedeelte van de trekplaats amfibietunnels geplaatst, wat het aantal verkeersslachtoffers tot een minimum herleidt. En dan zijn er nog de vissen, natuurlijk. Jaarlijks afvissen van vijvers om exoten als Amerikaanse dwergmeerval en Zonnebaars te kortwieken geeft zeldzaam geworden inheemse vissoorten als de Grote modderkruiper een kans. Ook Blankvoorn en Rietvoorn hebben het naar hun zin.

Het Wik

Kempense dijken

Ook qua planten heeft Het Wik veel te bieden. Watergebonden soorten als Groot blaasjeskruid, Drijvende egelskop en Drijvende waterweegbree doen floristen watertanden, terwijl de gewone natuurliefhebber meer geniet van de massaal bloeiende Gele plomp en Witte waterlelie. De dijkflora heeft een meer Kempens karakter met

© Marc Fourier

Van boven naar beneden: Ransuil - Porseleinhoen Beekoeverlibel - Baardmannetje



Het Wik

Struikhei, Gewone dophei, en Blauwe en Rode bosbes. Door te plaggen komen soorten als Veenpluis, Rode dopheide, en Kleine en Ronde Zonnedauw in hun volle glorie tot ontwikkeling. Een punt van zorg is het waterpeil in de vijvers tijdens langere perioden van droogte. Zo kampte in 2005 één vijver met massale vissterfte, tot profijt van een 20-tal Blauwe Reigers. Ook het afvissen van de vijvers liep niet altijd even vlot. Een ander pijnpunt is de waterkwaliteit van de Zusterkloosterbeek. Plotse, hevige regenval maakt dat via de overstorten van de riolering water en afval in het reservaat belanden.

Enorme inzet

Voor het huidige beheer krijgt een harde kern van een vijftal vrijwilligers drie weken per jaar versterking van een ploeg van Natuurpunt. Samen zijn de voorbije 16 jaar bergen werk verzet. Door gemotiveerde jonge en oudere vrijwilligers, door de professionele ploeg van Natuurpunt, en door de enorme inzet van Marc, Peter en Johan. De resultaten van dit beheer mogen dan ook gezien worden. Door deze inspanningen, en met de steun van de provinciale overheid en de directie van het Domein, is Het Wik opnieuw wat het was: een vijvergebied met allure! •

Groene Vingers

Met een verrekijker je meer! €244 zie 10% korting voor leden Natuurpunt *

Exclusief bezoek aan Het Wik Vergeet je verrekijker niet ! Kies voor kwaliteit: KITE Birdwatcher porro-verrekijker 10x42 €244 (ook verkrijgbaar in 8x42) ▶ Blauwe Winkel

Natuurpunt Limburg Domein Kiewit Open: woe, za, zo 13.30 tot 18.00 uur

* Een lidmaatschap kost € 20 per jaar voor het hele gezin. 

Het Wik is niet vrij toegankelijk, om de rust en de kwetsbaarheid van het reservaat te respecteren. Wel worden geleide wandelingen georganiseerd. Deze vinden steeds de 2de zondag van de maand plaats en vertrekken aan het Groene Huis van Bokrijk (P1) om 08.30 uur. Voor scholen en verenigingen worden geleide wandelingen op aanvraag georganiseerd.

het kasteel van Kiewit een tractatie op koffie/vlaai, trappist of frisdrank.

Vooraf inschrijven:

[email protected] of tel. 011 24 60 20 Prijs: €3 leden, €5 niet-leden (kinderen <10 jaar gratis) (Maximaal 40 deelnemers!)

Natuurpunt nodigt u en uw gezin uit om dit uniek stukje Limburg samen te bezoeken. Een buitenkans om onder begeleiding van 2 boeiende gidsen het natuurleven in Het Wik van dichtbij te aanschouwen.

Zaterdag 2 juni - 13.30 uur

Vertrek vanaf het natuurpunt in Kiewit (gratis parking). Einde om 16 uur, met aansluitend op het bordes van

met Koen, Linda en Jean

EINDHOVEN

N717 E314 A2

LUMMEN LEUVEN ➤

➤ GENK

ZONHOVEN Putvennestraat

KIEWIT

HASSELT

DOMEIN KIEWIT

Op 22 februari streek een TV-ploeg van het productiehuis Paradigma neer in Kiewit. Het tuinprogramma ‘Groene Vingers’ was gecharmeerd geraakt door ons tuinproject Amber. Zij wilden wel eens weten wat je allemaal met snoeiafval kan doen. Onze tuinarchitecte Linda Vanderheyden had het voorrecht te kunnen doen wat zowat elke Vlaamse vrouw wil: een dagje samenzijn met Koen De Bouw, de nieuwe presentator van ‘Groene Vingers’.

Een blik achter de schermen ▶



8.05 uur Na wekenlang een grijze lucht wordt er eindelijk een zonnige dag voorspeld. Linda overloopt het scenario met de regisseur, groenreporter Jean Vanhoof en natuurlijk presentator Koen De Bouw. Werkterrein is het domein van Kiewit waar we samen met de stad Hasselt en de Afvalmaatschappij Limburg een nieuwe Ambertuin gaan aanleggen.



Groene vingers

9.11 uur

14.28 uur

16.14 uur

17.58 uur

Het aanleggen van een takkenwal vormt het onderwerp van de eerste shoots. Er ligt een berg snoeiafval waarmee we op het eerste zicht geen blijf weten. Het maken van een takkenwal brengt een elegante oplossing. Tussen rijen kastanjepalen wordt het takhout horizontaal op mekaar gestapeld. Het is onwaarschijnlijk hoeveel takken je erin kwijt kan en hoeveel diertjes van dergelijke natuurlijke schuilplaats gebruik maken. Wij vertelden het verhaal al vele honderden keren aan een klein publiek. Nu mogen Jean en Koen ons verhaal op TV brengen. We hopen dat het rendeert en op die manier meer mensen zelf gaan kiezen voor een takkenwal.

Het volgende onderwerp: het maken van snipperpad. Van (kleiner) snoeiafval kan je ook houtsnippers maken. In sommige gemeenten komt men dat aan huis voor je doen. Maar je kan natuurlijk ook zelf een kleine snipperaar aankopen. Tegenwoordig zijn dergelijke toestelletjes in de meeste tuincentra verkrijgbaar. Terwijl Koen de werking van een snipperaar demonstreert legt Jean uit hoe je van de snippers een mooi tuinpad kan maken.

Een kort moment van discussie. Onze tuinarchitecte Linda wil dat de filmploeg ook aandacht heeft voor het gebruik van houtsnippers als bodembedekker tussen de beplanting. Zo worden borders niet enkel beschermd tegen de groei van ongewenste kruiden, maar moet er ook beduidend minder onderhoud gegeven worden aan de tuin. Schoffelen (en zeker besproeien!) behoort tot het verleden waardoor we meer tijd hebben om van onze tuin te genieten. Wij vragen en zij draaien ...

De opnamedag zit erop en dat geeft allemaal blije gezichten. Want de hele uitzending kon op één enkele opnamedag worden ingeblikt. Hierdoor is er nog wat tijd om eens kennis te maken met de werking van onze vereniging. Vooral onze wiglo valt erg in de smaak. En onder het afsluitend genot van een Westmalle tripel worden alvast afspraken gemaakt voor nieuwe opnames. Wij houden jullie op de hoogte.

Groene Vingers over het Amberproject werd uitgezonden op 2 maart ‘07.



strades. De tijd, kortom, dat lokale zand- en grindbaronnen vrij spel hadden. Intussen zijn de mijnen gesloten, is het storten van huisvuil verleden tijd, en komen onze kleren uit Azië. Toch is onze welvaart nooit groter geweest. Met hun dikke portemonnee proberen de ontginners ons via de media wijs te maken dat dit voor grind en zand anders ligt. Dat de Limburgse economie naar de verdoemenis gaat als wij – pardon, zij – niet zelf deze wereldwijd beschikbare bulkgrondstoffen mogen ontginnen. Met duurzaamheid heeft dit niks te maken. Wel met eigenbelang.

Grind in Limburg: © Marcel Bex

Dossier op tafel

10

Genoeg is genoeg Wie wel eens in de bergen rondwandelt, verbaast zich keer op keer over de massa’s graniet en kalksteen die een simpele bergbeek meesleurt na een onweer. Een fenomeen dat met de opwarming van de aarde en het wegsmelten van de gletsjers nog zal toenemen. In Dubai leggen ondertussen baggerbedrijven uit de Lage Landen kunstmatige eilanden aan met opgespoten zand. De Nederlanders spelen met hetzelfde idee, enkele tientallen kilometers voor de Noordzeekust. Als extra kustbescherming tegen het zware weer waar we ons aan mogen verwachten. Grind – of beter, granulaten – en zand zijn niet zeldzaam, of duur. Integendeel. Toch maken, dichter bij huis, ontginners naarstig plannen om het groene Limburg opnieuw op te zadelen met diepe waterplassen die ze daarna voor natuur willen verslijten.

In het Grinddecreet van 14 juli 1993 was nochtans door iedereen – Maaslanders, landbouwers, milieuverenigingen, werknemers, werkgevers en politiek – afgesproken dat het afgelopen moest zijn met de grindwinning. In ruil voor dit definitieve einde kregen de ontginners de toezegging om nog een aantal jaren hun activiteiten te mogen voortzetten. Die jaren zijn nu bijna om. En kijk: geheugenverlies bij de grindsector is het resultaat. De slappe fundamenten onder hun grinddromen zijn vorig jaar al blootgelegd in het rapport ‘MensMaas - Grind aan de grens’, na te lezen via het web (http:// wwwbblv.be/dl.php?i=150&d=1). Daarom moet Natuurpunt, samen met de Limburgse Milieukoepel, nu opnieuw energie steken in een grinddossier dat afgesloten leek. Op een ander bureau in Hasselt liggen kaarten klaar die vooral het noorden van Limburg aanbelangen. Honder-

den hectaren natuur- en bosgebied, vaak beschermd door de Europese Habitat- of Vogelrichtlijn, lopen het risico een zandwinningsplas te worden. Natuurpunt mag zelfs nog niet meepraten over die kaarten van het Bijzonder Oppervlaktedelfstoffenplan ‘Zand in Limburg’. Dat mag later pas, wanneer de grote lijnen – met instemming van de ontginners – al vast liggen. Er was eens een tijd, nog niet zo lang geleden, dat de televisies nog zeldzaam waren en TV Limburg nog niet bestond. Dat ieder dorp zijn eigen vuilstort had. Dat vanuit ieder Limburgs gehucht, ’s morgens in alle vroegte, jonge mannen naar de put trokken. Dat de vrouwen dichtbij huis in een klein textielatelier als naaister of stikster een cent bijverdienden. De tijd ook dat de Limburgse betonboeren goud geld verdienden met het verharden van modderige gemeentewegen en het leggen van nieuwe auto-

De week voor de gemeenteraadsverkiezing van 8 oktober legde de burgemeester van een grote Limburgse stad uit wat voor hem een duurzaam beleid is. “Dat is je kleinkinderen nog in de ogen durven kijken”, zei hij op TV Limburg. Beleidsmakers die in alle ernst menen dat Limburg zit te wachten op nog eens honderden hectaren grind- en zandgaten in het landschap, doen er best aan hun kinderen en kleinkinderen niet te diep in de ogen te kijken.

Reacties welkom op [email protected]

© Marcel Bex

11

Klimaatactie

Uw bijdrage voor een

Thermisch behandeld hout

klimaatvriendelijke reis

Het klimaat verandert. Door de warmere zomers gaan we meer terrassen aanleggen. Hiervoor wordt tropisch hout gebruikt waardoor het regenwoud wordt gekapt. Hierdoor verandert het klimaat … ▶

U gaat op reis om te genieten en te ontspannen. Maar uw vervoermiddel, vooral het vliegtuig, stoot broeikasgassen uit (zoals CO2). Het is intussen overduidelijk dat ondermeer deze broeikasgassen aan de basis liggen van de klimaatverandering. U kan mee helpen hieraan een einde te maken als ook u besluit de uitstoot voor uw reizen te compenseren via Trees for Travel.

Thermisch behandeld hout Onderzoek in Ecuador • project Trees for Travel

Wil je de toepassingen eens bekijken? In het kasteeltje van Kiewit gebruikten we Thermowood (thermisch behandeld dennenhout) voor de ramen en deuren, buitenterras, picknickbank, tafels, ...

Onze vereniging zet zich al lang in voor de bescherming van de tropische wouden in de wereld. Omdat hier zoveel verschillende soorten planten en dieren leven. Het verder uitsterven van diersoorten moeten we absoluut tegengaan. Maar bovenstaand kringloopverhaaltje maakt duidelijk dat de gevolgen van het kappen van regenwoud ook bij ons gevolgen heeft. Iedereen is zich tegenwoordig bewust van de gevolgen van de klimaatverandering. Maar doen we er ook iets tegen?

Alternatief Zolang er een vraag blijft naar tropisch hout, zal er regenwoud gekapt worden. Wij zochten naar een alternatief. Dat vonden we in thermisch behandeld hout. Hiervoor werken we samen met een houtbedrijf: Brems Timber uit Halen. Op 16 maart ll. organiseerden we een congres voor architecten om hen vertrouwd te maken met dit product. De belangstelling was zeer groot. Laat ons hopen dat het gebruik van dit zuiver Europees alternatief snel 12

populair wordt bij de mensen.

Wat is thermisch behandeld hout? Hierbij gaat men hout verhitten tot 200°C gedurende 2 dagen. Tijdens die periode wordt ook stoom toegevoegd. Hierdoor worden alle harsen, suikers en andere elementen uit de celstructuur van het hout gehaald. Technisch voordeel: 1) Het hout wordt ‘steriel’, raakt dus niet snel aangetast door schimmels en parasieten. 2) Het hout heeft bijna geen dynamiek meer, gaat dus minder ‘werken’, dat geeft goede toepassingen voor bvb. buitenschrijnwerk, terrasplanken,… Ecologisch voordeel: We kunnen Europese houtsoorten gebruiken zoals den (zachthout) of beuk (hardhout) die in onze streken veel voorkomen én snel vervangbaar zijn. Er moet geen tropisch bos gekapt worden en we vermijden verre (milieubelastende) transporten. Meer info: www.brems.be Of neem rechtstreeks contact op via [email protected]

Transport in Oeganda • project Trees for Travel

Het principe is simpel: voor úw bijdrage laat Trees for Travel bomen planten. De bomen nemen het broeikasgas CO2 op en geven er zuurstof voor terug. Er worden voldoende bomen geplant om ook de effecten van andere broeikasgassen te neutraliseren. Dit noemen we Klimaatcompensatie. Trees for Travel realiseerde op deze manier al bosbouwprojecten in Oeganda en Ecuador. Uw bijdrage zorgt voor natuurbehoud en lokale welvaart in ontwikkelingslanden. Zo maakt u uw vakantie echt succesvol.

Zo plant u mee Per bestemming hebben wij de uitstoot van vliegtuigen voor u berekend. Op basis hiervan hebben we de wereldkaart verdeeld in drie sectoren. Zo betaalt u €17, €34 of €51 klimaatcompensatie per persoon per retourvlucht. (www.treesfortravel.be)

Kwekerij in Maleisië • project Trees for Travel

Eén miljoen bomen Meer info: Tierra Natuurreizen tel. 016 25 56 16 [email protected] www.tierra.be

De logistieke ontwikkeling van dit product gebeurde bij Tierra Natuurreizen, tevens sponsor van Natuurpunt. Bij elke reis die je bij deze organisatie boekt, kan je kiezen om deel te nemen aan de actie Trees for Travel. Meer info via [email protected]

In totaal heeft Trees for Travel ondertussen al meer dan 125.000 ton aan CO2-compensatie gerealiseerd, en meer dan één miljoen bomen geplant. En dit is nog maar een begin ...

Trees for Travel mag als één van de weinige organisaties het Wereldklimaatsymbool voeren dat op de Klimaatconferentie van december 2003 is gepresenteerd door het Wereld Natuur Fonds en het IPCC.

13

De vijver

© Jean Vanhoof

als blikvanger van een natuur-rijke tuin Voor veel tuineigenaars betekent een klein natuurvijvertje het begin van een boeiende hobby. Vaak is het zelfs de aanzet tot grotere watertuinprojecten. De evoluties in vijveraanleg gaan zeer snel. Momenteel is ongeveer alles mogelijk, van fonteinen tot heuse zwemvijvers met bijhorende technische know-how. Toch biedt zelfs een eenvoudig vijvertje al volop ruimte aan inheemse planten en dieren. Zet de trend naar meer ‘natuurrijke’ tuinen zich de volgende jaren ook door naar de tuinvijvers?

Ook voor de kleinste tuintjes

Door Jean Vanhoof

14

Wie de natuur in het hart draagt, kan er niet omheen: in de moderne en minimalistische tuinarchitectuur van de laatste jaren was - geheel onterecht nauwelijks plaats voor natuurlijke processen. Tuinaanleg kwam neer op nivelleren, draineren en bemesten dat het een lieve lust is. Met de natuurlijke omgevingsfactoren, zoals bodemgesteldheid en micro-klimaat, hielden de ontwerpers nauwelijks rekening. Toch is het echt niet zo moeilijk om in de eigen achtertuin in te spelen op de natuurlijke omstandigheden. Zelf een natuurparadijsje maken kan gemakkelijk - zelfs in de kleinste tuin - met de aanleg van een vijver. Want in een natuur-rijke tuin is een vijver ongetwijfeld dé blikvanger. Het is een bron van leven voor tal van planten en vooral dieren.

Voor sommige soorten, zoals vogels of zoogdieren, wordt jouw vijver gewoon een onmisbaar element in hun natuurlijke leefomgeving die zich tot ver buiten je tuin uitstrekt. Maar voor andere dieren, zoals libellen of amfibieën, IS de vijver zelfs hun leefgebied gedurende een belangrijke periode in hun leven. Door enkele vuistregels in het achterhoofd te houden, kan jouw natuurrijke vijver helpen om de biodiversiteit op peil te houden. In ruil krijg je een voortdurend veranderend en boeiend natuurschouwspel in de achtertuin.

Waar moet je op letten? ▶ Om een tuinvijver waterdicht te ma-

ken, is meestal wel een kunstgreep nodig: een afdichtingsfolie. Klei is op zich een geschikt natuurlijk materiaal, maar het heeft een paar nadelen. Zo

raakt een kleischerm makkelijk lek in de buurt van bomen. Een vijverfolie is dus aangewezen, waarbij rubberfolie (EPDM) veruit de beste keuze is. Het is recycleerbaar en gaat tientallen jaren mee! ▶ Zorg in de buurt van het water voor enkele boomstronken, een stapel stenen of een hoop afgevallen bladeren (of, beter nog, voor alledrie!). Ze bieden een winterverblijf aan bruine kikkers, salamanders en de zo nuttige padden die de naaktslakken onder controle helpen houden. ▶ Zet de tuinbank zo dat ze, vanuit de vijver bekeken, tegen een dichte, groene achtergrond staat. Op die manier zal jouw silhouet het dierenleven in en om de vijver veel minder verstoren. ▶ Plaats voor de wintermaanden het voederplankje voor de vogels dichtbij de vijver. ▶ Laat de vijver met één stuk uitlopen tot vlak tegen het terras. Zo kun je nog beter van het vijverleven genieten, ook vanuit de huiskamer. ▶ Kies vooral oeverplanten waarvan de bloemen veel insecten lokken. Jagende libellen zullen dat zeker op prijs stellen! Combineer deze met hoge oeverplanten: de larven van libellen en waterjuffers zullen zich hierop ontpoppen tot vliegende juweeltjes. ▶ Plant in de buurt van de vijver - en liefst er tegenaan - een border met allerlei struiken en bloeiende overblijvende planten. Kleine zoogdieren kunnen hier schuilen, en vogels vinden er nestgelegenheid. ▶ Een stukje gemaaid gazon dat grenst aan een glooiende vijverrand vergemakkelijkt de toegang voor egels en andere zoogdieren. Zorg altijd voor een gemakkelijke, ondiepe uitstapmogelijkheid als ze toch in het water moesten sukkelen. ▶ Een kleine bloemenweide vooral lentebloeiers brengt aanzienlijk meer leven in de natuur-rijke tuin rond je vijver.

▶ Plant bomen niet te dicht bij de vij-

ver. Door schaduw warmt het water onvoldoende op, en bladval zorgt voor een ongewenste aanvoer van voedingsstoffen in het water.

Opgepast voor uitbundige groeiers Hoe gevarieerder de plantengroei in en rond een vijver, hoe rijker het leven in de tuin. Daarom vermijd je best planten die al te geestdriftig groeien, en die door hun groeikracht minder forse buren in enkele jaren tijd wegconcurreren. Behalve bij grote vijvers doe je er dus best aan de volgende soorten niet aan te planten in volle vijverbodem. Plant je ze toch aan, dan doe je dat best in een afgesloten containertje (of plantmandje), zodat hun gretige wortelstokken binnen de perken blijven. Gele plomp (Nuphar lutea) en Witte waterlelie (Nymphaea alba) zullen allebei het open water gaan bedekken, en zo het levensbelangrijke zonlicht tegenhouden. Gewoon riet (Phragmites australis) is een prachtige plant, maar ook véél te agressief voor kleine vijvers. Grote boterbloem (Ranunculus lingua) kan per jaar meer dan twee meter uitbreiden, net zoals Kalmoes (Acorus calamus) - ook zo’n driftkop - en de mooie maar meedogenloze ‘rietsigaar’ of Grote lisdodde (Typha latifolia). Parelvederkruid (Myriophyllum aquaticum), het enige vederkruid dat ook boven water groeit, is een woekeraar die verboden zou moeten worden omdat hij alle andere planten aan het wateroppervlak wegconcurreert en een vijver letterlijk kan ‘verstikken’. Hetzelfde kan gezegd worden van de Grote Waternavel (Hydrocotyle ranunculoides) en de Waterteunisbloem (Ludwigia uruguayensis). Deze drie exoten zorgen nu reeds voor veel problemen in de Vlaamse sloten en beken.

Gele plomp (Nuphar lutea)

Grote boterbloem (Ranunculus lingua)

Kalmoes (Acorus calamus)

Witte waterlelie (Nymphaea alba) © Marcel bex

15

Trefpunt

Peter Pol

Zondag 10 juni Abeekvallei

Ter gelegenheid van het fiets- en wandelfeest zet Natuurpunt een feestdorp op rond het Schutterslokaal in de Schoolstraat in Ellikom, deelgemeente van Meeuwen-Gruitrode. Je kan er inschrijven voor de fietstochten en de geleide wandelingen en nagenieten bij een drankje in het Natuurpunt-café. Vanaf het centrum van Ellikom leiden wegwijzers van Natuurpunt je tot bij het Schutterslokaal.

Prijs

Deelname kost €1 per persoon of €2 per gezin voor leden van Natuurpunt en partnerorganisaties; niet-leden betalen €3 per persoon of €6 per gezin. Alle deelnemers ontvangen een mooie folder over de Abeekvallei, inclusief een fietskaartje.

Fietsen en wandelen in de Abeekvallei © Natuurpunt

Zondag 10 juni ‘07 Schutterslokaal Ellikom Noord-Limburg herbergt één van de mooiste natuurgebieden van Vlaanderen: de Abeekvallei. Langs het hele traject van de Abeek vind je prachtige rietlanden, broekbossen, vijvers en bloemrijke wei- en hooilanden. Rond het brongebied en op de drogere valleiflanken liggen heide, vennen en duinen. De bovenloop van de Abeek is rijk aan zeldzame vissen zoals de riviergrondel, bermpje en beekprik. De vallei is ook een paradijs voor vogels. Daarnaast herbergt het gebied tal van amfibieën 16

en reptielen zoals vinpootsalamanders, levendbarende hagedissen en zelfs een populatie gladde slangen. Op zondag 10 juni, toevallig ook verkiezingsdag, organiseert Natuurpunt in de Abeekvallei een grote fiets- en wandelhappening voor het hele gezin. Je kan deelnemen aan geleide wandelingen met Natuurpunt-gidsen of je kan fietsend de Abeekvallei verkennen. Natuurpunt stippelde verschillende routes uit op het fietsknooppuntennetwerk Kempen & Maasland.

Geleide natuurwandelingen

Randanimatie

• 7u: geleide ochtendwandeling met Natuurpunt-gids. Aansluitend ontbijt mogelijk: €6 per persoon, kinderen tot 8 jaar slechts €3. Graag vooraf inschrijven: [email protected] of 0487 55 24 87 (na 17u). • 10u-14u-15u: geleide wandelingen met Natuurpunt-gids. Ter plaatse ontvang je een kleurrijke folder over de Abeekvallei.

Doorlopend is er een Natuurpuntcafé met zonneterras, waar je terecht kunt voor een hapje en een drankje en een gezellige babbel. Je vindt er ook info over Natuurpunt, het fietsknooppuntennetwerk, de werking van het Regionaal Landschap en de toeristische troeven van de streek. Kinderen kunnen zich uitleven op het springkasteel.

Fietsen in de Abeekvallei

Wandel mee met Pol Goossen

Vanaf 9u kan je inschrijven voor de fietstochten in de Abeekvallei. Je hebt de keuze tussen routes van 28, 33 of 61 km. Ter plaatse ontvang je een fraaie folder over dit langgerekte natuurgebied, inclusief een kaartje met alle informatie over de verschillende fietstrajecten en de opeenvolging van de knooppuntennummers.

Ter gelegenheid van de fiets- en wandelhappening komt VRT-acteur Pol Goossen, bekend als ‘Frank Bomans’ uit de serie ‘Thuis’, naar Ellikom. In het werkelijke leven is Pol een actieve natuurgenieter en daarom ook overtuigd lid én peter van Natuurpunt. Op zondag 10 juni om 14u kan je samen met Pol op verkenning in de Abeekvallei.

We maken er een feest van voor het hele gezin. Je bent van harte welkom!

Meer info: marleen.massonnet@ gmail.com of 0487 55 24 87 (na 17u)

© Natuurpunt

17

Oranjetipje

-10%

voor leden Natuurpunt

▶

Groene inspiratie in

de Blauwe winkel Op zoek naar een origineel cadeau voor vaderdag? Groene geschenkideeën opdoen voor een communicant? Of gewoon iets leuks voor jezelf? Loop eens binnen in de Blauwe winkel van Natuurpunt Limburg.

Voortaan vindt u de uitgebreide activiteitenkalender op www.natuurpuntlimburg.be

Toffe zomercollectie natuur-T-shirts voor groot en klein

Colofon Dit tijdschrift wordt gratis verspreid op 6000 exemplaren aan de leden van Natuurpunt Limburg. Volgende uitgave: juli 2007 Werkten mee aan dit nummer: Jean Vanhoof, Linda Vanderheyden, Marc Fourier, Jan Gabriëls, Jan Loos, Peter Vanlommel

Met iedere aankoop in de Blauwe winkel steun je Natuurpunt. Want meer natuur in Limburg, daar maken we samen werk van!

Blauwe Winkel Natuurpunt Limburg Domein Kiewit 3500 Hasselt tel. 011 24 60 20 [email protected]

Nieuwe openingsuren: 18

EINDHOVEN

E314 A2

➤ GENK

ZONHOVEN Putvennestraat

KIEWIT

woe, za & zo van 13.30 tot 18.00 uur HASSELT

Communicatievormgeving: Comkommer

Infodag Opleiding Groenmanagement woensdag 27 juni 2007 van 14.00 tot 16.00 uur Provinciale Hogeschool Limburg, Diepenbeek

N717 LUMMEN LEUVEN ➤

© Jeroen Mentens

Ruim aanbod fiets- en wandelkaarten

Verantwoordelijke uitgever: Peter Vanlommel Kiewitdreef 5 3500 Hasselt

DOMEIN KIEWIT

Opleiding Groenmanagement: Professionele bachelor Agro- en

Dit is een uitgave van: Natuurpunt Limburg tel. 011 24 60 20 [email protected] www.natuurpuntlimburg.be

biotechnologie - Driejarige opleiding voor iedereen die begaan is met het beheer van onze groene ruimte en het landschap. 

Gedrukt op 100% ongebleekt en gerecycleerd papier.

Meer info: www.phl.be • tel. 011 24 92 10 • [email protected]

Coverfoto: © Marcel Bex 19

Doe anderen goesting krijgen in de natuur

Geef een lidmaatschap cadeau!

Want alleen dankzij de steun van duizenden leden kunnen wij met hart en ziel blijven opkomen voor de natuur. Je kan lid worden :

• door je aan te melden in de Blauwe Winkel (Domein Kiewit) • door €20 over te schrijven op rek.nr. 230-0044233-21, met vermelding ‘nieuw lid’ • via onze website www.natuurpuntlimburg.be

20 © Marc Fourier

▶

www.natuurpuntlimburg.be

Mannetje & vrouwtje Baardmannetje