Nieuwsbrief Branches & Koepels Nummer 4, april 2012
De recessie heeft een groot gat in de overheidsbegroting geslagen. Forse bezuinigingen en hervormingen lijken onvermijdelijk, ook op het terrein van zorg en sociale zekerheid. Deze nieuwsbrief informeert u over de belangrijkste ontwikkelingen in het eerste kwartaal van 2012.
Ga direct naar... C PB: Begrotingstekort naar 4,5% in 2013, voorzichtig herstel na 2012 Meer vijftigers dan dertigers op werkvloer Sociale lasten werkgevers toegenomen Zorgkosten bedreigen G20 Nederland miljarden meer kwijt aan verpleging en verzorging E-health kan 1 miljard euro opleveren Onderhandelingen ziekenhuiszorg verlopen moeizaam Prestatiebekostiging GGZ in 2013 Experiment vrije prijzen mondzorg Actieplan Gezond Bedrijf Werkgever wil medewerker aanspreken op ongezonde leefstijl Nederlandse werknemer scoort hoog op inzet Meer verzuim werknemers in 2011 Daling aantal arbeidsongeschiktheidsuitkeringen zwakt af Strengere Ziektewet voor flexwerkers Raad van State: sociale partners horen niet in pensioenbestuur Onderzoek naar terugstorten pensioenpremies Pensioengerechtigden in bestuur pensioenfondsen Wet werken naar vermogen naar de Tweede Kamer
Algemeen
Begin jaren ‘90 waren de werkenden in ons land nog in
CPB: Begrotingstekort naar 4,5% in 2013, voorzichtig
41 jaar. De bevolking als geheel vergrijst en daarmee ook de
herstel na 2012
werkzame beroepsbevolking. Daar komt bij dat de
Het Centraal Planbureau (CPB) verwacht dat het begrotings-
arbeidsdeelname van met name vrouwen tussen de 50 en 65
tekort (EMU saldo) in 2013 4,5%, ofwel 28 miljard euro bedraagt.
fors is gestegen. In 1990 lag die nog op 35%, in 2011 op 60%.
De Nederlandse economie trekt na 2012 wel aan, te beginnen
In de landbouw en de visserij is de gemiddelde leeftijd met
met een groei van het bruto binnenlands product (bbp) van
44 jaar het hoogst. Ook leraren, ambtenaren en bestuurders
1,25% in 2013.
zitten met 43 jaar boven het gemiddelde. Het jongst zijn
De economie ontwikkelt zich in 2012 slechter ten opzichte van
werknemers in de horeca: gemiddeld 34 jaar.
doorsnee 36 jaar oud. Vorig jaar was dat opgelopen tot ruim
de raming van afgelopen december. De belangrijkste oorzaak daarvan is gelegen in de ongunstige ontwikkeling van de
Sociale lasten werkgevers toegenomen
economie in het vierde kwartaal van 2011. Daarbij is de
De sociale lasten voor werkgevers zijn in minder dan 10 jaar
gezinsconsumptie teruggelopen. Naast het lage consumenten-
met bijna een derde toegenomen: van 39,6 miljard euro in
vertrouwen is dit waarschijnlijk het gevolg van de verslechterde
2002 naar 52,5 miljard euro in 2010. Dat blijkt uit een
(pensioen-) vermogenspositie en dalende huizenprijzen.
beleidsdoorlichting in opdracht van het ministerie van Sociale
In 2012 is de inflatie 2,25% en neemt de koopkracht af met
Zaken en Werkgelegenheid. De belangrijkste oorzaken van de
1,75%. De werkloosheid loopt in 2013 waarschijnlijk op naar
stijging van de sociale lasten zijn de crisis en de vergrijzing.
6%, ofwel 545.000 personen.
De werkgeverslasten voor de werkloosheidswet (WW) stegen met 79,3%, voor de pensioenen met 40,4% en voor de
Meer vijftigers dan dertigers op werkvloer
Zorgverzekeringswet met 106,5%. Vooral de zorgkosten zitten
Uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS)
de werkgevers dwars. VNO-NCW spreekt van een
blijkt dat de effecten van de vergrijzing steeds meer zichtbaar
‘automatische loonkostenversneller’ en pleit ervoor om de
worden op de werkvloer. Onder de werkende mannen in
zorgbijdrage van werkgevers te bevriezen op het huidige
Nederland zijn er voor het eerst meer vijftigers dan dertigers.
niveau (ruim 10 miljard euro).
Zorg
Dat is 11% van de bevolking van 30 jaar en ouder. In 2030 zal het aantal gebruikers van verpleging en verzorging toegenomen zijn tot 1,6 miljoen.
Zorgkosten bedreigen G20 Kredietbeoordelaar Standard & Poor’s (S&P) waarschuwt dat
E-health kan 1 miljard euro opleveren
de kredietwaardigheid van grote economieën in gevaar komt
De mogelijkheden voor e-health en zelfmanagement worden
als deze landen niets doen om de zorgkosten te drukken.
nog onvoldoende benut. Het onderzoeksbureau APE heeft met
De zorgkosten in met name belangrijke Europese landen als
de Universiteit van Maastricht voor 5 aandoeningen - astma,
Duitsland en Frankrijk en in de Verenigde Staten en Japan
hartfalen, trombose, diabetes en depressie - in kaart gebracht
dreigen de komende jaren te exploderen. De kosten voor de
wat de winst is van online dienstverlening, telezorg en andere
gezondheidszorg zullen in deze landen de snelst groeiende
ICT-toepassingen. Het leidt tot minder sterftes, minder
overheidsuitgaven zijn. In 2050 geeft de gemiddelde G20-
ziekenhuisopnames en geeft patiënten meer regie over hun
economie ruim 11% van het bruto binnenlands product (bbp)
eigen leven. De onderzoekers becijferen in het rapport
uit aan zorg, tegen 6% nu. De Nederlandse zorgkosten liggen
‘E-health en selfmanagement’ dat grootschalige toepassing
fors hoger dan de gemiddelde G20-economie.
1 miljard euro gezondheidswinst kan opleveren. Ook in de geestelijke gezondheidszorg zijn er mogelijkheden
Nederland miljarden meer kwijt aan verpleging en
voor e-health en zelfmanagement. Wetenschappers van de
verzorging
Erasmus Universiteit noemen in het rapport ‘E-health: Face to
Volgens een studie van het Sociaal en Cultureel Planbureau
Facebook’ talloze sites waar ggz-patiënten zelf testen kunnen
(SCP) stijgen de kosten voor verpleging en verzorging van
doen. Van patiënten met een zwaardere problematiek, zoals
ouderen en zieken de komende jaren van 11 miljard euro
eetstoornissen, is het mogelijk het eetpatroon te volgen.
(in 2009) tot bijna 25 miljard euro in 2030. In 2009 maakten
Psychiaters kunnen met die informatie veel sneller tot de kern
1,2 miljoen mensen gebruik van verpleging en verzorging.
van het probleem doordringen.
E-health heeft echter ook een keerzijde: Patiënten kunnen de
zorgverleners te onderhandelen om de kosten van de zorg in
hele dag hun eigen ziektebeeld volgen. Dat is bij bepaalde
de hand te houden. Wanneer onderhandelingen tussen
patiëntengroepen, zoals manisch depressieven, juist helemaal
verzekeraar en het ziekenhuis niet goed lopen, vindt 78% van
niet goed, omdat ze dan nog meer met hun ziekte bezig zijn.
de Nederlanders dat de zorgverzekeraar voet bij stuk moet houden, en mogelijk naar andere ziekenhuizen verwijst, om
Onderhandelingen ziekenhuiszorg verlopen moeizaam
zorgkosten en premies niet verder te laten stijgen.
Zorgverzekeraars onderhandelen momenteel met ziekenhuizen en medische klinieken over de contracten voor
Prestatiebekostiging GGZ in 2013
dit jaar. In 2011 sloten het ministerie van Volksgezondheid,
In 2013 gaat de GGZ over op de prestatiebekostiging.
Welzijn en Sport (VWS), de ziekenhuizen en zorgverzekeraars
De invoering van prestatiebekostiging moet volgens Schippers
een bestuurlijk akkoord over een beheerste
verantwoord en behoedzaam gebeuren.
kostenontwikkeling in de ziekenhuiszorg. In dit akkoord is
Abrupte veranderingen in opbrengsten die alleen een gevolg
afgesproken dat de ziekenhuiskosten tot maximaal 2,5%
zijn van de overstap van budgettering naar prestatie-
mogen stijgen. De inzet van ziekenhuizen en zelfstandige
bekostiging wil ze daarom voorkomen. Om die reden wordt
behandelcentra (ZBC’s) ligt echter veel hoger. Bij volledige
2013 een overgangsjaar waarin voor instellingen het verschil
honorering van de wensen, zouden de kosten voor
van wat zij onder het oude en wat onder het nieuwe systeem
ziekenhuiszorg met 9,4% toenemen. Dit betekent een
bekostigd zouden krijgen, wordt gedempt.
premieverhoging van € 61,- per verzekerde.
Schippers denkt dat met de prestatiebekostiging de
Om niet alleen nu, maar ook in de toekomst, toegankelijke en
administratieve lasten van de instellingen worden gehalveerd,
betaalbare zorg te borgen, wil Zilveren Kruis Achmea
ook al omdat die nu met de 2 verschillende financierings-
vasthouden aan de afspraken in het hoofdlijnenakkoord.
sytemen te maken hebben. Volgens de minister helpt de
Uit een peiling onder 1.100 respondenten blijkt dat een ruime
nieuwe aanpak om goede en doelmatige zorg te bieden
meerderheid van de Nederlanders (63%) van mening is dat
doordat instellingen nu worden gestimuleerd zich te
zorgverzekeraars de meest aangewezen partij zijn om met
onderscheiden, onder meer op kwaliteit.
Experiment vrije prijzen mondzorg Per 1 januari zijn er vrije tarieven voor mondzorg en mogen
Gezondheidsmanagement
tandartsen zelf hun tarieven bepalen. Uit recente declaratiegegevens blijkt dat de tandartstarieven met gemiddeld 9% zijn
Actieplan Gezond Bedrijf
gestegen. Zilveren Kruis houdt vast aan de maximum-
MKB-bedrijven hebben, vanwege hun kleinschaligheid, beperkte
vergoedingen in de aanvullende tandverzekering om de
capaciteit en deskundigheid of financiële belemmeringen, niet
zorgkosten op termijn beheersbaar te houden. Daarnaast wil
altijd de mogelijkheid om de duurzame inzetbaarheid van hun
Zilveren Kruis vermijden dat klanten in de komende jaren
medewerkers te bevorderen. Daarom lanceert minister Kamp
(onnodig) geconfronteerd worden met forse premieverhogingen
(SZW) het actieplan Gezond Bedrijf.
van de tandartsverzekering. Voor kinderen tot 18 jaar, die
Naast de al bestaande verantwoordelijkheid voor goede
onder de dekking van de basisverzekering vallen, heeft
arbeidsomstandigheden, kunnen werkgevers een grotere
Zilveren Kruis de vergoedingen in de basisverzekering medio
bijdrage leveren aan preventie en het bevorderen van een
februari tijdelijk verhoogd. Zo is de kans aanzienlijk kleiner dat
gezonde(re) leefstijl. Het actieplan richt zich op het voorkomen
voor kinderen bijbetaald moet worden.
van uitval van werknemers met chronische aandoeningen, het
Patiëntenvereniging NPCF en Zorgverzekeraars Nederland (ZN)
verhogen van de psychische weerbaarheid van werknemers,
gaan samen een online overzicht publiceren van tandarts-
het bespreekbaar maken van psychische klachten op de
tarieven op Zorgkaart Nederland, de reviewsite voor de zorg.
werkvloer en het bevorderen van een gezonde leefstijl.
Met de Nederlandse Maatschappij tot bevordering der
Verder ondersteunt het werkgevers bij het bereiken van lager
Tandheelkunde (NMT) wordt nog gesproken over een eventuele
opgeleiden. Het is met name deze groep werknemers die
samenwerking. Minister Schippers en de Tweede Kamer
relatief vaker zware werkomstandigheden ervaren, een
volgen de ontwikkelingen rond het experiment op de voet.
slechtere gezondheid hebben en daardoor een groter risico
De minister waarschuwde herhaaldelijk dat ze met deze proef
lopen op uitval.
stopt als de prijzen zonder goede reden sterk blijken te stijgen.
De uitvoering van het actieplan vindt plaats op verschillende
Nederlandse werknemer scoort hoog op inzet
niveau’s: landelijk (agenderen van thema), sectoraal (faciliteren
Nederlandse werknemers scoren binnen Europa het hoogst als
van pilots en ontsluiten van kennis) en individueel bedrijfsniveau
het aankomt op inzet. Dat concludeert onderzoeksbureau
(advisering binnen pilots). Het actieplan loopt tot eind 2014.
Effectory uit onderzoek onder ruim 11.000 werknemers uit 35 landen. De stelling ‘Ik doe graag iets extra’s om bij te
Werkgever wil medewerker aanspreken op ongezonde
dragen aan het succes van mijn organisatie’ wordt door
leefstijl
Nederlandse medewerkers beoordeeld met een 7,8.
Uit onderzoek van Motivaction in opdracht van Zilveren Kruis
Hiermee gaat Nederland aan kop. Denemarken en Zweden
blijkt dat werkgevers vinden dat zij hun medewerkers mogen
staan met een 7,5 op een gedeelde tweede plaats.
aanspreken op een ongezonde leefstijl, als dit hun functioneren
Hekkensluiters vormen de Zuid-Europese landen.
negatief beïnvloed. Bijna de helft van de MKB-bedrijven vindt
Zo beoordelen medewerkers in Italië, Spanje en ook Frankrijk
zelfs dat ontslag als ultimum remedium aan de orde kan zijn.
de stelling met een 6,7. Ook de wil van Nederlandse
Uit het onderzoek blijkt dat ruim 70% van de werkgevers zich
werknemers om zichzelf te verbeteren is groot.
zorgen maakt over de gevolgen van het langer doorwerken
Duitsers scoren op dit punt het laagst, terwijl de Zuid-Europese
van hun werknemers. De ondernemers vrezen lagere
landen ertussenin zitten.
productiviteitscijfers, hoger ziekteverzuim, minder motivatie bij oudere werknemers en daardoor ook lagere omzetcijfers. Inmiddels hebben de meeste ondernemingen in ons land een actief preventiebeleid, waarbij ze medewerkers programma’s aanbieden om ze fit en gemotiveerd te houden. Uit eerdere onderzoeken blijkt dat organisaties die sturen op duurzame inzet van hun werknemers beter scoren op klanttevredenheid en productiviteit én dat het personeel beter bestand is tegen stress.
Ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid
uitkeringen verstrekt. Dat zijn er 3.000 minder dan een jaar eerder. Bijna de helft van de uitkeringen gaat naar mensen die arbeidsongeschikt zijn geworden door een psychische aandoening of een gedragsstoornis. Verder worden er steeds meer uitkeringen aan vrouwen verstrekt. Het aandeel vrouwen
Meer verzuim werknemers in 2011
is gegroeid van 42% in 2000 naar 48% in augustus 2011.
Werknemers in Nederland waren in 2011 meer ziek dan het jaar
Een belangrijke oorzaak hiervoor is de toegenomen
daarvoor. Vooral het verzuim vanwege psychische problemen
arbeidsparticipatie onder vrouwen.
nam toe. Uit een analyse van 365 (voorheen ArboNed), gebaseerd op 1 miljoen werknemers, blijkt dat het gemiddelde
Strengere Ziektewet voor flexwerkers
verzuim in 2011 4,5% was. In 2010 was dit nog 4,3%. Een op de
Met ingang van 2013 krijgen mensen met een flexibel contract
5 verzuimmeldingen was te wijten aan psychische problemen.
nog maar 3 maanden normaal ziektegeld. Daarna vallen ze
In 2010 gold dat voor 17 procent van de verzuimdagen.
terug op bijstandsniveau. Alleen flexwerkers die al langer dan
Een zieke werknemer met psychische klachten bleef gemiddeld
3 jaar werken, krijgen voor elk gewerkt jaar nog 1 maand
147 dagen thuis. Een jaar eerder was dat nog 141 dagen. Het
normaal ziektegeld. Nu krijgen alle werknemers in Nederland
aantal gevallen van burn-out is in 2011 met 11% toegenomen.
bij ziekte nog maximaal 2 jaar een Ziektewetuitkering van 70% van het laatstverdiende loon. De maatregel staat in de
Daling aantal arbeidsongeschiktheidsuitkeringen zwakt af
begroting van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.
De daling van het aantal arbeidsongeschiktheidsuitkeringen
Minister Kamp wil bovendien een nieuwe keuring door het
zwakt af. In januari 2003 werd bijna het aantal van 1 miljoen
UWV invoeren als flexwerkers 1 jaar ziek zijn. Als iemand in
arbeidsongeschiktheidsuitkeringen (993.000) bereikt.
staat wordt geacht passend werk te verrichten tegen een loon
Sindsdien is het aantal uitkeringen vrijwel onafgebroken
dat minder dan 35% onder het oude loon ligt, dan wordt hij of
gedaald, al neemt het tempo van de daling de laatste jaren
zij uit de Ziektewet gezet.
flink af. In augustus 2011 zijn 825.000 arbeidsongeschiktheids-
FNV-bestuurder Leo Hartveld noemt de plannen ‘ziekmakend’,
De Raad wil alleen de direct belanghebbenden inspraak geven
omdat het de tweedeling in de maatschappij zou versterken en
in beslissingen over het verlagen van pensioenen (‘afstempelen’)
langdurig zieke flexwerkers buiten de samenleving zou
of het al dan niet aanpassen van de uitkeringen aan de inflatie
plaatsen. Hartveld wijst er op dat zieke werklozen ook nu al de
(‘indexatie’). De fondsen zouden een Raad van Bestuur en een
verplichting hebben om passend werk te aanvaarden, maar
onafhankelijke Raad van Commissarissen kunnen krijgen, zoals
dat werkgevers terughoudend zijn bij het aannemen van deze
gebruikelijk is bij financiële ondernemingen. Deelnemers en
doelgroep.
pensioengerechtigden kunnen dan in een afzonderlijk orgaan zwaarwegende adviezen geven.
Pensioen en inkomen
Minister Kamp (SZW) wijst de suggestie van de Raad af. Hij bestrijdt dat werkgevers straks geen enkel risico meer lopen en ziet daarom ‘voldoende redenen’ om hen in het
Raad van State: sociale partners horen niet in
bestuur te blijven betrekken. Wel heeft Kamp zijn voorstel zo
pensioenbestuur
aangepast dat werkgevers geen doorslaggevende stem meer
De Raad van State pleit ervoor om sociale partners volledig uit
hebben in het bestuur als er afspraken zijn gemaakt over een
de pensioenfondsbesturen te verwijderen. In het eerder
premieplafond.
gesloten pensioenakkoord is besloten tot een nieuw soort pensioen, waarbij de financiële risico’s volledig verschuiven
Onderzoek naar terugstorten pensioenpremies
naar de werknemers. Als bijvoorbeeld de opbrengsten van de
Bij vijf pensioenfondsen wordt onderzocht in hoeverre
beleggingen tegenvallen, moet de werkgever niet extra
werkgevers in het verleden voordeel hebben gehad van
betalen, maar komt de pijn terecht bij de deelnemers en
terugstorting van premiegelden. Minister Kamp voelde
pensioengerechtigden. ‘In dat licht kan de vraag gesteld
aanvankelijk weinig voor een ingewikkeld onderzoek naar
worden of de rol van de sociale partners niet zou kunnen
het premiebeleid van 30 jaar geleden.
en moeten eindigen bij de totstandkoming van de pensioenregeling,’ aldus de Raad van State.
Na langdurige druk van de Tweede Kamer, die vindt dat het
Wet werken naar vermogen naar de Tweede Kamer
vertrouwen in pensioenfondsen onder druk staat door
Staatssecretaris De Krom (SZW) heeft het wetsvoorstel Wet
kortingen op uitkeringen van gepensioneerden, heeft de
werken naar vermogen (WWNV) ingediend bij de Tweede
minister besloten om via een ‘proefonderzoek’ bij vijf fondsen
Kamer. Deze wet bundelt een aantal sociale regelingen,
uit te zoeken wat boven tafel komt.
waaronder de uitkeringsregeling voor jonggehandicapten (Wajong), de sociale werkvoorziening (WSW) en de bijstand.
Pensioengerechtigden in bestuur pensioenfondsen
Uitgangspunt is dat iedereen die (gedeeltelijk) kan werken,
Op 31 januari heeft de Eerste Kamer het wetsvoorstel van
dat ook moet doen. Alleen zo kan de overheid ook in de
Tweede Kamerleden Koçer Kaya (D66) en Blok (VVD) over
toekomst bescherming blijven bieden aan mensen die echt op
bestuursdeelname van pensioengerechtigden aangenomen.
hulp en ondersteuning zijn aangewezen. Volgens De Krom is
De benoeming van bestuursleden namens pensioen-
ongeveer de helft van de mensen in de bijstand in staat om te
gerechtigden vindt plaats via verkiezingen.
werken. De wet bevat maatregelen die het voor werkgevers
Bij bedrijfstakpensioenfondsen (bpf’en) worden kandidaten
aantrekkelijker moeten maken om mensen met een
voorgedragen door vakbonden en verenigingen van
arbeidshandicap in dienst te nemen. Zo zorgt loondispensatie
pensioengerechtigden. Bij ondernemingspensioenfondsen
er voor dat werkgevers alleen betalen voor wat er
(opf’en) door verenigingen en door individuele pensioen-
daadwerkelijk geproduceerd is. De overheid vult het inkomen
gerechtigden. Werknemers gaan bij bpf’en ten minste
aan tot minimumloon. Met werkgeversorganisatie VNO-NCW
evenveel zetels bezetten als de werkgevers (dit geldt al voor
en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) zijn
opf’en). Kiest een bpf voor bestuursdeelname van pensioen-
afspraken gemaakt over het creëren van 5.000 werkervarings-
gerechtigden, dan bezetten de werknemers en de
plaatsen. De wet treedt volgens planning op 1 januari 2013
pensioengerechtigden samen ten minste evenveel zetels als
in werking.
de werkgevers. Het wetsvoorstel treedt per 1 januari 2013 in werking. Pensioenfondsen hebben vervolgens een jaar de tijd 40386-1204
om hun bestuurssamenstelling aan te passen aan de wet.
