Nieuwsbrief 2013 GROOT HEILIGLAND 47, 2011 EP HAARLEM TELEFOON:

2 2013 ------------

GROOT HEILIGLAND 47, 2011 EP HAARLEM TELEFOON: 023 542 2427

Nieuwsbrief

[email protected]

JAARGANG 3 - NUMMER 2 - MEI 2013

www.historischmuseumhaarlem.nl

Beste lezer, Terwijl onze overburen groot feest vieren omdat hun museum 100 jaar bestaat, hebben wij begin april ons eigen feestje gevierd. Dat deden wij op zaterdag 6 april, toen wij Dr. Laura van der Wijden de 10.000ste bezoeker directeur mochten ontvangen, die sinds de opening van de Heyboer-tentoonstelling, eind november 2012, ons museum bezocht heeft. Nooit eerder ontvingen wij in zo’n korte tijd zoveel bezoekers! En niet alle 10.000 kwamen alleen voor Heyboer, want ook de speelgoedtentoonstelling, die is samengesteld uit de Ruyssenaerscollectie, trekt veel publiek, waaronder veel leerlingen van de basisscholen. Maar de grootste toeloop kwam toch voor het leven en de werken van Anton Heyboer in Haarlem. Dat de landelijke publiciteit in het Museummagazine hierbij goed geholpen heeft, blijkt uit de vele aanvragen die wij ontvingen voor de gratis rondleidingen. Deze zaten binnen één week helemaal vol. Ook de extra rondleidingen, die wij hier direct aan toegevoegd hebben, waren zo vergeven. Onze rondleiders Jane Darnell en Pieter Bal hebben dan ook drukke weken gehad. De Heyboer-tentoonstelling loopt t/m 21 mei, en de laatste twee activiteiten die nog gepland staan zijn de kinderworkshop ‘Heyboer-kippen schilderen’ op woensdagmiddag 8 mei, en de vierde en laatste lezing van Lotti Heyboer (Voûte) over het systeem van Anton op zaterdagmiddag 11 mei.

Om optimaal te profiteren van de grote toeloop naar ons museum, hebben we besloten om onze openingstijden hierop aan te passen, en zijn we sinds 1 april elke dag een uur eerder open. Dat dit voor onze gastvrouwen en gastheren een omschakeling was en zij hun agenda’s hierop moesten aanpassen zal duidelijk zijn, maar we zijn er met z’n allen van overtuigd dat de beslissing om de openingstijden te verruimen goed is voor het museum. En vanaf de eerste dag wordt het ook door onze bezoekers zeer gewaardeerd.

Samen met studenten van de Reinwardt Academie wordt op dit moment hard gewerkt aan de tentoonstelling Van heks tot hacker over criminaliteit en justitie in Haarlem van 1500 tot nu. Voor deze tentoonstelling wordt weer intensief samengewerkt met partijen uit de stad, waaronder de rechtbank, politie, ex-gedetineerden, het ABC Architectuur Centrum en de Historische Vereniging Haerlem. In onze museumwinkel zullen straks zelfs artikelen te koop zijn die door gedetineerden zijn gemaakt. Meer over de tentoonstelling leest u op pagina 4 van deze Nieuwsbrief.

De succesvolle speelgoedtentoonstelling wordt vernieuwd en tot eind september verlengd, maar nu in de grote bovenzaal. De collectie Ruyssenaers is zo groot, dat met gemak een hele nieuwe opstelling in het museum mogelijk is. Met deze nieuwe selectie bieden wij de bezoekers een hernieuwde kennismaking met de collectie Ruyssenaers.

In oktober krijgt – net als in 2012 – het Leger des Heils weer de ruimte om het creatieve werk van hun cliënten aan het publiek te tonen. En de laatste twee maanden van 2013 wordt ruimte gemaakt voor de Kunstlijn. Het werk van twee kunstenaars, die door gastcurator Tanya Rumpff zijn uitgenodigd, is zo bijzonder dat het zonde zou zijn om hier alleen een weekend van te kunnen genieten.

Frans Hals-activiteiten voor kinderen •In het kader van het Frans Hals-jaar kunnen kinderen samen met hun ouders vanaf 14 mei tijdens de dagelijkse openingstijden een spannende speurtocht maken door ons museum. Zo kom je leuke feiten te weten over Frans Hals en zijn leven in Haarlem. •Op 25 mei en 29 juni wordt onze ‘Studio 47’ weer een echt schildersatelier voor kinderen van 6 tot 12 jaar. Eerst worden interessante weetjes over Frans Hals verteld, en over de spannende tijd waarin hij leefde: de Gouden Eeuw. Daarna gaan de kinderen zelf aan de slag: ze mogen een écht Frans Hals-kunstwerk maken!

Historisch Museum Haarlem - Nieuwsbrief, mei 2013

VRIJWILLIGERSBIJEENKOMST 9 APRIL 2013

‘Naar een volwassen museum’ Op 9 april waren de vrijwilligers van het museum uitgenodigd voor de periodieke informatiebijeenkomst. De vergaderzaal liep vol, de stemming was geanimeerd en de koffie was mét taart vanwege de 10.000ste bezoeker aan de Heyboer- en de Ruyssenaerstentoonstellingen. Directeur Laura van der Wijden praatte, bijgestaan door Pina Cardia en Michel van Ewijk, de vrijwilligers bij over de volgende onderwerpen. -------------------------------------------------------------------Heyboer-tentoonstelling De tentoonstelling is een groot succes, vooral ook dankzij de enorme inzet van alle betrokken medewerkers! Natuurlijk heeft de landelijke publiciteit in onder meer het Museummagazine hierbij geholpen, maar de grootste dank gaat uit naar Pina Cardia en haar team voor de samenstelling van de tentoonstelling. En daarnaast natuurlijk ook naar de technische ploeg voor de inrichting, naar de rondleiders, de activiteitencommissie voor de organisatie van de lezingen en workshops voor kinderen, de beheerders die de talloze telefoontjes en e-mails afhandelden, en tenslotte naar de gastvrouwen en gastheren aan de balie: zij weten nu hoe leuk het werk aan de balie kan zijn als de rijen tot aan de straat staan, en veel bezoekers ook nog een mooi boek over Heyboer willen aanschaffen.

------------------------------------------------------------Nieuwe en verruimde openingstijden maandag (april t/m september) 12:00 - 17:00 uur dinsdag t/m zaterdag (hele jaar) 11:00 - 17:00 uur zondag (hele jaar) 12:00 - 17:00 uur 24 en 31 december 12:00 - 15:00 uur Gesloten e e e 1 Paasdag, 1 Pinksterdag, 1 Kerstdag en 1 januari

Verruiming openingstijden In de loop van vorig jaar zag het museum al een stijging van de bezoekersaantallen. Natuurlijk speelde de publiciteit rond het voortbestaan van het museum daarbij een rol. Maar het zijn vooral

2

de tentoonstellingen zélf die het publiek moeten trekken. Er wordt de komende tijd dan ook nog meer aandacht besteed aan het aantrekkelijker en toegankelijker maken van de tentoonstellingen en het museum. In dat kader past ook de verruiming van de openingstijden, die onlangs is ingevoerd. Van een volwassen museum mag je verwachten dat het niet pas ná de lunch is geopend! Dit legt wel extra druk op de interne organisatie, maar er wordt op gerekend dat een ieder er weer snel aan went.

Laura voor haar gehoor van vrijwilligers.

Nieuwe baliemap Laura heette de nieuwe vrijwilligers even speciaal welkom, en meldde dat er een nieuwe baliemap komt met een ‘smoelenpagina’ van de beheerders, zodat het voor de collega’s achter de balie duidelijk is wie tijdens hun dienst de beheerder van de dag is. (In deze Nieuwsbrief ziet u op pagina’s 7 en 8 de foto’s al. Red.) Het uitwerken van deze baliemap is een van de projecten van Billie van der Linden, stagiaire van de Reinwardt Academie. Zij roept iedereen op om vooral op het concept te reageren, zodat zij een map kan maken waar we allemaal écht iets aan hebben! Balietraining De data voor de training van de baliemedewerkers, met speciale aandacht voor klantgericht werken, kunnen nu spoedig worden vastgesteld. De cursus is buiten de deur en voor een lunch wordt gezorgd. De Vrijwilligerscoördinator komt binnenkort met vier verschillende data, waaruit ieder een keuze kan maken. We verwachten dat het voor alle deelnemers een leerzame en vooral ook gezellige trainingsdag zal worden. Nieuwe tentoonstelling: Van heks tot hacker Pina Cardia gaf interessante voorinformatie over de nieuwe tentoonstelling, waaraan nu door de medewerkers van het museum, samen met studenten »


van de Reinwardt Academie, hard wordt gewerkt. (Meer hierover vindt u op onze website en op pagina 4 van deze Nieuwsbrief. Red.)

3

Museumweekend met workshop en tekenwedstrijd voor kinderen

Verlengd: Speelgoed verzameld Ook de Ruyssenaers-speelgoedtentoonstelling is een succes, en wordt verlengd tot eind september van dit jaar. Er is veel belangstelling van scholen voor deze tentoonstelling. De collectie is zo veelomvattend dat er heel goed een nieuwe tentoonstelling van gemaakt kan worden. Tijdens de opbouw van de tentoonstelling Van heks tot hacker blijft het speelgoed op de huidige plaats staan. Daarna zal het naar de grote zaal verhuizen. Andere exposities In oktober krijgt het Leger des Heils weer ruimte om een kunstexpositie van cliënten te tonen. En tijdens de Haarlemse Kunstlijn aan het einde van dit jaar zal de grote zaal voor 2 maanden worden ingericht door gastcurator Tanya Rumpff. Stadsmuseum Afgelopen maand is de Haarlemse Raadscommissie Ontwikkeling op bezoek geweest. De raadsleden kregen een presentatie van de nieuwe museumplannen, en waren unaniem zeer enthousiast. Laura stelt: ’We zullen er zelf flink aan moeten blijven trekken, maar voorlopig ziet de toekomst er positief uit. Ondertussen willen wij al heel graag de eerste, zichtbare, stappen richting het nieuwe Stadsmuseum zetten en zijn we druk bezig met het uitwerken van de plannen om de entree en de toekomstige “huiskamer” vorm te geven.’ Vriendenpas De nieuwe vriendenpas werd getoond. Deze bevat de voor de baliemedewerkers belangrijke informatie over de houder, en wordt bij de kassa gescand. Tenslotte bedankt Laura van der Wijden alle vrijwilligers hartelijk voor hun inzet, en roept hen op om ook de komende tijd weer voluit te gaan voor ‘hun’ Historisch Museum Haarlem. Bert de Jong --------------------------------------------------------

Like ons museum op Facebook! Niet iedereen weet dat we op Facebook staan, en dat we daar graag héél veel Likes krijgen. Hiernaast ziet u een printje van onze pagina. U vindt ‘m onder de facebookbutton op onze website. Ophalen en klikken in hokje ‘Vind ik leuk’! ----------------------------------------------------------------

De jonge Antoontjes en Antonia’s aan de slag.

Het Historisch Museum Haarlem heeft ook dit jaar weer meegedaan aan het Museumweekend dat plaatsvond op zaterdag 6 en zondag 7 mei. Er is op zaterdag in het museum een workshop voor kinderen georganiseerd, waar zij konden ‘leren schildederen als Anton Heyboer’. De kinderen mochten twee schilderijen maken. Op het eerste schilderij moesten zij een object zo echt mogelijk naschilderen. Op het tweede werkstuk mochten ze vrij schilderen wat in hun eigen fantasie opkwam. Zo leerden zij het verschil tussen figuratief en expressief schilderen. Na de creatieve prestatie was er een kop chocolademelk en wat lekkers. Met maar liefst zestien deelnemers mag deze workshop een succes worden genoemd. Ook had het museum ter gelegenheid van het Museumweekend kinderen uitgenodigd om thuis een tekening te maken van hun ‘Droommuseum’, en deze in het museum te laten zien. Uit de inzendingen zijn drie winnaars gekozen. Hun tekeningen kunnen nog tot het einde van deze maand in het museum en op onze webiste en facebookpagina worden bewonderd. --------------------------------------------------------------------


NIEUWE TENTOONSTELLING

Van heks tot hacker Op 21 mei sluiten de deuren van de succesvolle tentoonstelling over de Haarlemse jaren van Anton Heyboer. Op dit moment wordt al druk gewerkt aan de nieuwe tentoonstelling Van heks tot hacker, die 6 juni wordt geopend. Deze tentoonstelling vertelt een verhaal over criminaliteit en justitie in Haarlem van 1500 tot vandaag. In de historie van de stad Haarlem, met de eigen rechtbank en de Koepelgevangenis uit 1901, zijn er veel boeiende voorbeelden om dit verhaal te illustreren.

4

Aandacht wordt ook besteed aan moderne misdaden, zoals cybercrime door hackers en andere computercriminelen. Verder komen levensgeschiedenissen aan bod van al of niet terecht van criminele activiteiten beschuldigde Haarlemmers, zoals bijvoorbeeld Kenau Simonsdochter Hasselaer en de ‘drugs-barones’ La Bella Bettien. Het onderwerp leent zich natuurlijk ook goed voor een educatief programma voor scholieren, en voor een ‘criminele’ stadswandeling. Ook daar wordt enthousiast aan gewerkt.

---------------------------------------------------------------e tentoonstelling laat de verschillen zien tussen misdaad, rechtspraak en straf van vroeger en nu. In het verleden werden heel andere daden als misdaad gezien dan tegenwoordig. Een vrouw kon zomaar worden beschuldigd van hekserij, omdat de mannen in haar familie wel erg jong stierven. Landlopers en bedelaars konden zonder vorm van proces worden opgepakt. En de straffen die werden opgelegd waren wel wat anders dan wij nu meemaken. Doodstraf door ophanging of onthoofding kwam nog vaak voor. Haarlem had in de 16e eeuw bijvoorbeeld het alleenrecht op een eigen beul, die bekend stond als zeer wreed en in heel Holland werd ‘uitgeleend’. Op de Grote Markt stond voor het stadhuis tegen de muur van de burgemeesterskamer het schavot waar misdadigers publiekelijk werden onthoofd of opgehangen. Daarna werden zij ‘verplaatst’ naar het Galgenveld buiten de stadsmuren, ter afschrikking van bezoekers aan de stad. In onze tijd worden misdadigers, in ons land, niet meer in het openbaar terechtgesteld, zij krijgen nu een werkstraf, boete of enkelband, of worden in het cachot geworpen. In de tentoonstelling is een ‘echte’ gevangeniscel nagebouwd. Ook zien wij de zware voorganger van de huidige enkelband: het voetblok. (afbeelding)

‘Adviesbureau Halleluja’, met van links naar rechts: Amanda Wolters, Tessa Visser, Lucia de Goede en Hanneke Kramer.

oor het maken van deze tentoonstelling heeft het museum assistentie gezocht bij de Reinwardt Academie in Amsterdam, een bekende HBO-opleiding tot all round ergoedprofessional. Enkele ondernemende derdejaars studenten, die zich bundelden als ‘Adviesbureau Halleluja’, kregen de opdracht. Zij hebben een zeer gedegen plan gemaakt, waarmee het museum heel blij is. In nauwe samenwerking tussen de studenten en medewerkers van het museum, waaronder Jasper Heusdens en Pina Cardia, wordt nu de laatste hand gelegd aan de uitvoering van dit plan. Bertil Arends

COLOFON NIEUWSBRIEF HISTORISCH MUSEUM HAARLEM Deze Nieuwsbrief is een uitgave van het Historisch Museum Haarlem, en wordt vier keer per jaar gestuurd aan de Vrienden van het museum, vrijwilligers en andere relaties. REDACTIE Bertil Arends (eindredactie/vormgeving), Chris Dessing, Bert de Jong, Mariska Krikken, Janneke Tump PRODUCTIE Joost van Aalst TIPS & SUGGESTIES: [email protected]


WERKGROEP IN DE SCHIJNWERPER

Ons nieuwe Beheerdersteam Sinds het vertrek van museumbeheerder Carmen Hugan, begin augustus van het afgelopen jaar, is het beheer overgenomen door een team van vier vrijwilligers, voor elk van de vier werkdagen een ander. Veel museummedewerkers zullen tijdens hun diensten al kennis met hen hebben gemaakt. Chris Dessing stelt ze hieronder in korte interviews wat uitgebreider aan u voor. Voor de goede orde volgen we de loop van de weekdagen waarin ze hun diensten doen. DINSDAG

Marlene Thöne In het gesprek met Marlene Thöne is de eerste vraag: ’Hoe Haarlems ben je?’ Welnu, niet van origine. Ze is in 1954 geboren als oudste van vier kinderen in Delft, de stad die haar nog steeds na aan het hart ligt, waar ze ook haar jeugdjaren beleefde, op de nonnenschool zat en HAVO-eindexamen deed. Na haar huwelijk in 1979 verliet ze Delft, en doordat haar echtgenoot bij een bank werkte, waarvoor hij nog al eens werd overgeplaatst, woonde ze in diverse plaatsen in ons land.

Marlene werkte zelf in de reisbranche, aanvankelijk aan de balie van een reisbureau, daarna ging zij reisgroepen begeleiden op excursies door ons land, als gecertificeerde gids. Een officiële opleiding Toerisme was er in die tijd nog niet, je leerde het vak in de praktijk. Later ging ze werken bij Holland International, ook op verschillende kantoren in ons land. In 1990 kwam ze in Haarlem te wonen nadat haar, uit Haarlem afkomstige, echtgenoot een wat minder mobiele baan bij de gemeente Den Haag kreeg. Zelf ging ze werken bij de Holland International-balie op Schiphol, die in 2011 mét het personeel verkocht werd aan een schim-

5

mige BV, die binnen een jaar failliet ging en het personeel zonder een cent achterliet. Marlene, na 30 jaar trouwe dienst werkeloos geworden, zat niet bij de pakken neer en ging als vrijwilliger bij ons museum werken. Haar jarenlange bureau- en organisatie-ervaring komen hier nu goed van pas.

Inmiddels is ze natuurlijk goed bekend met de stad, mede door haar huwelijk met een zeer Haarlemse echtgenoot uit veel generaties Doopsgezinde familie. Alleen met het soms wat moeilijk toegankelijke karakter van haar stadgenoten heeft ze nog wel ‘ns moeite. Maar ze is met veel plezier beheerder voor één dag in de week in ons museum. WOENSDAG

Lianne Schipper Op de woensdagen is Lianne Schipper beheerder van ons museum, en als waarnemend conservator tevens belast met het collectiebeheer. Ook aan haar eerst de vraag: ‘Hoe Haarlems ben je?’ Van oorsprong is Lianne geen Haarlemse, maar geboren in Zeist en getogen in Enschede, als dochter in een gezin van twee kinderen. Ze bewaart goede herinneringen aan haar jeugdjaren in de Twentse hoofdstad, waar oude fabrieksgebouwen en arbeiderswijken nog herinneren aan het roemrijke textielverleden. Na de middelbare school ging ze kunstgeschiedenis studeren in Nijmegen, waar ze als bestuurslid van de studievereniging ook intensief van de gezelligheid van het studentenleven genoot. In 2007 haalde ze haar masterstitel met een afstudeerproject over expressionistische kunst, met als onderwerp de antroposofische Rudolf Steinerkliniek van architect Jan Buijs. Ze werkte daarna nog mee aan een publicatie over een kloosterzuster uit Drachten die iconen schilderde.

Uiteindelijk kwam ze in Haarlem terecht, als collectiebeheerder bij een kunstverhuurbedrijf dat zich speciaal richt op het bedrijfsleven, een goede»


kennismaking met vooral de moderne kunst, en ook met het bedrijfsleven. Ze ging in Haarlem wonen en leerde onze stad goed kennen, en is al sinds enige tijd woonachtig aan de Kinderhuisvest, ‘een heel mooie plek’, vindt ze.

Maar ze wilde toch de meer museale kant van de kunstwereld leren kennen en zo kwam ze, op zoek naar een nieuwe baan, voorlopig bij ons terecht. Behalve beheerder voor één dag is ze ook waarnemend conservator en belast met het collectiebeheer, een boeiende taak met die uitgebreide verzameling objecten in onze beide depots. Het werk in het museum doet ze met veel plezier, ze leert het museumbedrijf op die manier goed kennen. We hopen nog lang van Lianne’s toegewijde inzet te mogen genieten. DONDERDAG

6

vriend van Stichting Buitenplaatsen en nog enkele aanverwante clubs. Daarnaast is hij museumliefhebber, vooral van het Zuiderzeemuseum, waar hij ook vrijwilliger is, en dit voorjaar gaat optreden als dorpsomroeper van Zoutkamp! En niet te vergeten: sinds 1979 is hij zeer actief betrokken bij Museum Cruquius, waar hij onder meer heeft meegewerkt aan het weer in bedrijf stellen van de imposante pompinstallatie. Met zijn eigen bouwbedrijf verzorgde hij daar ook jarenlang het onderhoudswerk.

Toen zijn laatste werkgever, een Amsterdams bouwbedrijf gespecialiseerd in restauratiewerk, failliet ging, ging hij op zoek naar een klus in de museumwereld. Hij kende het Historisch Museum Haarlem al en zag op internet dat ze daar een beheerder zochten. Een kolfje naar zijn hand: hij vindt het een mooie opgave om samen met onze vrijwilligers aan de toekomst van ons museum te werken. VRIJDAG

Wil Rosenhart Sinds enkele weken is Wil Rosenhart dagbeheerder voor de donderdag. Met Wil hebben we een volbloed Haarlemmer in huis, hij is er geboren–in 1950 - en getogen, als middelste in een gezin van zeven kinderen. Hij komt uit een echte Haarlemse familie: opa en vader waren actief in een eigen bouwbedrijf (opa bouwde o.a. het huis Uyttenbosch) en als vanzelf kwam Wil ook in de bouwwereld terecht, aanvankelijk bij het familiebedrijf, maar later daarbuiten. Na HTS en avondstudies bouwde hij zijn kennis nog verder uit via cursussen Erkend Aannemer, Makelaardij en Binnenhuisarchitectuur. Daardoor ontwikkelde hij tevens een grote belangstelling voor kunst en cultuur.

Wil is ’helemaal lyrisch’ van al die prachtige oude panden in onze stad, waar hij steeds weer nieuwe ontdekkingen doet. Hij is lid van Vereniging Hendrick de Keyser, die historische huizen beheert, en

Fenna Cannegieter Op de vrijdag tenslotte, zit Fenna Cannegieter in de beheerderskamer, al zal ze die functie gaan overdragen aan vrijwilliger Frank Kiesel (zie het interview op de volgende pagina). Hoe Haarlems is Fenna? Helemaal niet: zij voelt zich Brabantse, met familiewortels in Breda, waar haar overgrootvader predikant was, haar grootvader huisarts en vader ingenieur. Maar geboren in Delft - in 1968 - is ze na vele verhuizingen vanwege haar vaders werk, tenslotte in Haarlem beland. Want voor een baan bij de immigratiedienst op Schiphol moest ze in de buurt gaan wonen. Op zoek naar een goede plek kwam ze op een terras op onze Grote Markt tot het besef dat Haarlem haar stad zou worden: ‘het leek er zo op Breda!’ Fenna woont hier nu al zo’n acht jaar, en is er zéér gelukkig: zonder partner, maar met poes. Na de HAVO heeft ze verschillende banen gehad »


in de sfeer van het Ministerie van Justitie. Begonnen als gevangenen-bewaarder heeft ze daarna diverse functies gehad, veelal met daaraan verbonden cursussen en trainingen. In 2008 stopte ze met vaste banen en ontwikkelde zij zich tot interimmanager met speciale interesse in professionele begeleiding van scholen. Daarom is ze ook onlangs gestart met de PABO, om het onderwijsveld goed te leren kennen.

Via de Vrijwilligerscentrale kwam ze bij ons museum terecht. Ze doet het werk met veel plezier, ook omdat ze zo een bijdrage kan leveren aan de Haarlemse culturele sector. Daarnaast is Fenna actief in, en oprichter van, het Netwerk 45+, voor werkzoekenden van middelbare leeftijd. Ook zit ze in de plaatselijke politiek, als bestuurslid van D66.

We zullen Fenna’s enthousiaste inzet zeker missen en verwelkomen bij deze alvast haar opvolger, Frank Kiesel (zie hierna), die zich bij ons snel thuis zal voelen - hij is namelijk in het museum geboren toen in dit gebouw nog het St. Elisabeth Gasthuis was gevestigd! ------------------------------------------------------------------

7

uit Oost-Duitsland, en er zit ook nog een Nederlandse barones in de familie! Na de HaemstedeMAVO in Heemstede had hij het al gauw gezien in de Bollenstreek en verliet hij het ouderlijk huis - zijn moeder was toen hij zestien was overleden. Zo kwam hij in Haarlem terecht, waar hij in de jaren negentig een huisje kon kopen in de Vijfhoek. Hij had het meteen te pakken van onze goede stad en is er nooit meer weggegaan. Zelfs wist hij zijn latere partner Frank Casteleijn over te halen om er vanuit Amsterdam te komen wonen. We kunnen dus wel zeggen dat we hier met een echte Haarlemmer te maken hebben.

Eenmaal op eigen vleugels heeft Frank op allerlei manieren zijn werkzame leven opgebouwd. Begonnen als stoelenjongen op het Zandvoortse strand – ‘wat een leuke tijd!’ - was hij een aantal jaren nachtportier in een hotel in Amsterdam-Zuid. Daarna werkte hij bij Big Balloon, een VNU-dochter, uitgever van het jeugdblad ‘Sjors en Sjimmy’, waar hij redactioneel werk deed en het complete archief digitaliseerde. Tenslotte kwam hij terecht bij de Verenigde Spaarbank, die later in ABN-AMRO opging. Hier werd hij opgeleid tot Host, een klantgerichte aanspreek-en begeleidingsfunctie. Na zo’n twaalf jaar werd hij daar ‘boventallig’: de crisisjaren waren aangebroken, en hij belandde in de WW. Hij ging niet ‘achter de geraniums’ maar kwam via

Frank Kiesel Frank Kiesel is inmiddels al in functie als beheerder voor de vrijdag. Hij heeft sinds kort het stokje van Fenna Cannegieter overgenomen. Daarom dus nu van hem een korte schets. U zult hem op vrijdag regelmatig tegenkomen, en op maandag is hij met Frank Casteleijn vast ingedeeld voor baliediensten.

Frank is, zoals hierboven al vermeld, eigenlijk in het museum geboren, en wel in de barre winter van 1963, als enig kind van ouders die vanuit het drukke Amsterdam naar het wat rustiger Hillegom waren verhuisd. Zijn familie stamt oorspronkelijk

de Vrijwilligerscentrale bij de Stadskweektuin ‘Huis ter Kleef’ terecht waar hij onder meer workshops voor kinderen begeleidt. En nu is hij ook actief in ons museum, waar hij vanuit zijn ervaring als host een bijdrage wil leveren aan de goede gang van zaken en waar hij de museumwereld beter wil leren kennen. Want Frank is zeer geïnteresseerd in kunst en cultuur. Op zijn reizen naar allerlei landen zoekt hij - behalve de zon - ook altijd naar de historische achtergronden van die landen. ‘Geen vakantie zonder musea’ is zijn motto. Zo bezocht hij onder meer Malta, Pompei en Cyprus. En vooral Spanje, met het Moorse verleden, heeft zijn grote belangstelling. Hij wil er samen met zijn partner ooit nog eens gaan wonen, maar dan zal hij zeker Haarlem niet voor goed de rug toe keren. Ook de Nederlandse, en vooral Haarlemse, historie heeft z’n volle belangstelling. Zo komt hij graag in het Teylersmuseum, waar hij steeds weer boeiende nieuwe dingen ontdekt. Zoals al gezegd, Frank voelt zich in Haarlem en in ons Historisch Museum dan ook helemaal thuis! Chris Dessing


LEZING ‘HEYBOERBRUID’ LOTTI

Het leven van Anton Heyboer in Haarlem Sinds de opening van de succesvolle Heyboer-tentoonsteling zijn er in het museum diverse begeleidende activiteiten georganiseerd. De lezing van Lotti Voûte (foto hiernaast), één van de bruiden uit Den Ilp, is zelfs zo populair dat zij op 11 mei voor de 4e keer haar verhaal mag vertellen over de Haarlemse jaren van Anton Heyboer. Omdat Anton nooit echt spraakzaam was over de periode die hij in Haarlem woonde, wist Lotti tot voor kort weinig af van zijn avonturen. Anton hield veel van vertellen, maar hij sprak liever over zijn vriendschap met Harry Mulisch en Godfried Bomans, dan over de tijd die hij in Haarlem moest onderduiken voor de Duitsers, of over zijn mislukte huwelijken. Wel vertelde hij vaak anekdotes over het vissen naar paling bij IJmuiden in de zomer van 1952. Anton hield ontzettend veel van het zeemansleven, en het feit dat hij weinig tot geen vis ving, maakte hem niet uit. Toch schetst Lotti een mooi en compleet beeld van de belangrijkste gebeurtenissen die Anton als kunstenaar hebben gevormd. Zij illustreert haar verhaal met een powerpoint-presentatie van zijn kunstwerken uit de jaren veertig en vijftig. Eenvoudig leven Tijdens de Tweede Wereldoorlog moest Anton enige tijd onderduiken in Haarlem. Om te overleven maakte hij samen met zijn vader noodkacheltjes. Anton wilde toen al het liefst kunstenaar worden, omdat hij hield van de eenvoud van dit beroep: je maakt iets, je verkoopt het en je hebt te eten. Zijn eerste opdrachten waren tekstbordjes voor Haarlemse winkeliers waarmee zij hun waren aanprezen. Na de bevrijding blijft Anton naar een ongecompliceerd leven verlangen en neemt hij het impulsieve besluit om met een bijl in zijn tas naar Drenthe te reizen. Hij wil ergens in een bos een hut bouwen,

8

maar komt uiteindelijk terecht in het Drents dorpje Borger waar hij enige tijd blijft wonen. Zijn brood verdient hij in deze periode met het maken van tekeningen voor boeren in de omgeving. Toch blijft hij naar een vrij en ongecompliceerd leven verlangen en samen met zijn vriend, de kunstenaar Jan Kagie, neemt hij de trein naar Parijs. Vervolgens lopen zij Frankrijk door tot aan de Pyreneeën. Ontstaan van zijn ‘systeem’ Als Anton aan het einde van de jaren veertig terugkeert naar Haarlem, streeft hij er nog steeds naar om van zijn kunst te leven. Zijn eerste expositie krijgt echter vernietigende kritieken, en hij leeft in erbarmelijke omstandigheden op zolder bij de schilder Nol van Gilst. Bovendien krijgt hij ernstige psychische problemen waarvoor hij in 1951 opgenomen moet worden in het psychiatrisch ziekenhuis in Santpoort. Dit zou een belangrijk omslagpunt in zijn leven betekenen, want in het ziekenhuis besluit hij om een structuur te bedenken die hem houvast moet geven in zijn leven. In zijn kunst zou dit ‘systeem’ een blijvende rol van betekenis spelen. Alle onderdelen van zijn werken: de figuren, kleuren en cijfers hebben vanaf dat moment voor hem een bepaalde symboliek. Lotti legt deze symboliek aan haar toehoorders op begrijpelijke wijze uit. Volgens haar was het maken van kunst een manier waarop Anton Heyboer zichzelf bestaansrecht kon geven. Iedere dag begon hij weer opnieuw als mens. Pas als hij kunst had geschapen had hij het gevoel dat hij bestond.

Vergeetachtig? Het is natuurlijk de vraag waarom Anton Heyboer zo weinig over deze periode aan zijn vrouwen losliet. Lotti verklaart dit pas sinds kort goed te begrijpen. Zij denkt dat hij niet trots was op deze periode. De Haarlemse jaren waren immers niet bepaald succesvol geweest: Anton moest enige tijd worden opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis, twee van z’n huwelijken mislukten en hij werd uit het Paradijsje gezet vanwege vermeende diefstal… …waarschijnlijk wilde hij dit alles gewoon ver achter zich laten en vergeten.

De belangrijkste voorwaarde waaraan Anton moest voldoen voordat hij het psychiatrisch ziekenhuis definitief mocht verlaten, was het vinden van een geschikte woonruimte. Tijdens zijn zoektocht komt hij toevallig Godfried Bomans tegen. Deze biedt hem »


een woonruimte aan in de buitensociëteit van Teisterbant, het Paradijsje. Dit was het begin van een heel bijzondere vriendschap tussen de twee kunstenaars Anton en Godfried. De omslag Het grote succes van Anton bleef nog enige tijd uit. Het omslagpunt kwam pas in 1957. Alle kunstwerken die hij in het Stedelijk Museum in Amsterdam mocht exposeren, werden verkocht en voor het eerst ervoer Anton hoe het voelde om een succesvol kunstenaar te zijn. Samen met zijn vrouw Erna en dochtertje Marcelle besluit hij om eind 1957 naar Spanje te varen. Verder dan Amsterdam gaat de reis uiteindelijk niet, want de motor van de boot gaat stuk en het leven in de grote stad bevalt hem goed. Aan het huwelijk met Erna komt hier een einde en Anton blijft achter in Amsterdam. Hiermee sluit hij definitief zijn Haarlemse jaren af. Janneke Tump -------------------------------------------------------------------

10.000ste bezoeker Op zaterdag 6 april kon het Historisch Museum Haarlem de 10.000ste bezoeker verwelkomen van de Heyboer-tentoonstelling die toen net vier maanden onderweg was. Nooit eerder kwamen er in zo’n korte tijd zoveel bezoekers. In het hele jaar 2012 waren dat er 13.365.

9

voorjaarsbloemen. Marijke van Pagée komt uit Hoogeveen maar kent Haarlem goed, mede omdat haar zus hier woont. Zij kwam speciaal voor de tentoonstelling van Heyboer, van wie zij al wat werk kende. Van tentoonstellingscurator Pina Cardia kregen de zussen een privérondleiding, die zeer werd gewaardeerd. Hun reactie: ‘Wij hadden geen idee dat zijn vroege werk al zo mooi was. Maar wisten ook niet dat hij zulke moeilijke jaren in Haarlem heeft gehad. Al met al heel erg boeiend! En heel erg bedankt, natuurlijk.’ HBA ---------------------------------------------------------------------------

Historisch Museum staat nu op de Haarlemse toeristenroute Eindelijk is ’t zover: de gemeente heeft het Historisch Museum op de toeristenroute in de stad gezet. Wij hangen sinds kort aan de palen met verwijsbordjes naar de musea in Haarlem. Pina Cardia (l) en Laura van der Wijden (r) wandelden op een zonnige dag naar de wegwijzer op de hoek van het Groot Heiligland en de Gasthuisvest, en zagen dat wij er keurig bijhangen, wel ónder het Frans Hals Museum (alfabetisch?) en met een kleine ‘m’… Maar niettemin: op naar de volgende 10.000 bezoekers! Pina is extra blij, zij kan de paal vanuit haar huis haast aanraken. HBA OPROEP

Ontvang de Nieuwsbrief per e-mail!

10.000ste bezoeker Marijke van Pagée, met haar zuster Francisca en Laura van der Wijden.

De eer viel te beurt aan mevrouw Marijke van Pagée, die zich met haar zuster Francisca van Pagée ’s ochtends om even over twaalf aan de receptiebalie meldde. Zij werden ontvangen met koffie en koekjes door onze directeur Laura van der Wijden die een fraaie mand met Heyboerartikelen overhandigde, met daarbij een jaar lang gratis entree voor ons museum, en een mooie bos

De meeste ontvangers van onze Nieuwsbrief krijgen deze in hun e-mailbox. Maar nog niet iedereen. Zij ontvangen de Nieuwsbrief nog per post. Dat is duur en ook niet zo milieuvriendelijk. Daarom deze oproep: geef ons uw e-mailadres door en u ontvangt de Nieuwsbrief in het vervolg als een e-mail met bijlage. En zo kunt u ook de uitnodigingen voor lezingen en andere activiteiten direct in uw mailbox ontvangen. Mail : ‘Dit is mijn e-mailadres voor toezending Nieuwsbrief’ naar: [email protected] Veel dank!


‘VERBORGEN VERHALEN’ Bij veel objecten in de permanente opstelling van ons museum is slechts plaats voor een korte toelichting. Toch schuilen er vaak interessante ‘VERBORGEN VERHALEN’ achter, die de moeite waarde zijn om te vertellen. Bij het verschijnen van een nieuwe Nieuwsbrief vragen wij telkens aan dr. Janneke Tump, historica, om bij een object in ons museum zo’n verhaal te vinden. Hierbij haar keuzevoor deze keer.

…………………………………………

10

A.G. van der Steur (1865-1945). Samen met zijn vader heeft hij talrijke sporen in het straatbeeld van Haarlem en Bloemendaal achtergelaten. Johan ontwierp meerdere woningen in Bloemendaal, onder andere voor het villapark ‘Duin en Daal’. Daarnaast was hij verantwoordelijk voor de Haarlemse Stadsschouwburg en het Vredespaleis in Den Haag. Vader Adrianus van der Steur is vooral bekend geworden als architect van diverse herenhuizen in Haarlem, de Remonstrantse kerk aan de Wilhelminastraat en de nieuwbouw van Teylers museum. Ook de drie zonen van Johan verdienden hun sporen in de architectuur en civiele techniek. Neo-Renaissance Johan A.G. van der Steur is bekend geworden als een belangrijk representant van de Neo-Renaissancestijl. Deze bouwstijl greep terug op elementen uit met name de Hollandse Renaissancebouwkunst van het begin van de zeventiende eeuw, zoals trapgevels, kruiskozijnen en rode bakstenen. Johan hoefde alleen maar naar de Grote Markt te lopen om inspiratie op te doen. De vleeshal en de voorgevel van het stadhuis zijn ontworpen door de beroemde stadsbouwmeester Lieven de Key (circa 1560-1627), die nog steeds wordt gezien als één van de belangrijkste bouwmeesters van de Hollandse Renaissance.

Het tegeltableau van Grand Hotel Fünckler Eén van de opvallende bezittingen van het Historisch Museum Haarlem is een indrukwekkend tegeltableau uit 1888 dat achter de receptiebalie hangt. Eens maakte het deel uit van een schouwpartij in de salon/eetzaal van het eertijds zeer bekende ‘Grand Hotel Fünckler’ in de Haarlemse Kruisstraat, waar nu een Albert Heijn-supermarkt is gevestigd. Hotelgasten konden twee beroemde lokale helden op het tableau ontdekken: Laurens Janszoon Coster en Frans Hals. Om hen heen zijn kleine engeltjes (putti) druk bezig met het uitoefenen van de boekdrukkunst en ‘t poten van bloembollen. Deze laatste handeling verwijst natuurlijk naar de ligging van Haarlem in de beroemde Bollenstreek. Op de achtergrond is nog net de monumentale St. Bavo zichtbaar. Ontwerper Het tegeltableau werd ontworpen door de later beroemde architect en Delftse hoogleraar Johan

Moderne stijlelementen Het tegeltableau van Grand Hotel Fünckler was één van Johans eerste opdrachten nadat hij in Delft zijn studie bouwkunde had afgerond. Toch past het goed bij zijn latere architectonische ontwerpen in Neo-Renaissance stijl, die niet alleen aan de buitenkant terugverwezen naar de Gouden Eeuw. Ook bij het inrichten koos hij vaak voor Oud-Hollandse elementen. Alleen al het feit dat het tableau werd gemaakt van Delfts blauwe tegels, moet de moderne bezoekers van het Grand Hotel in 1888 hebben aangesproken. Leestip: In de Reeks ‘Bibliotheek voor moderne Hollandse architectuur’ verscheen in 1917 een boek over het oeuvre van J.A.G. van der Steur.

------------------------------------------------------------------------------------

Nieuwsbrief 2013 GROOT HEILIGLAND 47, 2011 EP HAARLEM TELEFOON:

Recommend Documents