2012 GROOT HEILIGLAND 47, 2011 EP HAARLEM TELEFOON: Nieuwsbrief. Beste lezer,

2 2012 -----------

Nieuwsbrief JAARGANG 3 - NUMMER 2 - JUNI 2012

GROOT HEILIGLAND 47, 2011 EP HAARLEM TELEFOON: 023 542 2427 [email protected] www.historischmuseumhaarlem.nl

Beste lezer, De opening van de tentoonstelling Geen cent te makken was, ondanks het thema, een groot feest. Omdat de bovenverdieping nog niet in zijn geheel is ingericht, was er ruimte beschikbaar om eindelijk weer eens een opening in eigen huis te vieren. Er was plaats voor 100 mensen, maar uiteindelijk hadden 138 gasten het warme weer getrotseerd, wat inhield dat een aantal in de gang plaats moest nemen. Niet de slechtste plaatsen overigens: daar waaide nog een beetje wind door de openstaande terrasdeuren. Het officiële deel werd zo kort mogelijk gehouden, zodat iedereen bijtijds weer over voldoende ademruimte kon beschikken. (Een verslag van de opening vindt u op pagina 2.) Extra activiteiten Nu de tentoonstelling geopend is, hopen we dat de eromheen georganiseerde activiteiten voor de nodige bezoekers gaan zorgen. Zo worden op 22 juni, 20 juli, 24 augustus, 21 september en 19 oktober stadswandelingen georganiseerd langs gebouwen en wijken die een relatie hebben met het thema armoede. (Zie het berichtje op pagina 11.) Speciaal voor schoolkinderen zijn er twee aparte lesprogramma’s ontwikkeld: ‘Wees- en arme kinderen’ voor groep 4 en 5 van de basisschool en ‘Slimmer met je geld omgaan’ voor groep 8 en de brugklas. En op donderdagavond 7 juni verzorgde Christel Jansen – auteur van het boek ‘De Woonschool’ – een lezing over haar boek. Het boek is een tophit bij Boekhandel De Vries, dus er was veel belangstelling voor de lezing. Ook in het najaar organiseren we weer een lezingenavond, mogelijk rondom de ‘Week tegen de eenzaamheid’ in september. U wordt tijdig op de hoogte gehouden. Bestuur op volle sterkte Na het vertrek van Els van Uhm (PR en Communicatie) en Ferry Walberg (Museale Zaken) eind vorig jaar, heeft het bestuur enige tijd met een kleinere bezetting gewerkt, maar gelukkig zijn

Dr. Laura van der Wijden, directeur

beide vacatures weer vervuld. Op dit moment werkt Albertine Zoetmulder zich in om alle publicitaire zaken weer geheel soepel te laten verlopen. Pina Cardia, die al langer als vrijwilliger aan het museum verbonden is en zich ook inzet voor de herinrichting van het nieuwe museum (zie ook het artikel hierover op pagina 5), neemt de portefeuille museale zaken voor haar rekening. En in het najaar verwachten wij een nieuwe voorzitter welkom te kunnen heten, zie de mededeling op pagina 5. Nieuwe tentoonstellingen Er wordt door de werkgroep Heyboer, onder leiding van Pina Cardia, hard gewerkt aan de tentoonstelling die in november wordt geopend. De oproep in het Haarlems Dagblad om verhalen over de Haarlemse jaren van Heyboer met ons te delen, heeft tot veel reacties geleid. (Deze oproep ziet u ook op pagina 9 van deze Nieuwsbrief.) Naast de voorbereiding van de Heyboer-tentoonstelling wordt op dit moment ook de mogelijkheid onderzocht om een expositie in te richten met objecten uit de speelgoedverzameling van mevrouw Ruyssenaers. U ziet, er wordt hard gewerkt om het aanbod voor onze bezoekers zo interessant mogelijk te houden. En dat er hard gewerkt wordt, blijkt wel uit de boeiende bijdragen die u in deze Nieuwsbrief kunt lezen! Laura van der Wijden

Historisch Museum Haarlem - Nieuwsbrief, juni 2012 2 ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

OPENING NIEUWE TENTOONSTELLING

Wat een warme middag! Het museum kan weer trots zijn op de nieuwste tentoonstelling 'Geen cent te makken' die op vrijdagmiddag 25 mei werd geopend. Voor deze opening hadden zich veel medewerkers en genodigden verzameld in de bovenzaal van ons museum. De zaal was tot in de gang bezet en heel, heel warm! Meestal worden openingen in de nabij gelegen Doopsgezinde Kerk gehouden, maar sinds enige tijd heeft het Museum - voorlopig zelf een grote zaal ter beschikking. Directeur Laura van der Wijden heette iedereen welkom, en wees er direct op dat dit waarschijnlijk de eerste én de laatste keer is dat deze zaal voor de openingsbijeenkomst kan worden gebruikt. Als al onze plannen doorgaan, wordt dit expositieruimte. Toelichting door Annelies Aerts De opzet van de tentoonstelling werd toegelicht door Annelies Aerts die samen met Laura van der Wijden de tentoonstelling heeft gemaakt. Zij vertelde hoe het er nu voor staat met armoede in Haarlem, en hoe het in het verleden was. Al vallen helaas ook nu nog mensen buiten de boot en gaat het in de huidige economisch moeilijke tijden voor velen minder goed dan zij lang gewend waren, toch hebben de meeste mensen het tegenwoordig beter dan ooit tevoren. Maar zowel nu als in het verleden is armoede altijd iets dat wij liever niet zien. Al weet men het zelf vaak in materiële zin te verbergen, sociale uitsluiting ligt steeds op de loer en wordt in toenemende mate als maatschappelijk probleem gezien. Hulpverlening Al in de middeleeuwen kennen we een traditie van hulpverlening en liefdadigheid. Die ging met name uit van de kerk, waarbij zich na de middeleeuwen de tweedeling tussen Hervormden (diaconie) en andere stromingen (katholiek, joods, luthers) aandient. Later zouden de katholieken weer een meer prominente rol gaan spelen. Dezer dagen kennen wij allerhande hulpprogramma's en mogelijkheden om uit de ongewenste situatie te geraken, waarbij

mensen worden gestimuleerd zelf iets aan hun positie te doen door werk en opleiding. Nog steeds zijn St.Vincentius, St. Jacobs Godshuis, het Broodkantoor aan de Lange Veerstraat, en niet te vergeten de hofjes, zichtbare overblijfselen van deze liefdadigheid uit het verleden. Wie de route vanaf de ingang door de zalen loopt, ziet bovengenoemde verhaallijn van de geschiedenis terug op afbeeldingen en in vitrines. Het begint met de middeleeuwse broodbank en eindigt bij de moderne Voedselbank. Het ligt voor de hand te stellen 'dat er niets veranderd is', maar toch staan we er in deze tijd over het algemeen beter voor. Opening door Elvira Sweet Gedeputeerde Elvira Sweet deed de officiële opening van de tentoonstelling. Het was duidelijk dat het onderwerp haar grote belangstelling heeft. Zij sprak geïnspireerd en gaf aan hoe de verhalen van weleer van alle tijden zijn, dus ook van de onze. Toepasselijke liedjes De bekende Haarlemse zangeres en koordirigente Leny van Schaik verzorgde samen met Maria Benerink enkele muzikale tussendoortjes en een mooi slotakkoord. De liedjes gingen uiteraard over geld en armoede. Het publiek kon met hulp van de uitgedeelde teksten uit volle borst meezingen met 'De Zilveren Vloot', de ‘Vier Weverkens’, en het íntreurige relaas over ’t Broekje van Jantje’, waarbij het voor sommigen moeilijk was de ogen droog te houden. De geanimeerde sprekers en zangeressen deden, samen met de zon op de ramen en de minimale ventilatie, de temperatuur in de zaal zó stijgen, dat de aankondiging na de opening dat men de tentoonstelling kon gaan bekijken en beneden een fris drankje kon gaan halen met beschaafd gejuich werd begroet. Frank Boorsma De tentoonstelling 'Geen cent te makken' is tot en met 4 november 2012 te bezichtigen.


Veel vrijwilligers bij informatiemiddag in museum Sinds de jaarlijkse nieuwjaarsbijeenkomst in januari jl. is er veel gebeurd in ons museum. Reden om de vrijwilligers weer uit te nodigen om terug te blikken en stil te staan bij de diverse nieuwe ontwikkelingen. Dit gebeurde op 8 mei ’s middags in de vergaderzaal op de eerste verdieping. Er was veel belangstelling voor deze bijeenkomst. Directeur Laura van der Wijden heette iedereen dan ook verheugd welkom. Zij begon met het voorstellen van een nieuw bestuurslid, Albertine Zoetmulder, die de portefeuille PR en Communicatie onder haar hoede neemt. Verder meldde zij de presentatie samen met Pina Cardia te doen. Nieuwe inrichting museum De plannen voor de inrichting van het museum en de nieuwe ruimtes zijn nog niet veel verder geconcretiseerd. Problemen zijn nog steeds de financiering en de onzekerheid rond onze huisvestiging. Voorzitter Ben de Vet gaf aan het einde van de bijeenkomst nog enige toelichting op onze onzekere vestigingssituatie en verzekerde dat de zaak de volle aandacht heeft van bestuur en directie. Er is weliswaar frequent overleg met B&W, die ons welgezind zijn, maar uiteindelijk beslist de politiek. Een suggestie uit de zaal om ons pand zelf te kopen werd als financieel onhaalbaar afgeserveerd. Er wordt intussen wel gewoon doorgewerkt aan een inrichtings- en financieringsplan en aan de werving van sponsorgelden. Nieuwe tentoonstelling Ook wordt volop gewerkt aan de, inmiddels geopende, nieuwe tentoonstelling ‘Geen cent te makken’ over armoede in Haarlem. (Zie het verslag op pagina 2.) De pers, stadsglossy HRLM en het Straatjournaal zijn ingeschakeld, als ook het Gilde, dat wandelingen langs tentoonstellingsplekken gaat houden. (Zie berichtje op pagina 11.) De tentoonstelling bestaat uit drie onderdelen: Armenzorg in het verleden (bijvoorbeeld de broodbank in de Bavo ), Zelfwerkzaamheid (werkgelegenheidsprojecten) en Armoede heden ten dage (onder andere de Voedselbank) Tentoonstelling Anton Heyboer Pina Cardia vertelde ons vervolgens het één en ander over de opzet van de tentoonstelling over Heyboer. De expositie zal zich richten op het werk en leven van deze flamboyante kunstenaar ge-

Laura van der Wijden aan het woord. Pina Cardia wacht op haar beurt.

durende zijn Haarlemse jaren. Hij woonde en werkte van 1952 tot 1960 in onze stad, en heeft daar zeker sporen nagelaten! Samen met Nicolette Andriessen, Paul Hendriks en Irene Campfens is ze in de archieven gedoken voor gegevens uit deze jaren. Ook is er een oproep gedaan aan het publiek om verhalen en informatie te leveren. (Zie pagina 9 van deze Nieuwsbrief.) Dit onderdeel zal worden getoond in de benedenzalen, de werken zelf komen in de bovenzalen te hangen. Het museum zal zich niet mengen in de discussie over de echtheid van deze werken. Ook voor deze tentoonstelling verwachten wij uitgebreide perspromotie: Haarlems Dagblad gaat in ieder geval een serie artikelen over Heyboer plaatsen, wat een mooie publiciteit is voor onze interessante expositie. Koffiehoek Verder vertelde Pina nog over ons nieuwe koffiehoekje dat op de plaats van de huidige boekentafel bij de kapstok komt. Het moet een gezellige plek worden, waar je even kunt uitrusten en een boek kunt inkijken bij een kopje koffie of thee. Geld hiervoor is ingezameld tijdens de ‘Er-op-uit-markt’ in april met de histo-rietjes actie, naar een idee van Birgit Nolte, uitgewerkt samen met stagiaire Meike Genee. Zo’n histo-rietje was een drinkrietje, gestoken door een briefje met een tekst over een leuke wetenswaardigheid over Haarlem. Dit kon het publiek voor een klein bedragje kopen. De actie heeft voldoende opgebracht om de inrichting van de koffiehoek te helpen realiseren. Voor een professionele koffiemachine moet nog extra geld komen. Voorlopig kunnen wij een door ons nieuwe bestuurslid Albertine geschonken apparaat gebruiken. >>


smartfone door de stad gaan lopen en de sporen van drie Haarlemse legendes moeten vinden: Laurens Janszoon Coster, de Gang onder de stad, en de Tocht naar Damiate.

Pina Cardia toont de collectie ‘histo-rietjes’

Van de vrijwilligers zal enige medewerking worden gevraagd bij het koffie/thee zetten en het incasseren van € 1,- per kopje. Een leuk idee van de dames, alle hulde! Als de nieuwe tentoonstelling is ingericht zal met dit project worden begonnen. Interne organisatie Hierna nam Laura weer het woord en informeerde ons over enkele wijzigingen in de interne organisatie. Wij moeten helaas per 1 augustus a.s. afscheid nemen van Carmen Hughan (pensioen) en Ger Antonisse (vertrek). Ger, onze nijvere conservator, is eigenlijk onmisbaar voor ons museum, maar we zullen zonder hem verder moeten. We bekijken nu of de vrijwilliger Jan-Hein Heerkens Thijssen, en een nieuwe vrijwilligster Ingrid Zuiderduijn dit belangrijke werk kunnen overnemen. Door het vertrek van Carmen zitten we niet alleen met een ‘gat’ in de administratie, maar ook met de vraag wie dan iedere dag zorgt voor het openen en afsluiten van ons museum! Hiervoor zal misschien een beroep kunnen worden gedaan op in de buurt wonende vrijwilligers. We hebben de vacature voor een Beheerder inmiddels op onze website gezet. In de nabije toekomst zullen zeker weer stagiaires worden ingezet; de huidige stagiaire Meike voldoet in ieder geval uitstekend! Participatieprojecten Voorts zijn er plannen voor participatieprojecten met andere erfgoedinstellingen in Haarlem. Bijvoorbeeld voor een fotoproject waarbij oudere Haarlemmers wordt gevraagd foto’s uit hun jonge jaren in te zenden, én een foto samen met kinderen en kleinkinderen op diezelfde plek nú. Voor de jeugd wordt gewerkt aan een project met ‘Stappen in de Stad’, waarbij jongeren met een

Meer vrienden en sponsors Er zal ook meer aandacht worden besteed aan het werven van nieuwe vrienden en sponsors. Een nieuwe categorie is die van ‘Supervrienden’, die jaarlijks € 100,- gaan betalen en daarvoor natuurlijk extra worden beloond. Een werkgroep binnen het museum werkt dit verder uit, maar Laura riep ook de aanwezige vrijwilligers op een actieve bijdrage te willen leveren aan het meedenken aan en werven van vrienden en sponsors. (Zie ook het berichtje hieronder.) We hebben in ieder geval al een hele mooie, vernieuwde en uitgebreide website: ga vooral kijken !! www.historischmuseumhaarlem.nl . Laura bedankte tot slot alle aanwezigen en meldde dat ze van plan is deze bijeenkomsten in het vervolg elke drie maanden te houden. De aanwezigen reageerden instemmend, waarna nog enige tijd geanimeerd werd nagepraat. Chris Dessing

-----------------------------------------------------Word nu Vriend van het museum! Met een jaarlijkse bijdrage van € 25,- (meer mag ook!) bent u al Vriend van het Historisch Museum Haarlem. Een jaar vriendschap voor u en uw partner samen kost slechts € 30,-. Wat krijgt u ervoor terug? > een jaar lang gratis toegang tot het museum; > persoonlijke uitnodiging voor de opening van onze tentoonstellingen; > uitnodigingen voor lezingen, rondleidingen en historische wandelingen; > periodiek de Nieuwsbrief; > een welkomstgeschenk: nieuwe vrienden krijgen het mooi geïllustreerde boekje ‘Langs Haarlemse Hofjes’ van Jaap Temminck en Cas Poldermans. Supervriend! Een Supervriend betaalt € 100,- per jaar en krijgt de bovengenoemde voordelen, plus uitnodigingen voor speciale ontvangsten en voor een extra introducé. Doe het nu Mail ons: [email protected] , of bel: 023 5422427. Of kom langs op Groot Heiligland 47 in Haarlem.

------------------------------------------------------


DE NIEUWE INRICHTING VAN ONS MUSEUM

‘Plaatjes bij de plannen’ Al eerder is in onze Nieuwsbrief het één en ander geschreven over de plannen voor de nieuwe inrichting van ons museum. Ook in deze editie kunt u daarover weer wat lezen in het verslag van de informatiemiddag op 8 mei jl. De vrijwilligers hebben tijdens de jaarbijeenkomst van januari jl. al mooie plaatjes gezien bij de plannen. Nu laten we er ook enkele in deze Nieuwsbrief zien. We weten dat de financiering van de plannen nog onzeker is, net als de toekomst van onze huisvesting. Maar de projectgroep die hiermee bezig is, gaat onverdroten voort. Wij vroegen Pina Cardia, lid van deze projectgroep (en ook nieuw bestuurslid!) of zij wat kon laten zien van twee aansprekende onderdelen van de nieuwe inrichting: de ‘Huiskamer’ en de ‘Multimediale maquette’. De voorstellen hiervoor zijn gemaakt door bureau KossmannDe Jong ‘Exhibition Architects’ in Amsterdam.

Multimediale maquette Onze vertrouwde stadsmaquette krijgt een andere plek en wordt een multimediapresentatie. Dat gaat zo: voor de maquette komen vier mediaschermen, waarmee vier personen tegelijkertijd verschillende thema’s kunnen bekijken. Op de schermen staat een keuzemenu, waarmee het thema waarover informatie wordt gevraagd wordt geselecteerd. De thema’s sluiten aan bij de thema’s in de vaste opstelling, zoals: Wonen, Werken, Geloof, Macht en Kunst & Wetenschap etc. Wanneer een thema wordt aangeklikt, verschijnt op het scherm de maquette met daarin aangelicht de voor het thema relevante plekken in Haarlem. Het lijkt of je dóór het scherm naar de maquette kijkt! Op de op het scherm aangelichte plekken kan dan weer worden doorgeklikt voor verdere informatie. In de komende edities van de Nieuwsbrief zullen wij u op de hoogte houden van de voortgang van de diverse projecten.

Bertil Arends

Bestuur Historisch Museum Haarlem krijgt nieuwe voorzitter Huiskamer In de benedenzaal aan de voorkant aan het Groot Heiligland, waar nu nog de tijdelijke tentoonstellingen zijn, komt een ‘Haarlemse Huiskamer’. Dit is een ruimte waar bezoekers vrij naar binnen kunnen lopen om informatie te vergaren over Haarlem toen en nu. En waar lezingen en workshops worden gehouden, voor jong en oud. Door de open ramen aan de straatkant kan je van buiten de Huiskamer in kijken. Een lange, slingerende tafel (geïnspireerd door de stroming van het Spaarne) nodigt uit om aan te schuiven en een kopje koffie te drinken. In de tafel zijn schermen met informatie over de geschiedenis van Haarlem. Ook de websites van ons museum en andere erfgoedinstellingen en archieven zijn hier te bekijken.

Met veel genoegen kondigen wij u aan dat drs. Cornelis Mooij bereid is gevonden om in het najaar het voorzitterschap over te nemen van Ben de Vet, sinds 1999 voorzitter van ons bestuur. Cornelis Mooij is een bekende persoon in Haarlem en omgeving. Hij woont sinds zijn studietijd (geschiedenis aan de VU) in Haarlem, heeft voor de VVD in de jaren 80 in de Haarlemse gemeenteraad gezeten en is wethouder en loco-burgemeester van Haarlem geweest. Daarnaast was hij vele jaren lid van de Staten en Gedeputeerde van onze provincie. Nu is hij nog waarnemend burgemeester van de gemeente Waterland. De komende maanden zal hij zich inwerken in het werk bij het museum en kennis maken met de vrijwilligers, zodat hij op een nog te kiezen moment dit najaar de voorzittershamer van Ben de Vet kan overnemen.

Het Bestuur


De stijlkamer van Mejuffrouw Van der Steur Ons museum is al langere tijd in het bezit van de uit rond 1900 daterende meubels van de Haarlemse mejuffrouw Johanna Cornelia van der Steur. Bij de invulling van de onlangs beschikbaar gekomen bovenetage kwam er ruimte om deze meubels tentoon te stellen. Aan vrijwilligster Nicolette Andriessen, die al eerder een boeiende vitrine over de Hongerwinter had gemaakt, werd gevraagd de presentatie van de meubels te verzorgen. Nicolette is een geboren en getogen Haarlemse, ze heeft een praktijk aan huis voor kindertherapie en is sinds een jaar of vijf actief als vrijwilligster bij het Historisch Museum Haarlem. Presentatie van alleen de meubels zou er uit kunnen zien als een soort 2e hands meubelwinkel; we hebben er daarom voor gekozen om de originele opstelling na te bootsen in een stijlkamer. Met hulp van de technische ploeg, Majorie Junge en Mariska Krikken, is van de kamer een mooi tijdsbeeld gemaakt van begin 20e eeuw, inclusief een vogelkooitje en een kastje met biscuit beeldjes. Delen van het originele behang en de vloer zijn bewaard gebleven, en ‘De Mooiste Muren’ in de Gierstraat heeft passende behangsoorten aangeboden om de wanden van de kamer in stijl aan te kleden. Wij vernamen dat mejuffrouw Van der Steur in haar woonkamer overal stapels oude kranten en andere documenten had liggen, maar we hebben gekozen voor een meer ‘opgeruimde’, museale opstelling. Verkregen via familie De inboedel van mejuffrouw Van der Steur is via haar achterneef Ab van der Steur in ons museum gekomen. Hij was in de jaren vijftig als scholier bezig met genealogisch onderzoek, en probeerde contact te krijgen met mejuffrouw Van der Steur. Omdat zij niet reageerde op brieven, is hij bij haar langsgegaan. Zij woonde in Haarlem aan de Kinderhuissingel 38. “Een spichtig dametje”deed open en zij wilde geen contact met familie of andere mensen! Na haar overlijden in 1976 heeft hij er toch voor kunnen zorgen dat een deel van de inboedel bij ons museum terechtkwam. Korte familiegeschiedenis Mejuffrouw Van der Steur heeft vrijwel haar hele leven gewoond in het huis aan de Kinderhuissingel.

De levensechte woonkamer van Mejuffrouw Van der Steur.

Zij werd op 18 mei 1885 geboren als dochter van een boekhouder. In 1895 betrok het gezin deze woning, en tot aan haar dood op 15 november 1976 heeft zij in dit huis gewoond. Het gezin had twee kinderen, beiden waren - zoals dat toen heette - ‘onstabiel’. De broer van Johanna is in 1910 opgenomen in het Provinciaal Ziekenhuis en daar in 1965 overleden. Johanna zelf kon thuis blijven, maar zij was ‘vreemd’ en leed aan ‘mensenangst’. Na het overlijden van haar ouders, haar vader overleed in 1940 en haar moeder volgde in 1942, heeft zij niets veranderd aan de inrichting van het huis. Zij sliep in haar kinderbed, en de nachtjapon van haar moeder lag nog steeds naast het opengslagen bed. Ze had geen contact met familie of andere mensen, alleen de buurman deed af een toe een boodschap of klusje voor haar. In het huis was geen elektriciteit, slechts één kraan in de keuken, en gasverlichting tot deze in 1967 werd afgesloten. Unieke collectie Deze bijzondere situatie heeft een unieke collectie opgeleverd: een belangrijk deel van een originele inboedel van een middenstandsgezin aan het begin van de 20e eeuw. En hieraan is, wegens de slechte financiële situatie van haar vader, na 1920 ook niets meer toegevoegd! Mariska Krikken

NIEUWSBRIEF HISTORISCH MUSEUM Deze Nieuwsbrief is een uitgave van het Historisch Museum Haarlem, en wordt enkele keren per jaar toegestuurd aan de vrienden van het museum, vrijwilligers en andere relaties. REDACTIE: Bertil Arends (eindredacteur), Frank Boorsma, Chris Dessing, Mariska Krikken PRODUCTIE: Joost van Aalst TIPS & SUGGESTIES: [email protected]


Ons boekwinkeltje In de vorige Nieuwsbrief hebben we ons ‘winkeltje’ in de redactionele schijnwerpers gezet, in een gesprek met Marijke van der Veen die dat beheert. Maar, we schreven het toen al, dat winkeltje heeft nog een ‘filiaal’: ons boekwinkeltje! U kent het vast wel, het assortiment ligt uitgestald onder het glas van de balie bij de ingang en in de rekken bij de garderobe. Over dat winkeltje gaat Wenda Lissenberg en met haar zijn we dan ook eens gaan praten.

Wenda Lissenberg in haar winkeltje.

De geschiedenis van ons boekwinkeltje begint al wat verder in het verleden. Het werd ooit gestart door Hendrik-Jan Nederhorst, penningmeester van wat in die tijd nog ‘Historisch Museum ZuidKennemerland’ heette. Na zijn overlijden in 2010 hebben diverse vrijwilligers dit werk overgenomen, zoals Ria Meinderts, en Wenda Lissenberg. Haarlemse belangstelling Wenda leest graag, vaak reisboeken en biografieën, maar ook romans en verhalen. Vooral voor de geschiedenis van Haarlem heeft zij – ook als niet geboren Haarlemse – veel belangstelling. Door haar huwelijk met haar toen in Haarlem werkzame echtgenoot verhuisde zij in 1972 naar onze stad. Daar kwam ze al snel terecht in de historische werkgroep van de ‘Vereniging Haerlem’. Ook werkte ze mee aan een onderzoek naar het historische winkelbestand van de Barteljorisstraat, aan de hand van een teruggevonden boekhouding. Haar werkzame leven speelde zich af bij ‘Zorgbalans’, waar ze betrokken was bij de alarmering, een dienst voor mensen die bij problemen via een alarmapparaat hulp vragen. Op den duur kon ze

het wat kalmer aan gaan doen. Zó kwam ze bij ons terecht, aanvankelijk als baliemedewerkster. Maar ze liet blijken wel wat meer te willen doen, en zo vroeg Ria Meinderts haar vorig jaar om de boekenafdeling erbij te nemen. Haarlemse selectie Het ligt voor de hand om voor ons boekwinkeltje een zo Haarlems mogelijke selectie te voeren. En die is nog niet zo één-twee-drie gemaakt. Vooral voor kinderen zou er wat aanvulling moeten komen. Wenda denkt bijvoorbeeld aan ‘De muggen vallen aan’, een leuk boekje voor een aardige prijs. Die prijs is trouwens voor ons hele assortiment een aandachtspunt. Net als bij ons andere winkeltje moet die niet boven de vijftien euro uitgaan, en dan ook nog een kleine marge opleveren. Vaststellen assortiment Onder meer via Bol.com blijft Wenda op de hoogte van wat er op Haarlems boekengebied voorhanden is. Maar ze loopt ook graag af en toe bij Boekhandel de Vries binnen, om te kijken wat voor in aanmerking komende nieuwe uitgaven er zijn, en ook om alleen al zo’n nieuw boek in de hand te houden en door te bladeren. Dan kan ze – in overleg met Ria – beter besluiten het al of niet in de collectie op te nemen. Samen met Ria neemt ze trouwens eens in de drie maanden de collectie door om te zien wat goed loopt en wat niet. En iedere drie maanden maken zij zo de balans op.

Tip! Tot slot tipte Wenda ons nog over een onlangs in het assortiment opgenomen boekje, de ‘Historische Canon van Haarlem’: laag geprijsd en heel informatief (en het loopt goed!). In ieder geval heeft Wenda veel plezier in haar boekwinkeltje en wil ze dit zeker nog lang blijven doen. Ze zou het alleen leuk vinden als ‘een paar extra ogen’ af en toe eens zouden meekijken naar interessante aanvullingen voor haar ‘winkeltje’. Waarvan akte ! Chris Dessing


WERKGROEP IN DE SCHIJNWERPER:

Werkgroep Documentatie In ons museum zijn veel enthousiaste werkgroepen van vrijwilligers actief; vaak ‘onzichtbaar’ achter de schermen. In onze Nieuwsbrief zetten wij ze eens in de schijnwerper. Deze keer is onze oudste werkgroep, de werkgroep Documentatie aan de beurt.

Een verhaal over onze werkgroep Documentatie kan maar het best beginnen met een gesprek met Wim van de Water, de veteraan van dit gezelschap, die er vanaf de oprichting deel van uitmaakte. Samen met vele andere getrouwen heeft Wim de hele ontwikkeling van de werkgroep meegemaakt en mee-ontwikkeld, wat al begon in de tijd dat ons museum nog Historisch Informatie Centrum heette. Sinds kort heeft hij zich uit de werkgroep teruggetrokken, maar via de telefoon beantwoordt hij nog graag enkele vragen. Onder de leiding van Wim werd begonnen met het opstellen van een trefwoordenlijst, aanvankelijk ABC-boek geheten, vooral om baliemedewerkers te ondersteunen bij het beantwoorden van vragen van bezoekers. Voor het verzamelen en beschrijven van de informatie kwamen de leden van de groep regelmatig bijeen, aanvankelijk bij één van hen thuis, later in het museum toen dat wat meer vaste vorm had gekregen. Voor het toenmalig Historisch Informatie Centrum lag de eerste tijd natuurlijk de nadruk op informatie over geschiedenis, namen en begrippen van de stad Haarlem en zijn omgeving. Ter vergadering kreeg ieder één of meer namen mee naar huis, om daar achtergrondinformatie over te verzamelen. In een volgende bijeenkomst werd deze informatie besproken en werden de resultaten in een archief opgeborgen, zodat er langzamerhand een hele lijst ontstond. In 1995 is die lijst, inmiddels uitgegroeid tot ruim 200 titels, alfabetisch gerangschikt: van ‘Aldegonde, Marnix van’ tot ‘Zwanendrift’. Bibliotheek Ter ondersteuning van de werkzaamheden is er in de loop der jaren ook gewerkt aan de opbouw van een bibliotheek; soms konden boeken – uit het beperkte budget – worden aangeschaft, maar veel is ook verworven via schenkingen en erfenissen.

Fraaie kruidentonnen in ons museummagazijn.

Zo beschikte men op den duur over een uitgebreide boekencollectie die al gauw onder beheer kwam van een Bibliotheekcommissie. Verbetering kennis van eigen collectie Ook is er al vanaf het begin veel werk verricht ter ondersteuning van de activiteiten van de tentoonstellingscommissie. Daarvoor werd onderzoek gedaan naar de herkomst en geschiedenis van ten toon te stellen objecten. Dit ontwikkelt zich nu meer en meer tot de kerntaak van deze werkgroep. Een nieuwe taakomschrijving uit 1997 stelt als tweede taak: ‘Het bestuderen, onderzoeken en beschrijven van de eigen collectie voorwerpen, ter verbetering van de kennis daarover’. (Dit is overigens een verplichting voor elk geregistreerd museum.) Zo kon er in het jaar 2000, ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van ons museum de tentoonstelling ‘Gekregen, gekocht en gevonden’ worden georganiseerd, waarin de eigen collectie van het museum centraal stond. Op den duur ontstond dan ook de noodzaak al die verworven kennis op te slaan in een digitaal bestand, een taak die Ger Antonisse, inmiddels als conservator in dienst van het museum, met verve op zich nam. Vaststellen historische waarde In 2004 treedt Laura van der Wijden toe tot de werkgroep en neemt zij ook de leiding op zich, wat ze nog steeds met veel inzet doet, naast haar directiewerk. In een gesprek met haar – in de mooie nieuw ingerichte directiekamer - worden doel en werkwijze nog eens duidelijk geformuleerd. Historische kennis en interesse zijn vereist en je moet ook in staat zijn zelfstandig onderzoek te >>


doen. Het gaat om de achtergrond en de geschiedenis van een voorwerp. Als bijvoorbeeld een op zich niet zo speciaal theekopje het theekopje van Harry Mulisch blijkt te zijn geweest, stijgt het historische belang daarvan voor het museum. Daarachter te komen is een belangrijk aspect van het onderzoek. Lang niet iedereen blijkt het geduld en het plezier daarvoor op te kunnen brengen. Maar veel leden van onze huidige werkgroep doen dit werk al jaren met veel inzet en plezier. Selectiecommissie Via de Selectiecommissie komt een object bij de werkgroep terecht, het heeft dan van Ger al een datum en een nummer gekregen en wordt op de lijst van te onderzoeken voorwerpen gezet. In 2004 stonden daar nog zo’n 3.000 voorwerpen op. Voor onze beperkte bezetting betekent dat nog voor jaren werk, ofschoon de achterstand wel geleidelijk terugloopt. Dat blijkt wel bij een bezoek aan onze opslagruimte. Museummagazijn Onze bezittingen genieten gastvrijheid in het depot van Teylers Museum in de kelders van het vroegere gebouw Zegelwaarden van drukkerij Enschedé. Daar zwaait Ronald van Eden – ook jarenlang lid geweest van de werkgroep Documentatie - de scepter en beheert via een schaduwbestand onze collectie.

In een geklimatiseerde ruimte wordt onze collectie Haarlemse schilderijen en prenten bewaard, en verder ook bijvoorbeeld kruidentonnen van het opgeheven Kruidenhuis, en de Glas-in-lood ramen van de eveneens opgeheven tabakswinkel Van der Pigge. Of een kast vol met jurkjes van de vele generaties Haarlemse Bloemenmeisjes. En nog heel veel meer. Veel daarvan is al gedocumenteerd, maar veel ook nog niet. Er is overduidelijk nog aardig wat werk aan de winkel voor onze nijvere werkgroep Documentatie. We wensen hen veel inspiratie, geduld en succes toe! Chris Dessing

--------------------------------------O P R O E P Anton Heyboer – de ‘Haarlemse jaren’ Vanaf november 2012 is in het Historisch Museum Haarlem een tentoonstelling te zien over de spraakmakende kunstenaar Anton Heyboer. Wij tonen niet alleen werk uit zijn ‘Haarlemse jaren’ (1952 - 1960), maar gaan ook aandacht besteden aan zijn leven in deze periode. Hierover hebben wij al veel materiaal, maar om de tentoonstelling completer te maken vragen wij uw hulp. Heeft u Anton Heyboer in deze jaren zelf meegemaakt, en kunt u ons daarover wat vertellen? Of kent u verhalen over hem en zijn ‘entourage’ in de ‘Haarlemse jaren’? Misschien met foto’s of films? Heeft u zelf een kunstwerk van Heyboer uit de periode 1952-1960 en wilt u ons vertellen hoe dit in uw bezit kwam en wat het voor u betekent? Een selectie van de verhalen zal tijdens de tentoonstelling worden getoond.

Ronald van Eden, de schatbewaarder van ons museummagazijn.

Met behulp van een nummercodering die verwijst naar kasten, laden en rekken, kan elk object eenvoudig worden opgespoord. En dat dat op zich al een hele prestatie is, realiseer je je als je verbaasd ronddwaalt door de veelheid van fraaie museale schatten die daar worden bewaard.

Wij zijn erg benieuwd naar uw reactie! Neem contact met ons op: Email: heyboer@historischmuseumhaa rlem.nl Telefoon: 0 2 3 – 5 4 2 2 4 2 7 -----------------------------------------


‘VERBORGEN VERHALEN’

Bij veel objecten in de permanente opstelling van ons museum is slechts plaats voor een korte toelichting. Toch schuilen er vaak interessante ‘verborgen verhalen’ achter, die de moeite waard zijn om te worden verteld. Wij vroegen aan Janneke Tump, historica, om een rondwandeling te maken. Hierbij haar keuze.

…………………………..……………………………..........

Schilderij Blekerij Bleeklust Op de bovenverdieping van het museum is nu een tijdelijke expositie te zien met recente aanwinsten. Eén van de tentoongestelde kunstwerken is een olieverfschilderij uit 1737, gemaakt door de Haarlemse schilder Jan Mensing (1685-1741). Vorig jaar werd het door de Familie Oldewelt aan het museum geschonken. Het ‘verborgen verhaal’ Dit schilderij is zeer bijzonder, omdat het één van de weinige werken is die wij van Mensing kennen. Mensing schilderde een zicht op de bleekvelden van blekerij ‘Bleeklust’. Door het vogelperspectief heeft de toeschouwer een mooi zicht op de verschillende gebouwen van de blekerij en het linnen dat op de velden is uitgespreid. De blekerij was gelegen in de buurtschap ‘De Glip’ in Heemstede. In de vaste collectie wordt ook een gravure uit 1797 tentoongesteld van Joseph Charles, waarbij de toeschouwer tussen de werkers van ‘Bleeklust’ lijkt te staan. De blekerij werd in het begin van de negentiende eeuw door een Amsterdamse koopman gekocht, waarna verschillende bijgebouwen

werden gesloopt en van het hoofdgebouw een landhuis werd gemaakt. Dit is de huidige Gliphoeve aan de Glipperweg tussen Heemstede en Bennebroek. Bloeiperiode De werken van beide kunstenaars verwijzen naar een belangrijke periode in de geschiedenis van Haarlem en de regio Kennemerland. De linnennijverheid, linnenhandel en de blekerijen brachten Haarlem in de zeventiende eeuw grote bekendheid. De bloeiperiode van de linnenweverij zou tot ongeveer het midden van de zeventiende eeuw duren. Maar vanwege de hoge kwaliteit van de vele in de buurt gelegen bleekvelden bleven kooplieden tot in de achttiende eeuw hun linnen naar Haarlem sturen om dit daar te laten bleken. Ingewikkeld proces Het bleken kon niet meer dan enkele maanden per jaar worden uitgeoefend, omdat men afhankelijk was van de felle zon waardoor het linnen haar kenmerkende spierwitte kleur kreeg. Het bleken van linnen was in de tijd van Mensing en Charles geen gemakkelijk karwei en kon zelfs meerdere maanden in beslag nemen. Kort samengevat moest het linnen eerst worden ontdaan van alle vuiltjes die door het spinnen en weven in het weefsel waren terechtgekomen. Hiertoe werd het in verschillende loogbaden te week gelegd en na elke weekbeurt opnieuw uitgespoeld met zuiver duinwater en uitgewrongen. Daarna werd het linnen in de zon op het gras uitgelegd om alle kleur uit het weefsel te trekken. Men moest ervoor zorgen dat het altijd nat werd gehouden, omdat de zon anders gaten in de stof zou branden. Op het schilderij van Mensing zijn werkers te zien die met lange, houten scheppen water uit de sloot halen om over het linnen te gieten. (Een dergelijke ‘hoos’ wordt ook tentoongesteld in het museum.) De volgende stap was het weken van het linnen in melkzuurbaden om de stevigheid en kleur te verbeteren, waarna alle melkresten grondig werden uitgewassen. Deze gehele procedure kon diverse keren worden herhaald totdat de gewenste witheid was bereikt. Leestips: Hans Krol, ‘Enkele bewoners van de Gliphoeve’, d.d. 17-1-2012. http://ilibrariana.wordpress.com. Sybrecht Clasina Regtdoorzee Greup-Roldanus, Geschiedenis der Haarlemmer bleekerijen (’s Gravenhage 1936). Ariane van Suchtelen en Arthur K. Wheelock Jr., Hollandse stadsgezichten uit de Gouden Eeuw (Zwolle 2008).


elkaar op de Grote Markt luid te laten klinken. Het publiek kon even met hem oefenen. (Onderaan dit verslag vindt u de link naar de column.)

Haarlem en de Oranjes Omdat het tegen Koninginnedag liep toen het Historisch Café van 23 april werd gehouden, leek dat de organisatie een mooie gelegenheid om de relatie tussen onze stad en het Koninklijk Huis eens nader te beschouwen. Het werd een avond met voordracht, film en zang. Hebben Amsterdam (inhuldiging) en Den Haag (woonplaats van vele Oranjes door de eeuwen heen) een historische band met het Koningshuis, Haarlem kan bogen op een groot aantal ontvangsten van leden van het Koninklijk Huis. Willem I bezocht direct na zijn terugkeer in 1813 (toen nog niet als koning overigens, dat kwam later) al na twee dagen onze stad. Later bezochten bijvoorbeeld een nog jonge prinses Juliana met haar moeder, Koningin Wilhelmina, onze stad. Prins Bernhard was te gast bij de directie van Joh. Enschedé en prinses Máxima heeft nog niet zo heel lang geleden de gerenoveerde Stadsschouwburg geopend. Dit alles werd levendig verteld door drs. Peter Hammann die zijn voordracht voorzag van fraaie lichtbeelden. Verder kon men een film bekijken over de wijze waarop festiviteiten rondom de vele Koninginnedagen de afgelopen honderd jaar hebben plaatsgehad. Vanuit het publiek klonken weer de bekende kreten der herkenning. Column van Piet de Rooij Tenslotte een gesproken column van emeritushoogleraar Nederlandse geschiedenis Piet de Rooij die het onderwerp sfeervol afsloot. Hij stelde voor om de verre voorgangers van de ons nu zo bekende Oranjes, de Graven van Holland, ook één keer per jaar te gaan herdenken door hun namen met

Zangduo Ook het zangduo bestaande uit Michaëla Bijlsma en Lolita Hooglugt was aanwezig. Zij openden de avond met het lied 'Oranjezon' en volgden later nog met een 'Prinses Juliana-lied' en sloten af met de 'Feestmarsch' die te maken heeft met het Lunafeest in Haarlem-Noord in 1931. Verder gaf Teke Bijlsma een piano-improvisatie op het thema 'Heb je wel gehoord van de Zilvervloot' en praatte de diverse stijlen en versies vol humor aan elkaar. ‘Hoe zou Mozart dit gecomponeerd hebben, hoe zou Bach het spelen en hoe zou het hebben geklonken als er toen al jazz had bestaan...’ Hans Liberg zou er jaloers op zijn geweest. En daarna het Archiefcafé in om met een glas wijn in de hand na te praten over Oranje en onze stad. Volgende Historisch Café Het volgende Historisch Café is op maandag 25 juni en gaat over alles dat samenhangt met 'roze zaterdag'. Dan hebben we al heel wat kleuren gehad tijdens de Historische Cafés: de rode gloed der liefde, het Oranjehuis en volgende keer dus roze. Het Historisch Café wordt georganiseerd door het Noord-Hollands Archief in samenwerking met het Historisch Museum Haarlem, de Historische Vereniging Haerlem, Stichting Historisch Schoten Stichting Vrienden van het Noord-Hollands Archief. Frank Boorsma Voor de column van Piet de Rooij: http://www.noordhollandsarchief.org/historischcafe//97/498/

-------------------------------------------------------------------Stadswandelingen ‘Geen cent te makken’ Gilde Haarlem organiseert, samen met het Historisch Museum Haarlem, vijf keer een stadswandeling in aansluiting op de tentoonstelling ‘Geen cent te makken’. U loopt langs plaatsen in de stad die iets te maken hebben met het thema armoede, en krijgt informatie over armoede in Haarlem door de eeuwen heen. De wandelingen worden gehouden gedurende de loop van de tentoonstelling, op de vrijdagmiddagen: 22 juni, 20 juli, 24 augustus, 21 september en 19 oktober. Aanvang: 14:00 uur bij het Historisch Museum Haarlem, Groot Heiligland 47. U bezoekt eerst, onder leiding van de gids, de tentoonstelling waarna de wandeling door de stad volgt. Kosten: € 5,50 per persoon (€ 3,- met museumkaart). Aanmelding: telefonisch 06 16410803 op werkdagen tussen 9:00 en 10:00 uur, en tussen 18:00 en 19:30 uur, of via [email protected]. -----------------------------------------------------------------------------------


Nieuwe aanwinsten Ons museum krijgt regelmatig schenkingen en voorwerpen in bruikleen. Ook kunnen we soms zelf een aankoop doen, al dan niet met steun van een sponsor. Hieronder een greep uit enkele recente aanwinsten.

Gedenkbord 1e HBS-B In 1939 werd herdacht dat 75 jaar eerder, in 1864, in Haarlem de eerste ‘Hoogere Burger School’ is gesticht. De HBS werd gehuisvest in een gebouw aan de Jacobijnestraat, naast het Stedelijk Gymnasium. In de beginjaren bezochten alleen jongens de school, in 1887 kwamen de eerste meisjes. In de loop der jaren groeide het aantal leerlingen sterk en moest worden gezocht naar een ander onderkomen. In 1906 kon een nieuw groot gebouw aan de Zijlvest worden betrokken. De zelfstandige HBS is na de diverse onderwijsvernieuwingen opgegaan in een lyceum, en van deze plek vertrokken. In het gebouw zijn nu appartementen, als onderdeel van het nieuwe Raakscomplex. Het wandbord is van aardewerk met een diameter van 20 cm. --------------------------------------------------------------------

Bronzen jubileumplaquette Deze bronzen plaquette is in 1979 door het gemeentebestuur van Haarlem aangeboden aan de heer R. Deen, ter gelegenheid van zijn 40-jarig ambtsjubileum als conciërge van de HBS-B. Aan de voorkant is het stadhuis van Haarlem afgebeeld,

met de tekst: AANGEBODEN DOOR HET GEMEENTEBESTUUR VAN HAARLEM. Op de achterkant het wapen van Haarlem, met de tekst: TER GELEGENHEID VAN UW AMBTSJUBILEUM R. DEEN 9-8-1979. De plaquette is van brons, met een diameter van 10 cm, gemonteerd op een houten houder. --------------------------------------------------------------------

Rammelaar Rammelaar in de vorm van een distel, met drie belletjes. Lengte 13 cm. Ontworpen door S.J. Kemp. De kop van de rammelaar is van zilver, met een naar bijbelteksten verwijzende inscriptie: TER NAGEDACHTENIS AAN 5 JUNI 1917 – LUKAS 1:50 EN MARKUS 10:14. Het handvat is van been of ivoor. --------------------------------------------------------------------

Schilderij Portret van Cornelis van Schie, geb. 20-11-1847 in Schalen, gest. 1935 (of later) te Haarlem. Geschilderd door Jaap (Janus) Wagemaker in 1933, olieverf op doek, afmetingen 104 cm x 84 cm. Cor van Schie was veehouder te Haarlem. Bertil Arends --------------------------------------------------------------------

2012 GROOT HEILIGLAND 47, 2011 EP HAARLEM TELEFOON: Nieuwsbrief. Beste lezer,

Recommend Documents