nieuwe wegen naar groei
uitgave 1e kwartaal 2013
Beleggingsvisie
1e kwartaal 2013 De verbetering van de wereldeconomie zet geleidelijk door. Positieve acties van de Europese Centrale Bank en Europese regeringsleiders hebben de schuldencrisis beheersbaar gemaakt, wat gunstig is voor het vertrouwen, vooral bij bedrijven. Daarnaast verwachten we dat binnenkort een compromis zal worden bereikt voor een oplossing van de Amerikaanse begrotingsproblemen. Onder deze omstandigheden is een voortgaand herstel van de wereldeconomie waarschijnlijk. In de algemene verwachtingen wordt hiermee naar onze mening nog onvoldoende rekening gehouden en dit betekent dat meevallers de komende maanden waarschijnlijker worden.
Verdere uitbereiding van het aandelenbelang gerechtvaardigd In het licht van de genoemde verbetering van de wereldeconomie en omdat we de komende 6 tot 12 maanden een hoger rendement op aandelen voorzien dan op andere beleggingen, hebben we het gewicht van aandelen in de portefeuille verder verhoogd. Het accent ligt daarbij op opkomende landen vanwege hun superieure groeiprestaties.
Groter accent op liquide staatsobligaties van Europese periferie Staatsobligaties uit de Verenigde Staten en de Europese kernlanden zijn uitgesproken duur. Datzelfde geldt ook voor obligaties in de meest kredietwaardige bedrijfssegmenten. Daarom verminderen we de weging van de laatste categorie ten gunste van liquide staatsobligaties in de Europese periferie (vooral in de grootste markten: Italië en Spanje).
Aziatisch vastgoed wordt aantrekkelijker De vastgoedsector kan profiteren van aantrekkelijkere waarderingen in de Verenigde Staten en een verbeterende fundamentele situatie in Azië en daarbinnen voornamelijk van het volwassen deel van Azië (Japan, Hong Kong, Singapore en Australië). We blijven eveneens overwogen in Amerikaans en onderwogen in Europees vastgoed.
Ben Steinebach Hoofd Beleggingstrategie ABN AMRO MeesPierson Nederland
Positieve verrassingen worden waarschijnlijker De verbetering van de wereldeconomie zet geleidelijk door. Positieve acties van de Europese Centrale Bank en Europese regeringsleiders hebben de schuldencrisis beheersbaar gemaakt, wat gunstig is voor het vertrouwen, vooral bij bedrijven. Deze acties kunnen leiden tot meevallers in de economische ontwikkeling. We verwachten dat binnenkort een compromis zal worden bereikt voor een oplossing van de Amerikaanse begrotingsproblemen.
Marktomgeving > pagina 3
Verdere uitbereiding van het aandelenbelang gerechtvaardigd In het licht van de genoemde verbetering van de wereldeconomie en omdat we de komende 6 tot 12 maanden een hoger rendement op aandelen voorzien dan op andere beleggingen, hebben we het gewicht van aandelen in de portefeuille verder verhoogd. Het accent ligt daarbij op opkomende landen vanwege hun superieure groeiprestaties.
Vooruitzichten > pagina 4
Groter accent op liquide staatsobligaties van Europese periferie Staatsobligaties uit de Verenigde Staten en de Europese kernlanden zijn uitgesproken duur. Datzelfde geldt ook voor obligaties in de meest kredietwaardige bedrijfssegmenten. Daarom verminderen we de weging van de laatste categorie ten gunste van liquide staatsobligaties in de Europese periferie (vooral in de grootste markten: Italië en Spanje).
Special > pagina 5
pagina > 1
marktomgeving De wereldeconomie is zich geleidelijk maar steeds duidelijker aan het herstellen. Dat geldt in de eerste plaats voor de opkomende landen en de Verenigde Staten, maar met enige vertraging en op een wat lager niveau ook voor Europa. Tegelijkertijd is ook de situatie rondom de Europese schuldencrisis verbe terd, waardoor de risico’s voor een systeemcrisis zijn afgenomen. We verwachten dat de onderhandelingen in de Verenigde Staten tussen de Democraten en de Republikeinen over een vermindering van het over heidstekort (de zogenoemde ’fiscal cliff‘) met succes zullen worden afgerond.
Ontwikkeling van het aantal in aanbouw genomen en de verkopen van nieuwe woningen in de VS (2006 - 2012) 2500
Verkoop nieuwe woningen In aanbouw genomen woningen
2000
1500
1000
500
0 '2006 '2007 '2008 '2009 '2010
'2011
'2012
Bron: Datastream
De Amerikaanse woningmarkt is na de “sub-prime” crisis fors verslechterd, zowel in de bouw zelf als in het aantal verkochte woningen. Sinds begin 2012 is een verbetering zichtbaar die recent aan kracht wint. Wij verwachten dat deze verbetering gaat doorzetten en een positieve invloed zal hebben op allerlei
Economische indicatoren verbeteren verder
woninggerelateerde sectoren.
In november is in praktisch alle regio’s het producentenvertrouwen - gemeten aan de index van inkoopmanagers
Overheidsfinanciën in de schijnwerpers
- verder verbeterd. Dat gold voor de Verenigde Staten en
Wanneer in de Verenigde Staten het terugdraaien van de
China, maar ook voor de eurozone. Hier bleef de index
tijdelijke belastingverlagingen (nog ingesteld door George
echter nog onder de 50, wat nog duidt op een krimpende
Bush) en de vorig jaar afgesproken bezuinigingen per 1
industrie. Steeds meer indicatoren vertonen een - vergele-
januari 2013 volledig zouden worden doorgevoerd, zou dat
ken met de verwachtingen - mee-vallende ontwikkeling.
een omvang hebben van circa 4% van het Amerikaanse
Dat gold in de afgelopen maand in de Verenigde Staten
BBP. Dit zou dan ongetwijfeld een recessie tot gevolg
bijvoorbeeld voor de arbeidsmarkt en de huizenmarkt en in
hebben. Wij verwachten dat de onderhandelaars van
China voor de industriële productie en de detailhandel. In
beide partijen zullen streven naar een compromis waarbij
de eurozone beginnen tegelijkertijd de spanningen in de
het negatieve effect beperkt zal blijven tot ongeveer 1,5%.
interbancaire geldmarkten te verminderen, waardoor de
Omdat van de Amerikaanse overheidsbestedingen de af-
perspectieven voor de krediet-verlening beginnen te ver-
gelopen jaren ook al enige neerwaartse invloed op de
beteren. In Duitsland is in november de Ifo-index, ook een
economie uitging, is de onderliggende groei wat hoger
betrouwbare maatstaf voor het ondernemersvertrouwen,
dan de 2% die per saldo resulteerde. Zo bezien zou een
tamelijk onverwacht gestegen, terwijl de stijgende goede-
neerwaartse impuls van 1,5% niet tot een recessie leiden.
renoverslag op de luchthaven van Frankfurt wijst op een
Ook in de eurozone leiden verminderde overheidsuitgaven
aantrekkende wereldhandel. De genoemde verbeteringen
tot een daling van de groei van ongeveer 1,5%, zij het dat
spelen zich af tegen de achtergrond van afnemende crisis-
die sterk verschilt van land tot land (zie ook de Special op
verschijnselen in Europa, waardoor het vertrouwen bij be-
pagina 4). Omdat de onderliggende groei in de eurozone
drijven en ook bij consumenten en beleggers op termijn
een stuk lager is dan in de Verenigde Staten blijft er hier
verder kan toenemen. Vooral het herstel op de Ameri-
het komende jaar aanzienlijk minder groei over. Daar staat
kaanse huizenmarkt is in dat verband van belang omdat dit
tegenover dat het herstelpotentieel in de eurozone - ook
direct en indirect (via woninggerelateerde bestedingen)
van de vertrouwensindicatoren - wat groter is nu de sys-
bijdraagt aan de economische groei in de Verenigde
teemrisico’s die uit de schuldencrisis voortvloeien zijn
Staten.
verminderd.
pagina > 2
marktontwikkelingen
Aandelenindices in geselecteerde markten
150
Hoewel de aandelenmarkten sinds de vorige beleg gingsvisie (november 2012) per saldo weinig bewe ging laten zien, zijn de vooruitzichten nog steeds goed. De verbeterde conjunctuurvooruitzichten en de afgenomen systeemrisico’s in Europa wegen naar onze mening op de langere termijn op tegen de onze kerheden die op korte termijn voortvloeien uit de Amerikaanse overheidsfinanciën. Wij verwachten dat Republikeinen en Democraten er in zullen slagen een compromis te bereiken over het terugdringen van het overheidstekort, waardoor deze onzekerheden zullen verdwijnen.
Opkomende markten AEX Eurotop-100 Nikkei-225 S&P-500
120
90
60
30 '2007
'2008
'2009
'2010
'2011
'2012
Bron: Datastream
De aandelenmarkten zijn in 2012 per saldo gestegen. Toch zijn ze gevoelig gebleven voor gebeurtenissen op het gebied van de Europese schuldencrisis, die niet slechts op de Europese aandelenmarkten doorwerkten, maar ook op de andere internationale markten.
Verbeterende vooruitzichten op de aandelenmarkten Na de herverkiezing van Obama als president van de Vermarkten onmiddellijk naar de overheidsfinanciën. Voor het
Obligaties van zeer kredietwaardige bedrijven zijn duur
einde van het jaar dienden immers de belastingen te
Obligatiebeleggers vertrouwen kennelijk nog niet volledig op
worden verhoogd en de uitgaven verlaagd. De onzekerheid
een verbetering van de economische omstandigheden.
over het onderhandelingsproces leidde tot nervositeit op de
Sinds medio oktober zijn de rendementen op Amerikaanse
aandelenmarkten waardoor de koersen daalden. Toch is de
en Duitse staatsleningen met circa 0,25%-punt gedaald tot
situatie op de internationale aandelenmarkten niet echt
respectievelijk 1,6% en 1,4%. Dit is deels een weer-spiege-
verslechterd. De omvang van de koersfluctuaties - de vola-
ling van de lage economische groei die zich in de meer vol-
tiliteit als belangrijke risicomaatstaf - is geleidelijk aan terug-
wassen markten als de Verenigde Staten, Japan en Europa
gelopen en ligt nu op een vergelijkbaar niveau als in 2007
onder het trendmatige groeipad bevindt. Anderzijds zijn be-
voor de crisis begon. Dit heeft vooral te maken met het
leggers kennelijk (nog) niet geheel gerust op een goede
verminderen van het systeemrisico in Europa, waardoor de
afloop van de Europese schuldencrisis, waardoor ze regel-
risicoaversie op alle aandelenmarkten is verminderd en
matig de beschutting van de veilige havens van Amerikaanse
deze markten in hun geheel weer attractiever zijn gewor-
en Duitse staatsobligaties zoeken. Opvallend genoeg daalde
den. Dit element weegt op tegen de fundamentele positie
de afgelopen anderhalve maand ook het rendement op Itali-
van genoteerde bedrijven. Deze is nog steeds gezond,
aanse staatsleningen enigszins, terwijl dit in het recente
maar onder invloed van de afgenomen economische groei
verleden nog een beleggingsklasse was waar beleggers bij
in de meer volwassen markten zijn de winsten recentelijk
onzekerheid uit wegvluchtten. Dat laatste was nog wel het
wat teruggelopen en zijn ook de verwachtingen neerwaarts
geval bij Spaanse staatsobligaties, waaruit we dan de conclu-
bijgesteld. Voor de komende zes tot twaalf maanden ver-
sie kunnen trekken dat Spanje door beleggers als iets risico-
wachten we een wat verder afnemende risicoaversie als
voller wordt gezien dan Italië (zie ook de Special op pagina 4).
het Amerikaanse begrotingsprobleem - ’de fiscal cliff‘ -
Wij verwachten overigens dat de ernst van de Europese
wordt omzeild. Daarnaast trekt de wereldeconomie gelei-
schuldencrisis het komende jaar verder zal afnemen waar-
delijk verder aan, niet in de laatste plaats als gevolg van de
door de rendementen in de Verenigde Staten en Duitsland -
sterke binnenlandse groei in veel opkomende landen,
en in het verlengde daarvan ook in de rest van de Europese
waarvan ook bedrijven in de meer volwassen landen via
kern - zullen oplopen. In de Zuid-Europese landen zullen de
exporten zullen profiteren.
rendementen onder die omstandigheden juist dalen.
enigde Staten verschoof de aandacht op de financiële
pagina > 3
vooruit zichten
Verschuiving naar liquide Italiaans en Spaans papier
overweging in deze markten neemt daardoor toe, de
Amerikaanse en Duitse overheidsobligaties zijn momen-
overweging van Europa neemt iets af en voor de Verenigde
teel uitzonderlijk duur en in het licht van de afnemende
Staten en Japan resulteert een wat groter onderwogen
ernst van de Europese schuldencrisis voorzien wij een
belang. In onze sectorale voorkeuren hebben we geen
waardedaling. Daarnaast zijn recentelijk ook bedrijfsobliga-
wijzigingen aangebracht: we blijven overwogen in de sec-
ties in het kredietwaardige (maar laag renderende) seg-
toren energie, industriële goederen en diensten en ge-
ment behoorlijk in waarde gestegen. Daarom hebben we
zondheidszorg en onderwogen in nutsbedrijven, telecom-
de weging in dit segment verminderd van 50% van de
municatie en niet-duurzame consumptiegoederen.
obligatieportefeuille naar 40%, waarmee overigens nog steeds een overwogen belang resteert. De opbrengst be-
Grondstoffen en vastgoed
leggen wij in staatsobligaties uit de Europese periferie
Voor de komende 6 tot 12 maanden verwachten we een
(vooral Italiaans en Spaans papier) met een hogere mate
gematigde groei van de wereldeconomie. In een dergelijk
van liquiditeit. We blijven onderwogen in obligaties als
klimaat achten wij de neerwaartse risico’s voor de prijzen
gehele Vermogenscategorie en dan vooral in staatsobliga-
van grondstoffen beperkt. Mede omdat we binnen de
ties. Binnen obligaties handhaven we voorts ons overwo-
aandelenallocatie al een overwogen belang hebben in
gen belang in high yield (hoger renderende maar risicovol-
energie handhaven we in grondstoffen het bestaande
lere obligaties) en in schuld van opkomende landen.
neutrale belang. De vastgoedsector kan profiteren van aantrekkelijkere waarderingen in de Verenigde Staten en
Verdere verhoging van belang in aandelen
een verbeterende fundamentele situatie in Azië en daar-
Mede in het licht van voortgaande verbeteringen op het
binnen voornamelijk van het volwassen deel van Azië
gebied van de Europese schuldencrisis zijn de beleggings-
(Japan, Hong Kong, Singapore en Australië).
vooruitzichten verder verbeterd. Wij verwachten voor aandelen de komende 6 tot 12 maanden het hoogste rendement vergeleken met andere beleggingscategorieën. Daarom achten we een verdere vergroting van het aandelenbelang ten koste van liquide middelen verantwoord. Omdat de vooruitzichten voor opkomende landen nog steeds superieur zijn ten opzichte van de meer volwassen markten, beleggen wij de toevoeging grotendeels in opkomende markten (Azië en Latijns-Amerika). De bestaande pagina > 4
special Zuid-Europese overheidsfinanciën: de stand van zaken Onlangs heeft Griekenland een volgende tranche van bijna € 44 miljard uit het hulppakket toegewezen gekregen. Daarnaast werd een aantal voorwaarden versoepeld en
Ontwikkeling overheidsfinanciën in de Europese periferie 30
Verandering schuld Tekort 2014 *)
25
Tekort 2011 20 15
hebben de Grieken meer tijd gekregen om hun economie te hervormen. De Spaanse overheid zal deze ontwikkelingen met belangstelling hebben gevolgd. Voor de kapitali-
10 5
satie van Spaanse banken is € 39,5 miljard nodig uit het Europese steunfonds (ESM), maar vermoedelijk zal ook
0 Griekenland Spanje
Italië
Portugal Ierland
de Spaanse overheid binnenkort een verzoek tot steun
*) Raming OESO november 2012
moeten indienen. De begrotingssituatie verslechtert,
Het overheidstekort van Spanje loopt minder snel
doelstellingen worden niet gehaald en op sommige
terug dan dat van Griekenland en blijft volgens re-
punten scoort Spanje zelfs slechter dan Griekenland.
cente OESO-ramingen op een hardnekkig hoog
Bron: Datastream
niveau. Daardoor loopt de schuld in 2014 ook sterker
Spaanse tekortreductie blijft achter
op dan in andere landen t.o.v. 2011. Spanje zal daarom
In 2011 waren de overheidstekorten van Griekenland en
vermoedelijk een beroep op het steunfonds (ESM)
Spanje nagenoeg gelijk in procenten van het Bruto Bin-
moeten doen. Alleen dan kan de ECB ingrijpen om de
nenlands Product (BBP): respectievelijk 9,5% en 9,4%.
Spaanse obligatiemarkt te stabiliseren.
Volgens de jongste ramingen van de OESO loopt het Griekse tekort terug tot 4,6% in 2014 tegen 5,9% voor
Spaanse. Wellicht dat dit een verklaring is voor de lagere
Spanje. Mede daardoor loopt de Spaanse overheidsschuld
rente op Italiaanse staatsobligaties en de recente daling
sterker op, namelijk met 28,4% van het BBP tot 105,3%,
daarin, waar in Spanje juist een stijging plaatsvond.
tegen een toename met 24,7% van het BBP tot 199,9% voor Griekenland. Hierbij is voor Griekenland geen reke-
Portugal en Ierland uit de gevarenzone
ning gehouden met het overeengekomen hulppakket
Ierland (hoewel geen Zuid-Europees land) en Portugal
waardoor de schuld zou moeten afnemen tot een niveau
lijken uit de gevarenzone te klauteren. De schuld loopt
dat overigens nog steeds boven dat van Spanje ligt. Voorts
weliswaar nog op, maar minder snel dan in Griekenland en
is van belang dat Griekenland inmiddels een zogeheten
Spanje. Beide landen hebben de terugdringing van hun
primair overheidsoverschot heeft. Geschoond voor rente-
overheidstekorten voortvarend ter hand genomen. Vooral
betalingen op de schuld heeft de overheid een overschot,
in Ierland was dit tekort erg groot. In Portugal zal het tekort
daar waar Spanje nog steeds een tekort heeft. Dat maakt
volgens ramingen van de OESO in 2014 onder de 3%
de Spaanse overheidsfinanciën kwetsbaarder omdat de
duiken en zal ook de schuld dan kunnen stabiliseren.
schuld toeneemt door de renteverplichtingen en er zo het
Spanje blijft dus het kwetsbaarst. Bij een vermindering van
risico van een onbeheersbare ’rentesneeuwbal’ bestaat.
de Europese crisis moeten de Europese steunfondsen wel toereikend worden beschouwd om de risico’s het
Verschil met Italië is opvallend
hoofd te bieden en zal de ECB ongetwijfeld ingrijpen.
Daarmee staat Spanje er ook slechter voor dan Italië, dat weliswaar een hogere schuld heeft in procenten van het BBP (naar raming 131,4% in 2014), maar het tekort zit dicht bij de 3% van het BBP en daardoor loopt de schuld van Italië veel minder sterk op (met 11,6%-punt tot 2014) dan de Spaanse schuld. Hoewel de Italiaanse overheid in de nabije toekomst nog grote bedragen zal moeten reserveren voor de kosten van de vergrijzing, lijken de Italiaanse overheidsfinanciën dichter bij een houdbaar niveau dan de pagina > 5
Algemene Disclaimer De in dit document aangeboden informatie is opgesteld door Vermogensadvies en Vermogensbeheer Nederland van ABN AMRO Bank N.V. (“ABN AMRO”) en is bedoeld als informatie in algemene zin en is niet toegespitst op uw persoonlijke situatie. De informatie mag daarom nadrukkelijk niet beschouwd worden als een advies of als een voorstel of aanbod tot 1) het kopen van beleggingsproducten en/of 2) het afnemen van beleggingsdiensten noch als een beleggingsadvies. Beslissingen op basis van de informatie uit dit document zijn voor uw eigen rekening en risico. De informatie en voorwaarden die van toepassing zijn op door ABN AMRO aangeboden beleggingsproducten en beleggingsdiensten ver leend door ABN AMRO kunt u vinden in de Voorwaarden Beleggen ABN AMRO die verkrijgbaar zijn via www.abnamro.nl/beleggen. Hoewel ABN AMRO tracht juiste, volledige en actuele informatie uit be trouwbaar geachte bronnen aan te bieden, verstrekt ABN AMRO expliciet noch impliciet enige garantie dat de aangeboden informatie in dit document juist, volledig of actueel is. ABN AMRO aanvaardt geen aansprakelijkheid voor druk- en zetfouten. De in dit document opgenomen informatie kan worden gewijzigd zonder voorafgaand bericht. ABN AMRO is niet verplicht de hierin opgenomen informatie te actualiseren of te wijzigen. ABN AMRO en/of haar agenten of onderaannemers aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid ten aanzien van enige schade (met inbegrip van gederfde winst), die op enigerlei wijze voortvloeit uit de informatie die u in dit document wordt aangeboden of het gebruik daarvan. ABN AMRO, of de rechthebbende, behoudt alle rechten (waaronder auteursrechten, merkrechten, octrooien en andere intellectuele eigendomsrechten) met betrekking tot alle in dit document aangeboden informatie (waaronder alle teksten, grafisch materiaal en logo’s). Het is niet toegestaan de informatie uit dit document te kopiëren of op enigerlei wijze openbaar te maken, te verspreiden of te vermenigvuldigen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van ABN AMRO of rechtmatige toestemming van de rechthebbende. U mag de informatie in dit document wel afdrukken voor uw eigen persoonlijk gebruik. US Person Disclaimer ABN AMRO Bank N.V. (“ABN AMRO”) is niet geregistreerd als broker-dealer en investment adviser zoals bedoeld in respectievelijk de Amerikaanse Securities Exchange Act van 1934 en de Amerikaanse Investment Advisers Act van 1940, zoals van tijd tot tijd gewijzigd, noch in de zin van andere toepasselijke wet- en regelgeving van de afzonderlijke staten van de Verenigde Staten van Amerika. Tenzij zich op grond van de hiervoor genoemde wetten een uitzondering voordoet, is de beleggingsdienstverlening van ABN AMRO, inclusief (maar niet beperkt tot) de hierin omschreven beleggingsproducten en beleg gingsdiensten, alsmede de advisering daaromtrent niet bestemd voor Amerikaanse ingezetenen (“US Persons” in de zin van vorenbedoelde wet- en regelgeving). Dit document of kopieën daarvan mogen niet worden verzonden of meegebracht naar de Verenigde Staten van Amerika of worden verstrekt aan Amerikaanse ingezetenen. Onverminderd het voorgaande is het niet de intentie de in dit document beschreven beleggingsdiensten en/of beleggingsproducten te verkopen of te distribueren of aan te bieden aan personen in landen waar dat ABN AMRO op grond van enig wettelijk voorschrift niet is toegestaan. Een ieder die beschikt over dit document of kopieën daarvan dient zelf na te gaan of er wettelijke beperkingen bestaan tegen de openbaarmaking en verspreiding van dit document en/of het afnemen van de in dit document beschreven beleggingsdiensten en/of beleggingsproducten en zodanige beperkingen in acht te nemen. ABN AMRO is niet aansprakelijk voor schade als gevolg van beleggingdiensten en/of beleggingsproducten die in strijd met de hiervoor bedoelde beperkingen zijn afgenomen. Colofon Auteur: Ben Steinebach, Hoofd Beleggingsstrategie van ABN AMRO MeesPierson Heeft u nog vragen naar aanleiding van deze nieuwsbrief? Neem dan contact op met uw beleggingsadviseur of vermogensbeheerder.
