Nieuwe serie: Leerling & begeleider : Chirurgische maskers Waarom dragen we ze eigenlijk? 27 e LVO-congres Durf jij de uitdaging aan?

8E JAARGANG, NR. 2, APRIL 2013

Chirurgische maskers Waarom dragen we ze eigenlijk?

O K M a n a ge

katern vana fp

ment-

agina 29

27e LVO-congres ‘Durf jij de uitdaging aan?’ Studieboeken OZT De auteurs over hun inspiratie Geen nieuwe OK Maar wel veilig en functioneel Portret OK-Manager Wilfried Groothuis (Flevoziekenhuis)

Nieuwe serie: ‘Leerling & begeleider’:

Nicole Strik & Marco Eustatius, St. Anna Ziekenhuis (Geldrop) OKO0213.indd 1

3/25/13 2:54 PM

PALAMIX

®

Optimaal mengen van botcement: Eenvoudig – veilig – efƂciënt* en cementeer Leer meer over cement atief platform technieken op ons educ

emy.com www.heraeus-palacad

PALAMIX® – eenvoudig gebruik voor alle toepassingen * eenvoudig in slechts een paar stappen naar een homogeen en gebruiksklaar botcement * veilig betrouwbare vacuümcontrole door vacuümindicator aan het luchtslangetje * efƂciënt een systeem voor alle toepassingen in de gecementeerde prothesiologie door een keur aan kokers es met verschillende afmetingen en speciale accessoires Heraeus Kulzer Benelux BV · Postbus 986 · 2003 RZ Haarlem · Nederland · Tel.: 023 543 42 56 · www.heraeus-medical.com

OKO0213.indd 2 45943_AZ_PALAMIX_OK_Operationeel_NL.indd 1

3/25/13 PM 06.02.132:54 09:59

A Advertentie_

6.02.13 09:59

Medical Vacuum Technology for Healthcare Professionals

WIJ BIEDEN NIEUWE PERSPECTIEVEN Medische vacuümtechnologie speelt in ieder ziekenhuis en in iedere gezondheidsinstelling een cruciale rol. Onze medische vacuümsystemen en -oplossingen worden door medische deskundigen gebruikt om mensen te behandelen, te verzorgen en hun leven te redden. Medela heeft vijftig jaar ervaring met onderzoekgestuurde innovaties. Wij brengen expertise en wetenschappelijk onderzoek tot leven, voor u en uw patiënten, op het gebied van: •

Professionele vacuümsystemen

•

Thoraxdrainage systemen

•

Vloeistof beheersystemen

Meer informatie over Medela en wat wij voor u kunnen betekenen, vindt u op www.medela.nl

Precious life - Progressive care

Advertentie_OK Advertentie OK operationeel operationeel_215x285_okt12.indd 215x285 okt12 indd 1 OKO0213.indd 3

12-10-12 08:41 3/25/13 2:54 PM

Uitdagingen & maskers Was je niet in de gelegenheid om het 27ste LVO-congres met als thema ‘Durf jij de uitdaging aan?’ bij te wonen? Dan heb je echt iets gemist! Maar niet getreurd. In dit nummer van OK Operationeel lees je een uitgebreid verslag met een heleboel foto’s van dit bijzondere evenement. De vele sprekers zorgden voor de nodige inspiratie en variatie. Dat de congresbezoekers veel plezier aan het congres beleefden, is duidelijk aan de foto’s te zien.

Mond-neusmaskers: Waarom doen we ze om? Zijn chirurgische maskers de rituele voorwerpen van het mensensnijdersvolk?

Verder in dit nummer: Paul Meijsen dook in de wonderlijke wereld van de chirurgische maskers. Een van de eersten die maskers gebruikten was de Duitse chirurg Johann von Mikulicz-Radecki (1850-1905). Mikulicz schreef in 1897 dat Mundbinden de verspreiding van vochtdruppeltjes door hoesten, spreken, niezen en keelschrapen kunnen voorkomen. Waarschijnlijk besefte hij niet dat hij daarmee tegelijkertijd een van de belangrijkste symbolen voor steriel werken introduceerde. Zijn bewering was gebaseerd op de aanname dat de druppeltjes een rol spelen als infectieveroorzaker. Opvallend: al met al is er in ruim honderd jaar geen bewijs op tafel gekomen dat de patiënt baat heeft bij chirurgische maskers. Het dragen van maskers behoort wel tot een complex van maatregelen die gezamenlijk leiden tot een dusdanig lage besmettingskans dat het verantwoord is om operaties uit te voeren.

14

Iedereen die aan bijscholing doet of nog op de OK-opleiding zit kent ze: de boeken uit de reeks ‘Operatieve Zorg en Technieken’ (OZT). Operatieassistenten en anesthesiemedewerkers schreven deze boeken in hun avonduren en in het weekend, naast hun fulltimebaan. Vaak nam het schrijfproces meer dan een jaar in beslag. OK Operationeel sprak met drie auteurs van deze reeks. In het Management-katern lees je onder meer een artikel over hoe een operatiecentrum functioneel en veilig te houden is, wanneer nieuwbouw om wat voor reden (nog) niet aan de orde is. We wensen je veel leesplezier! Menno Goosen, hoofdredacteur OK Operationeel [email protected] / 020-520 60 77

26 De schrijvers achter de OZT-reeks (Ex-)operatieassistenten schreven de

Hennie Mulder, bestuurslid Media LVO en penningmeester LVO [email protected]

4

OZT-boeken naast hun fulltimebaan.

OK OPERATIONEEL APRIL 2013

OKO0213.indd 4

3/25/13 2:54 PM

?

27ste LVO-congres

St. Anna Ziekenhuis

over uitdagingen

renoveert OK-complex

Het 27ste LVO-congres had als thema:

De renovatie van de OK’s in het St. Anna was

Durf jij de uitdaging aan?

‘een echte wij-klus’.

18

24

30

34

Als nieuwbouw (nog) Portret geen optie is

Wilfried Groothuis

Hoe houd je het huidige operatiecentrum

De bedrijfsleider EVR OK en pijnpoli gelooft

functioneel en veilig?

in menselijk maatwerk.

Verder in dit nummer: 4 Redactioneel 6 Nieuws 11 LVO-informatie 12 Nieuwe serie: Leerling & begeleider 28 Column Paul Meijsen 28 Colofon OK Operationeel 29 OK Management-katern

OK Operationeel wordt mede mogelijk gemaakt door:

34 Portret OK Manager 38 Boeken 39 Afscheidscolumn Eduard Monteban 39 Colofon Management-katern

OK OPERATIONEEL APRIL 2013

OKO0213.indd 5

5

3/25/13 2:54 PM

Tekst: Menno Goosen | Illustraties: Shutterstock

HEEFT U NIEUWS?

Chirurgische zorg moet ingrijpend veranderen

Mail naar okoperationeel @y-publicaties.nl

Kankerbehandeling in één dag. Dat is

bestralingsapparatuur – en alle

de toekomstdroom van Hein Gooszen,

bijbehorende expertise – patiënt,

hoogleraar Academisering van operatieve

dokter, onderzoeker, student, ingenieur,

processen bij het UMC St Radboud.

verzekeraar, bedrijfsleven, mkb – bij

Gooszen is ervan overtuigd dat dit

elkaar. Zo bouwen we steen voor

binnen afzienbare termijn haalbaar is.

steen aan onze toekomstdroom: een

OK-nieuws vindt u op

Hij hield onlangs een dubbeloratie met

aantoonbaar betere, persoonsgerichte

Maroeska Rovers, hoogleraar Evidence

gezondheidszorg.’

www.oknieuws.nl

Based Surgery in Nijmegen. Zij vindt

In de operatiekamer van de toekomst

dat we de effectiviteit van chirurgische

wordt de patiënt in één dag volledig

naar het best beschikbare bewijs om

behandelingen en technieken beter

behandeld. Neem een operatie

een weloverwogen keuze te kunnen

moeten onderzoeken.

vanwege borstkanker. De patiënt wordt

maken voor de behandeling van

In het nieuwe OK-complex van het UMC

onder narcose gebracht, de chirurg

individuele patiënten.’ Als het aan

St Radboud worden vier OK’s ingericht

verwijdert de tumor, de patholoog

Rovers ligt, worden in de toekomst

als ‘broedplaats’ van innovatie in de

onderzoekt ter plekke het weefsel en

alleen nog patiëntgerichte, effectieve

zorg. Gooszen: ‘In deze hypermoderne

de radioloog start zo nodig acuut met

en doelmatige ingrepen verricht. ‘Dat

interventiekamers brengen we alle

lokale bestraling van het omliggende

kan alleen via Europese regulering,

denkbare apparaten – MRI, CT-scan,

weefsel. Als de patiënt na afloop de

anders gaat iedereen straks naar

weefselscanners, 4D-echografie,

operatiekamer weer verlaat, is de

Duitsland of België om een ingreep

OK NIEUWS Het actueelste

tumor volledig verwijderd. De

te laten verrichten. Het hoeft niet zo

chirurgische zorg kan en moet

streng te zijn als bij geneesmiddelen,

doelmatiger, vindt ook Maroeska

want daar werkt de regelgeving soms

Rovers. Zij doet wetenschappelijk

belemmerend. Maar fabrikanten en

onderzoek naar de effectiviteit

leveranciers zouden moeten kunnen

van nieuwe chirurgische ingrepen.

aantonen dat hun nieuwe techniek

‘Het probleem is dat de effectiviteit

of apparaat ook echt beter is voor

van chirurgische procedures

de patiënt en voor de maatschappij.

en technieken veelal niet is

Dat is nodig om de zorg betaalbaar te

onderzocht. Wij gaan op zoek

houden.’

Eerste rapportage LROI gereed

6

De eerste rapportage uit de Landelijke

van het totale aantal geïmplanteerde

Registratie Orthopedische Implantaten

knie- en heupimplantaten gestegen is tot

(LROI) is gereed. In deze LROI-rapportage

meer dan 95 procent. De LROI monitort

2007-2011 worden de eerste resultaten

orthopedische knie- en heupimplantaten,

uit de LROI weergegeven. De LROI is

waardoor langetermijnresultaten van de

de afgelopen jaren gegroeid tot een

prothese geanalyseerd kunnen worden.

registratie waaraan op dit moment

Ook garandeert de LROI de traceerbaarheid

alle orthopedische maatschappen en

van de prothese in de patiënt. In het geval

vakgroepen in Nederland deelnemen.

van een recall van een prothese kunnen

Dit betekent dat er ruim vijftigduizend

met behulp van de LROI de patiënten

implantaten op jaarbasis worden

teruggevonden worden. De rapportage is te

geregistreerd en dat de dekkingsgraad

downloaden van www.orthopeden.org.

OK OPERATIONEEL APRIL 2013

OKO0213.indd 6

3/25/13 2:54 PM

Vaatchirurgie ook geschikt voor patiënten op leeftijd Oudere patiënten kunnen in de meeste gevallen nog steeds in aanmerking komen voor vaatchirurgie. Een

Behandeling van complexe aneurysma’s kan minder belastend

gevorderde leeftijd is geen reden om af te zien van verdere behandeling,

Inzet van nieuwe technieken maakt

blijkt uit onderzoek van Robert Pol

de behandeling van complexere

van de Rijksuniversiteit Groningen.

aneurysma’s van de aorta minder

De uitkomst van een vaatchirurgische

belastend. Momenteel wordt de min-

behandeling is vergelijkbaar met die

der belastende operatie endovascular

van jongere patiënten en de kwaliteit

aortic aneurysm repair (EVAR) alleen

van leven blijft behouden, zo toont

toegepast als het aneurysma aan een

de promovendus aan. Het onderzoek

aantal voorwaarden voldoet. ‘Gebruik

draagt ook bij aan inzicht in de oorzaak

van nieuwe prothesen kan ervoor

van het postoperatief delirium. Dit

zorgen dat de toepassing van EVAR

is een veelvoorkomende complicatie

wordt uitgebreid naar complexere

die bij 11 à 24 procent van de oudere

aneurysma’s’, stelt Teus Linsen van

patiënten optreedt na een chirurgische

het VUmc in zijn promotieonderzoek.

ingreep. Een delirium leidt tot een

Het gebruik van zijtak- en/of gefene-

langere ziekenhuisopname, hogere

streerde endoprothesen maakt EVAR

medische kosten, blijvende functionele

bij complexe aneurysma’s mogelijk

achteruitgang en zelfs overlijden. De

op een betrouwbare, voorspelbare

resultaten in dit proefschrift kunnen

en relatief snelle manier. Ook bleken

helpen een postoperatief delirium beter

resultaten op vroege en middellange

te voorspellen of zelfs te voorkomen.

termijn veelbelovend. Voordat deze technieken uitgebreid toegepast

Ethische overwegingen rondom materno-foetale chirurgie nader in kaart

kunnen worden, moeten de positieve resultaten verder worden getoetst door middel van vergelijkend patiëntenonderzoek.

Wanneer wordt vastgesteld dat een foetus een levensbedreigende afwijking heeft, kan in uitzonderlijke gevallen besloten worden de foetus nog voor de geboorte te opereren. Voorbeelden waarbij dergelijke operaties plaatsvinden zijn ernstige vormen van spina bifida aperta en aangeboren hernia diafragmatica. In haar proefschrift analyseert Catarina Rodrigues van de Rijksuniversiteit Groningen welke ethische vragen beantwoord moeten worden en aan welke criteria moet worden voldaan, voordat dergelijke materno-foetale chirurgie (MFS) kan worden overwogen. De meeste MFS-behandelingen worden nog als experimenteel gezien, omdat de veiligheid en effectiviteit nog niet bewezen zijn. Er zijn echter enkele indicaties bij kleine groepen patiënten waarbij MFS op reguliere basis wordt aangeboden. MFS roept altijd grote vragen op, aangezien het onvermijdelijk risico’s voor de zwangere vrouw met zich meebrengt. Dit is een politiek en moreel gevoelig onderwerp. OK OPERATIONEEL APRIL 2013

OKO0213.indd 7

7

3/25/13 2:54 PM

Tekst: Menno Goosen | Illustraties: Shutterstock

Opleiding, efficiëntie en ergonomie bij laparoscopie kunnen beter Laparoscopie heeft bewezen voordelen

operatiekamer een significante ver-

voor de patiënt, maar voor het operatie-

betering van de ergonomie en een ver-

team levert deze werkwijze moeilijkhe-

beterde efficiëntie tussen de operaties

den op. Deze liggen op het gebied van

door kan opleveren. Ook onderzocht

de ergonomie en de efficiëntie van het

de promovendus hoe chirurgen het

operatieproces. Marc van Det van de

best getraind kunnen worden in lapa-

Rijksuniversiteit Groningen onderzocht

roscopische chirurgie. Hij ontwikkelde

onder meer wat de beste houding is om

een onderwijscurriculum waardoor

laparoscopische chirurgie uit te voeren.

de chirurgen in opleiding met behulp

Met name de positie van de monitor is

van video-instructies stap voor stap en

daarbij van belang, zo stelt hij vast. De

volgens de geldende richtlijnen worden

monitor dient ruim onder ooghoogte,

opgeleid. Met de video-instructies leren

dicht bij het operatieveld en in lijn met

de chirurgen meer in dezelfde tijd, zo

de werkrichting van de chirurg geplaatst

stelt Van Det vast. Dit is een efficiënte,

te worden. Van Det toont aan dat een

effectieve en veilige manier van pro-

speciaal voor laparoscopie ontworpen

ceduretraining op de operatiekamer.

Kinderen met syndroom van Down ervaren pijn niet anders

8

Verstandelijk gehandicapte kinderen ge-

van de dunne darm, waarvoor op jonge

dragen zich bij pijn anders dan sommi-

leeftijd een ingrijpende operatie nood-

ge zorgverleners en ouders verwachten.

zakelijk is, met daarna behandeling op

Zij kunnen vaak niet goed zelf aangeven

een intensivecareafdeling. Er werd ge-

dat ze pijn hebben en hoeveel pijn ze

dacht dat kinderen en volwassenen met

hebben. Onderzoeker Bram Valkenburg

het syndroom van Down minder gevoe-

van het Erasmus MC is gepromoveerd

lig voor pijn waren. Uit het onderzoek

op zijn onderzoek naar pijnbestrijding

van Valkenburg blijkt dat veel ouders

met een verstandelijke handicap min-

bij verstandelijk gehandicapte kinde-

hun kind met het syndroom van Down

der pijnstillers kregen tijdens algehele

ren. In Erasmus MC is de zogenaamde

als minder pijngevoelig zien en dat de

narcose.’ Verpleegkundigen en artsen

COMFORT-gedragsschaal ontwikkeld,

kinderen moeite hebben met aangeven

beschrijven kinderen met downsyn-

een instrument waarmee pijn kan wor-

of ze pijn hebben of niet. De waarne-

droom vaak als zeer onrustig na een

den bepaald bij mensen die zich niet

mings- en pijndrempels voor warmte

operatie. Om die reden zouden ze ook

goed kunnen uitdrukken. Er zijn al ver-

en kou van kinderen met het syndroom

hogere doseringen slaapmedicatie nodig

sies voor ouderen, voor baby’s en voor

van Down zijn vergeleken met die van

hebben. Valkenburg: ‘Kinderen met het

verstandelijk gehandicapten. Bram Val-

een broer of zus. De kinderen met het

syndroom van Down hebben na een

kenburg heeft voor het eerst onderzoek

syndroom van Down reageerden iets

openhartoperatie niet meer of minder

gedaan naar het pijngedrag bij verstan-

trager, maar blijken juist gevoeliger

pijnstillers en slaapmedicatie nodig

delijk gehandicapte kinderen, vooral

voor warmte- en koudepijn. Valkenburg:

dan kinderen zonder het syndroom van

kinderen met het syndroom van Down.

‘De COMFORT-gedragsschaal kan ook

Down.’ In tegenstelling tot de heersende

Ongeveer de helft van de kinderen met

gebruikt worden om pijn en onrust te

mening blijkt dat doseringen van mor-

het syndroom van Down heeft ook een

meten bij jonge kinderen met het syn-

fine niet dienen te worden aangepast bij

aangeboren hartafwijking en ongeveer

droom van Down op de intensive care.

kinderen met het syndroom van Down

10 procent een aangeboren afsluiting

Eerdere studies lieten zien dat kinderen

na een grote operatie.

OK OPERATIONEEL APRIL 2013

OKO0213.indd 8

3/25/13 2:54 PM

Prostaatsparende operatie bij blaaskanker heeft goed resultaat Bij bijna 90 procent van de mannen met

met de blaas wordt verwijderd. Een pros-

blaaskanker die een prostaatsparende

taatsparende cystectomie (PSC) is een an-

operatie ondergaan leidt dit niet tot ver-

dere mogelijke behandeling. De operatie

lies van seksuele functies. Deze mannen

bestaat onder meer uit verwijdering van

kunnen na de ingreep nog een erectie

de blaas met behoud van de prostaat,

krijgen en zich dus ook voortplanten.

zaadblazen en zaadleiders en reconstruc-

Uroloog in opleiding Remco de Vries

tie van de urinewegen met een blaasver-

deed onderzoek naar deze prostaat-

vanging door de dunne darm. Niet alle

behouden. Daarnaast zijn de oncologi-

sparende cystectomie aan het VUmc.

patiënten met blaaskanker komen voor

sche resultaten van de PSC vergelijkbaar

Een belangrijke complicatie van de

deze operatie in aanmerking, maar als

met de standaard cystectomie. De PSC is

standaard cystectomie bij mannen is het

dat wel het geval is zijn de resultaten

daarmee een oncologisch verantwoorde

verlies van seksuele functies. Oorzaak

overwegend positief. Van de mannen die

ingreep voor vooraf goed geselecteerde

hiervan is de beschadiging van de ze-

een PSC ondergingen kon 87 procent

blaaskankerpatiënten die hun seksuele

nuwbanen naast de prostaat, die samen

zijn vermogen om een erectie te krijgen

functies willen behouden.

Vette voeding kan complicaties bij operaties verminderen Jacco de Haan, AIOS interne geneeskun-

dat vette voeding niet alleen de scherpe

de in Medisch Spectrum Twente, toont

kantjes afhaalt van de acute en zeer

in zijn promotieonderzoek (Universiteit

heftige ontstekingsreactie, maar ook

Maastricht) aan dat het toedienen van

leidt tot een efficiënter afweersysteem

vetrijke voeding rondom een operatie

in de periode erna. Naar aanleiding van

complicaties zou kunnen reduceren.

de veelbelovende resultaten in proef-

Vette voeding in de darm zet een zenuw-

dieren werd de behandeling met vette

reflex aan die de ontstekingsreactie

voeding in de mens getest. In gezonde

remt en verschillende organen (waaron-

vrijwilligers bleek vetrijke voeding een

der de darm) beschermt. Daarbij blijkt

ontstekingsreactie sterk af te remmen.

vette voeding ook effectief te zijn wan-

na een ongeval. Het onderzoek zorgt

Momenteel worden er studies opgezet

neer het lichaam al schade heeft opge-

voor een geheel nieuwe kijk op voeding

die aan moeten tonen of vette voeding

lopen, zodat deze behandeling mogelijk

rondom operaties en andere heftige

bescherming biedt aan patiënten die

ook kan worden toegepast bij patiënten

ontstekingen. Verder is van groot belang

een zware operatie ondergaan.

Opereren aan de wervelkolom, of niet? Wilco Jacobs van de Universiteit Utrecht analy-

nekwervels bij versleten tussenwervelschijven.

seerde voor zijn proefschrift de wetenschappe-

Het onderzoek liet zien dat bij gebruik van

lijke literatuur over de effectiviteit van chirur-

zogenaamde cages de wervels beter gaan vast-

gische behandelingen voor wervelkolomaan-

zitten, maar dat het vullen van de tussenwer-

doeningen. Het blijkt dat voor lagerughernia’s

velruimte met eigen bot een beter klinisch

opereren en conservatief beleid na één jaar

resultaat geeft. Een ander literatuuronderzoek

geen verschillende resultaten geven, maar dat

laat zien dat de effectiviteit van kunstschijven

opereren wel leidt tot sneller herstel. Een ander

ter vervanging van de tussenwervelschijven in

literatuuronderzoek kijkt naar de effectiviteit

de lage rug geen betere resultaten geeft dan het

van technieken voor het vastzetten van twee

vastzetten van de ruggenwervels. OK OPERATIONEEL APRIL 2013

OKO0213.indd 9

9

3/25/13 2:54 PM

Tekst: Menno Goosen | Illustraties: Shutterstock

Vaak hartaanval na heup- of knieoperatie Mensen die recentelijk een hartaanval

niet zo lang geleden een hartaanval

hebben gehad, kunnen maar beter niet

heeft gehad. Ook kunnen bepaalde

meteen worden geopereerd aan hun

hartmedicijnen in lage doseringen

heup of knie. Het risico dat ze een hart-

worden gebruikt bij patiënten met een

aanval krijgen binnen twee weken na

hoog risico. ‘Maar dat moet met zorg

de operatie, is dan namelijk een stuk

worden gedaan’, benadrukt de onder-

groter. Dat blijkt uit onderzoek van far-

zoeker. ‘Dergelijke medicijnen dragen

maco-epidemioloog Arief Lalmohamed

namelijk ook aanzienlijke risico’s met

van het UMC Utrecht. Sowieso is de

zich mee bij patiënten die een operatie

kans op een hartaanval bij patiënten

ondergaan. Het is daarom belangrijk

die een nieuwe heup of knie krijgen

om het risico bij deze patiënten vooraf

kort na de operatie dertig keer groter

goed in te schatten en daar ook naar te

dan normaal. Als ze al een hartaanval

een operatie, maar bij dit soort ope-

handelen.’ Vorig jaar kregen in Neder-

hebben gehad in het jaar voor de ope-

raties is hij echt een stuk groter. Dat

land ongeveer 50.000 mensen een nieu-

ratie is de kans nog eens vier keer zo

komt doordat het zware operaties zijn’,

we heup of knie. Dat gebeurt vooral

groot. Dat komt waarschijnlijk door

aldus Lalmohamed. Vooral bij heup-

bij mensen met artrose. Lalmohamed

de stress die zo’n ingreep veroorzaakt,

en kniepatiënten ouder dan zestig is

en zijn collega’s bestudeerden de ge-

maar ook door effecten van de operatie

het risico op een hartaanval groter.

gevens van ongeveer 380.000 Deense

zelf: bloedverlies bijvoorbeeld en een

Volgens Lalmohamed is het raadzaam

patiënten. Ze publiceren hun bevin-

extra belasting van het hart. ‘De kans

om heup- of knieoperaties, indien mo-

dingen in het Amerikaanse tijdschrift

op een hartaanval bestaat altijd wel na

gelijk, uit te stellen als een patiënt nog

Archives of Internal Medicine.

Kankerpatiënt lijdt vaak onnodig pijn

10

Ruim 40 procent van de kanker-

soms onvoldoende. Patiënten hebben

patiënten heeft onnodig pijn. Als

vaak vooroordelen en zijn bang. Ze

patiënten en zorgverleners meer

denken: als ik nu al medicijnen slik,

over pijn weten en hierover met

werkt er straks niets meer als de

elkaar praten, dan kunnen zij de

pijn erger wordt. Of: als ik over mijn

klachten samen beter aanpakken.

pijn klaag stopt de arts misschien

Nu is pijn vaak geen onderwerp

wel mijn behandeling. De vooroor-

van gesprek, terwijl het een van de

delen zijn begrijpelijk, maar onjuist

van pijn in hun dagelijkse functione-

meest voorkomende symptomen is

volgens Oldenmenger. Zij adviseert

ren. Voor de patiënt kan de aandacht

bij patiënten met kanker. Dit blijkt

artsen om zich steeds te laten bij-

voor pijn een wereld van verschil

uit de promotie van verpleegkundig

scholen over nieuwe manieren van

maken, vertelt Oldenmenger. ‘Door

onderzoeker Wendy Oldenmenger

pijnbestrijding. Ook pleit zij voor een

goed te luisteren naar het verhaal

van het Erasmus MC Daniel den Hoed

open houding naar de patiënt over

van een patiënt kan de zorgverlener

Oncologisch Centrum. Dat pijn niet

de mogelijkheden. Op de polikliniek

heel gericht advies geven, waardoor

goed wordt behandeld ligt aan zowel

van het Erasmus MC Daniel den Hoed

de patiënt minder belemmerd wordt

de patiënt als de zorgverlener, blijkt

Oncologisch Centrum blijkt dit goed

door pijn in het dagelijks leven.’ Een

uit haar onderzoek. Zo zijn artsen

te werken. Patiënten worden daar

van haar patiënten, die de hele dag

niet altijd alert op de pijn die patiën-

beoordeeld door een pijnarts, hebben

in bed lag, kreeg het advies om haar

ten kunnen hebben omdat zij meer

regelmatig contact met een verpleeg-

medicatie op een ander moment

gericht zijn op het aanpakken van de

kundige en krijgen gerichte informa-

van de dag in te nemen, waardoor

ziekte. Ook is de kennis die artsen

tie over de pijnbehandeling. Daar-

zij weer in staat is om zelf naar de

hebben over de medicatie tegen pijn

door hebben patiënten minder last

supermarkt te gaan.

OK OPERATIONEEL APRIL 2013

OKO0213.indd 10

3/25/13 2:55 PM

Datum

: Dinsdag 14 mei 2013

Tijd

: 09.30 uur - 16.00 uur

Locatie

: Applied Medical Amersfoort

Aanmelden

: Via de website www.lvo.nl

Entree

: Gratis voor LVO vertegenwoordigers en één LVO lid als introducé

2 13 Vertegenwoordigersdag

Durf jij jezelf ‘bloot’ te geven?

OK-symposium Operatietechnieken: oud versus nieuw

31 mei 2013 Het oudste ziekenhuis van Nederland presenteert u de nieuwste technieken! Reinier de Graaf heet u van harte welkom op het eerste OK-symposium voor OK-assistenten.

Green Light Laser Middenoorchirurgie Borstreconstructie Laparoscopische Uterusextirpatie ASI methode Locatie: Datum: Tijd: Kosten: Accreditatie:

Reinier de Graaf Gasthuis, Kapellezaal 31 mei 2013 09.00 - 15.00 uur, aansluitend borrel 35 euro LVO aangevraagd

Voor alle informatie en het inschrijven: www.rdgg.nl/OK-Symposium





VOOR MEER INFORMATIE: WWW.LVO.NL





Nationale Leerlingendag 2013

Advertentie

LVO-informatie Dinsdag 16 april 2013

Kijk in de toekomst

Charmaine Betzema, voorzitter, [email protected] Hennie Mulder, penningmeester en bestuurslid Media [email protected]

Inschrijven via de website: www.lvo.nl Leden € 30,Niet leden € 60,-

024-645 47 71 van maandag t/m zaterdag van 9.00 tot 17.00 uur Adres: LVO, Postbus 9058 1006 AB Amsterdam

Nicole Dreessen, bestuurslid Beroepsbelangen [email protected]

Lid worden van de LVO? Surf naar www.lvo.nl of bel met 024-645 47 71. Opzegging van lidmaatschap dient voor 1 oktober schriftelijk te gebeuren – het lidmaatschap wordt dan per 1 januari van het jaar daarop beëindigd.

Monique de Kort, bestuurslid Congres, [email protected]

Internet: www.lvo.nl

Femke Wienen, bestuurslid PR&V, [email protected]

Lidmaatschap opzeggen: Secretariaat LVO Postbus 9058 1006 AB Amsterdam

Jeanine Stuart, secretaris en bestuurslid Onderwijs a.i. [email protected] en [email protected]

Locatie: fa. Stöpler Middenwetering 1 3543 AR Utrecht

LVO TELEFOON NUMMER:

Ledenadministratie [email protected]

OKO0213.indd 11

3/25/13 2:55 PM

12

OK OPERATIONEEL APRIL2013

OKO0213.indd 12

3/25/13 2:55 PM

LEERLING & BEGELEIDER

Hbo-vt’er Nicole Strik (19) en werkbegeleider Marco Eustatius (45) Het Geldropse St. Anna Ziekenhuis heeft sinds februari misschien wel het meest innovatieve OK-complex van Nederland. Maar ook in een ultramoderne werkomgeving zijn het de mensen die zorgen voor de finishing touch in het werkproces. Zoals Nicole Strik en Marco Eustatius, een mooi team van stagiair en begeleider. TEKST: LINDA VAN PELT | FOTO’S (INCLUSIEF COVER): JOHANNES ABELING

Hoe verloopt jullie samenwerking in de

nieuwe OK-complex is beslist een verbe-

blijven ontwikkelen. Het is dan ook niet

praktijk?

tering, waarop ik me lang heb verheugd.

een statisch “kunstje” dat ik Nicole leer.

Nicole: ‘Na twee jaar theoretische scho-

Ik zie het als het overschakelen van Lada

Het is veel meer léren leren. Er blijft

ling aan de hbo-vt ben ik in september

naar BMW. Een goede vooruitgang, maar

altijd een zeker spanningsveld tussen

2012 op de OK van het St. Anna Zieken-

je moet wel leren je gaspedaal te dose-

theorie en praktijk. Om die twee in

huis gekomen voor mijn twee laatste

ren, anders vlieg je uit de bocht.’

balans te houden, moet je je blijven ont-

– praktische – studiejaren. Marco is een

wikkelen op beide fronten.’

van mijn twee werkbegeleiders. Zij ge-

Wat is vanuit jullie optiek de beste

ven mij periodieke feedback. Mijn twee

verbetering?

Wat is jullie toekomstperspectief?

stagejaren zijn opgedeeld in vier perio-

Nicole: ‘De mogelijkheden voor digitale

Nicole: ‘Ik hoop dat ik na afronding van

des van een halfjaar, en de ijkmomenten

beeldopslag binnen ons hele OK-com-

mijn studie halverwege 2014 hier kan

zijn bedoeld voor eindbeoordeling en

plex. Via de lampen is de operatie te

blijven. In mijn eerste jaar heb ik al drie

evaluatie.’

filmen en kan ik alles live volgen, ook

weken stage gelopen in het St. Anna, en

Marco: ‘Vanuit Nicoles opleidings-

vanuit de bovenpositie.’

die positieve ervaringen worden nu weer

instituut zijn er “piketpalen” geslagen

Marco: ‘Het werkcomfort. Vroeger kostte

bevestigd. Later wil ik me graag speciali-

voor de globaal te volgen ontwikkelings-

het mijn collega’s en mij best wat tijd

seren richting orthopedie. Vooral omdat

route. Gelukkig is er voldoende ruimte

om alle benodigde middelen en mate-

ik vroeger aan topsport – kunstrolschaat-

voor eigen inbreng van zowel stagiair

rialen te verzamelen. Nu wordt alles

sen – heb gedaan. Hiermee heb ik helaas

als begeleider. Op basis daarvan wordt

vanuit de centrale, steriele opdekruimte

moeten stoppen wegens tijdgebrek, maar

desgewenst wat bijgestuurd.’

en magazijnen zo de operatiekamers

dit uitdagende en gevarieerde werk is

ingereden. Dat werkt veel efficiënter.’

die keuze absoluut waard.’ Marco: ‘Ook ik ontkom niet aan keuzes.

Heeft het nieuwe OK-complex verandering gebracht?

Leren jullie ook van elkaar?

Op mijn achttiende heb ik Curaçao ver-

Nicole: ‘Ik zie nu wel dat mijn collega’s

Nicole: ‘Wekelijks ontwikkel ik nieuwe

laten voor Nederland omdat hier meer

ook nog wat moeten wennen. Tijdens

vaardigheden door learning on the job. Het

studiemogelijkheden zijn. Hoewel ik

mijn eerste stageweken – nog in de vo-

toepassen van de theorie vond ik in het

hier goed geaard ben, blijft die tropische

rige, tijdelijke situatie – was ik de enige

begin even wennen. Je weet het wel,

achtergrond trekken. In augustus ga ik

die soms misgreep. Het schept op een

maar doen is toch weer anders. Daarvoor

voor minimaal een jaar naar de Antillen,

leuke manier een band, zo met z’n allen

moet je een drempel over. Marco stimu-

waar bijna al mijn familie woont. Ik

wegwijs raken in de nieuwe omstandig-

leert me daarbij.’

heb daar lang voor gespaard via een

heden.’

Marco: ‘Via Nicole kom ik in aanraking

levensloopregeling. Ik verheug me erg

Marco: ‘Voor de mensen met veel routi-

met de nieuwste studie-inzichten. Mijn

op die sabbatical, je leeft tenslotte maar

ne is het extra moeilijk, want vertrouw-

eigen opleidingen – eerst verpleegkunde,

één keer. Toch zeg ik de zorg zeker nog

de dingen afleren is gecompliceerder

daarna operatieassistent – liggen al ver

niet vaarwel, want me inzetten voor

dan nieuwe dingen aanleren. Maar ons

achter me, maar in dit vak moet je je

mensen geeft me ook een warm gevoel.’ OK OPERATIONEEL APRIL 2013

OKO0213.indd 13

13

3/25/13 2:55 PM

Rituele voorwerpen van het mensensnijdersvolk?

Chirurgische maskers

In de volkenkunde worden maskers uitgebreid beschreven als rituele voorwerpen. Zouden chirurgische maskers ook de rituele voorwerpen van het mensensnijdersvolk zijn? 14

OK OPERATIONEEL APRIL 2013

OKO0213.indd 14

3/25/13 2:55 PM

Niets ziet er op foto’s van OK-personeel zo koelbloedig uit als een loshangend masker om de nek en de striemen van de touwtjes nog op de wang. Professioneel is het niet, want gedragen maskers moeten meteen worden weggegooid. Chirurgische maskers zijn een van onze belangrijkste symbolen. Ze tonen een mix van steriliteit, toewijding, afstandelijkheid en autoriteit. Maar waarom we ze écht omdoen, weet niemand. TEKST: PAUL MEIJSEN, OPERATIEASSISTENT IN HET CATHARINA-ZIEKENHUIS EN DOCENT OPERATIEVE ZORG EN TECHNIEKEN AAN DE FONTYS HOGESCHOOL IN EINDHOVEN | CARTOON: JIM VAN DER MEULEN

I

n de volkenkunde worden maskers

‘Mundbinden’ van Mikulicz

uitgebreid beschreven als rituele

Een van de eersten die maskers ge-

voorwerpen. Medicijnmannen dra-

bruikten was de Duitse chirurg Johann

gen ze, en carnavalsvierders. Maar ook

von Mikulicz-Radecki (1850-1905), ook

dieven, beulen en krijgers. Een masker

bekend van buikspeculums. Mikulicz

kan worden gedragen om rang, stand,

schreef in 1897 dat Mundbinden (mond-

gevoelens of autoriteit te benadrukken

maskers) de verspreiding van vochtdrup-

en kan zelfs een fetisj zijn. Door het

peltjes door hoesten, spreken, niezen

dragen van een masker verbergt of toont

en keelschrapen kunnen voorkomen.

iemand zijn ware gezicht. Zouden chi-

(Zie pagina 16). Waarschijnlijk besefte

rurgische maskers ook de rituele voor-

hij niet dat hij daarmee tegelijkertijd

werpen van het mensensnijdersvolk

een van de belangrijkste symbolen voor

zijn?

steriel werken introduceerde. Zijn bewe-

Dit artikel is geen pleidooi voor

ring was gebaseerd op de aanname dat

afschaffing van maskers, noch tegen

de druppeltjes een rol spelen als infectie-

de WIP (Stichting Werkgroep Infectie-

veroorzaker. Het bewijs is echter nooit

preventie) of de IGZ (Inspectie voor de

geleverd.

Gezondheidszorg). Het beschrijft alleen wat er sinds eind negentiende eeuw

Onderzoek

zoal over mondmaskers is geschreven.

Schweizer (1976) en Belkin (1997)

Al met al is er in ruim honderd jaar

ijverden voor een betere pasvorm en

geen bewijs op tafel gekomen dat de

productiestandaarden, omdat maskers

patiënt baat heeft bij chirurgische

volgens hen zelfs tot het tegenover-

maskers. Het dragen van maskers

gestelde resultaat konden leiden. Ze

behoort wel tot een complex van maat-

spreken van ‘wicking’, het doorlekken

regelen die gezamenlijk leiden tot een

van maskers door capillaire werking;

dusdanig lage besmettingskans dat

‘leaking’, waarbij de lucht langs het mas-

het verantwoord is om operaties uit te

ker gaat in plaats van erdoorheen; en

voeren. De afzonderlijke maatregelen

‘wiggling’, omdat huidschilfers loslaten

zijn echter bijna niet meer apart te

door het schuren van het masker.

onderzoeken.

Chamberlain (1984) en Tunevall (1991) OK OPERATIONEEL APRIL 2013

OKO0213.indd 15

15

3/25/13 2:55 PM

deden experimenten waarbij ze de helft

non-scrubbed operating room personnel did

De eisen zijn vastgelegd in de Europese

van het aantal patiënten opereerden met

not wear a face mask.’

norm NEN-EN 14683:2012. Hierin wor-

chirurgisch masker en de andere helft

den filtercapaciteit, ademweerstand

zonder. Geen van de onderzoeken kon

Helmen

en spatweerstand beschreven. Of vloei-

overtuigend verschillen aantonen. Via de

Ook het effect van steriele helmen is

stofspatten in het mond-neusgebied

Cochrane Collaboration beschouwden

moeilijk te bepalen. Sporadisch ver-

echter daadwerkelijk kunnen leiden tot

Lipp en Edwards (2002, herpublicatie

schenen studies (Friberg, 2001) laten

beroepsgerelateerde ziektes is onbekend.

in 2012) in een review alle betrouwbare

geen doorslaggevende bewijslast zien.

Het is dus ook moeilijk om uitspraken te

onderzoeken. Zij concludeerden het vol-

Wellicht moet ook aan deze vorm van

doen over de bescherming die standaard

gende: ‘From the limited results it is unclear

hoofdbedekking vooral een grote rituele

chirurgische maskers echt bieden. Waar-

whether wearing surgical face masks results in

betekenis worden toegekend. Als dit

schijnlijk is het bedekken van het ge-

any harm or benefit to the patient undergoing

ritueel tot gevolg heeft dat het operatie-

zicht met een masker omdat we spetters

clean surgery.’

team zich nog intensiever aan het totale

gewoon vies vinden een beter argument

Sporadisch zijn er berichten over opera-

pakket van preventieve maatregelen

dan angst voor ziektes. Hygiëne lijkt een

tieafdelingen in binnen- en buitenland

houdt, kan het zeker als zinvol worden

steekhoudender argument dan zelfbe-

waar geen maskers worden gedragen,

beschouwd.

scherming.

of bijvoorbeeld alleen door het steriel

Chirurgische maskers zijn niet ge-

staande team. Webster (2010) onder-

Persoonlijke bescherming

maakt om de drager te beschermen

zocht bij 811 operaties of er verschil was

Het dragen van maskers als persoonlijk

tegen micro-organismen die via de

in infectiepercentages wanneer de niet

beschermingsmiddel kan ook een argu-

lucht worden overgebracht. Tegen deze

steriel staande teamleden al dan niet een

ment zijn om deze te dragen. Standaard

zogenaamde aerogene besmettingen,

masker droegen. Zij concludeerde: ‘Sur-

chirurgische maskers beschermen het

bijvoorbeeld tuberculose of potentieel

gical site infection rates did not increase when

operatieteam tegen vloeistofspatten.

besmette laserrook, moet men dus geen

Mikulicz in 1897 over mondmaskers Van de kant van de operateur en zijn

Al deze gevaren worden bijna geheel onge-

assistenten dreigt voor de operatie-

daan gemaakt door tijdens de operatie een

wond, behalve via de handen, nog een

mondmasker te dragen dat de mond en

ander infectiegevaar: de verspreiding

eventueel ook de neusopening bedekt. Dit

van ziekteverwekkende bacteriën vanuit de

masker bestaat uit een eenvoudige laagje

mond- en neusholtes van de mensen aan het

neteldoek en kan door iemand die een

bed, door spreken, hoesten, kuchen en nie-

baard draagt ook gebruikt worden om

zen. Ik werd op dit gevaar geatten-

de baard te bedekken. Wij dragen nu

deerd door mijn collega, de heer Füg-

al sinds geruime tijd bij alle asepti-

ge. Hij heeft experimenteel vastge-

sche operaties een mondmasker. We

steld dat ook bij rustig spreken vanuit

zijn er snel aan gewend geraakt: we ade-

de mondholte allerlei bacteriën door minuscule vochtbelletjes kunnen worden verspreid. Wij hebben in Breslau weliswaar de gewoonte om tijdens een operatie nauwelijks te praten, de noodzakelijke

Mikulicz schreef in 1897 dat mondmaskers de verspreiding van vochtdruppeltjes door hoesten, spreken, niezen en keelschrapen kunnen voorkomen.

men er net zo gemakkelijk door als een dame die op straat een sluier draagt. Het mondmasker is vanzelfsprekend gesteriliseerd en wordt aan de eveneens steriele operatiemuts bevestigd.

communicatie kan immers gemakkelijk met handgebaren plaatsvinden. Maar soms moet er toch hier en daar

Uit: Mikulicz J. Das operiren in sterilisierten Zwirnhandschuhen und mit

iets worden gezegd. En als een chirurg verkouden is, wat hem

Mundbinde. Centralblatt für Chirurgie. 1897; 26:714.

op de meest ongunstige momenten tot niezen kan dwingen,

Het fragment is uit het Duits vertaald door Barbara Mounier.

dan zou hij volgens Függe helemaal niet mogen opereren.

(www.barbaramounier.com)

16

OK OPERATIONEEL APRIL 2013

OKO0213.indd 16

3/25/13 2:55 PM

Inspectie De WIP-richtlijn wordt door de IGZ als bindend beschouwd. Bij visitaties controleert de inspecteur of de maskers door alle teamleden gedragen worden indien sprake is van een steriele omgeving. Daarbij kijkt de IGZ ook of we de maskers niet nog dragen in de gangen en koffiekamers, of ze daar nog om onze nek hebben hangen.

Onschuldig ritueel ‘Do the patient no harm’ is een van de lijfspreuken van Florence Nightingale. Wat betreft chirurgische maskers lijkt dit in ie-

Een van de eersten die maskers gebruikten was de Duitse chirurg Johann von Mikulicz-Radecki (1850-1905), ook bekend van buikspeculums.

der geval gewaarborgd te zijn. We kunnen

Tekening van een chirurg met mondmasker rond 1895.

echter alleen garanderen dat we de patient geen kwaad doen, als we de maskers

controlled study World J Surg 1991;

correct dragen en weer afdoen. Gewoon

15(3):383-7.

door de strikjes los te maken. Wellicht is

• Webster J, Croger S, Lister C, Doidge M,

chirurgische maskers gebruiken maar

het afdoen van maskers door ze kapot te

Terry MJ, Jones I. Use of face masks by non-

adembeschermingsmaskers. Deze zijn

trekken aan het ademgedeelte ook een

scrubbed operating room staff: a randomi-

bekend als eendenbekmaskers of voor-

potentiële besmetting van onze handen

gevormde gezichtsmaskers en worden

met lichaamsvloeistoffen van de patiënt

alleen op indicatie gedragen. Bij deze

en onze eigen mond- en neusflora.

types zijn filterlekkage en randlekkage

Als we ze correct dragen en afdoen, lijkt

geminimaliseerd, maar dit geeft ook

het dragen van chirurgische maskers

minder draagcomfort en ademcomfort.

voorlopig een onschuldig ritueel van het

Adembeschermingsmaskers worden

mensensnijdersvolk te zijn.

beschreven in de Europese norm NEN-

zed controlled trial. ANZ J Surg; 80(3):169-73. • WIP-richtlijn: Persoonlijke beschermingsmiddelen, 2008, www.wip.nl. • WIP-richtlijn: Preventie van postoperatieve wondinfecties, 2006, www.wip.nl.

Doe mee & win!

EN 149:2001 en zijn er in verschillende

Literatuur

Wie ontwerpt het leukste chirurgische

klassen.

• Belkin NL. The surgical mask: is it still

masker? Mail een foto van jezelf met

necessary? Surgery 1997; 122(3):641-2.

WIP-richtlijnen

• Chamberlain GV, Houang E. Trial of the use

je zelfontworpen masker (een zo zwaar mogelijk bestand) naar

Richtingbepalend voor het beleid in

of masks in the gynaecological operating

[email protected]. De

ziekenhuizen zijn de richtlijnen van de

theatre. Ann R Coll Surg Engl 1984;

inzender met het origineelste ontwerp

66(6):432-3.

ontvangt een origineel OK Operationeel

WIP: [1] Tijdens de operatie dragen allen die

• Lipp A, Edwards P. Disposable surgical

in de operatiekamer aanwezig zijn

face masks for preventing surgical wound

een chirurgisch mond-neusmasker.

infection in clean surgery. Cochrane

De werkgroep is van mening dat het

Database Syst Rev; (1):CD002929. Review.

beschikbare wetenschappelijke bewijs

• Mikulicz J. Das operiren in sterilisierten

niet toelaat te concluderen dat het

Zwirnhandschuhen und mit Mundbinde.

dragen van een mond-neusmasker ter

Centralblatt für Chirurgie 1897; 26:714.

preventie van wondinfectie zinloos is.

• Schweizer RT. Mask wiggling as a potential

[2] Het mond-neusmasker dient na iedere operatie te worden vervangen en mag tussendoor niet om de nek blijven hangen.

T-shirt met zijn/haar foto.

cause of wound contamination. Lancet 1976; 2(7995):1129-30. • Tunevall TG. Postoperative wound infections and surgical face masks: a

OK OPERATIONEEL APRIL 2013

OKO0213.indd 17

17

3/25/13 2:55 PM

27ste LVO-congres: ‘Durf jij de uitdaging aan?’

De operatieassistent: copiloot op de OK Op 7 en 8 februari 2013 vond het 27ste LVO-congres plaats met als thema: ‘Durf jij de uitdaging aan?’ Dit thema verwijst naar de actualiteit van het beroep operatieassistent: gaan we als operatieassistent de uitdaging aan om ons in te schrijven in het kwaliteitsregister en te laten zien waar we voor staan? Ook verwijst het naar het opdoen van nieuwe kennis tijdens het congres. Een verslag van de eerste dag. TEKST: LINDA ZOON | FOTO’S: JOS HEIJNEN

D

e uitdaging voor de operatie-

tioneert. Dit kan door de principes van

ken van het totale werkproces en zo

assistent ligt erin te laten zien

crew resource management (CRM) toe te

incidenten door het falen van cockpit-

wie je bent en wie je durft te

passen. Wat hierbij komt kijken, vertel-

bemanning te voorkomen. Op de OK

zijn als operatieassistent, vertelt voor-

de anesthesioloog Bas Gerritse (Amphia

is CRM toepasbaar als een soort veilig-

zitter van de congrescommissie Monique

Ziekenhuis, Breda).

heidsmanagementsysteem dat bestaat

de Kort. Door een veranderende econo-

uit zes schakels:

mie en maatschappij kunnen operatie-

Bewustwording

assistenten niet meer achteroverleunen

Het werk op een operatiekamer is ver-

en varen op ervaring. Ze moeten alle

gelijkbaar met het werk in de luchtvaart:

kansen grijpen om zich te ontplooien en

onverwachte situaties, gevaren, tijdsdruk

OK door onder andere een goede voor-

te ontwikkelen. Registratie, accreditatie

et cetera. Ook op het gebied van inci-

bereiding;

en erkenning zijn hier onlosmakelijk

denten zijn de werelden vergelijkbaar:

mee verbonden (zie pagina 22 en verder

misverstanden zijn voor 70 procent te

de groep, maar denk ook aan de groep

voor een artikel over registratie en ac-

wijten aan miscommunicatie, misver-

als geheel;

creditatie).

standen en hiërarchie. Wat in de luchtvaart tot een significante vermindering

• informatiemanagement/situational awareness: leef protocollen na; • stressmanagement: ban stress uit de

• groepsprocessen: denk zelfstandig in

• leiderschap: aanvaard adviezen van teamleden en doe er iets mee;

Crew resource management

van incidenten heeft geleid, is bewust-

Een uitdaging is bijvoorbeeld het veilig

wording. In Nijmegen is deze bewust-

laten verlopen van het complexe werk

wording getest op de operatiekamer.

op een operatiekamer. Dit kun je niet

Fouten blijken minder voor te komen en

alleen, maar als teamlid kan iedereen

men komt sneller tot een oplossing als

afzonderlijk een bijdrage leveren aan

er wel iets fout gaat.

Copiloot

een veilige werkomgeving. Hoe? Door

CRM is in de luchtvaart in het leven

Gerritse benoemt het belang van CRM

te zorgen dat je als OK-team goed func-

geroepen om een team bewust te ma-

voor teamwork als volgt: ‘Een team van

18

• besluitvorming: neem besluiten ten gunste van het team en de patiënt; • risicomanagement: monitor complicaties en voer simulaties uit.

OK OPERATIONEEL APRIL 2013

OKO0213.indd 18

3/25/13 2:55 PM

deskundigen is nog geen deskundig

en het Laurentius Ziekenhuis vertelde

partiële nefrectomie bij een niertumor:

team.’ CRM op de OK scheelt tijd, doden

over de toepassing van hydrodissectie bij

• De patiënt heeft maar één nier of de

en letsel. Hierbij moet de chirurg, die

een partiële nefrectomie.

patiënt heeft er twee waarvan er één

meestal de leiding heeft, adviezen accep-

Vanaf begin jaren negentig van de vorige

slecht functioneert (behoeden voor

teren en opvolgen van de operatieassis-

eeuw is veel onderzoek gedaan naar het

dialyse).

tent, die actief mee blijft denken. Samen

effect en de toepassing van de partiële

• De patiënt heeft twee nieren waarbij er

breng je een operatie tot een goed eind,

nefrectomie, ook wel nefronsparende

één beter functioneert en de tumor zit

zoals een piloot en een copiloot een

chirurgie genoemd. Wat blijkt, is dat het

juist op deze beter functionerende nier.

vliegtuig veilig naar de eindbestemming

aantal recidieven na een partiële nefrec-

brengen. De operatieassistent is volgens

tomie laag is en dat de overleving van

Gerritse dan ook een soort copiloot.

patiënten na deze ingreep beter is dan

Urologen gebruiken de richtlijn

bij een radicale nefrectomie, omdat pa-

dat tumoren kleiner dan 4 centimeter

Partiële nefrectomie

tiënten een betere nierfunctie overhou-

in aanmerking komen voor een partiële

Na de eerste lezingen over het werk op

den en daarmee minder cardiovasculaire

nefrectomie. Ook is het de bedoeling

de OK in het algemeen was het tijd voor

problematiek hebben.

dat een partiële nefrectomie zo veel

een meer chirurgisch-technologisch

• Er is een goede contralaterale nier.

mogelijk gebeurt bij de grotere tumoren

georiënteerd onderwerp. Uroloog J.V.

Wanneer?

tussen de 4 en 7 centimeter die beperkt

Zambon van het Orbis Medisch Centrum

Er is een aantal indicaties voor een

zijn tot de nier. OK OPERATIONEEL APRIL 2013

OKO0213.indd 19

19

3/25/13 2:55 PM

Mogelijkheden

oudere mensen. Het aantal recidieven is

cale nefrectomie, maar de nierfunctie is

Bij een niertumor hoeft niet altijd

echter vrij hoog. De laatste mogelijkheid

beter omdat afklemming van de renale

direct te worden geopereerd. Zo kan er

is de hydrodissectie, een open methode.

vaatvoorziening niet nodig is.

bij oudere patiënten voor worden ge-

Met hydrodissectie prepareer je de

kozen om af te wachten en na een paar

Hydrodissectie

tumor precies vrij op de grens tussen

maanden een controlescan te doen. In 30

Bij hydrodissectie wordt de nier vrijge-

normaal en tumorweefsel. Pathologen

procent van de gevallen is een niertumor

legd en gemobiliseerd. Met een fijne,

kunnen hierdoor slecht zien of de tumor

benigne.

krachtige waterstraal kan vervolgens de

radicaal verwijderd is. De kans op een

Als er wel voor gekozen wordt een parti-

niertumor los worden geprepareerd. Om

recidief is echter zeer klein door het

ele nefrectomie uit te voeren, dan zijn er

een droog wondoppervlak te krijgen,

precies wegsnijden op de grens en de

meerdere mogelijkheden. Allereerst is er

wordt bij hydrodissectie gebruikgemaakt

hierop volgende coagulatie. Toch moeten

de mogelijkheid tot de open partiële ne-

van een speciale coagulatietechniek

patiënten gedurende vijf jaar regelmatig

frectomie, waarbij een scalpel of schaar

waarbij een oppervlakkig kookeffect

vervolgd worden middels een CT-scan.

wordt gehanteerd. Ten tweede kan de

wordt opgewekt. Tot slot kan op de

partiële nefrectomie laparoscopisch

droge wond een goede sealing worden

Kindveiligheid

worden uitgevoerd. Het nadeel hiervan

achtergelaten. Een hydrodissectie duurt

Dr. William Kramer behandelt in zijn

is dat je de renale vaatvoorziening moet

gemiddeld anderhalf uur.

werk als kindertraumachirurg binnen het UMC Utrecht kinderen van 500 gram

afklemmen. Dit kan de nier tot zo’n 20 minuten wel hebben, maar is niet goed

Voor- en nadelen hydrodissectie

tot kinderen van 18 jaar. Doodsoorzaak

voor de nierfunctie op termijn. Dit geldt

De toepassing van de hydrodissectie bij

nummer 1 bij deze kinderen is het onge-

ook voor de robot assist-methode. Bij de

een partiële nefrectomie biedt verschil-

val. Jaarlijks komen er 270.000 kinderen

laatste twee mogelijkheden is niet alleen

lende voordelen. Allereerst is er geen

op de Nederlandse SEH’s terecht, van

de nierfunctie op termijn slechter dan

ischemie, is er weinig tot geen bloedver-

wie er 25.000 worden opgenomen. Maar

bij de open methode, ook ligt het aan-

lies, is er goed zicht tijdens de operatie

liefst 240 kinderen komen na een on-

tal complicaties een stuk hoger. Dan is

en is er sprake van een goede hemostase

geval te overlijden.

er nog de ablatie, waarbij de nier wordt

door de speciale coagulatietechniek en

Kramer benadrukt: ‘Kinderen zijn geen

aangeprikt en de tumor bevroren wordt

de mogelijkheid tot sealing. De radicali-

kleine volwassenen. Waar volwassenen

met radiogolven. Dit gebeurt vaak bij

teit is vergelijkbaar met die van een radi-

uitgeleerd zijn, leren kinderen continu.

20

OK OPERATIONEEL APRIL 2013

OKO0213.indd 20

3/25/13 2:55 PM

Gedurende het opgroeien leren kinderen

liefst 18 kinderen sterven ten gevolge van

beschermers, rugairbags en een helm.

te bewegen, coördineren en functione-

verstikking. Zo voeren broertjes en zusjes

Goed voorbeeld doet goed volgen, moet

ren. Over deze fasen gaan jaren heen.

graag hun babybroertje of -zusje, met

Kramer gedacht hebben. Hij sluit zijn

Zo leren kinderen pas echt fietsen rond

fatale afloop. Kinderen van 0 tot 4 jaar

verhaal af met een knipperende, flitsen-

hun tiende levensjaar. Ouders realiseren

verbranden vaak door heet water; oudere

de helm op zijn hoofd: ‘Deze helm is

zich dit niet en sturen jongere kinderen

kinderen door het spelen met vuur. Dit

hartstikke cool en een kind is nog zicht-

eerder al alleen het drukke verkeer in.’

resulteert per jaar in 7 sterfgevallen. Kleu-

baar ook!’

rige flessen met schoonmaakmiddelen

Zeven v’s

die lijken op lekkere frisdrank leiden

To bariatrie or nie …

De oorzaken van letsel bij kinderen zijn

ertoe dat maar liefst 1100 kinderen per

Met zo’n 335.000 mensen met een BMI

te onthouden aan de zeven v’s omtrent

jaar in het ziekenhuis worden opge-

van 35 of hoger in Nederland is de baria-

veiligheid: vallen, verstikken, verbran-

nomen voor vergiftiging. Per jaar sterven

trie voor zowel de bariatrisch chirurg als

den, vergiftigen, verdrinken, verkeer,

11 tot 22 kinderen in de leeftijd van 0 tot

de operatieassistent de komende jaren

vrije tijd.

12 jaar aan de gevolgen van verdrinking

nog een ware uitdaging. CHIVO GE-chi-

Kinderen hebben een relatief zwaar

en maar liefst 14 kinderen per dag ver-

rurgie G. van Montfort behandelt mor-

hoofd. Als ze vallen, belanden ze dan ook

liezen in de EU hun leven in het verkeer.

bide-obesitaspatiënten in het Obesitas-

altijd op het hoofd. Dit is niet onschuldig.

Dit zijn 30 kinderen per jaar in Neder-

centrum Eindhoven (onderdeel van het

Zo hebben baby’s schedelnaden die nog

land. In hun vrije tijd lopen kinderen

Catharina-ziekenhuis). Een speciaal team

los kunnen komen, met volledige ver-

veel letsel op bij het trampolinespringen,

bestaande uit diëtisten, psychologen,

bloeding in het hoofd tot gevolg. Per jaar

paardrijden en voetbal.

nurse-practitioners, fysiotherapeuten,

worden 3000 kinderen in het ziekenhuis

onderzoekers, een secretaresse en chi-

opgenomen en sterven er 4 als gevolg van

Preventie

rurgen draait vijf dagen per week poli.

een val. Dit zijn vaak baby’s die alleen

De boodschap van Kramer is: doe

Per week worden er drie dagen lang min-

op de commode worden achtergelaten.

aan preventie, want er is steeds meer

stens zes operaties per dag uitgevoerd

Verstikking komt ook vaak voor. Maar

mogelijk, zoals polsbeschermers, knie-

aan de hand van duidelijke protocollen.

OK OPERATIONEEL APRIL 2013

OKO0213.indd 21

21

3/25/13 2:55 PM

Patiënten die in aanmerking komen

met de dunne darm, die opnieuw moet

totaal geen honger meer. De eerste twee

voor een bariatrische ingreep moeten

worden verbonden met de twaalfvinge-

tot drie jaar moeten de mensen dan ook

een aantoonbare poging hebben gedaan

rige darm. Deze laatste verbinding komt

zes keer per dag hun wekker zetten om

om op een reguliere wijze af te vallen.

een stuk lager dan eerst het geval was.

zichzelf eraan te herinneren dat ze moe-

In het Obesitascentrum richten de artsen

Door de kleinere maag kan men minder

ten eten. De gastric sleeve zorgt dus voor

zich vooral op mensen met ernstige

eten. Omdat het voedsel een stuk van de

een kleinere en een verminderd honger-

obesitas. Dit zijn patiënten met een

twaalfvingerige darm overslaat, komt de

gevoel. De gastric sleeve wint steeds meer

BMI van 35 of hoger plus risicofactoren

vertering ook later op gang en worden

aan populariteit omdat de ingreep in

(slaapapneu, hart- en vaatziekten, ge-

er minder voedingsstoffen opgenomen.

slechts 30 à 35 minuten is uit te voeren

wrichtsklachten, suikerziekte). Deze

Deze ingreep zorgt dus voor een kleinere

en er sprake is van maar één naad (bij de

mensen hebben een operatie-indicatie.

maag en malabsorptie en duurt ge-

gastric bypass twee).

Mensen met een BMI van 40 plus hoeven

middeld 60 minuten. De gastric bypass

geen risicofactoren te hebben om een

heeft de gunstigste effecten op gewichts-

Winst

operatie-indicatie te krijgen.

reductie op langere termijn.

De grootste winst van bariatrische ingre-

Gastric bypass

Gastric sleeve

de mortaliteit bij geopereerde patiënten

Een bariatrische patiënt heeft in het

Bij de gastric sleeve wordt de grote curva-

lager dan bij niet-geopereerde patiënten.

Obesitascentrum twee opties: een gastric

tuur van de maag er helemaal afgehaald.

Daarnaast is het cardiovasculair risico bij

bypass of een gastric sleeve. De keuze

Hierdoor wordt de maag kleiner en krijgt

geopereerde patiënten lager. Een ope-

voor één van deze opties hangt van

deze een andere vorm (de vorm van een

ratie geneest diabetes mellitus (type 2)

meerdere factoren af: de voorkeur van

mouw/sleeve). De maag blijft normaal

in maar liefst 78 procent van de gevallen

de patiënt, het al dan niet aanwezig zijn

functioneren en de pylorus blijft intact.

en verbetert de ziekte met 86,6 procent.

van reflux, psychofarmaca, leeftijd en

Hierdoor kan reflux ontstaan als de pa-

Ook slaapapneu en een hoge bloeddruk

BMI. In de literatuur is de gastric bypass

tiënt al last had van reflux. Reflux is dan

verminderen. Bovendien is de gewichts-

de gouden standaard. Tijdens de ingreep

ook een contra-indicatie voor de gastric

reductie groter.

wordt allereerst de maag in tweeën

sleeve. Een voordeel van de gastric sleeve

gesplitst en daardoor verkleind. Het

is dat het hongerhormoon door het ver-

Postbariatrische reconstructies

kleinste, bovenste deel wordt de nieuwe

wijderen van de grote curvatuur wordt

Na een bariatrische ingreep is er sprake

maag. Deze moet worden verbonden

uitgeschakeld. Mensen hebben hierdoor

van gewichtsverlies en normalisering

pen is de gezondheidswinst. Allereerst is

22

OK OPERATIONEEL APRIL 2013

OKO0213.indd 22

3/25/13 2:55 PM

van het risicoprofiel. Dit zegt echter

geten. Maar postbariatrische chirurgie is

Hoog complicatiesrisico

niet dat een patiënt weer normaal door

nodig om de ontstane klachten na een

De prijs die mensen betalen bij een post-

het leven kan. Mensen verliezen wel

bariatrische ingreep te verhelpen. Een

bariatrische ingreep is naast de steeds

gewicht, maar doordat de huid enorm

patiënt komt in aanmerking voor een

weer uitzakkende huid: grote lange litte-

is opgerekt, veert deze niet meer terug

postbariatrische ingreep als hij/zij onder

kens en een complicatierisico van mini-

en blijft hangen. Een patiënt zit dus na

andere twaalf maanden lang een stabiel

maal 50 procent. Hoe hoger de BMI, hoe

een bariatrische ingreep noch letterlijk,

gewicht en een BMI < 35 heeft. Er moet

hoger het complicatierisico. Vanaf een

noch figuurlijk goed in zijn/haar vel. In-

daarnaast een vermindering van de aan

BMI van 35 is het complicatierisico zelfs

tegendeel zelfs. Dr. M. M. Hoogbergen,

obesitas gekoppelde comorbiditeit zijn.

100 procent. Complicaties variëren van

plastisch chirurg van het Catharina-

Psychische beperkingen zijn bij zorg-

relatief klein tot zeer ernstig. De meest

ziekenhuis Eindhoven, legt uit wat

verzekeraars tot nu toe uitgesloten als

voorkomende complicaties zijn wond-

de gevolgen zijn van een bariatrische

indicatoren. Volgens Hoogbergen valt

infecties, wondgenezingsstoornissen en

ingreep.

hier nog veel winst te behalen: opnieuw

seromen.

Patiënten houden na een bariatrische

een uitdaging. Onderzoek wijst namelijk

ingreep een enorme hoeveelheid aan

uit dat gereconstrueerde patiënten een

Uitdagingen

opgerekte huid over. Dit leidt tot allerlei

dusdanig verbeterd zelfbeeld krijgen, dat

Al met al werd op het 27ste LVO-congres

klachten die in eerste instantie niet

de kans op terugval naar gewichtstoena-

duidelijk dat er nog behoorlijk veel uit-

onderkend werden, zoals:

me op lange termijn sterk afneemt.

dagingen liggen in het beroep van de operatieassistent. Van accreditatie tot kwa-

• smetplekken, • veranderende zwaartepunten,

Soorten reconstructies

liteitsregister, van teamwork op de OK

• mechanische hinder,

Waar in de bariatrische chirurgie vaak

tot zelfstandig blijven nadenken en van

• cosmetische bezwaren.

maar twee soorten operaties mogelijk

bariatrische ingrepen tot postbariatrische

zijn, bestaat er binnen de plastische

reconstructies. Bij al deze punten speelt

Beter zelfbeeld

chirurgie een reeks aan operatieopties,

de operatieassistent een belangrijke rol,

Bij de behandeling van morbide obesitas

zoals buikwandcorrecties, lower body-

waarbij hij/zij veel kan bijsturen. Net als

wordt het reconstructieve deel vaak ver-

lifts en borstreconstructies.

een copiloot, maar dan op de OK!

OK OPERATIONEEL APRIL 2013

OKO0213.indd 23

23

3/25/13 2:56 PM

Nieuwe OK’s voor St. Anna ‘Een echte wij-klus.’ Zo omschrijft Marion Creemers, hoofd OK van het Geldropse St. Anna Ziekenhuis, de volledige renovatie van het OK-complex. TEKST: LINDA VAN PELT | FOTO: ST. ANNA ZIEKENHUIS

I

n juli 2011 kreeg het OK-complex van het St. Anna Ziekenhuis het laatste inspectiebezoek. De uitvoe-

ring van de telprocedure bij operaties kreeg een kritische noot. ‘We waren goed op de hoogte van de status-quo dat veel ziekenhuizen werken met een moderne weeginstallatie’, meldt hoofd OK Marion Creemers. ‘Maar in onze verouderde omgeving zou het niet rendabel zijn die te installeren. In ons vroegere OK-complex hadden we niet eens glasvezel.’ Anderhalf jaar later is er een spiksplinternieuw OK-complex geopend in het Geldropse ziekenhuis. Zeven identieke operatiekamers, allemaal uitgerust met

onze plenums maar net toereikend voor

Vergroting binnen de kaders

digitale toepassingen in combinatie met

de vereiste luchthygiëne. Verder was een

Het bescheiden plan om twee polikli-

doordachte zorglogistiek, luchtbehan-

deel van onze installaties afgeschreven.

nische operatiekamers te realiseren, met

deling en inrichting conform de aller-

Voor het vervangen van onderdelen aan

interne verbinding naar de OK, maakte

laatste kwaliteits- en veiligheidseisen.

onze operatietafels moesten we op een

plaats voor een rigoureuzere aanpak:

‘Het inspectiebezoek was zeker niet de

gegeven moment uitwijken naar het

volledige renovatie. Onder de bindende

enige aanleiding’, benadrukt Marion

buitenland.’

voorwaarden van de raad van bestuur:

Creemers. ‘Ons vroegere complex

Ook uit oogpunt van een flexibele be-

binnen de bestaande muren en binnen

dateerde van een kwart eeuw geleden.

drijfsvoering liep het OK-team van het

het beschikbare budget. Precies op

Uiteraard zijn er tussentijds de nodige

St. Anna tegen steeds meer barrières aan.

dezelfde plek is het nieuwe OK-complex

aanpassingen gedaan, maar het werd

‘Zeker de time-outprocedure vraagt om

gerealiseerd. Dankzij verplaatsing van

steeds lastiger om met de bestaande

een uitstekende logistieke routing met

werkkamers van medisch specialisten

middelen aan de verscherpte richtlijnen

royale steriele opdekruimten. Iets wat

en secretariaten wel met interne uitbrei-

te voldoen. Zo was de capaciteit van

wij steeds meer begonnen te missen.’

ding van het aantal vierkante meters.

24

OK OPERATIONEEL APRIL 2013

OKO0213.indd 24

3/25/13 2:56 PM

In het voorjaar van 2012 startte de reno-

Creemers. ‘Voor de patiënten betekent dit

tot in detail. Hun visie is belangrijk bij

vatie. Ter waarborging van de continuï-

een rustiger opvang. De inleiding van de

het streven naar optimale kwaliteit. Deze

teit van de OK’s was aan de achterkant

operatie gebeurt nu zonder dat er om hen

aanpak heeft bovendien gezorgd voor

van het ziekenhuis een tijdelijke OK-

heen alvast pakketten met materialen

een hoge dosis betrokkenheid. Dat zag

voorziening gebouwd met een opper-

worden opengetrokken. Aan de mede-

ik wel bij de bouwkundige oplevering.

vlakte van 1800 m2. Dit maakte ruimte

werkers geeft de nieuwe, ruimere opzet

Vooral de enthousiaste manier waarop

vrij voor volledige renovatie van het

meer bewegingsruimte, en daarmee

onze medewerkers aan bezoekers ver-

oude OK-complex op de tweede verdie-

minder kans op verstoring in het werk

telden over “hun” OK, gaf me een gevoel

ping van het St. Anna Ziekenhuis.

als gevolg van calamiteiten. Die verbete-

van blijdschap en trots. We hebben

ringen komen ten goede aan zowel sfeer

het duidelijk met z’n allen gedaan;

Uniforme inrichting

als efficiency. Blije patiënten en tevreden

dit bouwproces is een echte wij-klus.

Het nieuwe, ultramoderne OK-complex

medewerkers zorgen van nature al voor

Datzelfde geldt voor de finetuning van de

behoort tot een van de meest innovatieve

een soepelere bedrijfsvoering.’

logistieke processen.’

huis. ‘De volledige renovatie en het vol-

Investeren in mensen

Record

doen aan de allernieuwste richtlijnen zijn

Het nieuwe OK-complex vergemakkelijkt

Half januari tot half februari is de tijd

daarvoor motivatie genoeg’, stelt Marion

een snelle turn-over van patiënten.

van inrichten en de eindvalidatie van

Creemers. ‘Er zullen vast wel grotere

Efficiënter werken is zeker de bedoeling,

installatietechniek, monitoring, meet- en

ziekenhuizen zijn die óók zeven OK-

maar groei is geen doel op zich. Uit-

regeltechnische faciliteiten, plenumtech-

ruimten hebben die aan dezelfde uiterst

breiding is wel mogelijk in de toekomst,

niek en luchtbehandelingsinstallaties

moderne normen voldoen’, nuanceert ze

omdat naast de zeven ingerichte OK’s een

voor het voldoen aan hygiënische en

haar woorden. ‘Maar wij zijn als relatief

achtste ruimte is opgenomen in de bouw.

microbiologische richtlijnen.

klein ziekenhuis het eerste in Nederland

De OK-medewerkers en medisch specialis-

De verhuizing beschouwt Marion Cree-

dat alle OK’s uniform en digitaal heeft

ten volgen momenteel een intensief scho-

mers zeker als een record. ‘Een groot-

ingericht; binnen ons hele OK-complex

lingsprogramma op diverse terreinen:

schalige operatie, twee keer binnen een

zijn mogelijkheden voor digitale beeld-

digitalisering, logistiek, bhv, ontruiming.

jaar. Met als groot voordeel dat we 50

opslag en videoconference. De identieke

Creemers: ‘Deelname aan het trainings-

procent van ons recente verhuisplan

inrichting draagt bij aan een flexibeler

schema is een harde voorwaarde om te

kunnen knippen en plakken. Bovendien

planning van de operaties; alle specialis-

mogen werken in ons nieuwe OK-com-

betekent verhuizen naar de nieuwbouw

men kunnen in alle OK’s terecht.’

plex. Zonder de benodigde achtergrond-

het achterlaten van de oude apparatuur.

kennis komt de gedane investering

Dat maakt het een stuk makkelijker.’

Rust voor medewerker en patiënt

ook niet volledig tot haar recht.’ De

Maandag 18 februari staat op de rol voor

Het nieuwe OK-complex van het St. Anna

hoofdmoot van de training ligt tussen

de eerste officiële operatiedag in het

Ziekenhuis heeft aparte liften voor sterie-

bouwkundige oplevering, half januari, en

nieuwe complex. Maar voor spoedin-

le en gebruikte goederen en instrumen-

ingebruikname van het OK-complex, half

grepen kunnen patiënten er de vrijdag

ten. Met toepassing van downflowplenum-

februari. Voor wie binnen dit tijdsbestek

daarvoor al terecht.

luchtbehandeling wordt schone, gefil-

de training niet heeft kunnen volgen (bij-

‘Tijdens het carnaval, 11, 12 en 13

treerde lucht vanuit het plafond naar de

voorbeeld vanwege vakantie of ziekte) is

februari, draaien we met een mindere

operatietafel geblazen. Hierdoor worden

er een noodscenario op latere data.

bezetting’, verloochent Marion Creemers

in Nederland, aldus het St. Anna Zieken-

binnen een gebied van 3,5 bij 3,5 meter

haar Limburgse afkomst niet. ‘Maar

rond de operatietafel optimaal stabiele

Wij-gevoel

direct daarna gaan we er weer volop

en steriele omstandigheden gerealiseerd.

De professionals die in de nieuwe OK’s

tegenaan.’ Dat ze zelf dit jaar het vrolij-

Ook de centrale opdekruimte is uitgerust

van het St. Anna aan de slag gaan, heb-

ke verkleedfestijn waarschijnlijk moet

met dit luchtbehandelingssysteem.

ben de ruimte gekregen hun stempel te

missen, vindt ze best jammer. ‘Maar

Via de centraal gelegen, steriele opdek-

drukken op het complex. ‘Ik wilde voor-

deze prachtige nieuwe OK maakt het he-

ruimte en magazijnen worden de instru-

komen dat het een Marion Creemers-OK

lemaal goed. Bovendien heb ik in maart

menten rechtstreeks de operatiekamers

zou worden’, spreekt het hoofd OK ferm.

een lekkere vakantie gepland. Een mooi

ingereden. Ook is doelbewust gekozen

‘In de beginfase hebben we direct een

vooruitzicht na een extreem drukke

voor gescheiden ingangen voor personeel

forse werkgroep met medewerkerspar-

periode met al die bouwvoorbereidingen

en patiënten. ‘Dit laatste biedt grote voor-

ticipatie geformeerd. Collega’s die dage-

naast mijn gewone werk. Nogmaals, het

delen in de praktijk’, motiveert Marion

lijks in de OK werken, kennen het proces

is het allemaal absoluut waard!’ OK OPERATIONEEL APRIL 2013

OKO0213.indd 25

25

3/25/13 2:56 PM

De schrijvers achter de ‘Operatieve Zorg en Technieken’-boeken

‘Inspirerend en tijdrovend’ er nu ook echt aan houden.’

Leerlingen van de

ze de slag snel te pakken, en bovendien hadden sommige auteurs al ervaring op

Van het een in het ander

schrijfgebied. Peeters: ‘Spelen met taal

Hendries Boele (57), hoofd OK in het

vond ik altijd al leuk. Ik schreef al langere

Albert Schweitzer ziekenhuis (Zwijnd-

tijd stukjes, gedichten, verhalen et cetera.’

recht), schreef zowel Urologische chirurgie

Leonie Kwak was in een vorig leven zelfs

als Traumatologie van extremiteiten en bekken,

actief bezig met taal: ‘Van oorsprong ben

Zorg en Technieken’ (OZT).

die hij ook meerdere keren herzag. ‘Na

ik archeoloog. Het was mijn idee om jour-

Operatieassistenten en

ongeveer zes jaar vraagt de redactie of

nalist op het gebied van kunst en cultuur

je de update wilt schrijven. Daar moet je

te worden. Maar ik was niet tevreden met

anesthesiemedewerkers

maar niet te lang over aarzelen, dat moet

mijn baan en ik zag me het zeker niet

schreven deze boeken in hun

je gewoon doen’, aldus Boele. ‘Ik heb alles

tot mijn pensioen doen. Daarom heb ik

in mijn vrije tijd gedaan. Ik denk er niet

een rigoureuze carrièreswitch gemaakt.

avonduren en in het weekend,

bij na, maar het is iedere keer weer een

In 2003 ben ik begonnen met de OK-

naast hun fulltimebaan.

hele klus. Over het urologische boek heb

opleiding in het UMCG. Het is fijn dat

ik een maand of veertien gedaan. En toen

mijn twee disciplines door het schrijven

dat boek klaar was, bleek “Trauma” verlo-

van dit boek zo mooi samenvallen. Omdat

pen te zijn, dus ik kon meteen door.’

ik archeoloog ben, probeer ik voor de

OK-opleiding kennen ze van kaft tot kaft: de boeken uit de reeks ‘Operatieve

TEKST: ASTRID VAN PELT

inleiding van het boek ook dingen uit de

A

Lesmateriaal bundelen

geschiedenis van de chirurgie erbij te zoe-

chter de boekenreeks ‘Operatieve

Jacques Peeters (62), docent aan het roc

ken. Erg inspirerend, maar ook behoorlijk

Zorg en Technieken’ (OZT) zit inmid-

in Roosendaal en schrijver van het Ba-

tijdrovend!’

dels een actief schrijverscollec-

sisboek anesthesiologische zorg en technieken,

tief. Sinds 1992 zijn bij uitgeverij Reed

onderschrijft dat het een tijdrovende be-

Update

Business (het voormalige Elsevier Gezond-

zigheid is. Maar hij hoefde zijn boek niet

Sommige boeken zijn al vier keer herzien

heidszorg) al zo’n vijftien boeken versche-

vanuit het niets te schrijven. ‘Halverwege

en nog vaker herdrukt. Jacques Peeters:

nen, die allemaal regelmatig geüpdatet

de jaren negentig gaf ik anesthesiologi-

‘De anesthesiologische zorg is enorm in

worden met de nieuwste inzichten. Leo-

sche zorg en technieken aan Fontys in

beweging. Veel boeken op dit gebied gaan

nie Kwak (39), operatieassistent en specia-

Eindhoven. Er was geen boek voor dat

over anesthesiewetenschappen, en niet

lismeoudste bij plastische chirurgie in het

vak. Zodoende maakte ik zelf al mijn ma-

zozeer over de taken van een anesthesie-

UMCG, legt op dit moment de laatste

terialen. Van verschillende kanten werd

medewerker.

hand aan Plastische, reconstructieve en hand-

ik aangemoedigd mijn materiaal te bun-

Die vreselijke brand op de OK in Almelo,

chirurgie. Ze herschrijft een eerdere versie,

delen en er een officieel studieboek van te

waarbij een patiënt het leven heeft gela-

die door een collega van haar is geschre-

maken. Ik heb toen contact gezocht met

ten, heeft ertoe geleid dat er allerlei extra

ven. ‘Het is extra moeilijk een boek te

een uitgeverij, en die zag er wel brood in.’

veiligheidsmaatregelen zijn gekomen.

herzien dat je niet zelf geschreven hebt.

Ook de werkvoorschriften zijn veranderd.

Je pleegt al snel stijlbreuk. Het was dan

Schrijfervaring

In de laatste versie van mijn boek heb ik

ook een hele kluif en het proces heeft

Alle OZT-schrijvers hebben ruime praktise-

daarop ingespeeld. Ik geef duidelijk aan

langer geduurd dan ik had verwacht en

rende ervaring in de OK-wereld, maar zijn

dat een anesthesiemedewerker te allen

dan ik van plan was. Ik ben in 2009 al

niet per se volleerde schrijvers. Is dat geen

tijde moet kunnen anticiperen op pro-

begonnen, maar door privéomstandighe-

belemmering bij het schrijven deze be-

bleemsituaties.’

den lag het proces even stil. Inmiddels is

hoorlijk dikke pillen? Volgens Kwak, Boele

Kwak: ‘Ik mocht veranderen wat ik wilde

het bijna klaar. Voor de zomer moet het

en Peeters is een kritische tweede lezer

veranderen, dus ik heb daar een belang-

echt klaar zijn. Aangezien dit nu zwart-

van essentieel belang. Daar maken ze dan

rijke stem in gekregen. Ik heb geprobeerd

op-wit staat in OK Operationeel, moet ik me

ook dankbaar gebruik van. Toch kregen

mijn boek meer uit te breiden door de

26

OK OPERATIONEEL APRIL 2013

OKO0213.indd 26

3/25/13 2:56 PM

toevoeging van hoofdstukken over brand-

Veranderingen in het vak zelf

chirurgie zal er een toename zijn van

wonden, decubitus en genderchirurgie.

Hoe is het vak volgens de auteurs zelf

minimaal invasieve ingrepen, zoals lipo-

Normaliter worden in boeken de merkna-

veranderd sinds zij erin actief zijn? Boele:

filling en liposuctie. Misschien gaan de

men voor onder andere verbandmiddelen

‘Inmiddels heb ik al zo’n veertig jaar erva-

behandelmethodes van kanker steeds ver-

gebruikt, maar in het boek heb ik deze bij

ring in de medische sector. Ik ben begon-

der, waardoor er meer gereseceerd wordt

de productnaam genoemd. Zo kan niet de

nen als verpleegkundige. Na het afronden

en meer moet worden gereconstrueerd.’

situatie ontstaan dat het ene ziekenhuis

van deze opleiding maakte ik de overstap

Volgens Boele zal de operatieassistent

wel weet waar het over gaat en het andere

naar de OK-wereld, omdat die mij aan-

zich steeds meer gaan specialiseren in

niet, omdat ze daar met andere merken

sprak. Ik heb altijd gewerkt in hetzelfde

een bepaald vakgebied en deel gaan uit-

werken.’

ziekenhuis, dat tegenwoordig wordt aan-

maken van een dedicated team. ‘Je vormt

geduid als het Albert Schweitzer zieken-

dan één team met de operateur en zorgt

StudieCloud

huis. Ik denk dat we tegenwoordig meer

samen voor de patiënt. Je bent dan echt

Sinds kort stopt het updateproces niet

in een team werken, hoewel de OK-cul-

vakspecialist in de brede zin van het

meer bij het verschijnen van een nieuw

tuur in het verleden ook niet overdreven

woord. Dit heeft zeker voordelen, maar

boek. Veel OZT-boeken zijn al voorzien

hiërarchisch was.’

het betekent wel een versmalling van het

van een StudieCloud-sticker. Als je op

Jacques Peeters denkt daar anders over als

beroep operatieassistent. De allround ope-

deze sticker een grijs laagje wegkrast,

het gaat om het vak van anesthesieme-

ratieassistent zal op termijn tot het verle-

verschijnt een code waarmee je kunt

dewerker: ‘In de veertig jaar dat ik actief

den gaan behoren. Gezien alle technische

inloggen op de site www.studiecloud.

ben heeft een behoorlijke verandering

ontwikkelingen is dit ook verklaarbaar.’

nl. Hier krijg je toegang tot aanvullende

plaatsgevonden. Van een medisch assiste-

Jacques Peeters denkt dat de bewaking

informatie zoals samenvattingen, video’s

rend beroep is het gepromoveerd naar dat

van de patiënt zal veranderen. ‘Vroeger

en vragen over het hoofdstuk. Hendries

van een zelfstandig beroepsbeoefenaar.

moest je als anesthesiemedewerker vol-

Boele: ‘Je bent bijna een nieuw boek aan

Het is een professie geworden. Aan het

ledig vertrouwen op je eigen zintuigen.

het schrijven, zo veel werk is het. Ik wil

begin van mijn carrière was je als me-

Langzaam maar zeker is de bewaking

bij alle ingrepen die ik beschreven heb

dewerker anesthesie een hulpje van de

steeds meer door medische apparatuur

een bijpassend filmpje plaatsen. Die zoek

anesthesioloog; de zogenaamde verlengde

overgenomen. Dat zal in de toekomst al-

ik op YouTube, best een tijdrovend proces

arm. Nu is de hiërarchie grotendeels ver-

leen nog maar meer worden. Zo wordt de

omdat maar weinig filmpjes aan mijn

dwenen.’

kwaliteit van de meting betrouwbaarder, maar als het systeem eens hapert, kan

kwaliteitseis voldoen. Deze extra informatie is een waardevolle aanvulling op de

De toekomst

een gevaarlijke situatie ontstaan. Daarom

studieboeken.’

Leonie Kwak rondde in 2006 haar OK-op-

zullen intuïtie en een ontwikkelde klini-

Jacques Peeters: ‘Door de aanvulling van

leiding af bij het UMCG. Ze heeft nog niet

sche blik ook belangrijk blijven.’

de StudieCloud is het nu nooit meer klaar.

lang genoeg meegekeken op de OK om nu

Het is altijd in beweging, maar dat maakt

al grote veranderingen te zien. Wel heeft

Er staat ook een herdruk van de boeken

het ook wel interessant. Ik zie het boek

ze ideeën over de manier waarop haar

Anesthesiologische zorg en technieken, Plastische

als een basis en de interneteditie als een

specialisme, de plastische chirurgie, zich

en reconstructieve chirurgie, Oogchirurgie en

aanvulling.’

zal ontwikkelen: ‘Ook in de plastische

Thoraxchirurgie op de planning.

Basisboek operatieve zorg en technieken Auteur: Rolf de Weert ISBN: 9789035235120 Prijs: € 68,75

OKO0213.indd 27

Urologische chirurgie Auteur: Hendries Boele ISBN: 9789035234406 Prijs: € 71,50

Algemene chirurgie Auteurs: Ingrid Larmeneé, Ykje Frölich-Swart ISBN: 9789035235151 Prijs: € 82,50

Basisboek anesthesiologische zorg en technieken Auteur: Jaques Peeters ISBN: 9789035234338 Prijs: € 69,25 (Van dit boek staat een herdruk op de planning die in september 2013 verschijnt.)

Traumatologie van extremiteiten en bekken Auteur: Hendries Boele ISBN: 9789035235366 Prijs: € 74,95

3/25/13 2:56 PM

COLOFON OK Operationeel is hét vakblad voor operatieassistenten, anesthesiemedewerkers en leidinggevenden van operatieafdelingen. Het blad wordt gemaakt door Uitgeverij Y-Publicaties in samenwerking met de LVO (Landelijke Vereniging van Operatieassistenten) en de NVLO (Nederlandse Vereniging Leidinggevenden Operatieafdeling. OK Operationeel verschijnt acht keer per jaar. De oplage is 8.000 exemplaren. Het blad wordt verspreid onder alle LVO- en NVLO-leden. Verdere verspreiding vindt plaats onder alle OK-afdelingen in Nederlandse ziekenhuizen, particuliere klinieken en opleidingscentra.

Redactie Hoofdredacteur: Menno Goosen: [email protected] Redactiecoördinator LVO: Hennie Mulder: [email protected]/040-253 89 21 Redactiecoördinatoren NVLO: Jeannette Ronchetti en Trudie Doodeman: [email protected] Kopij of vragen voor OK Operationeel kunt u sturen naar alle genoemde e-mailadressen.

Uitgeverij Y-Publicaties Postbus 10208 1001 EE Amsterdam Telefoon: 020-520 60 77 E-mail: [email protected] www.y-publicaties.nl Kijk ook op onze website www.oknieuws.nl Uitgever: Ralf Beekveldt Hoofdredacteur: Menno Goosen: [email protected] Medewerkers: Cindy Lammers, Marieke Los, Paul Meijsen, Astrid van Pelt, Linda van Pelt Beeldredactie: Menno Goosen Eindredactie: Marloes van Hoorn Fotografen: Johannes Abeling, Jos Heijnen, Eric van Nieuwland, Edwin Wiekens, Ivonne Zijp Tekstcorrectie: Marijn Mostart en Ron Brassinga Lay-out: Thomson Digital Opmaakbegeleiding: Hans Jansens (Impaginator.nl) Druk: BalMedia

Advertenties Cross Advertising Westerkade 2 3116 GJ Schiedam Telefoon: 010-7421023 E-mail: [email protected] Web: www.crossmedianederland.com

Abonnementen Voor abonnementen, vragen over het abonnement of adreswijzigingen: SP Abonneeservice Postbus 105 2400 AC Alphen a/d Rijn Telefoon: 0172-476085 E-mail: [email protected] Toezending van OK Operationeel is voor LVO- en NVLO-leden onderdeel van hun lidmaatschap. Voor niet leden gelden de volgende abonnementsprijzen: Jaarabonnement: € 59,50 Losse nummers: € 8,50 Abonnementen buiten Nederland: € 75 Alle prijzen zijn incl. btw en verzendkosten. Prijswijzigingen voorbehouden. Opzegging betaalde abonnementen: schriftelijk, uiterlijk twee maanden voor afloop van de abonnementsperiode. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd. © 2013 OK Operationeel Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Aan de totstandkoming van deze uitgave is de uiterste zorg besteed. Voor informatie die nochtans onvolledig of onjuist is opgenomen, aanvaarden auteur(s), redactie en uitgever geen aansprakelijkheid. Voor eventuele verbeteringen van de opgenomen gegevens houden zij zich aanbevolen.

‘Denk Denk Groter Groter’ We lijken in een beroepscrisis te zitten. Om ons heen gebeurt van alles. Denk aan de ontwikkelingen van de tweede en derde deskundigheid. Buitenlandse collega’s worden binnengehaald, terwijl we zelf in het buitenland amper erkend worden. Zelfs erkenning van ons beroep in Nederland is nog steeds geen feit. Ons registratiesysteem komt niet met enthousiasme van de grond en onze organisatiegraad is laag. Daarnaast zijn er inmiddels operatieassistenten die wél een hbo-bachelordiploma hebben en BIG-geregistreerd zijn dankzij de ontwikkelingen van de hbo-v technische stroom. Laten we eerst eens gaan beseffen wat ons beroep inhoudt. Als ik die vraag stel aan eerstejaarsstudenten zeggen ze trots: ‘Wij worden de rechterhand van de chirurg.’ Nou is daar volgens mij geen driejarige opleiding voor nodig. Ook gediplomeerden komen vaak niet verder dan povere omschrijvingen: ‘Ik geef instrumenten aan, en als omloop ben ik de schakel tussen steriel en onsteriel.’ Om dit geheel kracht bij te zetten beginnen we over anticiperen en kaarten het hoogst bereikbare aan: vakspecialist of specialismeoudste. Met als valkuil dat dit gepaard kan gaan met artsgerichtheid, eenzijdigheid en het ‘vergeten’ van het grotere geheel. Het wordt tijd om ‘Groter’ te gaan denken. We moeten beseffen dat we samen met anesthesiemedewerkers zorgen voor iedere patiënt; vanaf het moment dat deze op de operatieafdeling arriveert tot aan de recovery. Wij zijn de vaste factor op de OK. Wij moeten ervoor zorgen dat we voor iedere patiënt, 24 uur per dag, de optimale zorg kunnen garanderen en dat alles op orde is. Daarbij komt veel meer kijken dan instrumenteren en omlopen. Denk aan organiseren, goederenlogistiek, plannen, het garanderen van optimale veiligheid en het verder professionaliseren van ons beroep. En, niet te vergeten: we leiden onze eigen beroepsgenoten op. Als we blijven focussen op instrumenteren en omlopen, hoe hoogwaardig en belangrijk ook, zagen we de poten onder onze eigen stoel vandaan en geven we ons domein uit handen. Wij moeten in staat zijn en blijven om die hele toko te runnen. En de dokters? Die komen om de patiënt te opereren en gaan daarna weer weg. Dat kan alleen als zij de perioperatieve zorg aan breed opgeleide professionals kunnen overlaten. Wij moeten dus de optimale en betrouwbare gastheer voor patiënten en artsen zijn. Niet meer en niet minder; met een eigen professionele basis en een eigen identiteit. Paul Meijsen is operatieassistent in het Catharina Ziekenhuis en docent operatieve zorg en technieken aan de Fontys Hogeschool in Eindhoven.

ISSN 1872-6712

OKO0213.indd 28

3/25/13 2:56 PM

KATERN VOOR LEIDINGGEVENDEN VAN OPERATIEAFDELINGEN

Wilfried Groothuis (Flevoziekenhuis, Almere):

‘Regenen doet het toch wel’

Als nieuwbouw nog geen optie is: hoe houd je het operatiecentrum functioneel en veilig?

OKO0213.indd 29

3/25/13 2:56 PM

Als nieuwbouw nog geen optie is

Hoe houd je het operatiecentrum functioneel en veilig? In een nieuw te bouwen operatiecentrum kunnen nieuwe medische technologieën en eisen relatief eenvoudig worden geïntegreerd. Maar hoe houd je het huidige operatiecentrum functioneel en veilig wanneer nieuwbouw om wat voor reden (nog) niet aan de orde is? Tekst: Ingrid A.W. de Jong en Herman de Bruin, beiden consultant bij AT Osborne. De Jong is gespecialiseerd in patiëntveiligheid en renovatie en nieuwbouw van operatiecentra; De Bruin is gespecialiseerd in de implementatie van medische techniek voor onder meer operatiecentra, IC’s en laboratoriumgebouwen. | Foto: AT Osborne / Martin van Welzen Fotografie

H

et operatiecentrum is bij uitstek een omgeving waarin

veiligheidseisen in deze fysieke omgeving te integreren. Maar

veel nieuwe medische technologieën hun intrede doen.

wat wanneer nieuwbouw nog lang op zich laat wachten? Bij-

Tegelijkertijd wordt er veel aandacht besteed aan het

voorbeeld omdat de financiering niet rondkomt, omdat ge-

verbeteren van de patiëntveiligheid. Denk aan de introductie

sprekken over fusies nog niet zijn afgerond of omdat er geen

van procedures zoals de time-out, maar ook aan nieuwe eisen

besluitvorming plaatsvindt vanwege onvoldoende zekerheid

die van buitenaf worden gesteld aan de fysieke omgeving van

over de consequenties van de gehanteerde volumenormen.

het operatiecentrum, inclusief technische installaties.

Het kan natuurlijk ook zijn dat het OK-complex weliswaar wat

Een mooie uitdaging om nieuwe medische technologieën en

ouder is, maar nog niet oud genoeg om te worden vernieuwd.

30

OK MANAGEMENT APRIL 2013

OKO0213.indd 30

3/25/13 2:56 PM

NIEUWE TECHNOLOGIEËN

Monitoring

De introductie van nieuwe technologieën laat vaak niet meer

Nog een voorbeeld. Er worden in het kader van patiëntveilig-

op zich wachten tot het moment dat er een nieuw ziekenhuis

heid eisen gesteld aan het meten, presenteren en vastleggen

of operatiecentrum wordt gebouwd. Goed zichtbaar is dat

van omgevingsfactoren in de operatiekamer. Grondlegger

bij de introductie van beeldvormende technieken in de ope-

hiervan is onder meer het ‘Beheersplan luchtbehandeling voor

ratiekamer. Hybride operatiekamers, operatiekamers met MRI

de operatieafdeling 2005’. Te noemen zijn onder andere de

of CT, worden steeds vaker gerealiseerd binnen het bestaande

drukhiërarchie, de temperatuur, het aantal deurbewegingen

operatiecentrum. Hetzelfde geldt voor multimedia. Deze

en de status van onderhoud van de medische apparatuur.

worden intensiever ingezet voor informatie- en kennisuitwis-

Enerzijds wordt beoogd daarmee gedrag te beïnvloeden, bij-

seling en als middel voor verwerking en opslag van (medische)

voorbeeld door het meten van het aantal deurbewegingen.

gegevens. Daarnaast worden ze steeds vaker gebruikt om

Anderzijds kunnen snel en adequaat (on)veilige situaties goed

tijdens de operatie diagnostische informatie toe te kunnen

zichtbaar worden gemaakt, waarop vervolgens snel kan wor-

passen. Maar ook in het kader van opleiding, onderwijs en

den gereageerd.

onderzoek spelen multimedia een steeds belangrijkere rol.

Bijna niemand zal moeite hebben de toegevoegde waarde hiervan te erkennen, maar de kosten-batenanalyse is soms een

PATIËNTVEILIGHEIDSEISEN

ander verhaal. Een geavanceerd systeem om deurbewegingen

Dan zijn er nog de eisen aan de fysieke omgeving die worden

te tellen en registreren zonder onderliggende maatregelen

gesteld door toezichthoudende organen, beroepsgroepen, koe-

om het gedrag te kunnen beïnvloeden, valt onder de categorie

pelorganisaties, gespecialiseerde werkgroepen en verenigingen.

‘wel duur, maar niet goed’.

Veelal met als doel een bijdrage te leveren aan de veiligheid van

Overigens heeft het ‘Beheersplan luchtbehandeling voor de

de patiënt. We noemen er een paar, die grote impact kunnen

operatieafdeling 2005’ als grondlegger van de monitoring zelf

hebben op de fysieke omgeving van het operatiecentrum.

inmiddels zijn formele status verloren. De beheersplannen die ziekenhuizen de afgelopen jaren op basis hiervan hebben

Holding

gemaakt, zullen binnenkort getoetst moeten worden aan een

In 2008 wordt ziekenhuizen in het IGZ-rapport ‘Standaardisatie

nieuw kader. Dat wordt onder meer door de WIP aangereikt,

onmisbaar voor risicovermindering in het operatieve proces’

maar is deels ook terug te vinden in het convenant ‘Veilige

opgedragen de holding uitsluitend nog voor deze functie te ge-

toepassing van medische technologie in het ziekenhuis’.

bruiken wanneer deze ruimte deel uitmaakt van de overdracht van de verpleegafdeling naar de operatiekamer. Ziekenhuizen

KEUZES MAKEN

mogen dus geen gecombineerde holding/recovery meer hebben.

Er is dus een continue stroom aan nieuwe medisch-technologische ontwikkelingen en veiligheidseisen. Wat te doen als

Verticale downflow

er, om wat voor reden dan ook, geen mogelijkheid bestaat om

Uit die tijd dateert ook de grote druk op ziekenhuizen om

een volledig nieuw operatiecentrum te realiseren of het huidi-

laminaire downflowsystemen toe te passen. Mengende syste-

ge grondig te renoveren? Om toch gebruik te kunnen blijven

men werden in de ban gedaan en veel ziekenhuizen moes-

maken van een functioneel en veilig operatiecentrum moeten

ten zich ‘op slopershoogte’ begeven om aan de strengere

eenvoudigweg keuzes worden gemaakt.

luchtkwaliteitseisen te kunnen voldoen. Op dit moment is het wachten op de nieuwe richtlijn ‘Luchtkwaliteit in ope-

Keuzebepalende factoren nieuwe technologie

ratieafdeling klasse 1’ van de Werkgroep Infectiepreventie

Er spelen allerlei factoren een rol bij de keuze om bepaalde

(WIP). Daarin wordt naar verwachting een genuanceerder

medisch-technologische ontwikkelingen in een bestaand ope-

standpunt ingenomen. De richtlijn legt een relatie tussen

ratiecentrum te implementeren. Nieuwe medische techniek

de aard van de ingreep en de aan de operatiekamer te stellen

kan nodig zijn om ingrepen beter of efficiënter te kunnen

eisen aan het luchtbehandelingssysteem. Gewrichtsvervan-

uitvoeren (verbeteringsinvestering). Ook kan nieuwe me-

gende operaties dienen plaats te vinden in een operatie-

dische techniek nodig zijn voor het vervangen van verouderde

kamer met een verticale downflow. Schone ingrepen waarbij

techniek die direct gevaar oplevert voor de bedrijfscontinuï-

endoprothesen worden geïmplanteerd, vergelijkbaar met

teit en/of de veiligheid van patiënt en medewerker (vervan-

gewrichtsprothesen, bij voorkeur ook. Voor andere ingrepen

gingsinvestering). Daarnaast kan een sluitende businesscase

kan een keuze gemaakt worden tussen verticale downflow

het vertrekpunt zijn om nieuwe medische techniek in een

of mengende luchtbehandelingssystemen. Interessant is ook

bestaand operatiecentrum te implementeren (uitbreidings-

dat de voorkeur wordt uitgesproken voor een aparte opdek-

investering). Tegelijkertijd kunnen er in het belang van de

ruimte per operatiekamer.

opleidings- en onderzoeksfunctie van het ziekenhuis redenen OK MANAGEMENT APRIL 2013

OKO0213.indd 31

31

3/25/13 2:56 PM

zijn om nieuwe medische technologie in het bestaande ope-

eisen, die beide vragen om aanpassingen van de fysieke omge-

ratiecentrum te introduceren en de fysieke omgeving daar-

ving van het bestaande operatiecentrum. Uiteraard kunnen de

voor aan te passen. Aanleiding kan ook verwachte imagowinst

twee soorten keuzes tegelijkertijd worden worden behandeld,

van een state-of-the-artoperatiekamer zijn.

maar dat ligt niet voor de hand.

Om redenen van geld of beschikbare ruimte zullen soms

Enerzijds zullen er voor een deel immers andere stakeholders

keuzes gemaakt moeten worden tussen meerdere behoefte-

bij het proces betrokken zijn. Anderzijds zijn de factoren en de

stellingen, zoals een hybride OK en een operatiekamer voor

weging daarvan vaak van verschillende orden. De methodiek

robotchirurgie. Dan zal een weging van de factoren moeten

blijft echter hetzelfde. Wel is het noodzakelijk beide resultaten

plaatsvinden. Aan de hand daarvan kan vervolgens een wel-

bij elkaar te brengen om de financiële, technische en ruimte-

overwogen keuze worden gemaakt.

lijke haalbaarheid van de uitkomsten te kunnen toetsen. In dit artikel werken wij het stappenplan uit dat zich richt op

Keuzebepalende factoren veiligheidseisen

alle eisen die door toezichthoudende organen, beroepsgroepen,

De keuze voor de te implementeren fysieke patiëntveilig-

koepelorganisaties, gespecialiseerde werkgroepen en verenigin-

heidseisen wordt ook door verschillende factoren bepaald.

gen aan de fysieke omgeving van het operatiecentrum worden

Bijvoorbeeld of er sprake is van een wettelijke verplichting of

gesteld. Het resultaat is een overzicht met daarin weloverwogen

dreiging met sluiting door de IGZ. Of dat de huidige staat van

keuzes over het al dan niet realiseren van fysieke aanpassingen

een specifiek onderdeel zo gebrekkig is dat deze een direct

in het bestaande operatiecentrum. Het resultaat kan vervolgens

gevaar vormt voor de bedrijfscontinuïteit en/of veiligheid voor

conform bestaande procedures voor bestuurlijke besluitvor-

patiënt en medewerker. Uiteraard al dan niet gevolgd door

ming worden aangeboden. Na goedkeuring kan een realisatie-

(aanzienlijke) imagoschade, ook een belangrijke keuzebepa-

plan worden gemaakt. De stappen zien er als volgt uit:

lende factor.

1. Inventariseren gestelde eisen.

Ook hier zal vervolgens een weging moeten plaatsvinden voor-

2. Toetsen huidige situatie aan gestelde eisen.

dat besloten wordt de fysieke omgeving daadwerkelijk aan

3. Vaststellen keuzebepalende factoren en weging.

te passen. Zeker wanneer volledige nieuwbouw of renovatie

4. Keuzes maken.

niet aan de orde is en geld niet onbeperkt beschikbaar. Alleen

5. Toetsen financiële, technische en ruimtelijke haalbaarheid.

daarom al zullen we aanpassingen ‘op slopershoogte’ zo veel mogelijk moeten voorkomen.

Stap 1 Inventariseren eisen

De vraag is: is het echt nodig? Dat is zeker relevant wanneer er

De eerste stap in het proces is het inventariseren van de

geen prestatie-eis wordt gesteld (bijvoorbeeld het aantal KVE’s

eisen die door toezichthoudende organen, beroepsgroepen,

op locatie X in de OK), maar een eis aan de manier waarop een

koepelorganisaties, werkgroepen en verenigingen aan de

beoogd doel moet worden gehaald (bijvoorbeeld een verticale-

fysieke omgeving van het operatiecentrum worden gesteld.

downflowluchtbehandelingssysteem). De uiteindelijk keuze

Gezien de omvang is het belangrijk daarvoor een duidelijke

voor een aanpassing van de fysieke omgeving zal altijd mede

structuur te gebruiken. Bijvoorbeeld door onderscheid te ma-

bepaald moeten worden door een kosten-batenafweging: wat is

ken in categorieën als ‘bouwkundig’, ‘werktuigbouwkundig’,

de te verwachten levensduur van het operatiecentrum en staat

‘elektrotechnisch’, ‘medische inrichting’ en ‘organisatie’.

de investering in relatie tot die levensduur en de te behalen

Het is niet nodig een aparte categorie ‘beheer en onderhoud’

veiligheidswinst? Een belangrijke wegingsfactor is ook of er

(inclusief validaties en periodieke metingen) te hanteren.

een alternatief is waarmee het beoogde doel kan worden be-

Wel dient dit aspect in de onderscheiden categorieën goed

reikt. Bijvoorbeeld het aanpassen van een werkwijze.

zichtbaar te zijn als subitem. Door deze structuur te hanteren wordt inzichtelijk waar eisen elkaar overlappen, deels

GESTRUCTUREERDE AANPAK

mogelijk zelfs tegenspreken of juist heel goed aanvullen. Het

Duidelijk moge zijn dat er meerdere factoren een rol spelen bij

resultaat is een toetsingskader, dat gebruikt kan worden bij

de keuze voor de uiteindelijk door te voeren fysieke aanpas-

het uitvoeren van stap 2.

singen. Tegelijkertijd is het gewicht dat aan een factor wordt toegekend van belang voor de daadwerkelijk te maken keuzes.

Stap 2 Toetsen huidige situatie

Dat vraagt om een gestructureerde aanpak.

Stap 2 in het proces is het toetsen van de huidige situatie in het operatiecentrum aan het in stap 1 opgestelde toetsings-

HET STAPPENPLAN

kader. Vastgesteld wordt in welke mate het operatiecentrum

Aan de hand van een stappenplan kunnen doordachte keuzes

op dit moment aan de eisen voldoet. Dit kan bepaald worden

worden gemaakt over de introductie van nieuwe medische

door een rondgang in het operatiecentrum (en de bijbeho-

technologieën en het tegemoetkomen aan patiëntveiligheids-

rende technieklaag), interviews met verantwoordelijken en

32

OK MANAGEMENT APRIL 2013

OKO0213.indd 32

3/25/13 2:56 PM

het bestuderen van documenten zoals validatierapporten en

Onze ervaring leert dat deze verschillende disciplines niet

verslagen van IGZ-bezoeken. Er wordt in deze fase nog niet

zonder meer elkaars taal spreken en over voldoende kennis

bepaald wat wel of niet wordt aangepast. Daarvoor worden de

van elkaars vakgebied beschikken. Dat is een belangrijk risico

voorbereidingen getroffen in stap 3.

voor het proces. Zo ontbreekt het de gebruiker in belangrijke mate aan kennis over de daadwerkelijke toegevoegde waarde

Stap 3 Vaststellen keuzebepalende factoren en weging.

van de technische voorzieningen om veilig te kunnen wer-

Stap 3 bestaat uit het vaststellen van de keuzebepalende fac-

ken. Tegelijkertijd heeft de verantwoordelijke voor het beheer

toren en de weging. Eerder in dit artikel is een aantal keuze-

en onderhoud niet altijd voldoende kennis van het primaire

bepalende factoren genoemd en is toegelicht dat bijvoorbeeld

proces en de toegevoegde waarde die fysieke aanpassingen

de aanwezigheid van alternatieven of een onevenwichtige

kunnen hebben bij het bevorderen van de patiëntveiligheid.

kosten-batenanalyse de uiteindelijke keuze kan beïnvloeden.

Betrokken partijen stellen elkaar daardoor niet altijd de juiste

Om het geheel te kunnen objectiveren is het belangrijk een

vragen. Hierdoor worden de te maken keuzes soms te veel

rangorde aan de factoren toe te kennen. Hoe hoger het getal,

beïnvloed. Maar er gebeurt ook iets interessants wanneer de

hoe belangrijker de keuzebepalende factor. Door hetzelfde te

verschillende disciplines gezamenlijk dit proces doorlopen.

doen met de wegingsfactoren – hoe lager daar het getal, hoe

Schijnveiligheid kan hierdoor worden voorkomen. Het resul-

meer eenvoudigere alternatieven of ongunstige kosten-bate-

taat zal door de aanpak immers niet uitsluitend een pakket te

nanalyses er zijn – ontstaat een kwantitatief overzicht aan de

treffen fysieke aanpassingen zijn, maar een mooie balans tus-

hand waarvan in de volgende stap de feitelijke keuzes kunnen

sen fysieke aanpassingen en organisatorische maatregelen. Er

worden gemaakt.

wordt niet alleen een deurenteller geïnstalleerd, maar er worden ook ondersteunende maatregelen genomen om het gedrag

Stap 4 Keuzes maken

te beïnvloeden, waardoor het (bijna) niet meer nodig is tijdens

Nu het toetsingskader is vastgesteld, het huidige operatie-

de operatie de deur te openen. Bijvoorbeeld door alles vooraf

centrum hieraan is getoetst en bepaald is met welke factoren

beter op de OK gereed te hebben staan, of af te spreken elkaar

en weging de keuzes voor het al dan niet aanpassen van

tijdens kortdurende ingrepen niet meer af te lossen.

de fysieke omgeving worden gemaakt, kan stap 4 worden

Het is dan ook belangrijk in het proces voor die noodzakelijke

gezet. Nu worden de daadwerkelijke keuzes gemaakt. Per eis

schakel tussen de verschillende disciplines te zorgen. De scha-

wordt bepaald welke keuzebepalende factor eraan ten grond-

kel die feitelijk als inhoudsdeskundige op beide terreinen zorg

slag ligt, wat de waarde daarvan is en welke argumentatie

draagt voor de vertaling en het bewaken van de argumentatie

(weging) erbij hoort om de fysieke omgeving al dan niet aan

rondom de te maken keuzes. Iemand die alle disciplines durft

te passen.

te vragen of de uitkomst wel optimaal is.

Stap 5 Toetsen haalbaarheid

CONCLUSIE

Stap 5 is de laatste stap: het toetsen van de gemaakte keuzes

Ook een bestaand operatiecentrum waar nieuwbouw of groot-

aan de financiële, technische en ruimtelijke haalbaarheid.

scheepse renovatie om wat voor reden dan ook niet aan de

Overigens gaat het in deze stap niet meer om de afzonderlijke

orde is, krijgt te maken met nieuwe medische technologieën

eisen zoals in stap 1 tot en met 4, maar om de som van het

en nieuwe patiëntveiligheidseisen, die impact hebben op de

geheel: zijn de keuzes die het totale plan vormen in financieel,

fysieke omgeving van het operatiecentrum.

technisch en ruimtelijk opzicht haalbaar?

In dit artikel is betoogd dat door het maken van weloverwogen keuzes wel degelijk mogelijkheden bestaan om functioneel en

BETROKKEN PARTIJEN

veilig te blijven binnen de financiële, technische en ruimte-

Het is belangrijk dit proces met de juiste stakeholders te door-

lijke grenzen, die er nu eenmaal zonder twijfel voor bestaande

lopen. Dat betekent dat alle expertise beschikbaar moet zijn

operatiecentra zijn. Ook zijn er handvatten aangereikt waar-

om het eisenkader in beeld te brengen, de huidige staat van

mee onderbouwd kan worden waarom niet aan een bepaalde

het operatiecentrum daaraan te toetsen, een objectieve af-

fysieke eis wordt voldaan. Bijvoorbeeld omdat er alternatieven

weging te kunnen maken tussen de verschillende keuzebepa-

zijn waarmee het achterliggende doel van de fysieke eis alsnog

lende factoren en het eindresultaat te kunnen toetsen op

kan worden bereikt. Op deze manier kunnen telkens nieuwe

financiële, technische en ruimtelijke haalbaarheid. Dat vraagt

ontwikkelingen en nieuwe eisen worden beoordeeld. Deze

minimaal om vertegenwoordigers uit het primaire proces en

kunnen al dan niet leiden tot daadwerkelijke aanpassing van

vertegenwoordigers van de afdelingen die verantwoordelijk

de fysieke omgeving. Zo blijft het operatiecentrum ‘een heel

zijn voor het beheer en onderhoud en de medische techniek

leven lang’ functioneel en veilig zonder dat onverantwoorde

van het operatiecentrum.

beslissingen worden genomen. ■ OK MANAGEMENT APRIL 2013

OKO0213.indd 33

33

3/25/13 2:56 PM

34

OK MANAGEMENT APRIL 2013

OKO0213.indd 34

3/25/13 2:57 PM

Portret Wilfried Groothuis (Flevoziekenhuis):

‘Regenen doet het toch wel’ Eind dit jaar werkt Wilfried Groothuis (40) vijftien jaar in het Flevoziekenhuis in Almere. Op het eerste gezicht misschien een gezapig leven van blijven hangen. Maar binnen de organisatie heeft Groothuis bewuste sprongen gemaakt. ‘Door te solliciteren kreeg ik de gelegenheid op het juiste moment iets anders te doen om betrokken te blijven. Zo blijft het werk, én mijn leven, interessant.’ Tekst: Linda van Pelt | Foto’s: (Inclusief OK-Management-katern) Johannes Abeling

epassioneerd. Dubbelleven. Woorden die niet zouden

G

tijdens de cursus ATB (ActionType Benadering) die hij volgde

misstaan in een spannende story in een van onze na-

in 2012. ‘Deze methode leert je om mensen beter te laten

tionale roddelbladen. Maar ze zijn ook een treffende

presteren en beter tot hun recht te laten komen door het aan-

formulering van de manier waarop Wilfried Groothuis in het

passen van je leiderschap aan hun persoonlijke kenmerken

leven staat. Naast bedrijfsleider EVR (Eenheden voor een Ver-

en kwaliteiten’, legt hij uit. ‘De ideale standaardaanpak in

antwoord Resultaat) OK en pijnpoli van het Flevoziekenhuis

coaching en leidinggeven die geldt voor iedereen, bestaat niet.

investeert hij veel tijd en energie in een andere uitdaging:

De ActionType-filosofie houdt rekening met persoonlijke voor-

die van volleybaltrainer-coach van de dames B-league Zwaluw-

keuren in menselijk gedrag op cognitief, emotioneel/mentaal

hoeve HSC D1&2.

en motorisch niveau. Ik onderschrijf absoluut dat uitgangspunt

Een sportieve uitlaatklep als tegenhanger van het vele denk-

van differentiatie naar het individu, of het nu gaat om persoon-

werk bij managementtaken? Een gezonde geest in een gezond

lijke ontwikkeling, coaching of doorgroeimogelijkheden.’

lichaam? ‘Volleybal is mijn passie’, luidt de korte, krachtige verklaring. ‘Gepusht door een vriendje ben ik op mijn zevende

MENSENWENSEN

begonnen met spelen. Dat ging zo goed en was zo inspirerend

Wilfried Groothuis’ geloof in menselijk maatwerk gaat zo

dat ik het tot rond mijn dertigste heb volgehouden. Daarna

ver dat hij werkt met een wensenrooster. Elke afdeling is ver-

heb ik – na een tijdje de combinatie van speler en trainer – de-

antwoordelijk voor de eigen planning en het wordt als moti-

finitief de switch gemaakt naar coaching. Je moet realistisch

verend ervaren dat de medewerkers hierop invloed kunnen

blijven, het was tijd om plaats te maken voor een nieuwe

uitoefenen. Als voorbeeld uit de praktijk noemt hij de woens-

garde van jonge talenten.’

dagmiddag; met de kinderen vrij van school is dat voor veel ouders een lastige tijd om te werken. ‘Als zes medewerkers die

ACTIONTYPE-FILOSOFIE

middag graag vrij willen hebben, lossen we dat in gezamenlijk

Om meer thuis te raken in het trainerschap zat Wilfried

overleg op. Wanneer ze allemaal bereid zijn om de beurt een

Groothuis regelmatig bij Jong Oranje op de tribune. De kunst

woensdagmiddag te werken, hebben ze daarna vijf keer vrijaf.

afkijken. De keuze voor het damesteam is een bewuste. ‘Zij

Een eerlijkheidsbeginsel van rouleren waarin iedereen zich

zijn fysiek wat minder sterk dan mannen, en daardoor ligt

kan vinden.’

er meer nadruk op tactiek en slim denkwerk.’ Dus toch die

Rekening houden met mensenwensen levert alleen voordelen

gezonde geest in het gezonde lichaam.

op, luidt Wilfrieds overtuiging.

In het aansturen van een team in de werksituatie ziet Wilfried

‘Als medewerkers zich serieus genomen voelen, zijn ze meer

Groothuis parallellen met de sport. Dat idee werd bevestigd

betrokken en gemotiveerd. Dat constateer ik bijvoorbeeld OK MANAGEMENT APRIL 2013

OKO0213.indd 35

35

3/25/13 2:57 PM

wanneer we behoefte hebben aan ziektevervanging. Zo’n

instellingen die zich inspannen om de best mogelijke zorg

kwestie is bijna altijd snel, simpel en soepel geregeld. Het is

te realiseren en tegelijkertijd een inspirerende cultuur voor

mijn streven om mijn medewerkers niet in situaties te dwin-

medewerkers te scheppen.

gen die weinig ruimte overlaten voor hun persoonlijke leven, gezin of hobby’s. Keurslijf en harnas geven geen bewegings-

ZACHTE MEETGEGEVENS

vrijheid. Ik geloof in flexibiliteit.’

In oktober 2010 verkreeg het Flevoziekenhuis als eerste Europese ziekenhuis het Planetree-certificaat. ‘Een mooie

NIEUWE STRUCTUUR

erkenning én een officieel bewijs dat wij dit gedachtegoed

Sinds juni 2012 bekleedt Wilfried Groothuis zijn nieuwste

een warm hart toedragen’, aldus Wilfried Groothuis. ‘Aan het

functie, voluit die van bedrijfsleider EVR OK, anesthesie/re-

behoud van deze certificering is bovendien een periodieke

covery/pijnpoli, opname/preoperatief spreekuur, functioneel

audit verbonden, een goede check-up om doordrongen te blij-

beheer/transferverpleegkunde. Een veelomvattend werkter-

ven van het belang van goede omstandigheden voor patiënten

rein met zo’n 106 medewerkers, verdeeld over 96 fte’s. Goed

en personeel. In de huidige tijd van bezuinigingen en strikte

te managen, mede door de gunstige gevolgen van het wensen-

regelgeving zijn er zo veel “harde” meetmomenten – omzet,

rooster, benadrukt hij nogmaals. ‘Ons ziekteverzuim ligt rond

productie, prestatie-indicaties – dat de “zachte” kant van zorg-

of zelfs onder het landelijk gemiddelde. Het verloop is laag.

verlening wat ondergesneeuwd zou kunnen raken. Terwijl die

Sinds geruime tijd hoeven we geen zzp’ers meer in te schake-

focus juist ook zo belangrijk is. De Planetree-gedachte is wat

len. Wanneer er vaste medewerkers vertrekken, hebben we

mij betreft een aangename tegenhanger van de kilte van de

reservekrachten achter de hand om hun taken over te nemen.

harde cijfers. Planetree beschouw ik bijna als een bepaalde

Dat geldt voor zowel operatieassistenten als anesthesiemede-

manier van leven … eh … zorgverlenen’, corrigeert hij met

werkers.’

een lach. Maar zijn verspreking onderstreept hoe zijn werk

De functie van Wilfried Groothuis is ontstaan doordat per 1

verweven is met zijn bestaan.

januari 2012 de topstructuur van het Flevoziekenhuis is herzien. De directielaag kwam te vervallen, waardoor de verant-

GEVOELSKWESTIE

woordelijkheid lager in de organisatie kwam te liggen. Dit

Als jonge jongen droomde Wilfried Groothuis niet direct

betekende de omvorming van de vakgroepen tot EVR’s (Een-

van een carrière in de zorg. Dat hij er uiteindelijk toch

heden voor een Verantwoord Resultaat, in veel ziekenhuizen

terechtkwam voelt goed voor de man die bijna rotsvast op

bekend als RVE’s, Resultaat Verantwoordelijke Eenheden,

zijn gevoel vertrouwt. Na vwo-exact leek de hts bijna voor

red.), met een medisch specialist als voorzitter, ondersteund

de hand te liggen. De technische richting lag hem echter

door een bedrijfsleider. Deze EVR’s vallen rechtstreeks onder

minder goed dan gehoopt. Zeker toen zijn eerste keuze (de

de raad van bestuur.

fijnere elektrotechniek van vliegtuigoperatie) na afsluiting van het eerste basisjaar niet bewaarheid werd. Studieswitch

PLANETREE-CONCEPT

betekende in die tijd nog éérst de dienstplicht. En dat bleek

Samen met een collega-bedrijfsleider (met de focus op chirur-

niet verkeerd. Want als hospik (gewondenverzorger van de

gisch personeel, productportfolio en kwaliteit) voert Wilfried

militair geneeskundige dienst, red.) ontdekte Wilfried waar

Groothuis regelmatig periodiek overleg met de EVR-voorzitter-

het vervolg van zijn loopbaanpad lag. Ziekenhuis Overvecht

eindverantwoordelijke. Het gaat dan met name over financiële

in Utrecht werd in de jaren negentig zijn basis voor twee

en beleidszaken. ‘Onze drie-eenheid en de korte communica-

opleidingen: operatieassistent en anesthesiemedewerker. Na

tielijnen binnen de nieuwe organisatiestructuur functioneren

vijf jaar maakte hij om praktische, topografische redenen

goed. Met relatief kleine overhead en een goede taakverdeling

de overstap naar het Flevoziekenhuis in Almere. Anesthe-

bereiken we een slagvaardige aansturing.’

siemedewerker, teamleider anesthesie/recovery, hoofd OK

Naast de nog vrije nieuwe EVR-structuur vormen de patiënten

anesthesie/recovery en hoofd OK/zorglogistiek vormden

het hart van de organisatie.

achtereenvolgens zijn hink-stap-sprongen naar de huidige

‘We hechten niet alleen aan hoge medewerkerstevredenheid,

positie van bedrijfsleider EVR OK en pijnpoli. Mensen die

ook patiënttevredenheid vinden we uiteraard belangrijk.’

vertrokken, veranderingen in de organisatie: dergelijke

De gedachte dat de patiënt centraal staat in het ziekenhuis is

kansen heeft hij benut. ‘Door te solliciteren kreeg ik de

in de hele organisatiestructuur verweven via het zogenoemde

gelegenheid op het juiste moment iets anders te doen om

Planetree-concept.1 Planetree is een innovatief zorgmodel

betrokken te blijven. Zo blijft het werk, én mijn leven,

binnen een snelgroeiend internationaal netwerk van zorg-

interessant.’

36

OK MANAGEMENT APRIL 2013

OKO0213.indd 36

3/25/13 2:57 PM

Hoewel hij op deze positie goed zijn draai gevonden heeft, ontkomt hij niet aan de indruk dat ‘er steeds meer instanties zijn die menen dat ze iets mogen vinden over het reilen en zeilen van het ziekenhuis en daar ook consequenties aan verbinden’. Zeker voor iemand die pleit voor een maximum aan vrijheidblijheid in het personeelsbeleid voelt die groei aan regels en richtlijnen als een beperking van bewegingsruimte. ‘Uiteraard moeten er kaders zijn, en tot een bepaalde bandbreedte kan ik daarin meegaan. Maar tegelijkertijd blijf ik vrezen dat een te grote beperking van vrijheid zowel aan mensen als aan organisaties hun intrinsieke motivatie ontneemt. Mijns inziens een groot verlies.’

STRATEGISCHE STAPPEN Bedreigend acht Wilfried Groothuis de strikte regelgeving voorlopig niet voor zijn ziekenhuis, want het Flevoziekenhuis is een gezonde organisatie met een sterke marktpositie in Almere. ‘Bijna 85 procent van de inwoners van onze gemeente maakt gebruik van onze diensten. Een goede score, zeker als je rekening houdt met het feit dat nieuwe inwoners de eerste tijd nog even trouw blijven aan hun vertrouwde arts in de vroegere woonplaats. Het feit dat we de percentages uitgesplitst per vakgroep kunnen bekijken, geeft bovendien gerichte sturing voor mogelijke verbeterpunten’, motiveert hij. Een ziekenhuisbrede toekomststrategie is om de zorgverlening nog beter af te stemmen op de specifieke wensen van de bevolking in het werkgebied. ‘Almere was jarenlang een snelgroeiende stad. Zo langzamerhand is de bevolkingsopbouw wat meer uitgekristalliseerd, en is de tijd rijp de balans op te maken en te bepalen aan welke specialisaties en verrichtingen vooral behoefte is. Het stimuleren van overheidswege om een bewuste portfoliokeuze te maken en je daar voor 100 pro-

op. Het minst leuke deel van mijn werk vind ik het moeten

cent op toe te leggen, in plaats van “blindelings” het hele dien-

implementeren van al die richtlijnen waar ik persoonlijk niet

stenpakket te blijven voeren, kan ik onderschrijven. Datzelfde

altijd achter sta. Maar ach, daarover klagen past niet in mijn

geldt voor de toename van samenwerking met de eerste lijn.

levensstijl. Ik vind het zonde om veel tijd en energie te steken

Wij hebben daartoe al een belangrijke stap voorwaarts gezet

in dingen waarop ik toch geen invloed kan uitoefenen. Liever

met de vestiging van een huisartsenpost in ons ziekenhuis.’

richt ik me dan op nieuwe opties en mogelijkheden om, via een andere route, toch mijn doel te bereiken.’ Zo’n zonnige

NIEUWE ROUTE

filosofie is niet verwonderlijk van een man die een paar dagen

Ook op collegiale schaal timmert het Flevoziekenhuis aan de

terug een tweet postte om nog eens aan terug te denken: ‘Ik

weg. Het werkt samen met het AMC en het OLVG op het gebied

ben altijd blij als het regent, want als ik niet blij ben, regent

van opleidingen voor medewerkers en nieuwe voorzieningen

het toch wel’ (citaat: Coachingskalender, red.).

voor patiënten. Teamwork met Zorggroep Almere en GGz Centraal levert ketenzorg en vernieuwende zorgideeën op.

VOETNOOT

‘Ons kwaliteitssysteem is op orde, het interne auditsysteem

1. Planetree, het Engelse woord voor ‘plataan’, verwijst naar het

loopt goed’, mijmert Wilfried Groothuis nog wat door. ‘In

boomtype op Kos, waaronder Hippocrates, de grondlegger

feite hebben we weinig te vrezen. Het lijkt wel een beetje

van de moderne geneeskunst, zijn studenten vele eeuwen

Nederland-eigen, die strakke regelgeving om het land vooral

geleden lesgaf over het belang van een gezonde ziel in een

veilig te houden. Maar makkelijker wordt het er niet altijd

gezond lichaam. ■ OK MANAGEMENT APRIL 2013

OKO0213.indd 37

37

3/25/13 2:57 PM

BOEKEN!

‘Boeken!’ besteedt aandacht aan uitgaven op het gebied van chirurgie, coaching, team- en managementvaardigheden en de gezondheidszorg in het algemeen. Recensie-exemplaren kunt u samen met een persbericht sturen naar: OK Management/OK Operationeel, Postbus 10208, 1001 EE Amsterdam.

Tekst: Menno Goosen

Culturele diversiteit in de gezondheidszorg

Inleiding in de gezondheidszorg

Professioneel communiceren in de zorg

Ziekenhuizen beter maken

Auteurs: Ivan Wolffers, Anke van

Auteurs: Marieke van der

der Kwaak, Nel van Beelen (red.)

Burgt, Els van Mechelen-

Auteurs: Titia Struiving, Pit van

Uitgeverij: Reed Business

Uitgeverij: Coutinho

Gevers

Nes en Thom Rijpstra

ISBN: 9789035234956

ISBN: 9789046903285

Uitgeverij: Bohn Stafleu van

Uitgeverij: Pearson

Prijs: € 29,50

Prijs: € 39,50

Loghum

ISBN: 9789043018807

ISBN: 9789031391653

Prijs: € 34,95

In de gezondheidszorg treden geregeld misverstanden op in de communicatie en interactie tussen professionals en patiënten. Een complicerende factor daarbij is dat de gezondheidzorg steeds ‘diverser’ wordt: zowel zorgprofessionals als patiënten verschillen qua achtergrond, cultuur of land van herkomst. Voor professionals in de zorg zijn culturele vaardigheden daarom onmisbaar. Culturele diversiteit in de gezondheidszorg geeft inzicht in deze vaardigheden. Het boek bestaat uit drie delen. Feiten en algemene principes in relatie tot cultuur, context en gezondheid komen in het eerste deel aan de orde. In het tweede deel wordt de problematiek besproken van specifieke doelgroepen van interculturele gezondheidszorg, zoals allochtone kinderen, jongeren en ouderen. In het derde deel komen de rollen en verantwoordelijkheden van verschillende zorgprofessionals en intermediairs aan bod. 38

Auteur: J.C. Huysman

Prijs: € 44,99

Deze tweede, herziene druk van Inleiding in de gezondheidszorg biedt een actueel beeld van de gezondheidszorg. Naast een beschrijving van de soorten zorg (eerste- en tweedelijnszorg, informele zorg, complementaire en alternatieve zorg) en de taken van zorgverleners behandelt het boek uitgebreid preventie en voorlichting, patiëntenrechten en -plichten, gezond blijven (arbo, milieu), financiering van de zorg en gezondheidsbeleid. In aparte hoofdstukken wordt het kwaliteitsbeleid beschreven en wat te doen als er iets (bijna) fout is gegaan. Ook de relevante wetten worden in dit boek behandeld en toegelicht. Het boek wordt afgesloten met literatuurverwijzingen, een trefwoordenregister en een begrippenlijst.

Met dit boek verwerf je kennis en inzicht in de onderliggende basisprocessen van communicatie. Je leert hoe je op basis van kennis en analytisch vermogen adequaat en professioneel kunt communiceren. Dat houdt niet in dat je nooit meer fouten maakt, maar wel dat je weet hoe je die fouten herstelt. Aan de hand van waargebeurde casuïstiek en voorbeelden wordt de link met de verpleegkundige beroepspraktijk gelegd. Daarnaast wordt gebruikgemaakt van evidence-based principes. Aan het eind van elk hoofdstuk zijn uitgebreide oefeningen opgenomen, zoals klassikaal uit te voeren rollenspelen en discussies.

Nederlandse ziekenhuizen investeren jaarlijks circa anderhalf miljard euro in het elektronisch patiëntendossier en ziekenhuisinformatiesystemen. Volgens velen zijn dit de meest complexe en risicovolle trajecten die een medisch centrum aan kan gaan. Het gaat dan ook wel eens mis. Dit boek neemt u mee in de strategie, voorbereiding, uitvoering en borging van deze megaprogramma’s zodat u als opdrachtgever, programmamanager of adviseur weet waar u aan begint. Ziekenhuizen beter maken geeft de lezer een compleet overzicht van de voorbereiding, fasering en aanpak van het ZIS-EPD-programma. Belangrijke onderdelen als projectmanagement, veranderkunde, ICT-essenties en de ZIS-EPD-architectuur worden gedetailleerd uiteengezet. Het boek opent met het ziekenhuis als bedrijfsverzamelgebouw, het thema patiëntveiligheid en het concept van de geoliede machine. Het gaat in op zorginnovatie met onder meer eHealth en Personal Health Records.

OK MANAGEMENT APRIL 2013

OKO0213.indd 38

3/25/13 2:57 PM

NVLO-informatie De NVLO is dé professionele en ondernemende beroepsvereniging voor leidinggevenden op de operatieafdeling. De vereniging stelt zich tot doel om de communicatie tussen leidinggevenden van operatieafdelingen te bevorderen, informatie te verstrekken, op persoonlijk en juridisch vlak te ondersteunen, en onderwijs en managementtraining te geven. De NVLO heeft de status van beroepsvereniging. Voordelen lidmaatschap - Acht keer per jaar het vakblad OK Operationeel gratis thuisbezorgd. OK Operationeel bevat ieder nummer een managementkatern van minimaal acht pagina’s, waarin het vak van leidinggevende OK, de toepassingen van leiderschap en de diversiteit van de beroepspraktijk in beeld worden gebracht. Het katern brengt inspiratie, professionalisering, visie, verbondenheid en de mogelijkheid om kennis en ervaring te delen met collega-leidinggevenden OK. - Korting op het jaarlijkse congres. Een unieke gelegenheid om te netwerken en je kennis te verbreden. - Minimaal eenmaal per jaar een themadag waarbij een professioneel onderwerp centraal staat. - Verder is de NVLO actief op het gebied van contacten met het bedrijfsleven, diverse overheidsinstanties en andere belangrijke instanties die vormgeven aan de operatieve zorg in Nederland. Lid worden Elke leidinggevende die op de operatieafdeling werkt binnen één van de drie disciplines chirurgie, anesthesie of recovery en een formele benoeming heeft, kan lid worden van de vereniging. Lid worden kan via de website van de NVLO. Surf naar www.nvlo.nl. De kosten voor het lidmaatschap bedragen € 150,00 per jaar. Deze kosten worden door middel van automatische incasso geïnd. Het lidmaatschap is persoonlijk en loopt van 1 januari tot en met 31 december.

Bestuur NVLO

Redactie OK Management-katern

Eduard Monteban, Voorzitter

Menno Goosen, Hoofdredacteur

[email protected]

[email protected]

06-54 73 67 42

020-520 60 77

Christa Tigchelaar, Secretaris en

Jeannette Ronchetti,

penningmeester

Redactie en social media

[email protected]

[email protected] én

06-513 407 26

[email protected] 06-55 73 33 11

Jan Bronts, Website [email protected]

Trudie Doodeman,

06-54 68 26 43

Redactie

Jeannette Ronchetti, Redactie OK

[email protected]

Management en social media

Adverteren:

(Zie onder redactie)

Cross Advertising

Mimoen Ahmidi, Sponsoring en marketing 06-22 77 88 72

010- 742 10 23 [email protected] www.crossmedia nederland.com

www.nvlo.nl

Lidmaatschap opzeggen? Mail naar [email protected]. Opzegging van het lidmaatschap uiterlijk twee maanden voor de start van het nieuwe kalenderjaar.

Afscheid & oproep voor een nieuwe voorzitter Na ruim zes jaar stop ik met

de werkvloer, de Indiase zusters, P&O, de IGZ en MediRisk, het heeft

het voorzitterschap van de

ons allemaal beziggehouden. En wat is nu mooier dan een vereni-

NVLO. Zo, meteen in de eerste

ging van mensen die met dezelfde dingen te maken hebben, een

zin is het eruit! Ja, beste leden,

vereniging die je in de gelegenheid stelt om van elkaar te leren en

niet-leden en overige lezers,

met elkaar te leren. Hoe doet jij dat nu en hoe krijg ik ze zover?

aan alles komt een eind, de tied van goan is gekomen. Na jaren

De afgelopen jaren heeft de NVLO laten zien voldoende bestaans-

in het bestuur te hebben geze-

recht te hebben. Onze ‘club’ wordt regelmatig gevraagd mee te

ten, het overgrote deel als voorzitter, vind ik dat het nu weer eens

denken over belangrijke zaken. Denkt u maar aan TOP 1, 2 en 3. De

tijd is voor fris bloed. Er zijn in de vereniging vele nieuwe, frisse

NVLO zat in de eerste commissie die onderzoek deed naar de brand

kandidaten die mijns inziens uitstekend de hamer kunnen overne-

op de OK in Almelo. De NVLO wordt gebeld om commentaar als er

men. Ik roep u dan ook op uw kandidatuur bekend te maken

iets bijzonders is gebeurd. Te veel voorbeelden op om te noemen.

bij de overige bestuursleden. Dit is uw kans! [email protected].

Vele nieuwe collega’s hebben onze congressen bezocht, waarbij steevast aangegeven werd dat juist het leren van elkaar voor hen de

Als ik terugkijk op de afgelopen zes jaar, kijk ik terug op een

meerwaarde heeft betekend. De afgelopen jaren hebben vele nieuwe

periode waarin de NVLO de verandering heeft doorgemaakt van

buitendienstmedewerkers een cursus van de NVLO gehad, zodat ze

hoofdenclub naar een vereniging van collega’s die allemaal het boei-

met een gerust hart de OK op konden gaan. De afgelopen jaren heb-

ende pad opgeslagen zijn van leidinggevende van een van de meest

ben vele sprekers van naam onze kennis vergroot. Van die vereni-

dynamische en gecompliceerde afdelingen van een ziekenhuis.

ging was ik met veel plezier voorzitter, maar daar komt nu een eind

De diverse belangen die spelen, de enorme dichtheid aan medisch

aan. Denkt u nu niet dat u van mij af bent; ik blijf nog actief in het

specialisten per vierkante meter, de programmadruk, de waan van

cursuswerk en zal nog van me laten horen met iets nieuws! Op ons

de dag, de begrotingsproblematiek, de vergaderingen, maar ook: de

congres in september zal ik formeel afscheid nemen. Bent u erbij?

formatie, de roostering, de detacheringsissues, de spoed, de kosten, de wijsneuzen, de koffie- en de soepdiscussies, de wisseltijden-

Eduard Monteban

debatten, de jaargesprekken, de FWG, de planning, de tekorten op

Voorzitter NVLO ([email protected])

OK OPERATIONEEL APRIL 2013

OKO0213.indd 39

39

3/25/13 2:57 PM

Only one

company has StageOne Select - the only modular hip spacer mold Personalized The only customizable hip spacer molds t create a spacer with antibiotic of choice

Optimized The only spacer with textured surface t increased surface area promotes higher antibiotic elution1

Exceptional The only reinforced modular hips cement molds, with 150 combinations t bone sparing, maintains soft tissue tension and increases mobility for the patient

+ 31 78 629 29 29 [email protected] - www.biomet.com biomet.com ©2012 Biomet.® All pictures, products, names and trademarks herein are the property of Biomet, Inc. or its subsidiaries.

1. Bassam A. Masri, Clive P. Duncan, Christopher P. Beauchamp, Nancy J. Paris, Jennifer Arntorp. Effect of Varying Surface Patterns on Antibiotic Elution from antibiotic-loaded Bone Cement. The Journal of Arthroplasty Vol. 10, No. 4, 1995, 453-459.

OKO0213.indd 40

One Surgeon. One Patient. ®

3/25/13 2:57 PM