Nieuwe ontwikkelingen in de behandeling van gliomen. Dr J Bromberg, prof M.J. van den Bent Neurologen Erasmus MC Kanker Instituut Rotterdam

Nieuwe ontwikkelingen in de behandeling van gliomen Dr J Bromberg, prof M.J. van den Bent Neurologen Erasmus MC Kanker Instituut Rotterdam

Nieuwe ontwikkelingen in de behandeling van gliomen Twee uitersten • Nieuwe standaard nabehandeling bij laaggradige gliomen – Radiotherapie gevolgd door chemotherapie

• Ontwikkelingen onderzoeksbehandelingen bij glioblastomen – Gericht op hele specifieke afwijkingen bij graad IV tumoren

Laaggradig gliomen: ontwikkelingen • Laaggradige gliomen – – – –

Jonge patienten, vaak alleen epilepsie Tumor met relatief gunstige prognose: gemiddeld 5 tot meer dan 15 jaar Twee hoofdsoorten: astrocytomen en oligodendrogliomen Behandeling: veel discussie – Wel of niet vroeg opereren – Wanneer en hoe na te behandelen

Laaggradige gliomen • Behandeling nu: – Soms afwachten – Soms vroeg opereren – Postoperatieve nabehandeling: bij groeiende tumor, uitvalsverschijnselen, grote tumor, oudere patiënt – Tot voor kort: nabehandeling met alleen radiotherapie

• Twee nieuwe studies: – Europese studie: radiotherapie versus chemotherapie – Amerikaanse studie: toevoegen van chemotherapie aan radiotherapie

Laaggradige gliomen: nieuwe standaard behandeling • Europese studie: – In sommige tumoren (astrocytomen) lijkt radiotherapie effectiever – Bij oligodendrogliomen: behandelingen even effectief

• Amerikaanse studie: grote doorbraak – Toevoeging van chemotherapie aan radiotherapie is veel effectiever – Overleving veel langer – Gebruikte chemotherapie: PCV schema

• Radiotherapie gevolgd door chemotherapie geldt nu als standaard behandeling – voor die tumoren waarbij postoperatieve nabehandeling nodig is

Hooggradige gliomen: ontwikkelingen • Hooggradige gliomen: vooral het glioblastoom – – – –

Veel aggressiever beloop Behandeling: radiotherapie met temozolomide Bij terugkeer daarna beperkte mogelijkheden Nieuwe studies naar meer gerichte medicijnen

Kanker (en dus ook het glioom) is een ziekte van het DNA • DNA stuurt de cel aan: remt en activeert cel processen – Zoals de cel deling

• Kanker is een stoornis van het DNA • DNA regelfunctie ontspoort bij: – Afwijkende structuur – Teveel of te weinig stukjes DNA

• Twee soorten gevolgen: – DNA werkt te hard: stimuleert de cel – DNA werkt te langzaam: rem werkt niet meer, stimuleert de cel

DNA

Kanker is geen ‘eenheidsworst’

Sommige patiënten reageren wel

D I A G G N O S T I E K

Standaard therapie

Patiënten met bepaald soort kanker: verschillende subtypes

Persoonlijke geneeskunde: Gebruik verschillen in tumoren bij het kiezen van de behandeling

Subtypes: vaak verschillen in type DNA afwijkingen Sommige patiënten reageren niet

Ook het glioom is een ziekte van het DNA • Gliomen: afwijkingen in specifieke stukjes DNA – onder andere PTEN gen, EGFR gen, IDH gen, C-Met gen, CDKN2A gen – Verschillende tumoren hebben verschillende afwijkingen – Zelfs binnen 1 soort (bijv graad 4 tumor)

• Kunnen we daar behandelingen op ontwikkelen? • Is succesvol bij leukemie, long carcinoom, melanoom etc

DNA

‘Personalized medicine’ en glioblastomen; toekomst? • Nu al een beetje mogelijk: MGMT eiwit • In onderzoek: – Er zijn nu studies waarin hele gerichte medicijnen worden onderzocht – Alleen bij tumoren met eiwit afwijkingen waartegen die medicijnen werken – Als het eiwit normaal is: kan de behandeling niet werken – Als het eiwit abnormaal is: mogelijk werkt het – Hiervoor is eerst nodig: moleculair onderzoek van de tumor

‘Personalized Medicine’ studies bij glioblastomen • Concept moet bij hersentumoren nog bewezen worden • Als u / uw naaste meedoet aan zo’n studie: – Wordt u eerst gevraagd om toestemming voor onderzoek van een stukje tumor – Meestal geen nieuwe operatie nodig – Er wordt gebruikt gemaakt van zeer geavanceerde DNA onderzoeksmethoden

• Als de afwijking: – niet aanwezig is: is de studie geen goed idee voor u – wel aanwezig is: bespreekt de onderzoeker de studie met u

• Aantrekkelijk concept, maar nog onbewezen

‘Personalized Medicine’ studies bij glioblastomen • Studies maken gebruik van geavanceerde DNA onderzoeksmethoden – Erasmus MC: speciaal DNA onderzoeks panel voor gliomen ontwikkeld – Levert zowel diagnose type hersentumor als specifieke DNA afwijkingen

• Verschillende studies nu geactiveerd – Erasmus MC – UMCU

• Eerste studie onderweg voor niet glioblastoom patiënten