Nieuw begin We hadden de startbi.jeenkomst belegd om kennis. met elkaar te maken. Een aantal medewerkers had al

Hoofdstuk 8 1994-2000, hoofd Nieuwe Werken, directte Noord Nederland De directie Noord-Nederland is ontstaan op 1januati 1994, uit de tusie van de drie noordelijke regionale directies en het samenvoegen van onder-

delen van andere directoraten, zoals scheepvaad en maritieme zaken en integraal verkeer en vervoer.

Na mijn sollicitatie werd ik hoofd van de afdeling Nieuwe Werken. Een grote afdeling, belast met de aanleg en verbeteringswerken van de droge infrastructuur in de drie noordelijke provincies. De afdeling bestond in het begin uit drie ondera{delingen, tweemaal projecten en een kleine onderafdeling planstudie en verkeerskunde. Begin januari 1994 heb ik in Drachten een gezamenlijke bijeenkomst georganiseerd voor alle me-

dewerkers van de afdeling. De avond daarvoor hadden wij als leden van de platform dienstcommissie afscheid van elkaar genomen en dit gevierd met een copieuze maaltijd in Leeuwarden. Het werk zat er op. De dienstcommissie van Noord-Nederland moest nu

verder het hele pakket van inspraak en medezeggenschap inhoud geven. Met enige weemoed namen we afscheid. We waren naar elkaar toe gegroeid en we hadden gezamenlijk veel werk verzet en ook veel bereikt. Dit werd nog eens gememoreerd en we toostten op de toekomst. Alle leden hadden een plek gekregen in de nieuwe organisatie. Van nu af aan geen gezamenlijke overleggen meer, plenair of in werkgroepen, we kwamen elkaar in het vervolg tegen in de organisatie.

tot toe5chouwer

Nieuw begin We hadden de startbi.jeenkomst belegd om kennis met elkaar te maken. Een aantal medewerkers had al met elkaar te maken gehad bij vroegere werken of

overleggen, maar de meeste deelnemers waren nieuw voor elkaar. Al gauw vormden zich drie groepen: de oude directies klonterden samen. Naast mijn

inleidend verhaal gebruikten we de tijd vooral om met elkaar te spreken en elkaar te leren kennen. De eerste maanden waren vooral in organisatie erg rommelig. Omdat de verbouwing voor het gezamenlijke centrale apparaat in Leeuwarden pas op 1 april 1994 klaar zou zijn, bleven de kantoren in Croningen, Friesland en Drenthe tot die datum bestaan. Daarnaast was er een aantal werken in uitvoering. De afdeling was daardoor zeer verbrokkeld. In het begin moesten veel organisatorische zaken met elkaar geregeld worden. Bijvoorbeeld toedeling van de prolecten aan de twee projectmanagers en de doorvertaling naar (hoofd)projectleiders en overige medewerkers. Maar ook het installeren van een grote en een kleine staf Nieuwe Werken, respectievelijk met en zonder de hoofdprojectleiders, en vormen van werkoverleg. In iedere voormalige directie werden planning. overleg en administratie weer net even anders uitgevoerd en we moesten nog zoeken

naar een uniforme werkwijze. De eerste maanden kenmerkten zich door veel discussie en overleg; een zoektocht om te komen tot goede a{spraken. Als stafleden moesten wij ook wennen aan elkaar, iedereen had de fusie anders beleefd. De bezetting was een mengeling van twee Croningers, een Fries 1'15

en een Drent. Wij vergaderden regelmatig op wisselende locaties en ik heb wel eens in Zwolle de verkeerde trein genomen, een die niet in Meppel stopte

om een overstap te kunnen maken naar Leeuwarden. Via Croningen kwam ik zo behoorlijk verlaat in Leeuwarden aan.

Om een evenwichtige verdeling te maken van de projecten kozen wij voor een regionale onderverdeling. Naast de Friese projecten werden die in Croningen en Drenthe samengevoegd en toebedeeld aan de twee projectmanagers die tevens hoofd waren

van de onderafdelingen Projecten. Zo kregen we een evenwichtige verdeling van de projecten en aantallen medewerkers en kon regiokennis en netwerk optimaal worden benut. Verder spraken wij af zoveel mogelijk rekening te houden met de woonplaats van de medewerkers en hun persoonlijke voorkeur voor projecten. Deze regio-indeling was niet hard, nieuwe projecten zouden we toedelen aan de projectmanager die daarvoor beschikbare mens-

meubilair en nieuwe stoffering, verbrede gangen met betere verlichting en andere scheidingswanden hadden het saaie en grijze gebouw omgevormd in een prettige werkomgeving. De afdeling Nieuwe Werken kreeg de bovenste etage van het gebouw. Naast eenpersoonskamers waren er ook grotere ka-

tot vier personen. Als staf hielden wij ons bezig met de huisvesting van de medewerkers, wie bij wie kwam te zitten en welke bouwkundige en andere voorzieningen nodig waren voor de automatisering en ontwerpbenodigdmers voor drie

heden. De voorzetten van een hoofdpro.jectleider die belast was met deze taken, werden meestal als ha-

merstuk vastgesteld. Het waren goed doorwrochte plannen. De afdelingsbrede personele planning en automatisering van het wegontwerp werd toegewezen aan twee hoofdprojectleiders die affiniteit hadden met deze onderwerpen.

kracht had. Zo nodig konden medewerkers van het ene project naar het andere worden verplaatst, ook over de regiogrenzen heen. Daarnaast was er nog een kleine onderafdeling verkeerszaken en planstudie waarin kennis was gebundeld die bij alle projec-

Projectleider Al snel liepen we tegen een weeffout aan in de functie van projectleider. Volgens de fu nctiebesc h rijving zou deze ei5lenlijk van het hele proces van aanleg alles moeten kennen en doen: wegontwerp, bestekschrijven en uitvoering. In de praktijk bleek dit

ten werd ingezet. Wij waren een afdeling en wilden

een onmogelijke opgave. De projectleider moest zijn

staan voor onze taken.

project kunnen runnen en werd daarbij ondersteund door wegontwerpers, tekenaars en opzichters. Daarnaast bleek dat een aantal projectleiders alleen maar bezig was met de technische kanten van het project. Over de benodigde inzet van mensen en middelen hadden ze geen beeld of zeggenschap, of ze wilden

Verhuizen Begin april 1994 verhuisden alle medewerkers van

het centrale apparaat naar de nieuwe locatie

in

Leeuwarden, het Middelzeehuys. Het gebouw was van binnen en van buiten gerenoveerd. Binnen waren alleen de dragende delen blijven staan, verder was er een volledig nieuwe indeling gemaakt. Nieuw 1'16

dit niet hebben. De rol van projectleider was in de voormalige directies heel verschillend ingevuld, van integraal tot alleen maar de technische kant van het Van 5peler

tot toeschouwer

project. Dit laatste was vooral in de voormalige directie Friesland het geval geweest. De staf van de afdeling bepaalde hier destijds de financidle randvoorwaarden en zorgde voor de inpassing van de projecten in bestemmingsplannen, verkeersplannen en verzorgde het niet-technische overleg en de correspondentie.

Hoewel iedere projectleider een nieuwe integrale functiebeschrijving had gekregen, werden de oude werkwijzen door een aantal gekoesterd en volhard. Bij een bezoek aan een project kwam ik een projectleider tegen die niet duidelijk kon maken wat de planning van het project was, wanneer het bestek gereed zou zijn en welke bezetting hij nodig had voor de uitvoering.

Het kostte de nodige inspanning om met elkaar in de staf over de feitelijke rol van de projectleider een eensluidende visie te ontwikkelen. Dit resulteerde er

uiteindelijk in dat de projectleider de enige functionaris was die vja het project- plan n ingssysteem (PPS) de wensen kenbaar kon maken voor zijn project(en) op het gebied van menskracht, middelen en mijlpalen. Het bleef een manco dat de prolectleider niet de mogelijkheden kreeg om direct sturend op te treden. Een eenduidige rol en positie van projectleider was een zaak die in beweging bleef, intern bij Noord-Ne-

derland, maar ook landelijk. Het was een lastige fase binnen de afdeling omdat de projectleiders vooral techneuten waren en be-

begroting van het Rijk. Intern werd voorlichting ge-

geven en werd het gedachtegoed uitgedragen. Daarbij werd de afdeling goed ondersteund door de collega's van de financi€le afdelingen. De projectleiders werden gedwongen erover na te denken welke disciplines nodig waren, wanneer en voor welk taak-

Dit moest zowel in capaciteit worden aangegeven als in tijd in het planningssysteem. Dit ging gepaard met vallen en opstaan. onderdeel.

Specifieke deskundigheden zoals wegontwerp, wer-

den prolectmatig toegedeeld. Was het in het verleden vaak het geval geweest dat een projectgroep alle werkzaamheden brj het project deed, nu werd er proJectmatiger gewerkt. Capaciteit werd toegewezen naar aanleiding van de vraag en de prioriteit die aan een project werd toegewezen. In het begin was

dit lastig. De projectleider en zijn projectgroep waren vaak al jaren met elkaar verbonden en kozen in de praktijk toch vaak voor elkaar. Zeker in de jaren 1994 en 1995 zat de projectleider nog teveel binnen zijn project gevangen. Hij nam onvoldoende afstand om de voortgang van het proces en de kwaliteit van de werkzaamheden van bovenaf te bewaken en zo-

nodig tijdig te corrigeren. Een aantal prolectleiders pakte de nieuwe rol werkendeweg op, maar er waren ook een paar die voortdurend op hun nieuwe rol gewezen moesten worden.

en waar doe ik het voor?'. Op dit punt moest veel

PBNA-opleiding Om als afdeling in zijn geheel een goede start te kunnen maken, volgden alle medewerkers met de functie projectleider of hoger de PBNA-opleidingen

zendingswerk worden verricht. De projectleider moest zich de hele financi6le en bed rijfsvoeringkant van de projecten eigen maken, evenals de tienjaren-

UAV- en n iet- UAV-co ntracten, inclusief het management. zelfs het poothoofd -de opdrachtgever- deed mee en ook 60*-ers doken weer in de boeken. De

drijfsvoering als ballast zagen: 'Hoort dit ook bij mijn werk, al deze administratie? Wat kost het geen tijd

tot toeschouwer

117

srudres

we'dcr Inct

drdplr,F.e e{a'ne-s argc
Tijdens de lesdag-.n kwam veei discusse los onder de deelnemers en je hoorde dat dc schcjding tussen opdrachtgever en toezichthouders en directie UAV r et ,t tild erpl c e[ we.d beleefd er ror gcpasr. Vccl toezichthouders en d rectie UAv-leden hadden het beeld dat 1e in het beiang van het werk we1 eens opdrachten moest geven en ze rea iseerden z ch niet dat zij daar n et voor waren aangewezen. Cezamen-

sussen, tocgcspitst op hun niveau. Hei gezamenlijk vo gen van cursussen bevorderde een gocde steer.

Samenwerken o{ tegenwerken Dc verordonneerde uniforme besteksadrninistratie Uniforme Contracten Administratic (UCA) en de on-

lijk goed werk maken was hct crcdo.

en verantwoordin€l kregen veel meer aandacht dan in het verleden. Ook het fenomeen van centraa punt werd professionce inge voerd. Functionarissen werden h ervoor opgeleid, dit

ledere deelnemer aan de op eidingen deed examen

was hun hoofdtaak en geen bijzaak. De controntatie

oo-do d t mct ccn kleine

trsscn besteksteksten en de eigen nterpretatie door I jk.wdle slrters lerdde we ccr\ tot grote te8erste'Ingen. Er waren zefs opzlchters die beweerden dat

er .l rapde lte dier.l

he

stoffelljke b ijk van waardering. De centrale punten en andere opzichters volgden ook de genoemde cur

dersche den rollen

Zicht op de A32 vanal de Hootvaartsbtug riclititlg Akkrum.

118

Van 5peler

tot toeschouwer

Het Leppa

Akwadukt in de A32 nabii Akkrum.

Doot de toegepaste vliesconsttuctie ziin groene taluds langs

de A32 ontstaan. missers alleen maar door de centrale ounten werden

gemaakt en niet door hen, zij maakten geen fouten! Ook de strikte scheiding tussen wat de aannemer moest leveren conform het bestek en wat de opzichters moesten constateren gaf nog wel eens stof tot

overleg. Zeker bij de wat t6 cooperatief ingestelde opzichters die vooral het beeld hadden dat ze samen

met de aannemer het werk maakten en biivoorbeeld

administratieve gegevens samen deelden. Soms kwamen dezelfde meetfouten voor in de gegevens van de oozichter en van de aannemer. Aan de ene kant gaf Rijkswaterstaat veel vertrouwen aan projectleiders en medewerkers om projecten

voor te bereiden, maar in de uitvoeringsfase sloeg dit vertrouwen om in wantrouwen. Alles moest con-

tot toes
form de regelgeving worden gedaan en alle afwijkingen moesten worden toegelicht en geadministreerd. Met de eigen gedetailleerde wijze van bestekken en de onnoemelijk vele regeltjes hingen wi ons zelf op. De uitgebreide accountantscontroles deden hier ook geen goed aan en lange tijd was het onduidelijk wie nu de werkvloer beheerste: waren het de'boekhouders' of de opdrachtgevers? Het behalen van een goedkeurende accountantsverklaring werd bijna een doel op zich terwijl het eigenlijk niet meer is dan een normaal onderdeel en kwaliteit van je werk. In de periode waarin de directie Noord-Nederland ontstond was een groot wegenproject volop in uitvoering. De ombouw van rijksweg 32 tot autosnel-

119

Het Leppa Akwadukt in de A32 bii Akkrun. Het is bedoeld voor rccreatievaaft. Op de achtergrcnd is de verhoogde spoorbaan Heerenveen Leeuwarden zichtbaar die het Ptinses Marg etkanaal kruist. Het stukie jrou-Akkrum van de Af2 is een van de duurste stukken riiksweg in Nederland, twee aquaducten binnen een afstand van d e kilometer.

weg, het gedeelte Heerenveen-Crou was een project dat al voor de fusie was begonnen en kende een uitvoeringstid van vijf jaar. Hier waren Friese medewerkers belast met de uitvoering en toezicht en in mijn

ten werd het werk niet te gunnen. Het kostte bijna een jaar om voor het Rijk en een aannemer een acceptabele overeenkomst te vinden, waarin het aqua-

duct en een fietstunnel bij Haskerdijken werden ge-

beleving was de fusie Noord-Nederland voor een groot deel langs hen heen gegaan. Er was een soort

bouwd en een groot zanddepot bij Heerenveen werd aangelegd voor een veruolgproject van rijks-

van eigen identiteit ontstaan. Z6 deden zij dat op het werk en verder moest iedereen er van afblijven.

weg 32.

De uitvoering was lastig omdat het project was verweven met een ander project dat werd uitgevoerd door de Bouwdienst. Tijdens de aanbesteding van het aquaduct Akkrum in 1992 kwam er een prijs uit de bus die voor het Rijk veel te hoog was en beslo-

Onduidelijk In deze overeenkomst werden de bouw van het aquaduct en de verdubbeling van rijksweg 32 Hee-

120

renveen-Crou met elkaar verweven door een korte overeenkomst die in de praktilk veel onduidelijkhe-

tot toeschouwer

den opleverde. De opdrachtgever en aannemer interpreteerden de overeenkomst zeer verschillend, wat leidde tot veel overleg en ergernis. De scheiding in de besteksadministratie conform de

De omvang van het centrale punt werd versterkt met een niet-Friese medewerker. Omdat de keetbezetting weigerde Nederlands te spreken voor de niet-Friezen, moest ik zelfs verordonneren dat de

uniforme contractenadministratie leverde intern veel discussie op. De rol van het centrale punt werd niet of nauwelijks geaccepteerd door opzichters en toe-

voertaal Nederlands was in Noord-Nederland en dus ook in deze keet. Dit gold ook voor de contacten

zichthouders. En ook de administratie van de aannemer gaf in de praktijk de nodige zorgen. Deze was vaak onvolledig, te laat en bevatte rekenfouten. Ook de voorgeschreven scheiding in de administratie werd wel met de mond beleden, maar in de praktijk kwamen dezeltde meet- en rekenfouten nog te vaak voor. Dit gaf het centrale punt veel extra werk om de besteksadministratie juist te voeren. De projectleider op het werk gaf wel voldoende steun aan het centrale punt, maar de houding en instelling van de opzichters en toezichthouders was weerbarstig.

met de aannemer. De mening van het toezichthoudende personeel veranderde niet. Zoals het vroeger ging was het goed en scheiding van administratieve gegevens door de invoering van de UCA vonden ze overbodig. Bestek

en nieuwe regelgeving waren onvoldoende eigen gemaakt. Er was een aversie ontstaan tegen de nieuwe regels. In een vergadering werd gesteld: 'Fouten werden door de opzichters niet gemaakt, die werden door het centrale punt gemaakt'. Daarnaast nam de driehoofdige directie UAV over een groot aantal zaken een niet eensluidend standpunt in, er was veel gesteggel over de inhoud van besteksteksten en in te nemen standpunten. Onderling kon men elkaar niet oveduigen.

Daarbij kwam dat de gemachtigde van de aannemerscombinatie, die namens de combinatie de overlegpartner was, geen gelegenheid voorbij liet gaan

om zijn eigen mening en standpunt kenbaar te maken en het liefst zaken buiten het bestek om wilde regelen. De opdrachtgever wilde onder druk van de accountantscontroles het contract als norm aanscherpen en de aannemer zocht de vrijheid. De verstandhouding verslechterde zodanig dat ik genoodzaakt werd om in te grijpen. Van tevoren had ik het Prinses Maryrlettunnel

Dit

in de A7 tussen Sneek en

Joure.

eerste aquaduct in Fryslin is geheel uit beton veNaar

digd. Later ziin bii ander aquaducten in de tiikswegen in de provincie vliescontructies voor de wegen toegepast.

tot toeschouwer

vertrouwen van de opdrachtgever, mijn chef, gekregen. Het directie UAV-lid dat was belast met de dagelijkse leiding hield de eer aan zichzelf, trok zich terug en werd ontheven van zijn taken. Een ander 121

directie UAV-lid nam deze taken over en een nieuw directie UAV-lid werd aangewezen. Tevens werd het vertrouwen in de gemachtigde van de aannemerscombinatie opgezegd. Ook zij moesten een nieuwe gemachtjgde aanwijzen. Dit had ik op een werk nog

nooit meegemaakt en de aannemer ook niet. Hoewel de aannemer nog een poging deed om de zaak te keren, bleef de opdrachtgever bij zijn standpunt en werd de gemachtigde vervangen. Voor beide partijen een vervelende zaak. In een werkoverleg in de directiekeet werden de mutaties aan het personeel bekend gemaakt, in het vervolg zou een andere projectleider de dienst uitmaken. Hij maakte de afspraken met de aannemer, niet de opzichters.

Wisseling bezetting Omdat het werk al een aantal jaren liep was continuiteit over de gang van zaken, kennis van het werk en gemaakte afspraken noodzakelijk. lk liet de vri1heid aan de nieuwe projectleider op het werk of hij nog van de kennis van de voormalige projectleider gebruik wilde maken. Dat wilde hij graag en zo bleef de voormalige projectleider op en met het werk verbonden. De aannemer deed om dezelfde redenen hetzelfde: de nieuwe gemachtigde nam de ex-gemachtigde mee tijdens bouwvergaderingen, die in wezen voortging met de dagelijkse leiding van het werk. Formeel waren aan beide kanten mutaties doorgevoerd, maar omdat dezelfde spelers annex bleven met het pro1ect gaf het niet veel soulaas. In de keet van Rijkswaterstaat ging het gesteggel door en ook de aannemer volhardde in zijn rolopvat-

ting. Achteraf was het beter geweest een groter deel van de keetbezetting te wijzigen en deze met een ander proiect te belasten. 122

De oude riiksweg 32 tussen Akkrum en Heercnveen dient als

paftllelweg en eindigt abrupt bii de Hooivaaftsbrug.

Het was nog een lastige keuze een nieuw directie UAV-lid aan te wijzen. Lastig omdat er maar een zeer beperkt aantal kandidaten was die hiervoor de benodigde competenties en overwicht had, lastig om mensen van werken af te halen die ook hoge prioriteit hadden en lastig voor de persoon zelf, wilde hi.i dit wel, gezien alle trammelant die was voorgevallen. De keuze viel op de hoofdprojectleider van de 47 te Croningen. Voor hem was het even slikken, omdat hij er juist voor had gekozen niet meer in de uitvoe-

ring bezig te willen zijn maar met de voorbereiding

van grote wegbouwkundige projecten, het liefst dicht bij zijn woonplaats. Deze wens was ingepast en werd nu gewijzigd. Doordat de hoofdprojectleider rijksweg 32 werd belast met de dageliikse zorg, werd de hoofdprojectleider van de ombouw van de 47 in Croningen belast met de verdere voorbereiding van de uitvoering van de vervolgprojecten van de ombouw van rijksweg 32 tot autosnelweg. Na

tot toe5chouwer

een korte bedenktijd ging hij akkoord, het belang van de organisatie was hoger dan zijn individuele belang. lk was blij met zijn instemming om aan deze zware taak te beginnen en roemde zijn instelling als waterstater. Wel deed ik op zijn verzoek de toezegging dat nog een paar extra handen aan de keetbezetting zouden worden toegevoegd. Hiermee kon de kwaliteit van de administratie worden verbeterd. Verder zouden de opzichters geschoold worden in de nieuwe regelgeving en ik deed de toezegging dat, zodra rijksweg 32 gereed was, hij weer naar het Croninger proiecl zou worden overgeplaatst.

Mooiste opstel Bij de verdubbeling van rijksweg 32 te Akkrum was

in de directiekeet een ruimte ingericht als infocenbe langstellen de n informatie konden verkrijgen over het project, de onderdelen en de fasering van het werk. Ook wegenbouwkundige materialen werden tentoongesteld. Heel wat mensen bezochten het infocentrum. Scholieren kregen na een bezoek soms van de schoolleiding de opdracht er een opstel over te maken. De aannemer loofde wel eens een prijs uit voor het mooiste opstel of de

trum waarbij

mooiste tekening.

Brugdek Het storten van het dek van een viaduct in rijksweg 32 over een gemeentelijke invalsweg in Akkrum gaf problemen. De aannemer wilde het verkeer tijdens de stort stremmen en het langzame verkeer met autobussen vewoeren. In het bestek stond dat de on-

derliggende wegverbinding in stand gehouden moest worden, ook tijdens het storten van beton. De weg werd veel gebruikt door scholieren en ove-

tot toeschouwer

rig langzaam verkeer en kende een beperkte doorrijhoogte. Er ontstond een impasse die in de keet niet opgelost kon worden. Het speelde zelfs z6 hoog op, dat ik namens de opdrachtgever moest overleggen met de aannemer. lk vertelde hem dat in het verkeer gestort moest worden en dat dit een normale werk-

wijze was. Als de aannemer daartoe niet in staat was, zou ik een brief aan het Hootdkantoor sturen en daarin melden dat deze aannemer van verdere werken voor het Rijk moest worden uitgesloten omdat hij niet in staat was beton te storten in het verkeer conform het bestek. De aannemer bond daarna in en zonder problemen werd het brugdek in het verkeer gestod. Voor de opvang van het lekwater werden normale voorzieningen getroffen. Bij een ander brugdek bleek dat de aannemer niet de voorgeschreven betonkwaliteit had geleverd. Uit metingen aan de betonkuben en metingen in het werk bleek dat een lagere kwaliteit beton was geleverd dan in het bestek was voorgeschreven. De Bouwdienst werd gevraagd een onderzoek te doen naar de betonkwaliteit en advies te geven over de vervorgaanpaK.

De opdrachtgever nam geen genoegen met de lagere betonkwaliteit. Hij deelde de aannemer mee dat hij twee keuzes had: 6f slopen van het dek en opnieuw aanbrengen van een dek met de juiste betonkwaliteit, 6f accepteren dat voor rekening van de aannemer extra werkzaamheden aan het beton moesten worden uitgevoerd, zoals hydrofoberen en kapitaliseren van toekomstige extra onderhoud aan het beton. De aannemer koos uiteindelijk voor het

betalen van een schadevergoeding en de extra werkzaamheden werden aan het betondek uitgevoerd.

123

meter dikte. Ter plaatse werd dan op dit zandpakket het aquaduct gebouwd en afgezonken op de juiste hoogte. De Eouwdienst voerde dit werk uit en ik bezocht op uitnodiging een vergadering waarin de stenenproblematiek aan de orde kwam. lk sprak mijn verwondering uit dat in het bestek de aanwezigheid van grote keien was uitgesloten, terwijl uit de bijgevoegde grondboringen en gegevens bleek dat er

keileem in de grond zat. De aangetroffen stenen moesten verwijderd worden, anders was de kans op

de vliesconstructie te groot en daardoor kans op grote lekkages. De aannemer kreeg opdracht om de stenen te verwijderen. Een kostbare aangelegenheid, met een kraan op een ponton en waarbij duikers werden ingezet om de beschadiging van

Keien uit de bouwput van het Leppa Akwadukt.

Deze moesten verwiided worden vootdat de foliecon sttuctie kon worden aangebracht.

Zwerfkeien Tildens het baggeren van de bouwput voor het aquaduct bij Akkrum kwam de aannemer zwerfkeien tegen die zo groot waren dat ze verwijderd moesten

stenen een voor een naar boven te takelen. Natuur-

lijk gaf dit een flinke vertraging. We spraken af dat

worden voordat de vliesconstructie kon worden aangebracht. Het ontwerp was een aquaduct met daar

onderdoor de autosnelweg met groene taluds. Dit

kon alleen worden gerealiseerd met een doorlopende vliesconstructie, ook onder het te bouwen aquaduct. Deze vliesconstructie moest de waterdichtheid garanderen. Weg en aquaduct werden als het ware in een polder gebouwd, waaruit het over-

tollige hemelwater moest worden afgevoerd. Hiervoor werd eerst een grote bouwput gegraven en gezogen, met afmetingen van ongeveer 600 bij 200 meter en met een diepte van 20 meter. Vervolgens moest hierin een vliesconstructie worden aangebracht met een dikte van iets meer dan een millimeter die weer werd bedekt met een zandpakket van 6

Hulpconstructie om een deel van de folie boven watet te houden en te kunnen lassen aan het andere deel. Totaal is ongeveet 10 ha folie afgezonken in twee gedeelten.

tot toeschouwer

Noord -Nederland, als opdrachtgever van

de Bouwdienst, van tevoren door hen op de hoogte zou worden gebracht over de opbouw en omvang van de claim. De Bouwdienst had in het verleden wel eens rekeningen ingediend voor werkzaamheden waarvan de opdrachtgever, de regionale directie niet op de hoogte was en slechts betaald kon worden. Ondanks goede afspraken bleek ook nu de prakti1k weerbarstiger te zijn en werd het schadebedrag aan de aannemer betaald zonder dat Noord-Nededand hierin van te voren werd gekend.

Ceen handjeklap Naar aanleiding van de ervaringen tijdens dit werk werd besloten dat jn de toekomst bij het begin van de uitvoering van ieder werk een startbijeenkomst georganiseerd zou worden waarvoor de opdrachtge-

ver, de directie UAV de toezichthouders en de aannemer een uitnodiging zouden krijgen. Naast een

kennismaking werd gesteld dat het contract als norm gold en dat de aannemer de besteksadministratie niet moest onderschatten. De opdrachtgever stelde dat alle zaken die met het werk te maken hadden, liepen via de lijn directie UAV-opdrachtgever. Uiteraard stond het de aannemer vrij om contact met de opdrachtgever op te nemen, maar zaken die een relatie hadden met het contract werden altijd weer via de liln directie UAv-aannemer afgedaan. Hiermee werd duidelijk gemaakt dat er op het Middelzeehuys niet aan handjeklap werd gedaan en dat de directie UAV de spreekbuis was van de op-

onvoldoende openstonden voor voorstellen die de kwaliteit van het werk ten goede kwamen. "Bestek is norm", was vaak het antwoord. Ook zal in de afwijzende reacties zeker de administratieve rompslomp hebben meegespeeld.

Kwetsbare groepen Bij mijn werkbezoeken aan de verschillende bouwke-

ten en werken sprak ik altijd, en vaak als eerste, met de centrale punten om te horen hoe het ging, of er achterstanden waren in de administratie en hoe de kwaliteit was van de administratie van de aannemer. Deze bezoeken waren meestal onaangekondigd. Uiteraard waren er ook gesprekken met de projectlei-

der en de toezichthouders. In de ene keet was een heel open contact, medewerkers in de andere keet waren meer gesloten, zij hadden geen behoefte om informatie te delen. Uit een analyse van de ziektegegevens van de afdeling bleek dat de functies van projectleider en centraal punt behoorden tot kwetsbare groepen, die vaker dan gemiddeld ziek waren. We begonnen met overleggen en benoemden intern, bij de staft van werken nog eens de rollen en verantwoordelijkheden die bij de uitvoering van een werk werden ingevuld. Zo werd langzamerhand voor iedere betrokkene een duidelijker rolopvatting gemeengoed.

drachtgever.

Collegiale controle en controle door een centraal punt waren normale werkzaamheden die bij een transparante werkwijze hoorden. Wij hadden de uniforme besteksregels niet zelf bedacht, maar wij stonden wel gezamenlijk aan de lat om deze uit te voe-

Dit werkte iot tevredenheid. Wel meldde een aannemer soms aan de opdrachtgever dat bij sommige directievoerders een zekere starheid bestond en dat zij

ren. Omdat de centrale punten zich vaak als kop van Jut voelden, voerde ik periodiek overleg in om problemen te bespreken en te zoeken naar oplossingen

tot toeschouwer

't25

met een unitorme werkwize. Ook was er ruimte in de vergadering om stoom af te blazen. Dit werkte positief door, de centrale punten voelden zich ge-

geveer de helft van de geprognosticeerde omzet werd gerealiseerd. Vaak door gewijzigde omstandigheden zoals ruimtelijke ordeningszaken, de Tra-

steund door het management van de afdeling.

cewet in 1993 en gewijzigde regelgeving, maar ook doordat de projecten onvoldoende voortgang kenden in tijd of kwaliteit. De cijfers die in het jaar

Openheid Er werden ook gesprekken met de projectleiders gehouden waarbij deze werden uitgenodigd hun problemen te uiten. Of het nu in de voorbereidingsfase was of ti.jdens de uitvoering. Hier waren ze niet aan gewend en de kaken bleven -zeker in het begin- op elkaar Eigen problemen werden in kleine kring besproken en niet aan de grote klok gehangen. lk probeerde wel eens een projectleider uit te dagen door hem iets te vragen over een probleem dat bt mij bekend was. Dit kon dan gaan rondzingen in de afdeling, alsof deze projectleider de enige was met een probleem. Openheid en vertrouwen waren er zeker

in het begin onvoldoende.

Ook de achtergrond van voormalige directies speelde hierin mee. Vaak kwamen in de grote en kleine staf problemen aan de orde die een algemeen karakter hadden. Door hier open met elkaar over te spreken, konden gelijkluidende problemen eenduidig worden opgelost. Kwaliteit, voortgang en personele bezetiingen van projecten waren vaste agendapun-

ten, naast personele aangelegenheden in brede zin. De staf van de afdeling vormde een team waar ik trots op was. Collegiaal en elkaar ondersteunend. Ceen schotten tussen de onderafdelingen, alle stafleden zagen de afdeling als een geheel en waar nodig werden personele mutaties doorgevoerd. Toch bleek de fusie een grote impact te hebben. De eerste twee jaren van Noord-Nederland maakte de

afdeling Nieuwe Werken haar taak niet waar. On-

126

1993 waren opgegeven bij de begrotingscyclus door de toen nog verschillende directies, waren veel te optimistisch geweest. Aan de andere kant kun je de organisatie ook verwijten dat er te weinig aandacht is geweest voor het samenvoegen en binden van de nieuwe organisatie Noord-Nederland. Heel veel energie in het voortraject, maar na de officiele opening van het gebouw en een feestavond voor iedere medewerker moest iedere chef zijn eigen afdeling runnen en er zelf een samenhangend geheel van maken. Dwarsverbanden met andere afdelingen moesten zelf gelegd worden. Daarnaast zat er nog een weeffout in de toedeling van de gelden. Alle budgetten voor projecten werden in het begin geplaatst bij de afdeling Nieuwe Werken, terwijl de verantwoording voor plan- en MER-studies bij een andere hoofdafdeling lag, Na twee jaar werden op mijn verzoek de geldstromen zodanig gewijzigd dat de budgetten op de goede plaats terechtkwamen, bil de afdelingen die er ook verantwoordelijk voor waren. De afdeling Nieuwe Werken was het interne ingenieursbureau van Noord-Nederland en ieverde kennis en menskracht aan de afdeling die verantwoordelijk was voor de plan- en MER-studies. Pas bij het realisatiebesluit ging de totale verantwoording over naar de afdeling Nieuwe Werken. Door mee te werken aan de planstudies was de afdeling ervan verzekerd dat de onderzochte oplossingen te realiseren waren.

tot toes
Knooppunt Heerenveen, gezien vanuit de

richting Drachten.

Versnelling In de regio Friesland leefde de wens de voltooiing van de ombouw tot autosnelweg van rijksweg 32 te versnellen. Het sluitstuk was het weggedeelte even ten noorden van de rotonde Heerenveen tot het weggedeelte ten zuiden van Heerenveen, vlakbij de aansluiting Wolvega. Provincie Friesland had tijdens de ISP-ronde in 1992 deze wens wel geuit, maar er was verder geen vervolg aangegeven. De financidle stromen die in de planning voor dit werk waren opgenomen gaven geen versnelling aan. Tot verrassing en verbazing van Noord-Nederland gaf de provincie Friesland begin 1994 een aannemer de opdracht om te onderzoeken of er versnelling mogelijk was. Deze

tot toeschouwer

aannemer schakelde een ingenieursbureau in en samen met alle betrokken partijen werd overlegd of de aanleg van de gedeelten bij Heerenveen versneld

konden worden en wat daarvoor nodig was. Deze weggedeelten lagen in verschillende gemeenten en voor het klaverblad liep een MER-procedure voor het bestemmingsplan, waarbij de gemeente Heerenveen het bevoegde gezag was. De overige weggedeelten lagen in andere bestemmingsplannen die nog niet allemaal onhenoepelilk waren vastgesteld. De voorbereiding door Rijkswaterstaat was nog lang niet afgerond voor deze weggedeelten. Daar was trouwens ook geen aanleiding voor Volgens planning was dit het sluitstuk en met de provincie Fries127

Veetunnel in een gemeen-

teliike weg Mercurius vlakbij het knooppunt neerenveen.

land was in '1985 al overeengekomen dat de voltooiing in het jaar 2000 gereed zou zijn.

Uit de studie kwam naar voren dat er een tijdwinst van twee jaar kon worden behaald. als alle procedures van ruimtelijke ordening, grondverwerving en geluidhinder vlot verliepen en er geen bezwaren zouden worden gemaakt. Onder ideale omstandigheden kon het proces dus worden versneld. Toen het rapport uitkwam waren er echter al de nodige problemen met de voorbereidingen en procedures. De gesprekspartner van de Provincie dacht genuanceerd over de uitkomst en wist dat het rapport erg opportunistisch was geschreven. De aannemer die de opdracht van de Provincie had gekregen, had in het begin nog wel pogingen ondernomen om Rijks-

waterstaat diep in de studie te betrekken. Er werd al een projectorganisatie voorgesteld, met een raad van bestuur op het hoogste niveau. Dit wilde Rijks-

waterstaat Noord-Nederland niet, wij werkten ten volle mee aan de studie maar wilden niet met slechts een partij zaken doen. Ook een directeur van deze aannemer liet blijken dat alle partijen het eens waren

en dat het alleen versneld kon worden als zijn maatschappij het werk uitvoerde. Hij zwaaide met getekende conceptovereenkomsten waarin overigens alleen zijn naam als tekenende partij stond vermeld. Van de overige partners had niemand getekend. lk besloot in overleg met de provinciale vertegenwoordiger aan het rapport verder geen aandacht te besteden.

tot toeschouwer

Dootkiikie vanaf Heercnveen op de A32.

Bonus voor tijdwinst Het plan zou een zachte dood gestorven zijn als niet de minister van Verkeer en Waterstaat een werkbezoek had gebracht aan de raad van bestuur van dit aannemersbedrijf. Hier kreeg de minister te horen dat er een heel plan was gemaakt om de aanleg te versnellen. Via de Hoofddirectie kwam de vraag 'hoe het ermee stond' terug bij Noord- Nederland. Ons antwoord was, gezien de voortgang van de procedures, dat het werk in tweeen gesplitst moest blijven en dat het dus ook in twee bestekken werd aanbesteed. Er was mogelijk een tijdwinst van een jaar te behalen als de procedures meezaten.

tot toeschouwer

Verder werd voorgesteld de uitvoeringsperiode van grondwerk en verhardingen en de bouw van veertien kunstwerken te bekoden en dat er een premie in het bestek zou worden opgenomen om de uitvoeringsduur te versnellen. Voor elke periode van vier weken van versnelling van de uitvoeringstijd die in het bestek stond, zou een bonus worden gegeven. De pro1ectmanager en de projectleiders van het sluitstuk waren het niet eens met de conclusie dat het een jaar versneld kon worden. lk vond dat het wel kon, gezien de uitgangspunten die in het rap-

port waren gekozen. In het rapport waren ook de maatschappelijke kosten van wachttijden en onge129

Fietsers

Ook kwamen we aan de wens van de gemeente tegemoet de fietsverbinding Terbant-Heerenveen te handhaven. Deze verbinding werd veel gebruikt door scholieren en bezoekers aan het ziekenhuis en sportparl<en in Heerenveen. Als de fietsverbinding niet

Fietsvebinding Tebant-Heercnveen dwars door het kla

vehlad Hoageveen. vallen berekend als de bestaande weg twee jaar eer-

der in gebruik genomen kon worden. Dele gegevens heb ik gebruikt in de besteksfase van het noordelijke gedeelte om de bonus per vier weken versnelling te bepalen. Uiteindelijk wist de aannemer tijdens de realisatiefase van het werk voor het noordelilke project een versnelling voor elkaar te krijgen van negen maar vrer weKen. In de voorbereidingsfase en tijdens de realisatie van de wegwerkzaam heden bij Heerenveen is er veelvuldig overlegd met de gemeente over de ombouw van

de rijksweg en om de ontwikkelingen van de gemeente rondom de weg te integreren. Dit overleg

door het klaverblad zou worden gehandhaafd, zou dit een omweg voor de fietsers betekenen van enkele kilometers. Een omissie in het plan, ook al hadden beide partijen er mee ingestemd. Dit betekende dat de bestaande fietsverbinding dwars door het te bouwen klaverblad ingepast moest worden. Hiervoor waren drie kunstwerken nodig, een in de verbindingsweg A7-A32 richting Leeuwarden, een in de 432 en een in de verbindingsweg 432-A7 richting Joure. Binnen de projectrarning was er enige financiele ruimte en we kwamen overeen dat een deel van de kosten door de gemeente zou worden betaald. Tildens de voorbereiding en realisatie kwam de gemeente met

plannen om met woningbouw de sprong over de nieuwe rijksweg te maken. Daar moest een nieuw stadsdeel komen, te midden van aanwezige en te maken natuur Het liefst had de externe stedenbouwkundige de rijksweg weg op palen gezien om de weg als obstakel zo transparant mogelijk te maken. Ook hieruoor maakten we aanpassingen aan de wegen en onderdoorgangen, ten laste van de gemeente, om het

werd vooral gevoerd door de projectmanager en de pro1ectleider. Op hoofdlijnen werden de conclusies van de besprekingen aan mij teruggemeld en werd mijn instemming gevraagd. 7o zijn er geluidswallen

beeld van de weg als barriere tussen de nieuwe woonwijk Skoatterw6ld en de plaats zelf zoveel mogelijk te doorbreken. Boeiend waren de filosofieen

en schermen aangelegd en gemeentelijke infrastruc-

lijk concept van de woonwijk. Zo bedacht hij fietstun-

tuur en kunstwerken ten laste van de

nels waarvan te zijner tijd ook kleine OV-bussen ge-

gemeente

van de stedenbouwkundige over het gekozen ruimte-

voor een bedrag van ruim 20 miljoen gulden, inclu-

bruik konden maken om het centrum

sief engineering. De samenwerking was goed.

Heerenveen gemakkelijk te kunnen bereiken.

130

van

tot toeschouwer

Riante ligging De konrende realsatie van de wcgverdubbeling zorgcle

voor een riante lgging van de Bemeenle Heerenveen. De snelle verbindingen noord zuid cn oost-west zorg, den voor een cnorme mpr.l s bil het gemeentebestuirr

om deze igging max maal uit tc buiten. De gemeente ontr,vik <elde vooftdurend n euwe piann,.n en wijzigdc

door

n euwe inzichten de mogelllkhcden voor nieuwe bedrljventerreinen cn invalswegen met daarbl de

noodzal<elljke wegontslu tingen. De vedaling van de werkzaamheden voor dc gemeente n bestel< -.n tekenrngcn vergden teveel capac teit waardoor de aanbeNaluur en autorerkeer onttnoeten elkaat bli knooppunt

itedingsdatum ondcr grotc druk kwam

te

staan.

Daarom heeft Rljkswaterstaal na enige tijd in de voorbcrcid ngsfasc van de ombouw de gemeente aten we-

dat nieuwe wijz gingen en inzlchten niet meer in hct bestek van de eerste tase meegenomen l
aILIllF4s'?"-,.

llr.flG

Verkeer op dne niveaus

. ..i.irr'.=-:aJr-

--=-

Al2 hoosge/ege, op-

ap naatvcld cn fietsv..rbinding

Van soeler

=!-tI

tot toeschouwer

tt

inBravtng.

en

a[

tten

Ztcht op r-le A32 vanLlil Heerc veen Een .ofttbinati-. van Erondw,al en daarzi.littge

ge lLt

tdsschernten.

131

werd tijdens de wedstrijd geleverd door de voorzitter van de voetbalclub.

Offici€le opening

Spelende Lnderet

ht H.rr.nvcpn li

is de A32.

worden. De gemeente heeft vanaf dat moment zelf deze werken voorbereid en uitgevoerd. Het voordeel van de intensieve samenwerking heeft zich vertaald

in

een integraal wegontwerp van rijks- en gemeentewe-

Na de afronding van het zuidelijke gedeelte van de ombouw van rijksweg 32 werd op 6 september 1999 de weg officieel geopend door de minister van Verkeer en Waterstaat. lk had nog een poging ondernomen om iemand van het koningshuis deze handeling te laten verrichten. Het was ten slotte een geweldige mijlpaal voor de provincie Friesland, maar helaas w lde de Hoofddirectie hier niet aan meewerken. Openingshandelingen waren in het verleden slechts bij hoge uitzondering door het Koninklijk Huis verricht. lk vond het een gemiste kans, ministers hadden al eerder openingshandelingen verricht van onderliggende weggedeelten.

FY*t.:,'::;Tj:gffi

gen. Voor de buitenstaander is niet te zien waar de werken van Rijkswaterstaat ophouden en de werken van de gemeenle beginnen. Naar mijn mening een eenduidig ruimtelijk concept dat prachtig is ingepast in de bestaande en nieuw te realiseren bedrijvenparken

en woonwijken in Heerenveen. De gemeente kan een groot compliment gemaakt worden voor het tijdig inzien van de meerwaarde van de nieuwe wegenstruc-

tuur en voor de vooftvarende aanpak bij de voorbereiding en realisatie. Een inspirerende visie van capabele bestuurders op de juiste plaats kan tot veel leiden. Ook de gemeente was tevreden met de samenwerking. Dit werd nog eens onderstreept door een ge-

zamenlijk diner met het gemeentebestuur en het bezoek aan een voetbalwedstrijd van hun Heerenveen in het Abe Lenstra Stadion. Deskundig commentaar

Knooppunt Heerenveen, kruising van de A7 en de A32, gezien vanuit de richting Jaute. Het is een gestript klaverhlad, parallelbanen ziin niet aang,elegd. Op 6 september

1999 eeopend door mevr. T. I'letelenbos, fitinistet van Verkeer en Waterstaat.

Van speler

tot toeschouwer

A32 bij Heercnveen, op de achtegroncl de bouw van Spottstad Heercnveen en het Ahe Lenstra Stadrcn.

Einnen Noord-Nederland was beleid ontwikkeld om kleine onderdelen van de ombouw van autowegen en autosnelwegen niet apart te vieren. De lokale be-

volking dacht daar nog wel eens anders over. Zo nam het bedrijfsleven het initiatief het Leppa-akwadukt bij Akkrum feestelijk te openen en hoewel Noord-Nederland hierover via de Hoofddirectie negatief aan de minister adviseerde, besloot deze toch aan de uitnodiging gehoor te geven. Toen moest Rijkswaterstaat hier alsnog op inspelen: we sponsorden de teestelijkheden in het dorp en lieten bij het aquaduct een luchtballon op met felicitaties aan dc inwoners van Akkrum. Van speler

tot toeschouwer

Ook een tunneltje voor langzaam verkeer in

de

A32 werd met enige feestelijkheden door de buurt in gebruik genomen, hier bezocht de projectieider als afgevaardigde van Noord-Nederland de feestelijkheden.

Ceisoleerde woning Ecn bijzondere geschiedenis werd de woonlocatie van een bewoonster ten noorden van het klaverblad Heerenveen. Door de aanleg van de A32 kwam haar woning geisoleerd te liggen van haar buren, die door de nieuwe rijksweg aan de andere kant van de weg kwamen te wonen. We kregen te maken met 133

de gemeente zochten we naar vervangende woningen, maar die waren voor haar niet acceptabel. Uiteindelijk koos ze eryoor om in haar huis te blijven wonen. Rijkswaterstaat accepteerde haar opnieuw gewijzigde standpunt en in de plannen werd opge-

nomen dat naar de woning een parallelweg zou worden aangelegd. Deze zou aansluiten op een al aanwezige parallelweg, met aan het einde een lichtmast. De gemeente Heerenveen zou de weg onderno uo en.

Foft Knox, het huisie waa( veel om te doen is geweest.

een strijdbare dame, die regelmatig van standpunt veranderde over wel of niet verhuizen. Samen met

134

Het Leppa Akwadukt in de Boorne over de A32 nabii Akkrum. ln mei 1997 geopend doot mevr. A. Jorritsma, minister van Verkeer en Watestaat.

tot toeschouwer

volgens maakte ik de fout die bewering onvoldoende

te weerleggen. lk wilde het voor de camera niet hebben over de feiteliJke kosten, maar ik vertelde wel dat de totale kosten in orde van grootte gel4k waren als die van de aankoop van de woning. Ook weigerde ik alle feiten te noemen die hadden geleid tot de uiteindeljke aanleg van de parallelweg. Wel benadrukte ik

dat de bewoonster wilde blilven wonen en dat we dat bcsluit hadden gerespecteerd. In de uitzending werd het verhaal toch zodanig gepresenteerd dat het behoorde tot geld over de balk gooien. 6eluidsscherm bii afrit Heetenveelt zuld. Niet alleen het

gcluid ntaat aak het zi(ht van de bewoners

s

afg--

scltetmd. Dtt laatstc wetd t)iet eLht geapprc.rcetd!

Om aan de

indernormen te voldoen moest de woning ook geisoleerd worden, zowel kap als ramen. De woning was oud en de kosten hiervoor liepen hoog op. Het totaal van de kosten van parallelweg en gcluidisolatie viel lets lager ult dan de aankoop van de woning. En elk jaar wist de bewoonster wel de lokaie pers te halen met hct verwijt dat Rljkswaterstaat haar slecht behandelde. Maar elk jddr k'ee8 ook onze grondd,r'lkoper n'euwjaarswersen. Een landelijke televisiezender pakte het verhaal op en maai
h

Nieuwe spelregels Voor de grote weBen- en kanale n projecte n die wafen opgenomen in het Meerjarenprogramma Infrastructuur en Transport (MlT), werden in de jaren negentig nieuwe spelregels vastgesteld. Fenomenen als 'vastgestelde scope van het project

,

'taakstellende

budgetten' en'in beton gegoten' deden hun intrede om een halt toe te roepen aan de steeds maar duurder wordende projecten en voortdurende aanpassingen en wijzigingen van de plannen.

'Celd over de balk'. lk mocht namens Rijkswaterstaat het interview doen, maar ik ondertekende de voorwaarden voor de rechten van het beeldmateriaal van dc televisieploeg niet, mijn standpunt was dat het onder vrije nieuwsgaring viel. We werden afzonderlijk geinterviewd, de bewoonster ais eerste. Zij suggereerde dat de weg een vermogen had gekost, naar verluid wel een miljoen gulden. Ver Van speler

tot toeschouwer

De typering vatl de bewotlers.

135

de intensieve samenwerking met de gemeente Heerenveen tot het zelfde resultaat had geieid. lmmers, voor elke aanpassing in de plannen, en dat waren er

nogal wat, zou je dan steeds weer opnieuw Soedkeuring moeten vragen bij het Hoofdkantoor. De charme was nu juist dat de gemeente soepel kon inspelen op mogelijkheden die nog volop ontwikkeld moesten worden en dat als het ware in- en uitgeademd kon worden met nieuwe ruimtelijke concepten rondom de bouw van de rijksweg. En dat Rijkswaterstaat bereid was geweest mee te denken en mee

I

ir-

te werken.

\

Schadeclaims De aannemer van het gedeelte van rijksweg 32 Crou-Hernril<sein had na afloop van de werkzaamheden cen forse schadeclaim ingediend op materiele en niet-materiele gronden. Over een aantal onderdelen was Rijkswaterstaat het eens of kon de redenering worden gevolgd, maar over het merendeel

t

I

lr

\* t

rtf

.i

hi I

Torenspits van de ratondekerk Terbant

bii

Heerenveen.

Vrceger een markant herkenntngspunt. Doot dc aanleg van hct klaverblad is de kerk nagetloeg uit het zicht ver-

Voor de ombouw van rijksweg 32, een M|T-project, go den deze spelregels in mindere mate omdat de planvorming en de voorbereidingen waren atgerond en de werken in uitvoering waren. lk betwilfel of, als deze speiregels eerder van kracht waren geworden,

RLtstig

relaxe op een vetzorgplaats langs de A32 gelegen

tutsen Steen\tr'iik en Meppel..

Van speler

tot toeschouwer

Nadertng knaappunt Jourc vanuit tichLtng

5n

eek. De fllevormtng heeft ztch verylaatst van de vroegere rotonde bti Heercn

vcen naar deze rolonde.

was geen overeenstem ming. Volgens Rljkswaterstaat

Zo speelde ook een langdurige kwestie bij de omleg-

was een groot dee nergens op gebaseerd. De claim was al in 1993 ingediend. Na jaren van ondcrhande-

g

ien Lwan er ee'l doorbr,lak. toer eer neJWe gl.. sprekspaftner van de aannemer zlch aandiende mct de opdracht de claim tot een goed einde te brengen. D t iukte in een paar maanden Na nog wat overleggen met het Hoofdkantoor kwam de lnstemming. Van de schadeclaim werd een fractie betaald, voor de niet-materldle schade werd niets betaald. Van sDeler

tot toeschouwer

ng Odoorn. Ook hier werd een jarenlange strijd gevoerd over de hoogte van het bedrag waarop de aannemer nog recht meende te hebllen. Hier waren tildcns dc uitvoering onvoldoende zaken vastgelegd, waardoor er na de oplevering verschillen van inzicht ontstonden tussen de aannerner en de opdrachtgever. leder jaar was er ovedeg en werd er door de aanncmcr en mij verbaal een robbertje gevochten waarbij soms letterlijk van een van de deelnemers 137

voor zijn prolect of onderdeel de juiste samenstelling te selecteren. De spanning verplaatst zich niet meer naar de prijs, maar naar de juiste inschatting van het aantal benodigde uren. De eerste ervaring met de aanbesteding was succesvol. Voor een relatief lage prijs bood een ingenieursbureau zijn capaciteit aan, het ging in totaal om ongeveer twaalf mensjaren. Het voldeed goed en besloten

Knaappunt Holssloot, kruising van de N34 met de A37, gezien vanuit de richting Emmen.

het colbert uitging. Na verschillende berekeningswijzen en overleg met het Hoofdkantoor zijn de partijen er uiteindelijk uitgekomen, we konden elkaar een hand geven en de deal sluiten.

Raamcontracten ln de beginperiode van directie Noord-Nederland was er bij de afdeling Nieuwe Werken onvoldoende

werd een groter volume in de markt te zetten. Het aantal inschrijvers was gering. Slechts vier, waarvan zich tijdens het selectieproces drie gegadigden terugtrokken of niet voldeden aan de gunningscriteria. De laatst overgebleven inschrijver was een combinatie van een groot aantal landelijk opererende ingenieursbureaus met een prijsstelling die beduidend

hoger lag dan het eerste raamcontract. Onderhandelingen over prijs en condities leverden weinig op en ik voelde mij een beetje met de rug tegen de muur staan. De capaciteit was echter nodig om de werken voor te bereiden en uit te voeren. Aan de andere kant, als je de prijsstelling vergeleek met de tarieven die de overheid zelf hanteerde voor de verschillende rangsniveaus, waren de verschillen niet zo

capaciteit om de werkzaamheden die vielen onder de

groot. Het raamcontract werd gegund en er werd

term ingenieursdiensten volledig zelf te bezetten.

Bij

gewerkt, waarbij steeds meer kant en klare onderde-

verschillende bureaus waren disciplines ingehuurd. Dit bleek onvoldoende te zijn. Aan zowel handjes als aan kennis van bepaalde technieken, zoals automatisering wegontwerp, was grote behoefte. Om hieraan te voldoen werd besloten tot het aanbesteden van raamcontracten voor in gen ieursdiensten. Dit zijn contracten waarin de gevraagde disciplines

len volledig buiten de deur werden voorbereid en

met het aantal uren en overeengekomen uurtarief vermeld staan. De projectleider kan hierbij op basis van een deelcontract uit deze capaciteit putten om

veel minder in regie werd gedaan.

Het derde raamcontract leverde weer een scherpe prijs op, alleen werd de dienst toen tijdens de loop van het contract geconfronteerd met nieuwe landelijke prioriteringen. Een aantal projecten in NoordNederland kreeg een lage prioriteit, waardoor een aantal werkzaamheden niet werd ingevuld. Hierdoor werd de theoretische aanneemsom veel lager dan begroot. Het contract werd wel met een jaar ver-

tot toes(houwer

lengd. Het was moeiliJk voor ingenieursbureaus om voldoende capaciteit in huis te hebben, ook daar bestond schaarste aan menskracht en onzekerheid over voortzetting van werkzaam heden.

Samenwerkingsverbanden Ook met andere overheden werden samenwerkingsverbanden gesloten. De afdeling Nieuwe Werken van de provincie Drenthe had halverwege de jaren negentig overcapacitelt en overeengei
bij Noord - Nederland. De Provincie werkte al met een verdere vorfir van kwaliteitsborging dan de eigen afdeling Nieuwe Werken en had voor het toezichthouden minder menskracht nodig. Ook de contractvorm was

een andere dan die

van

Rijkswaterstaat. Het eerste samenwerkingsverband

vroeg het nodige overleg om te komen tot goede prijsalspraken over de kosten van engineering door de Provincie. De padijen moesten aan elkaar wen-

Kn a

ap

pun

t

H o I ss I aat v an

Li

it r i chti n g H oo gev

ee

n.

nen en hanteerden verschillende uurtarieven voor dezelfde categoric menskracht. Het tweede samenwerkingsverband verliep in de voorbereidingsfase al vccl soepeler. Tot tevredenheid werden de werken voorbereid en uitgevoerd. Hoogeveen- Holssloot Met de gemeente Emmen werd een deal gesloten zand uit de Rietplas te kopen, in depot te spuiten en ter beschikking te stellen voor de ombouw tot autosnclweg van ri1ksweg 37 gedeelte Hoogeveen-Holssloot en voor het klaverblad Holssloot. Zo konden ook aannemers voor het werk inschrijven die geen zandopties hadden in de directe omgeving van het werk. Het was een bewuste strategische keuze. Het eerste overleg over zandaankoop werd gehouden

door de projectontwikkelaar van de Rietplas, samen Einde van de dubbele autoweg N34 bii aansluitlng

Efilmen-Zuid.

Van speler

tot toeschouwer

met de gemeente. De belangen van deze projectontwil
nu juist met deze projectontwikkelaar in zee werd gegaan om zand te leveren. Ook andere aannemers had-

den voldoende zand beschikbaar vlakbij de rijksweg en in het verleden hadden ook aannemers wel eens aanbiedingen gedaan de werken te splitsen in grondwerk en verhardingen, waardoor er meer concurrentie zou ontstaan. De projectontwikkelaar haakte af en daarna werd alleen met de gemeente Emmen onderhandeld. Uiteindelijk kwam een prijs per mr uit de bus

Ti idel i

ike belindiging autosnelweg A37 richting Du itsland ge-

bii HolsslooL ln 2007 is de ombouw tot autosnelweg reed tot aan de grens.

Het Rijk wilde alle opties open houden en wilde geen koppeling tussen de Rietplas en de ombouw van de weg. Voor het Rijk was het niet te motiveren waarom

die voor beide partijen acceptabel was. De overeenkomst werd getekend in de dierentuin in Emmen, na sluitingstijd. De gemeente zorgde voor een diner en dierenverzorgers gaven een rondleiding door verschillende dag- en nachtverblijven. De aanbesteding van de ombouw van rijksweg 37, gedeelte Hoogeveen-Holssloot was een succes. De besteksvoorbereiding was volledig door een raamcontract tot stand eebracht. Het beschikbaar stellen

qrcde middenberm A37 gedeelte Hoogeveen Holssloot, hierdoor is geen geleidercil nodig in de middenberm.

140

tot toe5chouwer

van zand bood, zoals al eerder gezegd, de mogelijkheid dat ook aannemers zonder zandopties konden inschrijven en dat gebeurde ook. In de voorwaarden was bepaald dat van de meest economische aanbieding gebruik zou worden gemaakt. Dit bleek niet de laagste inschrijver te zijn, maar een alternatieve aan-

bieding van een opvolger. Als de life cicle benadering werd gehanteerd bleek de alternatieve aanbieding, hoewel een miljoen gulden duurder dan de laagste inschrijver, uiteindelijk goedkoper te zijn voor

het Rijk. We besloten het werk te gunnen aan de aannemerscombinatie met deze aanbieding. De laagste inschrijver vroeg en kreeg de overwegingen en berekeningen van het Rijk. Later werd mondeling meegedeeld dat ze er geen speld tussen konden krijgen en dat arbitrairen geen enkele zin zou hebben.

Boerderij of directieverblijf Volgens het bestek zou een boerderij in Wachtum, die gekocht was vanwege grondverwerving voor de

Verzorgplaats langs de A37 gelegen tussen Hoogeveen en

Holssloot. Pet weg is doot RWS NN een kleur bepaald.

tot toeschouwer

Boerdetii met stal te Wachtum, bedoeld voor directieverb I ii

f en i nf otmati ecentru m.

ombouw van de rijksweg 37, tijdelijk worden ingericht als directieverblijf. De stal zou worden omgebouwd tot inf ormatiece ntru m . Na de voltooiing van de weg tot aan de grens zou de boerderij weer afgestoten worden. Bij de aankondiging van de verbouwwerkzaam heden aan de boerderij, waaraan de gemeente Coevorden op grond van artikel 17 van de Wet op de ruimtelijke ordening haar medewerking gaf, tekende een aantal bewoners in Wachtum bezwaar aan. 7e waren bang voor veel verkeersoverlast in de kwetsbare kern van het dorp en betwijfelden of het Rijk de oorspronkelijke situatie van boerderij en stal weer zou herstellen gezien de voorgenomen verbouwingen. Daarbij zagen zij de periode van ombouw van de weg als een veel langere periode dan die waarop de gemeente haar goedkeuring voor het verbouwen van de boerderij had gebaseerd. Op de eerste werkdag in 1999 diende hierover een kort geding voor de rechtbank in Assen. lk besloot tijdens de zitting het voornemen in te trekken en het hele idee van de boerderij 14',1

Deze dacht ook het werk te kunnen maken, maar dit werd niet toegestaan. Wel betaalde het Rijk een rekenvergoeding en werd het ontwerp in het wegenbestek opgenomen. De Boermarken had zelf een nieuwe plek aangedragen. Het heeft nog heel wat moeite gekost om de ijsbaan aan te leggen. Het was een nat terrein en er moesten twee folielagen worden aangebracht, met een drainagestelsel onder en boven de folie, en een pomp om het terrein onder water te kunnen zetten.

Accountantscontroles lJsbaan De Boermatken te6e

pe

bii Wachtum, wachtend op win-

oden.

te schrappen. We zochten een andere locatie voor het directieverblijf en het infocentrum. Het Rtk wilde geen tweespalt in het dorp veroorzaken door zijn komst in de boerderij. Uiteindelijk werd de locatie voor het directieverblijf onder Hoogeveen gecontinueerd en vanwege bezuinigingen werd het infocentrum volledig geschrapt. lJ

sbaan

De uitvoering van het bestek verliep voorspoedig. De aannemer hanteerde een strakke planning en het

werk werd met grote voortvarendheid aangepakt. Een bijzonder onderdeel in dit bestek was het realiseren van een openlucht schaatsbaan in Wachtum. Het trac6 van de weg liep dwars over de bestaande schaatsbaan. Tijdens de onderhandelingen over de grondaankoop was een nieuwe schaatsbaanlocatie aangekaart en op een vraag hoe die er uit moest zien, had De Boermarken uit eigen beweging een aannemer gevraagd hiervoor een ontwerp te maken.

De accountantscontroles en de interne controles van

de afdeling Audit van de stafafdeling Controller leverden de nodige gesprekstof en irritaties op, zowel bij de controleurs als bij degenen die gecontroleerd werden, Voor de laatsten was niet duidelijk wat de

uitgangspunten van de controleurs waren en waarop hun oordeel werd gebaseerd. Ook stonden er in de bestekken voorwaarden waarover directie en toezichthouders verschillende uitleg gaven. Vaak waren het ook onhandige besteksteksten die tot veel administratie leidden om het werk conform het contract te kunnen doen. De bestekschrijvers moesten leren dat een goede bezinning van tevoren over de besteksteksten en de handhaafbaarheid ervan een proces was dat gepaard ging met vallen en opstaan. Daarbij kwamen taal- en cultuurverschillen, twee gescheiden werelden. Techneuten en financi6le admini-

strateurs die niet met elkaar konden communiceren. Zij keken naar de werken en controles vanuit verschillende optiek en beleving, een dialoog ontbrak en een gewoon gesprek was bijna onmogelijk.

Toen over het jaar 1997 de accountantsverklaring onder voorbehoud voor Noord-Nederland zou worVan 5Deler

tot toeschouwer

den afgegeven, pakte het management de handschoen op. Het behoorde tot de normale bedrijfsvoering dat er een goedkeurende accountantsverklaring werd afgegeven. De hoofdingenieur-directeur nam het initiatief door alle buitendiensten en keten te bezoeken en aan te geven dat het hem menens was. De directeur-generaal en hijzelf zetten hun eigen functie op het spel. Zijn boodschap landde niet echt in de bouwketen van Nieuwe Werken. Sommige medewerkers voelden zich direct aangesproken op hun functioneren en eryoeren de boodschap als kritiek op hun functioneren. Kritiek van de Accountantsdienst (AD) was dat op

veel werken dezelfde soort werkzaamheden voorkwamen, maar dat de controles van deze werkzaamheden in elke keet weer anders werden 8edaan. zij opteerden voor uniforme werkwiizen. Aan de andere kant waren de medewerkers die de AD inhuurde van bureaus om de controles te verrichten, niet geschoold in techniek en de wegenbouw, met begrippen en werkwijzen die voor hen onbekend waren. Ook was de bedrijfsvoering van Rijkswaterstaat een hele bijzondere, waarmee zij een paar weken per jaar werden geconfronteerd. En naar verhouding werden veel jonge mensen ingezet.

Om de dialoog op gang te brengen en met elkaar in gesprek te komen werden er uniforme werkwijzen geintroduceerd, zoals bij asfalteringswerken. Ook werd een communicatietraining opgezet voor alle medewerkers van Nieuwe Werken en de eigen controleurs van de Auditafdeling. Dit gaf veel inzicht bij alle medewerkers; hierdoor zagen zij hoe ze op be-

Negatie{ beeld Hierna werd een verbetertraiect ingezet. Bij een controle maakte de projectleider zijn agenda leeg en hij

gaf eerst een expos6 van het werk, met zo mogelijk een bezoek aan het werk en de medewerkers in de keet die hiervoor verantwoordelijk waren. Verder werd afgesproken dat bij het bedindigen van de dagelijkse controlewerkzaamheden de gevonden zaken meteen teruggekoppeld zouden worden aan de pro-

jectleider. Zo zou deze geen verrassingen in de rapportages tegenkomen en kon hij meteen verbeterstaDDen nemen.

De AD-rapporten werden standaard in staf Wegenen Oeververbindingen (WX) besproken, waarbij de zorgpunten werden benoemd. Ook de accountant werd uitgenodiSd om over zijn werk te vertellen en

zijn beeld van de waarheid te verduidelijken. Staf WX wilde overtuigd worden van de geconstateerde omissies in de controlewerkzaamheden, maar dit was niet altiid met harde feiten aan te seven. Hierdoor ontstond er een soort vijandsbeeld, alsof het twee waarheden waren die met elkaar in tegenspraak waren in plaats van 66n waarheid met verschillende invalshoeken en belevingen. We konden elkaar niet oveduigen van onze eigen waarheid. Het speelde zo hoog, dat in de Haagse circuits een negatief beeld ontstond over het poothoofd Daarom ondertekende staf WX een solidariteitsverklaring en stuurde deze naar de hoofdingenieur-directeur met het verzoek deze voor te lezen in het directieteam Zo werd duidelijk dat de volledige staf zich achter het

paalde situaties reageerden en hoe ze op anderen

poothoofd schaarde in zijn rol van opdrachtgever. Ook werd hierin zijn niet aflatende inspanning benadrukt voor een goede besteksadministratie. Doordat

konden overkomen.

er weinig dialoog was, bleven de werelden nog lange

van speler tot toeschouwer

tijd gescheiden. Na vele maanden normaliseerden de contacten zich; het behalen van een goedkeurende accountantsverklaring werd een gewoon gegeven, het hoorde bij de bedrijfsvoering.

Bewoners maakten bezwaren tegen de aanblik van een stalen geluidsscherm, tiidens de infoavonden was een groen scherm beloofd. Riikswaterstaat zorgde dat de voor en achterziide wetden beplant en na een paar iaar was het geluidsscherm opgenomen in het groen van de achteftuin.

De N3'l bii Drachten, een dubbelbaans autoweg

Werkbezoek Een aannemer nodigde mij in 1995 uit voor een tweedaagse excursie aan de ENCI te Maastricht, een steengroeve in Belgie, aan de scheeps- en sleepliften in het kanaal Brussel-Charleroi en Canal du Centre en de bouw van de scheepslift te la Louvidre in het

De blauwe band langs de geluidswal moet de weggebrui ker et op attendercn dat achtet deze wal een "stad,' ligt.

ln de geluidsschermen ziin op rcgelmatige afstanden een soort aarden bastions gemaakt om het effect nog meer te benadrukken.

144

Canal du Centre. lk richtte mijn verzoek aan het poothoofd, die hierover geen beslissing wilde nemen. Hij verwees mij door naar de HlD. Deze kwam na een paar dagen bij mlj op de kamer, een hoge uitzondering, en hij vroeg mij naar mijn relatie met dit bedrijf en hoe ik betrokken was bij de uitvoering van werken. Omdat ik noch opdrachtgever, noch directie UAV Iid was, kon ik hem vertellen dat van een mogelijke verwevenheid met het werk geen sprake was. Hoewel ik tijdens het gesprek toch enige aarzeling voelde, kreeg ik toestemming om aan de werkbezoeken deel te nemen. Met een bus vol relaties van de aannemer, van wie ik ook een aantal kende

tot toeschouwer

Detail van de combinatie aardenwal en glazen geluidsscherm langs de N31 bil Dradten.

uit mijn contacten met gemeenten en ingenieursbureaus, bezochten wij de genoemde locaties. Kleinere aanleg en verbeteringswerken Naast de grotere projecten werkten we ook aan kleinere aanleg en verbeteringswerken.

De noordbaan van de N31 Nijega-Drachten -AW 2x2- werd deels als productgericht bestek voorbereid en uitgevoerd. Door verschuiving van financiele middelen kon aansluitend de ombouw van de zuideli.ike rijbaan worden ge reconstrueerd. In het kader van het aangescherpte ARBO-beleid voor wegwerkers en wegverkeer werd deze rijbaan tevens verbreed van 7,50 m naar 8,60 m. Het begin van de uitvoering van de noordbaan werd vertraagd door de lange gestandsdoeningstermijn en door de werkplanning van de aannemer. De eerste maanden ge-

tot toeschouwel

beurde er niets waardoor de financiele planning van het werk in het honderd liep. De strenge winter van 1995-1996 zorgde voor nog grotere vertragingen. Dit gold overisens voor alle projecten in uitvoering. Tijdens de uitvoering van de noordbaan werd vanuit

de bouwkeet de voorbereiding versneld voor de reconstructie van de zuidelijke baan. Eind 1998 werd het werk opgeleverd.

F0gelhelling Ook de planvorming van de ombouw van het klaverblad Ureterpvallaat, de kruising van de N31 en de 47 nabij Drachten vroeg de nodige aandacht. Het was een onvolledig klaverblad met ontbrekende verbindingswegen. In het westelijke kwadrant lag een

regionaal bekend vogelasiel, de F0gelhelling. De projectleider nodigde mij uit om een bijeenkomst bij 145

tale project zou uitvoeren. De directie Noord-Nederland zou alleen een deel van de kosten betalen. Ook de bijdragen van derden werden rechtstreeks aan de Provincie betaald. Rukswaterstaat verzorgde wel de trac€-MER-studie voor het gedeelte Spijk-Eemshaven. De overeenkomst werd later gesloten dan ge-

pland, vanwege het bijzondere karakter dat veel overleg vergde met het Hoofdkantoor, de accountantsdienst en de provincie Croningen. De oplevering van de projecten was conform de bestuurlijke afspraken. Tunnel voot langzaam verkeer in de N33 bij Bareveld.

te wonen met het bestuur van de stichting om de wegenplannen uiteen te zetten en om hun opmerkingen en bezwaren aan te horen Over een periode van jaren was met grote inzet en met de hulp van veel vrijwilligers een prachtig opvangcentrum gerealiseerd. Met de aanleg van verbindingswegen voor het klaverblad zou een groot deel van het terrein verloren gaan. Door een zorg-

De ombouw van de N33, gedeelte Cieten-A7 Croningen tot een autoweg met twee rijstroken werd verder ter hand genomen. De planvoorbereiding en realisatie van het deelpro.,ect De Hilte was vertraagd door nieuwe planinzichten en het project werd pas in 1994 aanbesteed. Het ongelijkvloers maken van de kruising bij De Hilte leverde nog een aantal bijkomende problemen op. De brug over de Hunze of Oostermoersevaad had vanwege nieuwe rekenregels te weinig draagvermo-

vuldige inpassing en ruiling van gronden kon een acceptabel plan worden ontworpen en kon het op-

vangcentrum nieuwe locaties maken voor oeverzwaluwen en andere vogels.

N33 De ombouw van de N33 Appingedam-Eemshaven tot een autoweg met twee rijstroken werd in twee deelprojecten uitgevoerd, het gedeelte Appingedam-Spijk en Spijk-Eemshaven. Omdat de fasen van het bouwproces van het eerste deelproject en de daarmee gepaard gaande subsidiestromen met hun financi6le randvoorwaarden door elkaar liepen, werd overeengekomen dat de provincie Croningen het to-

146

Het eivormige viaduct in de N33 bii De Hilte. De rijksweg Iigt halfhoog en de omliggende weg halflaag in een ingravinB. Voo( de weg is een vliesrcnstrudie loegepasL.

tot toeschouwel

vlaktewater. In de sloot waren viif compartimenten gemaakt waarin het ijzeroxide kon bezinken en worden afgevoerd. In dezelfde periode werd de situatie nabij BareveldNieuwediep gewijzigd. Vanwege de bijzondere situatie werd hier de gemeenteweg over de rijksweg gevoerd en kwam er een fiets- en voetgangerstunnel onder de rijksweg.

Naam viaduct aansluiting Veendam in de N33.

gen en daardoor een te lage veiligheidscoefficidnt. De pro.iectleider wilde het liefst een nieuwe brug bouwen, maar omdat de financidle middelen ontbraken, werd in overleg met de Bouwdienst besloten tot een andere en voor die ti.jd nieuwe aanpak. Onder tegen het dek van de brug werden stalen strippen gelijmd, dit kon in het verkeer, waarbij het verkeer tij-

De aansluiting Muntendam op de N33 moest gereconstrueerd worden om het Railse|icecentrum Croningen in Veendam goed aan te sluiten op het wegennet. Omdat het kanaal ter plaatse een blokkade vormde, moest de nieuwe aansluiting oostwaads verschuiven. Tijdens de voorbereiding wilde de gemeente graag meeliften met de plannen om de invalsweg naar Veendam te reconstrueren. Dit leverde

delijk over de niet behandelde rijstrook werd geleid.

Het plan voorzag in een halfhoge ligging van de rijksweg en een verdiepte ligging van de kruisende weg, wat gerealiseerd kon worden met behulp van een vliesconstructie. Met zo'n constructie was een paar jaar eerder ervaring opgedaan bij de onderdoorgang Eexterzand in dezelfde rijksweg. Daar lag de rijksweg op maaiveldhoogte en was voor de onderdoorgang een veel grotere ontgraving nodig. Bij de onderdoorgang bij De Hilte moest vanwege de bebouwing en bomen met de ruimte gespeeld worden. Tijdens de bouw van het ei-vormige viaduct en de pompkelder bleek het opgepomte grondwater veel ilzeroxide te bevatten. Daarom werd dit door de nieuwe bermsloot geleid en geloosd op het opper-

tot toeschouwer

Aansluiting Veendam op de N33. Op de voorgrond de brug ovet het A.6. Wildervankkanaal. Voor de wegrecon-

structie moest de aansluiting verder van het kanaal worden verlegd.

147

later veel bezwaren op bij de aanwonenden, waardoor het hele plan vertraagde. Een onaangename en kostbare verrassing was de vondst van asbestresten

in de ondergrond van het werkterrein. Dit terrein was door de vorige eigenaar opgehoogd met grond

dat puin en asbest bevatte. Er was vooraf wel een grondonderzoek verricht door derden, maar dit had niets verontrustends opgeleverd. Tijdens graafwerkzaamheden in de uitvoeringsperiode kwamen grote hoeveelheden asbest tevoorschijn en het werk moest

worden stilgelegd. Na overleg met het bevoegd gezag, de provincie Croningen, werd een saneringsplan opgesteld en werd het betreffende terrein gesa-

neerd. Cesloten vrachtauto's vervoerden

de

ontgraven grond naar een gespecialiseerd bedrijf waar de grond met de hand werd gezuiverd van asbestresten. Dit was duur en het werk veftraagde ook nog eens aanzienlijk.

N48

De aanpak van de N48, Hoogeveen -Overijsselse grens, heeft jarenlang in de planning gestaan. Deze weg zou worden omgebouwd tot een hoogwaar-

dige autoweg. Al in de jaren tachtig had Economische Zaken subsidies verstrekt voor dit plan. Door de trage planvorming, moeizame grondverwerving

en ontbreken van budget lukte het pas in

de

tweede helft van de jaren negentig om twee kruisingen, de Linderweg en de Oosterweg, ongelijkvloers te maken en een nieuwe T-aansluiting te realiseren aan de zuidkant van de gemeente Zuidwotoe.

Hier werd de grondverwerving bemoeililkt doordat ook de gemeente in hetzelfde gebied eigendommen verwied voor bedrijventerreinen. De prijzen die de gemeente hanteerde bij de grondaankoop waren een veelvoud van die van Rijkswaterstaat. De gemeente wilde geen onteigeningen; het Rijk wilde dit ook niet maar was gebonden aan de landelijke spelregels voor de grondaankoop. De gemeente kon de verwervingskosten verdisconteren in de grondprijs van het bed rijventerrein. Over de plannen om de gelijkvloerse aansluiting van de Steenbergerweg te reconstrueren konden we geen overeenstemming bereiken met de gemeente. De gemeente wilde een grotere tunnel dan ontwor-

pen was, maar wilde niets bijdragen in de kosten. Het probleem om alle oversteken te saneren is tot op heden nog niet gerealiseerd. N34 vroeger een asbestverontrciniging, nu een natuutgebiedie

bii de aansluiting veendam op de

148

Nll.

Dan waren er nog de plannen om de N34, het gedeelte Ees-Borger-Cieten-de Punt, om te bouwen tot een hoogwaardige autoweg met twee rijstroken. Van sp€ler

tot toeschouwer

A.irr/urrfq Bariet

ti

.1e

I'iJ4

ln ovcl eg met de regro werd of derzocht r,ve <e if vesterngswerken moesten worden utgevoefd om de berel
1997-2AA1.ln hct contracI van 1997 werd gcmc]d dat dit niel op rea stischc panningen berustte Bl eeI rea stschc p]ann fg va| de p arrvoorbere ding en LritvoernS, \.ier.l dc voofberedlng en uitvoering voofir sfro{ in de larer 1997 -2407 vooTZicn. ten torse versr:hL-riving in dc tijd en de bestuurders ste do] dit abloluut niet op prijs.

In 1998 werd een convenant gesloten tussen het Rijk, de Provincie, de betrokken gemeenten en ope n baarve rvoerbed rjjve n. Op basis van dit conve-

dat leverde geen bezwaren op. Tot zover ging het

nant kregen de maatregelen aan de rijksweg en het onderliggende wegennet en de stimulering van het openbaar veruoer prioriteit. De plannen kregen op basis van dit convenant de status van erkende bestuurlijke afspraken en hieraan kon niet worden getornd. De rijksweg bleef vanwege de ligging in het kwetsbare gebied enkelbaans en het openbaar ver-

van de kapvergunning voor de bomen langs de

voer zou sterk gestimuleerd worden.

Koesteeg De grotere onderdelen van de plannen waren het ongelijkvloers maken van de aansluitingen bil Borger, Cieten, Casselte en Drouwen en het verkeersplein

Cieten, waar de rijkswegen 34 en 33 gelijkvloers aansloten op de rotonde.

De kruising bij Borger had de hoogste prioriteit vanwege de ve rkee rsonveiligheid. Bij de oostelijke open atrit wilde de Provincie een openbaarvervoers-

knooppunt realiseren. De Provincie zou hiervan het ontwerp en bestek maken en Rijkswaterstaat zou het, als het paste in tijd en procedure, meenemen in hun bestek voor de aansluiting. Vanwege geluidhinder zou de rijksweg verdiept worden aangelegd; de gemeentelijke kruisende weg zou op maaiveldhoogte blijven. De nabij gelegen weg -de Koesteeg-

die in een tunnel onder de rijksweg doorging, zou op maaiveldhoogte de rijksweg kruisen. Hiervoor moest deze kruising iets in westelijke richting verschuiven. De plannen waren rond en werden in het bestemmingsplan opgenomen. Hierin was wel genoemd dat er bomen gekapt moesten worden, maar

goed.

Crote problemen dienden zich aan bij het aanvragen Koesteeg. Aanwonenden tekenden bezwaren aan vanwege het verloren gaan van cultuurhistorische waarden. De Koesteeg was een oude schapendrift en was aan weerszijden voorzien van zeven ri.jen bomen. De bewoners kwamen met een alternatief plan

waarin ook bomen gekapt moesten worden en verkeerskundig was het slechter en duurder Dit alternatief werd afgewezen. Er kwamen meer alternatieven en de gemeente besloot een extern bureau in te schakelen om deze te beoordelen. Het plan van Rijkswaterstaat kwam als beste uit de bus. Met een paar kleine aanpassingen kon nog een aantal bomen

worden gespaard. De gemeente maakte een procedurefout door niet binnen de gestelde termijn van acht weken een reactie te geven op de aangevraagde kapvergunning en deze werd daardoor

automatisch niet verleend. Opnieuw werd een kapvergunning aangevraagd, en opnieuw kwamen h ierop vele bezwaren. Er ontstond een patstelling, het plan werd stilgelegd en de aansluitingen bil Casselte en Cieten werden naar voren gehaald. Nu, in 2005, is zeker dat de reconstructie van deze aansluitingen in 2006 wordt gestart. De rechter heeft zich inmiddels gebogen over de bezwaren tegen het kappen van bomen voor de aansluiting bij Borger, maar een uitspraak is er nog niet. Cezien de procedure bij het bestemmingsplan is Rijkswaterstaat positief over de uitspraak, maar de bezwarenmakers kunnen bij een voor hen negatieve beslissing alsnog in beroep gaan bij een hogere rechter.

tot toeschouwer

Het verkeersplein 6ieten, de kruising van de rijkswegen 33 en 34 gezien vanuit noodeliike richting. ln de toekomst wotdt dit knooppunt een sooft velperbroekoplossing. De N33, op de foto horizontaal, wordt verdiept onder het vetkeersplein aangelegd inclusief ontbrckende verbindingswegen. Links boven het midden verscholen in het groen ligt Gieten.

Bij de toenmalige projedleider leidde de gang van za-

De bezwaren waren pas gekomen bij de aanvragen van de kapvergunning, en later ook bij de sloopver-

ken tot frustratie. De bestemmingsplanprocedure was

gunning en bij de bouwvergunning voor de kunstwer-

goed doorlopen. Er was een geluidhinderondezoek gedaan en de informatie-avond verliep goed. In een reactie op vragen die op deze avond waren gesteld, was in een bijlage in het bestemmingsplan aangege-

ken. Deze laatste twee zijn overigens wel verleend.

Frustratie

ven dat er drieduizend vierkante meter bomen gekapt moest worden. Er was een uitgebreid archeologisch ondezoek verricht, hiertegen waren geen bezwaren ingebracht en het bestemmingsplan was goedgekeurd.

tot toeschouwer

Voor de rotonde Cieten zijn vele varianten bedacht. Een extern bureau werd belast met het uitbrengen van een advies hierover en over de noodzaak van een MER-studie. End '1997 werd het rapport uitgebracht met daarin het advies de rotonde te handhaven en rijksweg 33 verdiept onder de rotonde aan te leggen inclusief zes nieuwe op151

en afritten. Een MER-studie was niet nodig omdat het ruimtebeslag niet veranderde. Het werd een soort Velperbroekoplossing die ook bij Arnhem ligt in rijksweg 12. De kleinere wegenprojecten waren zeker zo interessant als de grotere. Alle werkzaamheden kwamen ook hierin voor, alleen de hoeveelheden en schaal waren kleiner. Inpassen in de omgeving, overleg met de buitenwacht, het was er allemaal.

Voorbereiding van projecten Naast de aanleg en realisatie van een groot aantal wegenbouwkundige projecten werkten we in die jaren ook aan de voorbereidingsfase van projecten. Bijvoorbeeld plan- en trac6-MER-studies van de A7 zuidelijke ringweg Croningen, N31 Leeuwarden-Nijega ombouw tot dubbele autoweg, N31 de Haak om Leeuwarden, N31 kop Afsluitdijk-Harlingen en 47 rondweg Sneek. De verantwoording van deze

ln het contract van 1995 schreef de hoofdingenieurdirecteur onder het kopje Infrastructuur algemeen: 'ln het inf rastructuurprogrcmma ligt de prioriteit bii onderhoud en benutting van het bestaande wegen net boven aanleg van nieuwe infrastructuur. Met betrekking tot cle situatie in Noord Nederland is het echter van belang om vooraf te constateren dat afwegingen met betrekking tot de hoofdinfrastructuur in deze regio's in sterkere mate dan elders in het land worden ingegeven door de gewenste en noodzakeliike economische ontwikkelingen. Naast het vastgestelde beleid van het Structuurplan Verkeer en Vervoer wordt immers in het kader van het l'P (lntegraal Structuurplan Noorden des Lands) door het kabinet de regionale economische ontwikkeling gestimuleerd.' Aan de ene kant werden in het politiek beraad bindende afspraken gemaakt voor een groot aantal weSenprojecten. Maar in de financiele randvoorwaar-

projecten lag bij een andere hoofdafdeling. De afdeling Nieuwe Werken leverde technische kennis en ondersteuning en participeerde in de voorbereiding.

den en indicatieve taakcijfers die Den

Zodra het realisatiebesluit was genomen ging de verantwoording van het project voor de verdere uitwerking en de realisatie over naar de afdeling

voor de planning op afspraken tussen kabinet en de

Nieuwe Werken. Periodiek was er overleg tussen de verschillende projectleiders maar ook op afdelingsniveau werden de verschillende plannen en voortgang

De verstrekte taakcijfers voor de projecten die wel

besproken.

Prioriteiten Soms begonnen we eerder met voorbereidingen voor latere fasen omdat er veelvuldig bestuurlijke afspraken waren gemaakt om infrastructu u rprojecten in Noord-Nederland op de kaart te zetten.

Haag gedeelteverstrekte, kwamen deze afspraken slechts

lijk voor. De Directie Noord-Nederland baseerde zich noordelijke regio.

werden genoemd, zetten de afspraken van 1994 onder zware druk. Trac€-MER- procedures en ruimtelijke inpassingen vroegen meer tijd dan gepland en eerder beginnen was vaak niet mogelijk. ln 1995 be-

stonden voor een groot aantal prolecten wel bestuurlijke afspraken, maar geen financidle randvoorwaarden. De afdeling Nieuwe Werken stelde binnen de gegeven randvoorwaarden eigen prioriteiten. Zo

kreeg in het werkpakket de ombouw van rijksweg Van speler

tot toeschoulYer

32 tot autosnelweg en rijksweg 37/34 tot respectievelijk autoweg en autosnelweg prioriteit.

lijk werd voor ongeveer 525 mensjaren via het programma-artikel ingehuurd, dit kostte 75 tot 85 miljoen gulden. Er was meer personeel nodig dan via

Organ isatorische aanpassi nEen In het kader van de Investeringsimpuls stelde de regering in 1994 extra middelen beschikbaar om knelpunten op te lossen. De omvang van de bouwtaak werd uitgebreid. Noord-Nederland kreeg geen extra bouwtaken toegewezen. Wel werd overeengekomen dat in het kader van de bestuurlijke overeenstemming over het Intergraal Structuurplan (l5P) de directie in de derde tranche versterking kreeg. Eind '1994 verscheen een brief van de directeur-generaal over de toenemende spanning tussen het kleiner wordende personeelsbestand en het groeiende taken- en werkenpakket. Het kabinet had een korting van 3,757" op het personele artikel toegepast. ln het voorjaar van 1995 werd de eindrapportage van Apparaat op Peil (AOP) afgerond. In dit rapport werd

het personeelsartikel beschikbaar was en het was relatief duur De conclusie was dat personele kodingen contraproductief waren. In het kader van AOP kreeg de afdeling Nieuwe Werken twaalf tijdelijke formatieplaatsen toegewezen om de piekbelasting bij de

een duidelijke koppeling gelegd tussen middelen en producten. Er was een grote personele problematiek ontstaan door elkaar opvolgende bezuinigingsrondes. Dit gat spanning tussen taken en de daarvoor beschikbare personele middelen. Voor een deel waren deze op te lossen door de externe personele capaciteit te betrekken via de programma-artikelen. De ontwikkeljng van Rijkswaterstaat Nieuwe Stijl

tot

uitvoeringsorganisatie in 1998 werd gezien als een belangrijke stap. In deze organisatie werd een duidelijke koppeling aangebracht tussen middelen en pro-

ducten. Zo konden we doelmatiger sturen op input en output. Tevens streefden we ernaar om dan apparaatsuitgaven en productuitgaven aan elkaar te koppelen. De analyse van de inhuur had uitgewezen dat dit anderhalf tot twee keer zo duur was. Lande-

tot toeschouwer

aanleg van wegen op te vangen. In de staf van de afdeling werd besloten deze capaciteit aan te wenden voor versterking van de kennis van het wegont-

werp, toezichthouden en

bedrijfsvoeringaspecten zoals ramingen, prolectplanning, administratieve on-

dersteuning en besteksadministratie.

Solliciteren We vroegen geschikte inhuurkrachten te solliciteren, de overige functies werden opengesteld voor anderen. De AOP-actie had een duidelijke toegevoegde waarde. Een professionele planner en kostprijsdeskundige waren hard nodig om de aanleg en verbeteringsprojecten te voorzien van een goede planning en raming. In het verleden waren teveel opportunistische ramingen en planningen gemaakt, ook door

mij. Door de bestuurlijke afspraken kwamen

deze

onder grote druk te staan. Het landelijke Project Ramingen Infrastructuur (PRl) benadrukte goed onder-

bouwde bed rij{seconom isc h e ramingen en signaleren en kwantificeren van onzekerheden. lk gaf de planner opdracht een raamwerk te maken voor de planning waarin alle aspecten van aanleg en verbeteringswerken werden opgenomen. Periodiek actualiseerde de planner de planningen samen met de projectleiders. De projectleider verwerkte dit in het Projectplanningsysteem (PPS). Op deze wijze kregen

we meer grip op de projecten en kon bij de planning worden aangegeven wat de uitgangspunten waren. lk liet de modelplanning door het Hoofdkantoor be-

oordelen, waarna ik hun opmerkingen liet verwerken. ln de latere jaren volgden nog de aangescherpte spelregels rond het Meerjarenprogramma Infrastructuur en Transport (MlT), waarbij voor iedere fase een golno-go beslissing werd genomen. De gereserueerde bedragen werden taakstellend. Dit leidde tot versobering van pro.jecten en tot frustratie van projectleiders. Waar de PRI-systematiek een bandbreedte aangaf van de prolectkosten werd dit niet doorvertaald in de taakstellende bedragen tij-

der moest leren dat ramingen en planningen taakstellend waren en dat er niet vrij geschoven kon worden. Het management van de afdeling moest zich bezinnen op het behalen van de brede kwaliteitsverbetering. Het directieteam moest leren om deze nieuwe kaders duidelijk in bestuurlijke overleggen uit te dragen. Het was soms een lastige boodschap om te brengen. lk weet nog hoe tijdens een bestuurlijk overleg met het Samenwerkingsverband Noord-Nederland onze directie, en vooral onze hoofdin gen ieu r-d irecteu r, er behoorlijk van langs kreeg omdat een aanlegwerk werd versoberd, geen autosnelweg maar een dub-

dens de realisatiefase.

bele autoweg vanwege taakstellend budget. De pro-

Interdepartementaal Beleids Ondenoek (lBO) Een van de belangrijkste ontwikkelingen voor Rijkswaterstaat was het Interdepadementaal Beleids Ondeaoek (lBO) en het IBO-rapport 'Van Middelen naar Producten'van november 1995. In dit rapport werden de kaders geschetst van de nieuwe bedrijfsvoering bij Rijkswaterstaat (RWS):

vinciale bestuurders voelden zich geschoffeerd en verweten ons dat dit te laat werd meegedeeld en dat hun bestuurlijke invloed in Den Haag niet was benut.

Door de AOP-actie kreeg ik de mogelijkheid een nieuwe onderafdeling ondersteuning te vormen binnen de afdeling Nieuwe Werken. Hierin werden disciplines ondergebracht die voor alle projecten van

RWS staat, als uitvoeringsorganisatie van Verkeer en

belang waren, zoals wegontwerp, automatisering,

Waterstaat, voor het leveren van de afgesproken

planning, kostprijszaken, coordinatie ingenieursdiensten en administratieve ondersteuning. Deze disciplines leverden projectmatige ondersteuning. Dat was wennen, zowel voor de projectleider als voor de medewerker die het betrof, maar ook voor het onderaf-

producten op de afgesproken tiid tegen de afgesproken priis, kwantiteit en kwaliteit. Om deze verant-

woordelijkheid waar te kunnen maken moet aan een aantal voorwaarden worden voldaan. Deze ziin: het kennen van de producten, weten wat de prod ucten

kosten,

h

el d ere

verantwoorde

Iii

ling, werkprocessen beheersbaar, doelmatig en open ingericht, goede informatie om bii te sturen en gemotiveerd en gekwalif iceerd personeel. Om dit waar te maken moest de organisatie in al zijn geledingen leren hiermee om te gaan. De projectlei-

154

delingshoofd die de capaciteit toewees.

kh ei dsverde -

Reorgan isatie dienstkri n gen In staf WX, Wegen- en Oeververbindingen, werden ook de nodige aanpassingen van organisatieonderdelen binnen de hoofdafdeling besproken en doorgeleid voor besluituorming. Bij de stad van Noord-Neder-

tot toeschouwer

land hadden alle afdelingshoofden van de droge hoofdafdeling een gezamenlijke achtergrond. Zij hadden allemaal de opleiding tot dienstkringhoofd gevolgd en waren ook allemaal werkzaam of werkzaam geweest in dienstkringen. Daardoor waren competenties en persoonskenmerken voor een deel gelijk en lag de nadruk vooral op het bedrijfsvoeringsvlak.

De dienstkringen waren buiten de {usies gehouden, maar waTen nu aan de beurt om gereorganiseerd te

worden. Binnen Drenthe en Friesland werden de droge dienstkringen samengevoegd. Ook werd de proef van doorgemandateerde dienstkring van de dienstkring Croningen uitgebreid naar de dienstkringen Drenthe en Friesland. Dit hield in dat de be-

drijfsvoering, de administratieve organisatie en in-

terne controle op orde moest zijn.

Daarnaast moesten de dienstkringen opgewaardeerd worden.

Op een enkele uitzondering na was er jarenlang geen formatieonderhoud gepleegd. Dit proces van bezinning op de toekomst leidde tot een grote uitbreiding van het personeelsbestand en een opwaardering van functies met opleiding en leertrajecten voor velen. Uit de analyse van de knelpunten bleek dat het management van de dienstkring capabel was, dit bestreed ik in staf WX maar ik bleef een roepende in de woestiin. De Werktuig- en Electrotechnische Dienst (WEDNN) die in 1990 was ingesteld, werd in '1994 alweer opgeheven. De evaluatie leerde dat de organisatie onvoldoende vlees op de botten had. Door de overdracht van de riikskanalen in Drenthe naar de Provincie en de wens van de directie Oost-Nederland in oprichting (een fusie van Overiissel en Celderland)

een eigen WED te hebben was de taakomvang te schraal seworden. Van speler

tot toeschouwer

te brengen bij de droge dienstkringen en de organisatie van de natte WE-taken bij de natte dienstkringen en meet- en adviesdienst te handhaven. De WEDNN was onder een ongelukkig gesternte geboren: de directies Croningen en Friesland zagen er niets in, wat leidde tot een eenzijdig uitroepen van een WED-NN in 1990 door de directie Drenthe. Later Besloten werd de droge WED-taken onder

werden door het terugtreden van de Bouwdienst in de directie Overijssel WED-taken toegevoegd, maar door de fusie Oost-Nederland verdween dit takenpakket weer.

Strategisch Personeels Management ln 1994 werd voor het eerst aandacht gegeven aan Strategisch Personeels Management. De nota'Meer benutten, minder files' gaf een lange-termijnvisie op beheersingsmaatregelen voor het verkeer, waarbij personeel en financien waren geconcretiseerd. Tildens landelijke werkconferenties kwamen onderwerpen aan de orde als overplanning, monitoring en strategisch personeelsmanagement. Ter voorbereiding op dit laatste punt werden vijf vragen gesteld:

. . . . .

hoe verandert het werkenpakket en wat betekent dit voor het personeel hoe verandert de huidige bezetting, wat is de gewenste bezetting

hoe wordt de benodigde instroom, doorstroom en uitstroom gerealiseerd hoe bereiden we ons voor op de periode na de investeringsimpuls

welke knelpunten voorzien we en aan welke oplossingen wordt hiervoor gedacht

Hoewel Noord-Nederland niet meedeed in de toedeling van de gelden van de investeringsimpuls, waren de vragen wezenlijk. lk ben er al miln jaren bij Nieuwe Werken mee aan de slag geweest. Uit de cijfers over het personeel bleek dat na het laar 2010 de afdeling een grote leegloop zou kennen, vanwege pensionering: ongeveer vijftig procent zou dan met pensioen gaan. Dit betekende tijdig inspelen en analyseren van de knelpunten en aanpassen van de organisatie, zowel in kwaliteit als in kwantiteit.

Nieuwe zakelijkheid Den Haag verordonneerde dat vanaf 1 januari 1997 kwaliteitsborging een contractuele eis werd voor de contracten in de Crond-, Weg- en Waterbouwsector. Als je dit van derden eiste, moest je intern natuurlijk ook kwaliteit leveren. De staf onderkende de noodzaak om binnen de afdeling een kwaliteitssysteem te ontwikkelen en in te voeren. Het moest niet alleen instrumenteel worden opgezet, maar het moest ook een cultuuromslag bewerkstelligen. Motivatie en houding van medewerkers, duidelijkheid over doelstellingen en de resultaten moesten vanaf het begin helder zijn voor iedere medewerker. Met de hulp van een externe consultant werd binnen de afdeling de nulmeting gedaan van de primaire processen, het ontwerp- en besteksgereed maken van

een project. De uitvoeringstase werd minder urgent ingeschat. De landelijke regels voor een uniforme besteksadministratie werden voldoende geacht. Nadat de nulmeting was verricht werden er interne werkgroepen ingesteld om daadwerkelijk de werkprocessen vanaf de werkvloer door de werkvloer te laten beschrijven. Deze beschrijvingen werden ge-

bundeld en ingevoerd in de organisatie. 156

De nieuwere werkwijzen onder het IBo-gesternte gaven binnen de afdeling Nieuwe Werken betere en beheersbare resultaten. Voor de aanleg en verbetering van de rijkswegen en de daarbij behorende uitbesteding werd voor het jaar 1997 een realistische planning gemaakt, gebaseerd op het Meerjarenprogramma Infrastructuur en Transport (MlT), waarbij intern met enige overplanning werd gerekend. Het werkenpakket voor de planperiode 1997 -2oo2 bedroeg 674 miljoen gulden aan prod u ctu itgaven, 320 mensjaren aan uitbesteding en een geraamd bedrag van derden, gekoppeld aan projecten, van 195 miljoen gulden. Door de nieuwe spelregels van het MIT

en de taakstellende budgetten voor projecten, die met terugwerkende kracht waren ingevoerd, werd met een nieuwe zakelijkheid naar de projecten gekeken. Realistischere planningen en omissies in de ra-

mingen kwamen naar buiten en leverden vertragingen en versoberingen op in projecten. Dit kwam vooral door de PRI-systematiek waardoor voor de meeste plannen een groter budget nodig was door het kwantificeren en budgetteren van onzekerheden. Dit was voor ons een harde les.

Andere samenwerkingsvormen Het Rilk zocht naar andere vormen van aanbesteden

van werken. De huidige methoden kwamen er eigenlijk op neer dat materieel en menskracht van de aannemer werd gemobiliseerd. Onder druk van de politiek werd gezocht naar andere samenwerkingsvormen, waarbij de markt al eerder bij planvorming en ontwerp betrokken werd, wat voordelen zou opleveren bij de uitvoering. Althans dat was de opvat-

ting. Vooral Engelse projecten zouden volgens kenners hebben aangetoond dat een voordeel van 15

tot toeschouwer

procent behaald kon worden. Onder druk van Financien werd Rijkswaterstaat min of meer gedwongen de nieuwe vormen toe te passen. In Noord-Nederland werd een proiect aangewezen om de meest uitgebreide vorm van marktwerking te toetsen. Niet alleen het ontwerp, maar ook de uitvoering, de financiering en het onderhoud zouden door de markt moeten worden gedaan: een DBFM-contract (design, build, finance en maintain). Het project'de ver-

dubbeling van rijksweg 31 gedeelte HemrikseinNijega' werd hiervoor aangewezen. Intern was de afdeling Nieuwe Werken al ver met de besteksvoorbereiding en de Bouwdienst was bezig met de besteksvoo rbereid in g van het aquaduct bij Langdeel en met de hogere nieuwe Fonejachtbrug over het Prin-

ses-Margrietkanaal. Aan het DBFM-project werd ook het onderhoud gekoppeld van de bestaande verdubbeling van het gedeelte Nijega-Drachten van dezelfde weg, de WAldwei.

lk mocht in mijn nadagen bij de afdeling de besprekingen bijwonen en de analyses aanhoren die vertel-

den of dit een geschikt project was. Mijn laatste werkzaamheden waren een conceptplan van aanpak schrijven en een projectleider van de afdeling voordragen. Voor de zittende medewerkers die met het prolect bezig waren was het een te grote verandering. Bijna was alles bestekgereed en ineens moest het roer om. Zij konden dit niet matchen en haakten af. Anderen moesten inhoud geven aan deze nieuwe contractvorm. lk heb voor dit boek de toenmalige projectleider nog benaderd voor een interview, maar hij wilde er met geen woord meer over spreken. De kennis was niet in huis om goede analyses te maken en met behulp van het expertisecentrum Publiek Privafe Samenwerking werden de omgevings- en proVan speler

tot toeschouwer

jectanalyses gemaakt en werden de risico's van het

project in kaart gebracht. Zoals gezegd, ik heb hiervan alleen de beginfase meegemaakt.

Ander werk Na zes jaar wilde ik wel wat anders, maar waar vind je dat? lk hechtte eraan om dat binnen de eigen organisatie in te vullen, maar de werkplekken die geschikt waren voor mij, waren schaars. Inmiddels had ik weer een potentieel-indicatieronde (Pl-ronde) meegemaakt die voor mij positieve resultaten gaf. Mijn priv6-omstand igheden gaven evenwel de doorslag om niet iets te ambi€ren ver van huis. Een geschikte functie kwam vrij bij de hoofdafdeling Water, de functie van hoofd van de afdeling Waterhuishouding. lk deed mee aan de sollicjtatieronde. Twee in-

tensieve gesprekken met de selectiecommissie en met de adviescommissie volgden. Beide gesprekken verliepen in een prettige en open sfeer. lk voelde mij ontspannen en hield er een goed gevoel aan over. Helaas viel toch de keuze niet op mij. Een koude douche. .le weet dat er anderen meedoen maar ie

gaat voor de winst. lk heb mijn collega medesollicitant meteen telefonisch gefeliciteerd maar voelde toch de kater van de afwijzing. Wat ik bijzonder op prijs stelde was het onverwachte bezoekje van het natte poothoofd op mijn kamer. Hij voelde mijn teleurstelling en vertelde van zijn ervaringen met'niet gekozen worden'. Het is goed om dat met elkaar te delen. Niet alles wat je onderneemt is altijd even succesvol.

Na een jaar kwam de functie bij de hoofdatdeling

Water opnieuw beschikbaar en ik werd door de dienst gepolst of ik nog steeds belangstelling had, wat ik bevestigde. Met een enkelvoudige voordracht 157

werd ik voorgesteld aan de desbetreffende afdeling en werd de ondernemingsraad van de procedure be-

richt. Het onderhoud met de afdeling Waterhuishouding verliep positief, er waren geen bezwaren tegen mijn komst. Na zeven jaar Nieuwe Werken begon ik aan iets heel anders. Voor mij was het een prachtige periode geweest. Met hart en ziel heb ik

't

58

gewerkt en samen met de afdeling veel tot stand gebracht. Toch was de organisatie toe aan veranderingen. lk vergeleek mijn afdeling wel eens met een schip dat te lang stilligt en daardoor vast komt te liggen in de modder. Veranderingen in cultuur en houding vragen een lange adem. De organisatie moest weer nieuw elan krijgen.

tot toeschouwer