Neurobiologische achtergronden van agressie

CAPVUMCA Child and Adolescent Psychiatry VU University medical center Amsterdam

Neurobiologische achtergronden van agressie Studiedag EFCAP 2010

arne popma vumc, academische afdeling kinderen jeugdpsychiatrie


1



2


boodschap om mee naar huis te nemen biologische factoren alleen kunnen antisociaal gedrag bij jeugdigen niet verklaren, maar: biologische factoren kunnen wel bijdragen aan ons begrip van onderliggende mechanismen van antisociaal gedrag en daarmee wellicht aan toekomstige uitbreiding van diagnostiek- en behandelmogelijkheden


3


GENETICS

ENVIRONMENT

Biological risks

BASIC PROCESSES RISK FACTORS

Social risks

BIOSOCIAL INTERACTION


Biological Protective

Social Protective

ANTISOCIAL BEHAVIOR

OUTCOME

Raine (2002)


4


1,25

Composite index of antisocial behavior (z-scores)

1 0,75 0,5 0,25

Low MAOA

0 High MAOA -0,25 -0,5 none

probable

severe

Childhood maltreatment

Caspi et al. 2002


1,25


1 0,75 0,5 0,25

Low MAOA


probable

severe


Caspi et al. 2002

5


1,25


1 0,75 0,5 0,25

Low MAOA


probable

severe


Caspi et al. 2002


6


beeldvormend onderzoek nog weinig studies bij kinderen/adolescenten - gebrek aan empathie (amygdala, anterior insular cortex) - gebrek aan emotieregulatie (orbitofrontal cortex, anterior cingulate cortex) - gebrek aan aandacht

Kruesi et al. 2004; Sterzer et al. 2005; Sterzer et al. 2007; Finger et al. 2008; Newman et al. 2009


7


Het Hypothalamus Hypofyse Bijnier systeem STRESS

Hypothalamus (CRH) Hypofyse (ACTH) Bijnier cortisol


8


arousal theory

underarousal

fearlessness

sensation seeking

(zuckermann,1977)

(raine, 1993)

biological parameters


onderzoekspopulatie 12-14 jaar oude jongens die vanwege een delict naar bureau halt werden gestuurd in amsterdam (winkeldiefstal, vandalisme, aggressie) normale controles gematched op leeftijd, ses, ethniciteit, IQ

Studie 1

Popma et al. 2007

9


onderzoekspopulatie subgroepen: diversion project met DBD: diversion project zonder DBD: controles:

DP+ DPNC

DBD = oppositioneel opstandige gedragsstoornis (ODD) óf gedragsstoornis (CD)

Studie 1

Popma et al. 2007


cortisol dagcurve

het meten van cortisol spiegels in speeksel - in het eerste uur na ontwaken: the cortisol awakening response (CAR) - gedurende de dag

Studie 1

Popma et al. 2007

10


cortisol dagcurve

14

cortisol (nmol/l)

12

NC (n = 32)

10

DP- (n = 61)

8

DP+ (n = 20)

6 4 2 0 7:00

8:00

9:00

10:00 11:00

12:00 13:00

14:00 15:00

16:00 17:00

18:00 19:00

20:00 21:00

time Studie 1

Popma et al. 2007


cortisol dagcurve

14

cortisol (nmol/l)

12

NC (n = 32)

10

DP- (n = 61)

8

DP+ (n = 20)

6 4 2 0 7:00

8:00

9:00

10:00 11:00

12:00 13:00

14:00 15:00

16:00 17:00

18:00 19:00

20:00 21:00

time Studie 1

Popma et al. 2007

11


cortisol dagcurve

14

cortisol (nmol/l)

12

NC (n = 32)

10

DP- (n = 61)

8

DP+ (n = 20)

6 4 2 0 7:00

8:00

9:00

10:00 11:00

12:00 13:00

14:00 15:00

16:00 17:00

18:00 19:00

20:00 21:00

time Studie 1

Popma et al. 2007


psychosociale stresstest

initial resting period

psychosocial stress test

post-test resting period

t = -50 min

t = -25

t =0

t = 10

t = 15

t = 35

t = 55

t =75

saliva nms 1

saliva nms

saliva nms

saliva nms

saliva nms

saliva nms

saliva nms

HR and SCL

1

Von Zerssen negative mood scale

Studie 2

Popma et al. 2007

12


psychosociale stresstest cortisol 4

3,5

cortisol (nmol/l)

3

2,5

2

1,5

NC (n = 30) DBD- (n = 45) DBD+ (n = 21)

1

0,5

prepare speaking

0 -40

-30

-20

-10

0

10

20

30

40

50

60

70

80

time

Studie 2

Popma et al. 2007


psychosociale stresstest cortisol 4

3,5

cortisol (nmol/l)

3

2,5

2

1,5

NC (n = 30) DBD- (n = 45) DBD+ (n = 21)

1

0,5

prepare speaking

0 -40

-30

-20

-10

0

10

20

30

40

50

60

70

80

time

Studie 2

Popma et al. 2007

13


psychosociale stresstest hartslag 90 88

NC (n = 30) DBD- (n = 49) DBD+ (n = 21)

heartrate (bpm)

86

84 82 80 78

76 74

prepare speaking

72 -40

-30

-20

-10

0

10

20

30

40

50

60

70

80

time

Studie 2

Popma et al. 2007


psychosociale stresstest negatief affect 5

negative mood

4

NC (n = 30) DBD- (n = 50) DBD+ (n = 22)

3

2

1

prepare speaking 0 -40

-30

-20

-10

0

10

20

30

40

50

60

70

80

time Studie 2

Popma et al. 2007

14


GENETICS

ENVIRONMENT

Biological risks

BASIC PROCESSES RISK FACTORS

Social risks




Social Protective

ANTISOCIAL BEHAVIOR

OUTCOME

Raine (2002)


GENETICS

ENVIRONMENT

Biological risks

RISK FACTORS

Social risks



Social Protective


ANTISOCIAL BEHAVIOR

Diagnostic identification

BASIC PROCESSES

Treatment options

Risk assessment

OUTCOME

Treatment evaluation

FORENSIC ASSESSMENT

Popma & Raine (2006): Will future forensic assessment be neurobiological?

15


repercussies voor de klinische praktijk psychiatrisch onderzoek

1) diagnostische identificatie 2) aanknopingspunten voor behandeling bieden 3) risico taxatie 4) behandel evaluatie

Grisso & Zimring 2004


repercussies voor de klinische praktijk diagnostiek

- nieuwe diagnostische middelen b.v. psychopathie: lage hartslag reactiviteit - specificiteit van diagnoses verhogen b.v. subtypes agressie op basis neurobiologie

16


repercussies voor de klinische praktijk behandeling

- hogere specificiteit behandeling b.v. prolactine spiegels voorspellen effect antidepressiva b.v. lage cortisol reactiviteit voorspelt effect gedragstherapie

Porter et al. 2003; Van de Wiel et al. 2004


repercussies voor de klinische praktijk behandeling

- nieuwe behandelmogelijkheden: zowel farmacologisch als niet-farmacologisch b.v. methylfenidate: meer arousal minder agressie b.v. gedragstherapie: normalisering cortisol dagcurve b.v. preventief programma: hogere arousal minder agressie

Connor 2002; Fisher & Stoolmiller 2007; Raine et al. 2001

17


repercussies voor de klinische praktijk risico taxatie meten biologische parameters om recidive te voorspellen? b.v. EEG activiatiepatroon voorspelt relapse cocainegebruik b.v. cortisol voorspelt relapse depressie

Prichep et al. 2002; Appelhof et al. 2007


repercussies voor de klinische praktijk behandelevaluatie

meten van biologische parameters om behandeleffectiviteit te evalueren? b.v. cortisol normalisering geassocieerd met afname agressie

Fisher & Stoolmiller 2002; Brotman et al. 2008

18


toekomstig onderzoek

-

onderzoek bij jongere kinderen longitudinale studies: voorspelling, veranderlijkheid neuro-imaging interactie biologie en omgeving

Fisher & Stoolmiller 2002


boodschap om mee naar huis te nemen biologische factoren alleen kunnen antisociaal gedrag bij jeugdigen niet verklaren, maar: biologische factoren kunnen wel bijdragen aan ons begrip van onderliggende mechanismen van antisociaal gedrag en daarmee wellicht aan toekomstige uitbreiding van diagnostiek- en behandelmogelijkheden

19


Discussie


[email protected]

20

Neurobiologische achtergronden van agressie

Recommend Documents