+NELPUNTEN BIJ DIGITALE SAMENWERKING &OCUS VOOR HET PROGRAMMA.$I6

+NELPUNTEN BIJ DIGITALE SAMENWERKING &OCUS VOOR HET PROGRAMMA .$I6

!UTEURS

4OM 0OOT &RANK "ONGERS (UGO 'ILLEBAARD #HRISTIAAN (OLLAND "RAM +AASHOEK 3VEN -ALTHA 3TEIN 3MEETS 2OBBIN TE 6ELDE

)NHOUD -ANAGEMENTSAMENVATTING )NLEIDING #ONTEXT 6RAAGSTELLING EN ONDERZOEKSVRAGEN /NDERZOEKSAANPAK ,EESWIJZER $IGITALE KETENSAMENWERKING SYSTEEMFALEN EN DE ROL VAN DE OVERHEID )NLEIDING /ORZAKEN VAN SYSTEEMFALEN +ETENSAMENWERKING ALS NETWERK VOOR UITWISSELING VAN KENNIS EN INFORMATIE .ETWERKEXTERNALITEITEN +RITISCHE MASSA )NFORMATIEASSYMETRIE 4IMING 3YSTEEMIMPERFECTIES EN NETWERKEXTERNALITEITEN $E ROL VAN DE OVERHEID INZET VAN BELEIDSINSTRUMENTEN /PZET VAN EEN SYNTHESE KENNIS EN DIGITALE SAMENWERKING DILEMMA´S SYSTEEMFALEN EN DE ROL VAN DE OVERHEID $IGITALE SAMENWERKING IN DE PRAKTIJK )NLEIDING 3ELECTIE VAN SECTOREN #ASES EEN OVERZICHT 3NIJBLOEMEN -ODEDETAILHANDEL 6ARKENS (ANDEL IN BOUWMATERIALEN -AKELAARDIJ #ONCLUSIE 3YNTHESE VAN THEORIE EN PRAKTIJK )NLEIDING /VERZICHT OVERHEIDSINSTRUMENTEN .EDERLAND $IGITAAL IN 6ERBINDING !NDERE ORGANISATIES EN INSTRUMENTEN "EELDVORMING OVER OVERHEIDSPROGRAMMA´S EN REGELINGEN )NSTRUMENTEN ZIJN ONVOLDOENDE BEKEND EN WORDEN WEINIG GEBRUIKT )NSTRUMENTEN SLUITEN ONVOLDOENDE AAN OP BEHOEFTE VAN DE SECTOR )NSTRUMENTEN LIJDEN ONDER SOMS ONTERECHTE NEGATIEVE BEELDVORMING $UBBELE ROL VAN DE OVERHEID

/VERZICHT VAN KNELPUNTEN IN SECTOREN EN KOPPELING MET OVERHEIDSINSTRUMENTEN )NFRASTRUCTUREEL FALEN )NSTITUTIONEEL FALEN )NTERACTIONEEL NETWERK FALEN 3YSTEEMFALEN DOOR GEBREK AAN VAARDIGHEDEN OF MIDDELEN CAPABILITIES FAILURE 7EL KNELPUNTEN GEEN MARKTFALEN +NELPUNTEN EN INSTRUMENTEN EEN SYNTHESE #ONCLUSIES EN AANBEVELINGEN )NLEIDING +NELPUNTEN EN SYSTEEMFALEN !LGEMENE KNELPUNTEN OBSERVATIES +NELPUNTEN GERELATEERD AAN SYSTEEMFALEN +NELPUNTEN GERELATEERD AAN SYSTEEMFALEN MAAR GEEN MARKTFALEN !CHTERGRONDEN VAN SYSTEEMFALEN EN IMPLICATIES VOOR DE ROL VAN DE OVERHEID %EN IDEALE MIX VAN INSTRUMENTEN !ANBEVELINGEN !NNEX 3NIJBLOEMEN 3ECTOR IN CIJFERS $E KETEN $IGITALE SAMENWERKING 5ITDAGINGEN EN OPLOSSINGEN #ONCLUSIE -ODE SCHOENEN EN SPORTBRANCHE /NTWIKKELINGEN IN DE SECTOR /VERZICHT $IGITALE SAMENWERKING 5ITDAGINGEN EN OPLOSSINGEN #ONCLUSIE 6ARKENS 3ECTOR IN CIJFERS $E WAARDEKETEN $IGITALE SAMENWERKING 5ITDAGINGEN EN OPLOSSINGEN #ONCLUSIE "OUWMATERIALEN $E BOUWMATERIALENKETEN $IGITALE SAMENWERKING 5ITDAGINGEN BIJ DIGITALE SAMENWERKING 2OL OVERHEID #ONCLUSIE -AKELAARDIJ 3ECTOR IN CIJFERS $E WAARDEKETEN $IGITALE SAMENWERKING 5ITDAGINGEN EN OPLOSSINGEN #ONCLUSIE ,ITERATUUR ,IJST VAN GESPREKSPARTNERS

-ANAGEMENTSAMENVATTING

!CHTERGROND (ET MINISTERIE VAN %CONOMISCHE :AKEN %: HEEFT $IALOGIC GEVRAAGD OM ONDERZOEK TE DOEN NAAR EN AAN BEVELINGEN TE GEVEN VOOR HET AANBRENGEN VAN FOCUS IN HET 0ROGRAMMA .EDERLAND $IGITAAL IN 6ERBINDING .$I6 (ET IDEE ACHTER HET .$I6 PROGRAMMA IS DAT HET MIDDEN EN KLEINBEDRIJF -+" HAAR CONCURRENTIE KRACHT EN PRODUCTIVITEIT KAN VERBETEREN DOOR MEER GEBRUIK TE MAKEN VAN DE MOGELIJKHEDEN DIE )#4 BIEDT VOOR SAMENWERKING (ET PROGRAMMA RICHT ZICH MET TAL VAN INSTRUMENTEN OP HET ONDERSTEUNEN VAN DIGITA LISERING VAN KETENS EN SAMENWERKING %EN DEEL VAN DE INSTRUMENTEN IS SPECI½EK GERICHT OP DIGITALE SAMEN WERKING MAAR VAKER GAAT HET OM GENERIEKE INSTRUMENTEN DIE NAAST VOOR ANDERE DOELEN OOK VOOR .$I6 INGEZET KUNNEN WORDEN "IJVOORBEELD DE INNOVATIEVOUCHER OF DE INNOVATIEPRESTATIECONTRACTEN .$I6 KAN WORDEN OMSCHREVEN ALS EEN PROGRAMMA DAT BEOOGT OM MET SPECI½EKE EN GENERIEKE INSTRUMENTEN DIGITALE SAMENWERKING TE HELPEN BEVORDEREN OM ZO TOT MEER WINST MEER KWALITEIT EN BETERE DIENSTVERLENING IN HET -+" TE KOMEN $IGITALE SAMENWERKING IS GEEN VANZELFSPREKENDE ZAAK ALS GEVOLG VAN EEN AANTAL STRUCTURELE KNELPUNTEN $EZE KNELPUNTEN GEVEN AANLEIDING TOT VERSCHILLENDE SOORTEN VAN SYSTEEMFALEN DIE INGRIJPEN VAN DE OVER HEID VEREISEN )N HET VERLEDEN ZIJN AL TAL VAN OVERHEIDSINSTRUMENTEN ONTWIKKELD EN INGEZET

/NDERZOEKSVRAGEN $E CENTRALE VRAAG VAN DE OPDRACHTGEVER LUIDDE±'EGEVEN DE VERONDERSTELLING DAT ER SYSTEEMFALEN IS OM DIGITALE SAMENWERKING BINNEN WAARDEKETENS WAARIN -+"ÉRS ACTIEF ZIJN OP GANG TE BRENGEN WELKE MIX VAN INSTRUMENTEN IS DAN OPTIMAAL OM DEZE DIGITALE SAMENWERKING OP GANG TE KRIJGEN² 5IT DEZE VRAAGSTELLING KUNNEN DE VOLGENDE ONDERZOEKSVRAGEN WORDEN AFGELEID 7ELKE KNELPUNTEN KUNNEN BIJ DIGITALE SAMENWERKING WORDEN GEtDENTI½CEERD +UNNEN DEZE KNELPUNTEN WORDEN VERKLAARD UIT SYSTEEMFALEN MARKTFALEN EN ZO JA WELKE SOORTEN SYSTEEMFALEN ZIJN DAN VERANTWOORDELIJK VOOR DE GEtDENTI½CEERDE KNELPUNTEN 7ELKE MIX VAN VERSCHILLENDE BELEIDSINSTRUMENTEN PROGRAMMA´S EN MAATREGELEN GEKOPPELD AAN DE HIERVOOR BESCHREVEN EN VERKLAARDE VORMEN VAN SYSTEEMFALEN ZIJN VOORHANDEN OM DIGITALE SAMENWERKING OP GANG TE KRIJGEN

!ANPAK /P BASIS VAN LITERATUURONDERZOEK UITVOERIGE INTERVIEWS EN WORKSHOPS MET ONDERNEMERS BRANCHEORGANI SATIES EN ANDERE BELANGHEBBENDEN HEEFT $IALOGIC VIJF BRANCHES ONDERZOCHT $IT ZIJN DE SIERTEELT MODEDE TAILHANDEL BOUWMATERIALEN MAKELAARDIJ EN VARKENSFOKKERIJ %R IS JUIST VOOR DEZE BRANCHES GEKOZEN OMDAT DIT ZORGT VOOR VOLDOENDE SPREIDING OVER DE SECTOREN LANDBOUW INDUSTRIE EN DIENSTVERLENING DE OMVANG VAN DE SECTOR HET BELANG VAN ORDER VERSUS VOORRAADGESTUURDE LOGISTIEKE INKOOPSYSTEMEN )#4 ADOPTIE EN DE MATE VAN INNOVATIVITEIT $AARNAAST IS BIJ DE KEUZE OOK GEKEKEN NAAR DE AANWEZIGHEID VAN DYNAMIEK IN DE SECTOR MET HET OOG OP DIGITALE SAMENWERKING

$IALOGIC INNOVATIE À INTERACTIE

0ER BRANCHE IS ONDERZOCHT WELKE KNELPUNTEN BIJ DIGITAAL SAMENWERKEN KONDEN WORDEN GEtDENTI½CEERD EN WELKE VORMEN VAN SYSTEEMFALEN DAARAAN TEN GRONDSLAG LIGGEN !AN DE HAND VAN DE VERSCHILLENDE VORMEN VAN SYSTEEMFALEN ZIJN DE GEtDENTI½CEERDE KNELPUNTEN INGEDEELD 6ERVOLGENS IS GEKEKEN NAAR HET BESTAANDE INSTRUMENTARIUM EN BEPAALD OF HET INSTRUMENTARIUM DE VERSCHILLENDE VORMEN VAN SYSTEEMFALEN EN DE BIJBEHORENDE KNELPUNTEN ADRESSEERT

!LGEMENE KNELPUNTEN $E SECTORSTUDIES LATEN SPECI½EKE KNELPUNTEN PER BRANCHE ZIEN MAAR HEBBEN OOK EEN AANTAL ALGEMENE KNEL PUNTEN GEMEENSCHAPPELIJK %EN VIERTAL ALGEMENE KNELPUNTEN SPRINGT ERUIT )N DE EERSTE PLAATS VALT DE VERSCHEIDENHEID IN KENNIS EN KUNDE IN HET -+" OP "EDRIJVEN VERSCHILLEN NIET ALLEEN ZEER IN KENNIS EN KUNDE MET BETREKKING TOT )#4 GEBRUIK MAAR OOK WAAR HET GAAT OM DE MOGELIJKHEID OM TE KUNNEN VERANDEREN EN GEBRUIK TE KUNNEN MAKEN VAN DE COMMERCIpLE MOGELIJKHEDEN DIE DIGITALE SAMENWERKING KAN BIEDEN (ET ONTBREEKT KLEINE ONDERNEMERS VAAK AAN BESTUURLIJKE ERVARING COALITIE VORMING MARKETINGKENNIS VRAAGBUNDELING EN MET NAME AAN VAARDIGHEDEN OP HET GEBIED VAN VERANDER MANAGEMENT %EN TWEEDE KNELPUNT IS HET ONTBREKEN VAN SUCCESVOLLE PRO½JTELIJKE VOORBEELDEN VAN DIGITALE SAMENWER KING (ET ONTBREKEN VAN DERGELIJKE VOORBEELDEN LIJKT EEN BELANGRIJKE VERKLARING TE ZIJN VOOR TERUGHOUDEND HEID BIJ HET -+" OM TE INVESTEREN IN DIGITALE SAMENWERKING %EN DERDE KNELPUNT HEEFT TE MAKEN MET KENNIS VAN DE BELEIDSINSTRUMENTEN ZELF OF DE BEELDVORMING EROVER 5IT VRIJWEL ALLE ONDERZOCHTE SECTOREN KOMT HET BEELD NAAR VOREN DAT BELEIDSINSTRUMENTEN EN PROGRAMMA´S VAN DE OVERHEID TAMELIJK ONBEKEND ZIJN BIJ DE DOELGROEP OF DAT DE INSTRUMENTEN ONVOLDOENDE AANSLUITEN OP DE BEHOEFTE VAN DE ONDERNEMERS 4EN EERSTE KENNEN SOMMIGE INSTRUMENTEN INHOUDELIJKE RESTRICTIES DE AANVRAAG VAN EEN ONDERNEMER MOET INHOUDELIJK PASSEN IN DE DOMEINEN DIE DE OVERHEID HEEFT GEDE½NIEERD AANBODGEDREVEN IN PLAATS VAN VRAAGGESTUURD 4EN TWEEDE VINDEN ONDERNEMERS DE ½NANCIpLE ONDERSTEU NING VAN DE OVERHEID TE BEPERKT OF MEN KAN NIET VOLDOEN AAN DE EIS VAN CO½NANCIERING 4EN DERDE WORDEN OVERHEIDSMAATREGELEN VAAK GEASSOCIEERD MET ADMINISTRATIEVE LASTEN 6OORAL HET FEIT DAT BEDRIJVEN VOORAF UITGEBREIDE PLANNEN MOETEN INDIENEN WORDT ALS BELASTEND ERVAREN ZEKER VOOR KLEINE BEDRIJVEN %EN VIERDE ALGEMEEN KNELPUNT BETREFT DE DUBBELE ROL VAN DE OVERHEID (IERMEE WORDT BEDOELD DAT DE OVER HEID WORDT GEACHT NEUTRAAL TE ZIJN MAAR ANDERZIJDS PARTIJ IS BIJ DIGITALE SAMENWERKING $E OVERHEID KAN BIJVOORBEELD ALS GROTE MARKTPARTIJ ³LAUNCHING CUSTOMER´ IN EEN KETEN BEDRIJVEN DIE MET HAAR ZAKEN WILLEN DOEN STIMULEREN ELEKTRONISCH FACTUREREN TE GAAN GEBRUIKEN )N ZOŃ SITUATIE SPEELT DE OVERHEID DE ROL VAN EEN DOMINANTE PARTIJ DIE VIA MARKTMACHT EEN SPECI½EKE MANIER VAN DIGITALE SAMENWERKING KAN AFDWINGEN BLUEPRINT DENKEN VAN DE OVERHEID $EZE DOMINANTE POSITIE KAN EVENWEL ANDERE INITIATIEVEN BEMOEILIJKEN !AN DEZE ALGEMENE KNELPUNTEN EN ANDERE VEEL VOORKOMENDE KNELPUNTEN LIGGEN BEPAALDE TYPEN VAN SYSTEEMFALEN TEN GRONDSLAG

+NELPUNTEN ALS GEVOLG VAN INFRASTRUCTUREEL FALEN )NFRASTRUCTUREEL FALEN HEEFT BETREKKING OP HET FUNCTIONEREN VAN FYSIEKE NETWERKEN $E BELANGRIJKSTE KNELPUNTEN ZIJN %EN GEBREK AAN DIGITALE AFSTEMMING BINNEN DE KETENS "IJ DIT KNELPUNT GAAT HET OM ZAKEN ALS HET ONTBREKEN VAN EEN GEMEENSCHAPPELIJK PROTOCOL OF STANDAARDEN OM DIGITALE INFORMATIE UIT DE WISSELEN /PSCHALING %R ZIJN VEEL INITIATIEVEN OP HET GEBIED VAN DIGITALE SAMENWERKING $E MEESTE VAN DEZE INITIATIEVEN ZIJN KLEINSCHALIG VAN AARD EN HEBBEN VAAK DE NODIGE OVERLAP )NFRASTRUCTUREEL FALEN ONTSTAAT


WANNEER DE AFZONDERLIJKE EXPERIMENTEN NIET WORDEN OPGESCHAALD EN NIET DE KRITISCHE OMVANG KRIJGEN DIE NODIG IS OM SAMENWERKING BINNEN EEN NETWERK AANTREKKELIJK TE MAKEN NETWERKEXTERNALITEIT

+NELPUNTEN ALS GEVOLG VAN INSTITUTIONEEL FALEN ZACHTE FAALFACTOREN A :ACHTE INSTITUTIONELE FAALFACTOREN HEBBEN BETREKKING OP ZAKEN ALS NORMEN EN WAARDEN BEDRIJFSCULTUREN ³WIJ ZIJN GEWEND ZO TE WERKEN´ EN OPVATTINGEN "ELANGRIJKE KNELPUNTEN ZIJN 7ANTROUWEN "IJ KETENSAMENWERKING KUNNEN OPVATTINGEN OVER GEHEIMHOUDING VAN STRATEGISCHE KENNIS OF ANGST VOOR UITLEKKEN VAN GEVOELIGE INFORMATIE EEN REM BETEKENEN OP SAMENWERKING $IT PROBLEEM SPEELT OA BIJ DE VARKENSFOKKERIJ WAAR ONDERLING WANTROUWEN EEN BELANGRIJKE BELEMMERING IS $E ZEER STERKE FOCUS VAN HET -+" OP OPERATIONELE ZAKEN KORTE TERMIJN $IGITALE SAMENWERKING VEREIST ECHTER EEN STRATEGISCHE VISIE (ET GEVOLG IS DAT ER WEL ENIGE VORM VAN DIGITALE SAMENWERKING IS MAAR DAT HET GROTERE POTENTIEEL NIET WORDT BENUT

+NELPUNTEN ALS GEVOLG VAN INSTITUTIONEEL FALEN HARDE FAALFACTOREN B (ARDE INSTITUTIONELE FAALFACTOREN HEBBEN BETREKKING OP WET EN REGELGEVING (IERTOE BEHOREN OOK PROBLE MEN MET DE VERDELING VAN RECHTEN OF KOSTEN EN OPBRENGSTEN UIT SAMENWERKING $E GROTERE SPELERS BINNEN EEN BRANCHE PRO½TEREN ALS GEVOLG VAN SCHAALVOORDELEN EN MARKTPOSITIE RELATIEF MEER VAN SAMENWERKING DAN KLEINERE PARTIJEN /NTBREKEN VAN PRIKKELS OM PRODUCTEN DOOR DE KETEN TE VOLGEN $E MOGELIJKHEID OM AUTOMATISCH DE GANG VAN PRODUCTEN DIENSTEN DOOR EEN KETEN TE VOLGEN IS EEN BELANGRIJKE STIMULANS VOOR DIGITALE SAMENWER KING (IERBIJ KAN WORDEN GEDACHT AAN HET BORGEN VAN DE KWALITEIT DOOR DE HERKOMST VAN DE GOEDEREN TE KUNNEN ACHTERHALEN OF HET OPTIMALISEREN VAN LOGISTIEKE PROCESSEN !LS DEZE PRIKKELS ONTBREKEN IS DE KANS KLEIN DAT ER DIGITALE SAMENWERKING VAN DE GROND KOMT +OSTEN EN OPBRENGSTEN SLAAN OP VERSCHILLENDE PLAATSEN IN DE KETEN NEER %EN VOORBEELD HIERVAN IS TE VINDEN BIJ DE SNIJBLOEMEN (IER ZIEN WIJ DAT DE VEILINGEN GEFUSEERD TOT mmN BEDRIJF DAT VAN ALLE HANDEL VERWERKT DE ³)#4 AGENDA´ BEPALEN DOOR STRAKKE EISEN TE STELLEN AAN DE DIGITALE TOELEVERING VAN INFORMATIE OVER DE AAN TE BIEDEN PARTIJEN SNIJBLOEMEN %EN GROOT DEEL VAN DE TELERS IS VAN MENING DAT DIGITALE SAMENWERKING VOORAL DE VEILING EN GROOTHANDEL TEN GOEDE KOMT EN NIET DE EIGEN BEDRIJFSVOERING

+NELPUNTEN ALS GEVOLG VAN INTERACTIONEEL NETWERK FALEN ZACHTE FAALFACTOREN A /NDER ZACHTE NETWERKFAALFACTOREN WORDT VERSTAAN HET ONTBREKEN VAN INTERACTIE TUSSEN COMPLEMENTAIRE TECHNOLOGIEpN OF KENNIS 6ERTAALD NAAR DE SITUATIE VAN DIGITALE SAMENWERKING KOMEN DRIE KNELPUNTEN NAAR VOREN 6OOR VEEL -+" BEDRIJVEN ZIJN DE VOORDELEN VAN DIGITALE SAMENWERKING ONDUIDELIJK $E HUIDIGE WERKWIJZE VAN DIGITALE SAMENWERKING LEIDT NIET DIRECT TOT MEER WINST OF HET ONTBREEKT AAN PRIKKELS OM DOOR MIDDEL VAN DIGITALE SAMENWERKING OP KOSTEN TE BESPAREN !LS VOORBEELD KAN DE GROOTHANDEL IN BOUWMATERIALEN DIENEN )N DE GROOTHANDEL IN BOUWMATERIALEN KUNNEN DOOR DIGITALE SAMENWERKING FAALKOSTEN WORDEN VERMEDEN &AALKOSTEN KUNNEN BIJVOORBEELD ONTSTAAN OMDAT BIJ VOORTSCHRIJDEND INZICHT VAN EEN ARCHITECT EEN WIJZIGING IN HET ONTWERP WmL DOOR WORDT GEGEVEN AAN DE AANNEMER MAAR NIET AAN DE INSTALLATEUR DIE HIERDOOR EXTRA KOSTEN MOET MAKEN EXTRA MATERIAAL MEER ARBEIDSKOSTEN OMDAT AFGEWEKEN MOET WORDEN VAN HET BESTEK $E GROOTHANDEL MOET ALS GEVOLG HIERVAN MEER VOORRAAD AANHOUDEN DAN NODIG IS %CHTER DE CONSUMENT HEEFT ALS GEVOLG VAN EEN KENNISACHTERSTAND INFORMATIEASYMMETRIE GEEN IDEE VAN HET BE STAAN VAN VERMIJDBARE KOSTEN EN DUS KUNNEN AANNEMERS DE VERMIJDBARE KOSTEN AFWENTELEN OP DE KLANT (IERDOOR ONTBREEKT EEN PRIKKEL OM FAALKOSTEN TE VERMIJDEN 6ERANDERENDE CONSUMENTENPATRONEN WORDEN NIET H ERKEND 5IT DE SECTORSTUDIES KOMT HET BEELD NAAR VOREN DAT DE MOTIVATIE VOOR DIGITALE SAMENWERKING vF VAN HET BEGIN VAN DE KETEN vF VAN HET EIND VAN DE KETEN KOMT MAAR ZEER ZELDEN UIT HET MIDDEN VAN DE KETEN $IT IS ONDER ANDERE DE SITUATIE BIJ DE VAR KENSFOKKERIJ $E DRUK OM DIGITAAL SAMEN TE WERKEN KOMT VOORAL VAN DE TOELEVERENDE INDUSTRIE .UTRECO


4OPIGS EN VERWERKENDE INDUSTRIE 6)/. :OWEL DE TOELEVERENDE ALS DE VERWERKENDE INDUSTRIE WORDEN DIRECT GECONFRONTEERD MET VERANDERENDE WENSEN VAN EEN BREED SCALA AAN CONSUMENTEN EN AFNEMERS $E FOKKERS DAARENTEGEN WORDEN ³AFGESCHERMD´ VAN DEZE VERANDERINGEN OMDAT ZIJ BIJNA ALLEEN MET EEN ENKEL TOELEVEREND OF AFNEMEND BEDRIJF TE MAKEN HEBBEN 4ECHNOLOGISCHE VERANDERINGEN WORDEN NIET H ERKEND (ET KNELPUNT IS HIER DAT TECHNOLOGISCHE VERAN DERINGEN DIE DIGITALE SAMENWERKING MOGELIJK MAKEN OF STERK KUNNEN UITBREIDEN NIET TIJDIG WORDEN H ERKEND TERWIJL BUITENLANDSE CONCURRENTEN DIE AL WEL TOEPASSEN EN DAARDOOR EEN CONCURRENTIEVOORDEEL OPBOUWEN

+NELPUNTEN ALS GEVOLG VAN INTERACTIONEEL NETWERK FALEN HARDE FAALFACTOREN B (ARDE NETWERKFAALFACTOREN KUNNEN ONTSTAAN DOOR EEN STERKE ORIpNTATIE OP DE EIGEN ORGANISATIE OF WANNEER EEN NETWERK STERK WORDT GEDOMINEERD DOOR mmN OF EEN BEPERKT AANTAL ORGANISATIES DAT KAN BEPALEN HOE EN TEGEN WELKE TECHNISCHE CONDITIES OF STANDAARDEN ANDERE PARTIJEN IN HET NETWERK KUNNEN PARTICIPEREN %EN STERKE ORIpNTATIE OP DE EIGEN ORGANISATIE $IT IS ONDER ANDERE TE ZIEN IN DE WERELD VAN DE MAKELAARDIJ "INNEN DE MAKELAARDIJ WORDT VEEL SAMENGEWERKT /NGEVEER VAN DE MAKELAARS IS AANGESLOTEN BIJ EEN VERENIGING ZOALS .6- 6"/ OF ,-6 -AKELAARS OPEREREN VOORAL BINNEN HUN EIGEN VERENIGINGSNETWERK WAARBIJ MARKT OBJECT EN TRANSACTIEGEGEVENS WORDEN UITGEWISSELD 5ITWISSELING VAN GEGEVENS TUSSEN DE VERENIGINGEN KOMT WEINIG VOOR 3TERKER NOG MEN WIL ZOVEEL MOGELIJK INFORMATIE EXCLUSIEF HOUDEN VOOR DE EIGEN LEDEN $IT IS EEN VOORBEELD WAARIN WEL SPRAKE IS VAN DIGITALE SAMENWERKING MAAR ALLEEN BINNEN EEN BEPERKT NETWERK TERWIJL DE CONSUMENT CQ DE HUIZENVER KOPER ZICH VIA INTERNET STEEDS MEER ORIpNTEERT OP DE MARKT BUITEN DE GROTE MAKELAARSVERENIGINGEN OM /OK DE DUBBELE ROL VAN DE OVERHEID HET BLUEPRINT DENKEN KAN TOT GEVOLG HEBBEN DAT INITIATIEVEN VAN ANDERE PARTIJEN OM ZELF DIGITALE SAMENWERKING TOT STAND TE BRENGEN WORDT BEMOEILIJKT $IT KAN AAN LEIDING GEVEN TOT NETWERKFALEN

&ALEN DOOR GEBREK AAN VAARDIGHEDEN OF MIDDELEN CAPABILITIES FAILURE "IJ DE ALGEMENE KNELPUNTEN IS DE GROTE VERSCHEIDENHEID IN KENNIS EN KUNDE IN HET -+" AL GENOEMD NAAST EEN GEBREK AAN TIJD EN GELD %EN ANDERE VORM VAN FALEN DOOR GEBREK AAN VAARDIGHEDEN OF MIDDELEN IS DE REMMENDE INVLOED VAN GROTE SPELERS (ET BELANG VAN DE ³REGIEROL´ VAN DE GROTE SPELERS WORDT VAAK OVERSCHAT (UN OMVANG IS DIKWIJLS NIET GROOT GENOEG OM SAMENWERKING AF TE DWINGEN MAAR ZONDER HUN ½AT KOMT DIGITALE SAMENWERKING OOK NIET VAN DE GROND (ET RESULTAAT IS EEN PATSTELLING

+NELPUNTEN GERELATEERD AAN SYSTEEMFALEN MAAR GEEN MARKTFALEN -ARKTFALEN IS HET GEVOLG VAN SYSTEEMFALEN MAAR NIET ELKE VORM VAN SYSTEEMFALEN LEIDT TOT MARKTFALEN 5IT DE ANALYSE BLIJKT DAT ER TWEE BELANGRIJKE KNELPUNTEN ZIJN WAAR GEEN SPRAKE IS VAN MARKTFALEN (ET EERSTE KNELPUNT ONTSTAAT WANNEER INFORMATIE EEN STRATEGISCHE WAARDE KRIJGT EN ER AAN INFORMATIE UITWISSELING EEN PRIJSKAARTJE KOMT TE HANGEN (ET IS IN PRINCIPE DE TAAK VAN DE ONDERNEMER OM DEZE COMMERCIpLE MOGELIJKHEID UIT TE BUITEN %R KAN SPRAKE ZIJN VAN EEN KNELPUNT WANNEER ALS GEVOLG VAN DE ECONOMISCHE WAARDE VAN INFORMATIE UITWISSELING BEPAALDE PARTIJEN WORDEN UITGESLOTEN VAN KENNIS KENNIS WORDT EXCLUSIEF %R IS IN DIT VERBAND ALLEEN EEN ROL VOOR DE OVERHEID WEGGELEGD WANNEER SPRAKE ZOU ZIJN VAN MISBRUIK VAN MARKTMACHT -EDEDINGINGSVRAAGSTUKKEN VALLEN ECHTER BUITEN DE OPZET VAN DIT ONDERZOEK %EN TWEEDE KNELPUNT IS DE VERANDERENDE ROL VAN INTERMEDIAIRE PARTIJEN ZOALS DE GROOTHANDEL "IJ DE HANDEL IN BOUWMATERIALEN ZIEN WIJ DAT DEZE GROOTHANDELS VREZEN VOOR HUN POSITIE IN DE WAARDEKETEN WANNEER DIGITALE INFORMATIE UITWISSELING LEIDT TOT MEER TRANSPARANTIE (ET GEVOLG IS DAT GROOTHANDELS IN BOUWMATERIALEN WEINIG OF GEEN PRIKKELS HEBBEN TOT DIGITALE SAMENWERKING (ET STREVEN NAAR BESPARING VAN KOSTEN DOOR MEER TRANSPARANTIE IS EEN ALGEMENE ECONOMISCHE ONTWIKKELING )N PRINCIPE IS VOOR DEZE TWEE KNELPUNTEN GEEN DIRECTE ROL VOOR DE OVERHEID WEGGELEGD


3YNTHESE %EN BELANGRIJKE ONDERZOEKSVRAAG IS ³7ELKE MIX VAN VERSCHILLENDE BELEIDSINSTRUMENTEN PROGRAMMA´S EN MAATREGELEN GEKOPPELD AAN DE HIERVOOR BESCHREVEN EN VERKLAARDE VORMEN VAN SYSTEEMFALEN ZIJN VOOR HANDEN OM DIGITALE SAMENWERKING OP GANG TE KRIJGEN´ )N DE SYNTHESE IS EEN VERBINDING GELEGD TUSSEN DE VORMEN VAN SYSTEEMFALEN EN HET INSTRUMENTARIUM DAT THANS WORDT INGEZET OM DIGITAAL SAMENWERKEN TE BEVORDEREN (ET GAAT HIERBIJ OM INSTRUMENTEN DIE ONDER DE ³PARAPLU´ VAN .$I6 WORDEN INGEZET ALSMEDE GENERIEKE INSTRUMENTEN DIE OOK KUNNEN WORDEN INGEZET OM DIGITAAL SAMENWERKEN TE BEVORDEREN "IJ HET INSTRUMENTARIUM HEBBEN WIJ GEKEKEN NAAR DE OPZET EN HET DOEL VAN DE INSTRUMENTEN EN BEPAALD OF EEN INSTRUMENT INGEZET ZOU KUNNEN WORDEN BIJ HET AANPAKKEN VAN EEN BEPAALD KNELPUNT 7IJ HEBBEN NIET GEKEKEN NAAR DE EFFECTIVITEIT OF PRAKTISCHE DOELMATIGHEID VAN HET INSTRUMENTARIUM

4ABEL +OPPELING VAN .$I6 EN AANVERWANTE PROGRAMMA´S MET GENERIEKE KNELPUNTEN IN DE SECTOREN 8 BETEKENT DAT HET DESBETREFFENDE KNELPUNT IN PRINCIPE DOOR EEN INSTRUMENT WORDT GEADRESSEERD 4YPE SYSTEEMFALEN

)NSTRUMENTEN

)NSTITUTIONEEL FALEN

3A

:ACHTE FAALFACTOREN NORMEN EN WAARDEN

+

7ANTROUWEN OM SAMEN TE WERKEN

+

%XCLUSIEVE FOCUS OP OPERATIONELE ZAKENKORTE TERMIJN

3B

(ARDE FAALFACTOREN WET EN REGELGEVING

+

/NTBREKEN PRIKKELS OM PRODUCTEN DOOR DE KETEN TE VOLGEN

+

+OSTEN BATEN SLAAN OP VERSCHILLENDE PLAATSEN NEER

3

)NTERACTIONEEL NETWERK FALEN

3A

:ACHTE NETWERKFAALFACTOREN

+

6OORDELEN DIGITALE SAMENWERKING ONDUIDELIJK

X

X

+

6ERANDERENDE CONSUMENTENPATRONEN WORDEN NIET H ERKEND

X

X

X

+

4ECHNOLOGISCHE VERANDERINGEN WORDEN NIET H ERKEND

X

X

3B

(ARDE NETWERKFAALFACTOREN

+

3TERKE ORIpNTATIE OP EIGEN ORGANISATIE

+

"LUEPRINT DENKEN OVERHEID

3

&ALEN DOOR GEBREK AAN VAARDIGHEDEN OF MIDDELEN

+

2EMMENDE INVLOED GROTE SPELERS

+

'EBREK AAN KRITISCHE MASSA -+" TIJD GELD

+

'EBREK AAN KRITISCHE MASSA -+" KENNIS

,AUNCHING CUSTOMER

-)#4

3YNTENS

7"3/

PRE )0#

)NNOVATIEVOUCHER

X

X

X

X

X

X

X

X

X

3AMENWERKING BIJ INNOVATIEPROJECTEN

3

,.6

)NNOVATIEPROJECTEN

/PSCHALING

4ECHNOLOGIECLUSTERS

'EBREK AAN DIGITALE AFSTEMMING TUSSEN KETENS

+

4./

#HALLENGE

)NFRASTRUCTUREEL FALEN

+

.",

("$

X

-EDIA 0LAZA

%#0

X

3

%: EA

/#7

NON .$I6

3ENTER.OVEM

2!!+

.$I6

X

X

X

X

X

X

X X

X

X X

X

X

X

X

X

X X

X

X

X

X X

X


4ABEL LAAT EEN TWEETAL OPVALLENDE PATRONEN ZIEN !LLEREERST VALT DE CENTRALE ROL VAN 3YNTENS ¯ EN IN MINDERE MATE DIE VAN ("$ ¯ BINNEN .$I6 OP $E REDEN DAARVOOR IS DAT 3YNTENS ZICH MET NAME RICHT OP EEN GEBREK AAN SAMENWERKING BINNEN KETENS EN TE MAKEN HEEFT MET VRIJWEL ALLE GENOEMDE KNELPUNTEN MET UITZON DERING VAN DE KNELPUNTEN DIE VEROORZAAKT WORDEN DOOR HARDE NETWERKFAALFACTOREN %EN TWEEDE OPVALLEND PATROON IS DAT ER RELATIEF VEEL INSTRUMENTEN BESCHIKBAAR ZIJN GERICHT OP HET VERMINDEREN VAN ZACHTE NET WERKFAALFACTOREN 3A + 6ANUIT HET PERSPECTIEF VAN SYSTEEM MARKTFALEN HEEFT DE OVERHEID HIER GEEN DIRECTE ROL MAAR IS EERDER EEN ROL WEGGELEGD VOOR DE MARKT ZELF OF VOOR INTERMEDIAIRE PARTIJEN MET NAME OP HET TERREIN VAN VOORLICHTING HET FACILITEREN VAN LEER EN EXPERIMENTEEROMGEVINGEN ED 5IT DE TABEL KOMT OOK NAAR VOREN DAT DE FOCUS VAN .$I6 ZOWEL OP EEN GEBREK AAN ½NANCIERING VAN PROJECTEN + ALS OP EEN GEBREK AAN KENNIS + LIGT MAAR DAT UIT DE ANALYSES VAN DE BRANCHES BLIJKT DAT HET GEBREK AAN KENNIS EEN GROTER KNELPUNT IS VOOR DIGITALE SAMENWERKING DAN HET GEBREK AAN TIJD OF GELD $AT IS EEN PUNT WAAROP FOCUS AANGEBRACHT KAN WORDEN $E MATRIX LAAT OOK ZIEN DAT DE KNELPUNTEN WANTROUWEN + STERKE ORIpNTATIE OP DE EIGEN ORGANISATIE + EN REMMENDE INVLOED VAN GROTE SPELERS + NIET WORDEN GEADRESSEERD DOOR EEN INSTRUMENT $E VRAAG IS ECHTER OF ER BIJ DE KNELPUNTEN ³WANTROUWEN´ EN ³STERKE ORIpNTATIE OP DE EIGEN ORGANISATIE´ EEN DIRECTE ROL VOOR DE OVERHEID IS WEGGELEGD 7ELLICHT ZIJN ONDERNEMINGEN EN BRANCHEORGANISATIES DE EERST AANGEWE ZENEN OM DEZE PROBLEMEN AAN TE PAKKEN "IJ HET KNELPUNT VAN DE REMMENDE INVLOED VAN GROTE SPELERS + ZOU DE OVERHEID OF DE BRANCHEORGANISATIE DE ROL VAN REGISSEUR KUNNEN OVERNEMEN ALS PARTIJ BOVEN DE PARTIJEN

&OCUS IN .$I6 (ET PROGRAMMA .EDERLAND $IGITAAL IN 6ERBINDING IS BELANGRIJK OM DIGITALE SAMENWERKING TE BEVORDEREN 5IT DE ANALYSE VAN DE VIJF SECTOREN BLIJKT DAT ER NOG EEN GROOT ECONOMISCH POTENTIEEL IS VOOR DIGITAAL SAMENWERKEN EN DAT ER VELE KNELPUNTEN ZIJN DIE OM EEN OPLOSSING VRAGEN $AT NEEMT NIET WEG DAT FOCUS NODIG IS $E VRAAG IS HOE DIE FOCUS AAN TE BRENGEN "IJ DIGITALE SAMENWERKING GAAT HET OM DE UITWISSELING VAN INFORMATIE 5ITWISSELING VAN INFORMATIE KAN AANLEIDING GEVEN TOT SPECI½EKE VORMEN VAN SYSTEEMFALEN %EN BELANGRIJKE BEVINDING IS DAT DIGITALE SAMEN WERKING ALLEEN GOED MOGELIJK IS WANNEER BETROKKEN PARTIJEN HET STRATEGISCHE BELANG VAN INFORMATIE OP JUISTE WAARDE WETEN TE SCHATTEN EN DE MEERWAARDE INZIEN VAN UITWISSELING VAN DIGITALE INFORMATIE 7AN NEER DAT NIET HET GEVAL IS ONTBREEKT DE PRIKKEL TOT SAMENWERKING ONDERZOEKSVRAAG %EN GEBREK AAN GOEDE VOORBEELDEN SPEELT HIERBIJ EEN BELANGRIJKE NEGATIEVE ROL 4EGENOVER HET PROBLEEM VAN HET VASTSTELLEN VAN DE MEER WAARDE VAN INFORMATIE UITWISSELING STAAT DE SITUATIE WAARIN BEPAALDE PARTIJEN HET STRATEGISCH BELANG VAN INFORMATIE UITWISSELING WEL INZIEN EN HIERAAN EEN DOMINANTE POSITIE IN EEN NETWERK ONTLENEN )N DEZE SITUATIE IS BIJ VEEL KLEINERE PARTIJEN SPRAKE VAN INFORMATIEASYMMETRIE /OK SPELEN ER DILEMMA´S ALS WIE IS EIGENAAR VAN INFORMATIE EN WIE KRIJGT TOEGANG TOT INFORMATIE INFORMATIE EXCLUSIVITEIT EN TEGEN WELKE CONDITIES ONDERZOEKSVRAAG %EN BELANGRIJKE BEVINDING IS DAT DIGITALE SAMENWERKING WEL TOT STAND KOMT TUSSEN GROTE SPELERS MAAR DAT JUIST DE KLEINERE BEDRIJVEN WEINIG TOEGEVOEGDE WAARDE ZIEN IN DIGITALE SAMENWERKING "IJVOORBEELD OMDAT ZIJ ER WEL KOSTEN VOOR MOETEN MAKEN MAAR NIET DIRECT DE VRUCHTEN VAN KUNNEN PLUKKEN

"IJ DE CENTRALE ROL VAN 3YNTENS MOET WORDEN OPGEMERKT DAT ZIJ ZICH MAAR OP EEN BEPERKT AANTAL SECTOREN RICHT NAMELIJK DE BOUW LOGISTIEK EN GROOTHANDEL HUMAN HEALTH CREATIEVE INDUSTRIE MAAKINDUSTRIE EN FOOD AGRI


&OCUS AANBRENGEN IN HET BESTAANDE INSTRUMENTARIUM SUGGEREERT DAT ER SPRAKE IS VAN REDUNDANTIE (ET INSTRUMENTARIUM VAN .$I6 BESTAAT INDERDAAD UIT VELE ELEMENTEN EN VERSCHEIDENE KNELPUNTEN WORDEN DOOR MEERDERE INSTRUMENTEN GEADRESSEERD VAAK MET EEN SPECI½EKE AANPAK +AN ER GESTROOMLIJND WORDEN %EN BELANGRIJKE CONCLUSIE IS DAT EEN ³ONE SIZE ½TS ALL´ AANPAK NIET PAST BIJ DE GESIGNALEERDE PROBLEMEN )N TEGENDEEL HET STIMULEREN VAN DIGITALE SAMENWERKING IS EEN ORGANISATORISCH ZEER COMPLEXE AANGELEGEN HEID (ET GAAT HIER OM SAMENWERKING IN NETWERKEN VAN UITEENLOPENDE GROOTTE EN COMPLEXITEIT MET ZEER VEEL UITEENLOPENDE PARTIJEN MET VERSCHILLENDE OPVATTINGEN EN BELANGEN -AATWERK IS DUS GEBODEN ONDER ZOEKSVRAAG

!ANBEVELINGEN (ET INSTRUMENTARIUM OM DIGITALE SAMENWERKING TE STIMULEREN MOET AANGRIJPEN OP DE OORZAKEN VAN SYSTEEMFALEN (ET BELANGRIJKSTE KNELPUNT IS EEN GEBREK AAN VAARDIGHEDEN EN KUNDE BIJ HET -+" OM DEEL TE NEMEN IN DIGITALE NETWERKEN (IERDOOR WORDT IN HET -+" HET POTENTIEEL VAN DIGITALE SAMENWERKING NIET TEN VOLLE BENUT (ET VERSTERKEN VAN KENNIS EN KUNDE BLIJFT VAN GROOT BELANG WAARBIJ EEN BELANGRIJKE ROL IS WEGGELEGD VOOR INTERMEDIAIRE EN MARKTPARTIJEN $E OVERHEID KAN HIER EEN BELANGRIJKE ROL SPELEN DOOR LEER EN EXPERIMENTEEROMGEVINGEN TE ONDERSTEUNEN OF ALS KENNISMAKELAAR OP TE TREDEN 3UCCESVOLLE PRO½JTELIJKE VOORBEELDEN VAN DIGITALE SAMENWERKING ZIJN ZEER BELANGRIJK OM DE WEERSTAND BIJ HET -+" OM TE INVESTEREN IN DIGITALE SAMENWERKING TE VERMINDEREN EN HET GEBRUIK VAN HET INSTRUMEN TARIUM TE STIMULEREN $E PRESENTATIE VAN HET INSTRUMENTARIUM IS OVER HET ALGEMEEN STERK AANBODGERICHT DAT WIL ZEGGEN GERICHT OP HET AANBIEDEN VAN OPLOSSINGEN TERWIJL HET STARTPUNT VAN DE ONDERNEMER EEN PROBLEEM IS %EN VERANDERING IN PRESENTATIE VAN HET INSTRUMENTARIUM GERICHT OP CONCRETE BRANCHE SPECI½EKE VOORBEELDEN EN VERTREKKEND VANUIT DE PROBLEMEN VAN ONDERNEMERS IS GEWENST 4EN SLOTTE IS AANDACHT NODIG VOOR DRIE PROBLEMEN DIE NIET WORDEN GEADRESSEERD DOOR HET BESTAANDE INSTRUMENTARIUM 4EN EERSTE HET PROBLEEM DAT KOSTEN OPBRENGSTEN VAN DIGITALE SAMENWERKING OP VERSCHILLENDE PLAATSEN NIVEAUS KUNNEN NEERSLAAN WAARBIJ GROTE PARTIJEN RELATIEF MEER VOORDEEL HEBBEN DAN KLEINERE PARTIJEN 4EN TWEEDE HET PROBLEEM VAN WANTROUWEN TUSSEN PARTIJEN EN TEN DERDE HET PROBLEEM VAN EEN STERKE ORIpNTATIE OP DE EIGEN ORGANISATIE 6ANUIT HET PERSPECTIEF VAN SYSTEEMFALEN ZIJN DIT PROBLEMEN WAAR JUIST ONDERNEMINGEN EN BRANCHEORGANISATIES ZELF AAN MOETEN WERKEN "IJ HET PROBLEEM VAN KOSTEN OPBRENGSTEN GAAT HET PRIMAIR OM EEN ECONOMISCH VERDELINGSPROBLEEM TUSSEN PRIVATE PARTIJEN TENZIJ SPRAKE IS VAN MISBUIK VAN MARKTMACHT DAN IS ER WEL EEN ROL VOOR DE OVERHEID WEGGELEGD "IJ WANTROUWEN EN STERKE ORIpNTATIE OP DE EIGEN ORGANISATIE GAAT HET OM ³INTERNE´ PROBLEMEN VAN DE ONDERNEMER $E OVERHEID ZOU DEZE PROBLEMEN WEL NADRUKKELIJK OP DE AGENDA KUNNEN ZETTEN ZODAT DEZE PROBLEMEN WORDEN AANGEPAKT



)NLEIDING

#ONTEXT

"ELANG VAN )#4 EN INNOVATIE "IJ BEDRIJVEN OVERHEDEN EN KENNISINSTELLINGEN BESTAAT GROTE OVEREENSTEMMING OVER DE BIJDRAGE DIE INNOVA TIE EN VOORAL DE BETERE BENUTTING VAN )#4 ZOUDEN KUNNEN LEVEREN AAN DE VERBETERING VAN DE PRODUCTIVITEIT EN ECONOMISCHE GROEI $EZE BIJDRAGE KOMT ECHTER NIET VANZELF TOT STAND :O BLIJKT DAT VOORAL HET MIDDEN EN KLEINBEDRIJF -+" ¯ OOK IN .EDERLAND ¯ ER NOG ONVOLDOENDE IN SLAAGT OM INNOVATIES IN PRODUCTEN PROCESSEN EN DIENSTEN TE REALISEREN "ELEIDSMAKERS ZIEN DIT ALS EEN GEMISTE KANS MEDE MET HET OOG OP DE BELANGRIJKE ECONOMISCHE TOEGEVOEGDE WAARDE VAN HET -+" MET NAME IN TERMEN VAN WERKGELEGENHEID (ET INNOVATIEVERMOGEN VAN HET -+" IS MINDER GOED ONTWIKKELD DAN FEITELIJK MOGELIJK IS %EN VAN DE BELANGRIJKSTE REDENEN HIERVOOR IS DAT VEEL KLEINE EN MIDDELGROTE BEDRIJVEN DE SCHAAL EN KENNIS MISSEN OM INNOVATIEVE ACTIVITEITEN TE ONTPLOOIEN 6OOR HET ONTWIKKELEN VAN INNOVATIES IS SAMENWERKING ZOWEL BINNEN ALS BUITEN DE EIGEN KETEN DAAROM VAN ESSENTIEEL BELANG $E OPKOMST EN BREDE VERSPREIDING VAN )#4 TOEPASSINGEN BIEDT EEN UITSTEKENDE KANS VOOR HET TOT STAND BRENGEN EN VERDER UITDIEPEN VAN DERGELIJKE SAMENWERKINGSVERBANDEN (ET GAAT DAN MET NAME OM EEN BETERE UITWISSELING VAN GEGEVENS WAARDOOR DE AFSTEMMING BINNEN DE SECTOR VERBETERT EN ER UITEINDELIJK AANZIENLIJKE WINSTEN ZIJN TE BEHALEN IN TERMEN VAN KWALITEIT EF½CIpNTIE EFFECTIVITEIT TOEGANKELIJKHEID EN TRANSPARANTIE 7IJ ZIEN DIGITALISERING EN DAARMEE DIGITALE SAMENWERKING ALS EEN BELANGRIJKE ENABLER VOOR INNOVATIE EN IMPLICIET VOOR ECONOMISCHE GROEI (IERVOOR IS GEEN HARDE WETENSCHAP VEREIST $OOR BETER GEBRUIK TE MAKEN VAN )#4 KAN DE PRODUCTIVITEIT EN INNOVATIEKRACHT BINNEN HET -+" NOG ZEER STERK WORDEN VERHOOGD 6OOR HET INVOEREN EN OF BETER BENUT TEN VAN )#4 TOEPASSINGEN IS HET -+" OVER HET ALGEMEEN IN HOGE MATE AFHANKELIJK VAN DIRECTE CONTACTEN MET PARTIJEN UIT HUN OMGEVING ZOALS LEVERANCIERS EN KLANTEN %CHTER JUIST OP HET PUNT VAN DIGITALE SAMEN WERKINGSVERBANDEN BINNEN WAARDEKETENS LOOPT HET -+" IN .EDERLAND ACHTEROP ZOWEL IN VERGELIJKING MET GROTE BEDRIJVEN ALS MET HET -+" IN HET BUITENLAND

.EDERLAND $IGITAAL IN 6ERBINDING (ET PROGRAMMA .EDERLAND $IGITAAL IN 6ERBINDING .$I6 ¯ DE OPVOLGER VAN .EDERLAND 'AAT $IGITAAL ¯ IS SPECI½EK GERICHT OP HET HIERBOVEN GESCHETSTE PROBLEEM .$I6 IS GERICHT OP -+" ONDERNEMERS DIE WILLEN PRO½TEREN VAN DE VOORDELEN VAN )#4 EN INTERNET BIJ HET SAMENWERKEN MET KLANTEN PARTNERS EN LEVERANCIERS

5ITZONDERING ZIJN UITERAARD START UPS DIE SPECI½EK ZIJN GERICHT OP HET DOEN VAN ONDERZOEK NAAR EN ONTWIKKELEN VAN NIEUWE PRODUCTEN ENOF DIENSTEN

$E TOEPASSING VAN )#4 DOOR EEN HELE KETEN KAN VOORAL DE AFSTEMMING VAN DE VRAAG OP HET AANBOD VERBETEREN $IT KAN UITEINDELIJK ZELFS LEIDEN TOT EEN OMKERING IN DE KETEN WAARBIJ HET INITIATIEF VERSCHUIFT VAN UPSTREAM NAAR DOWNSTREAM )N HET MEEST RADICALE GEVAL STUREN DE EINDGEBRUIKERS ZELF DE INFOR MATIESTROMEN IN DE KETEN AAN SELF SERVICE


.$I6 KENT VERSCHILLENDE VORMEN VAN ONDERSTEUNING ZOALS +ENNIS EN ADVIES OVER DIGITALE SAMENWERKING )#4 EN INTERNET &INANCIpLE INSTRUMENTEN .IET ½NANCIpLE INSTRUMENTEN "IJEENKOMSTEN WORKSHOPS 0ARTNERS IN .$I6 ZIJN %#0 ("$ -EDIA 0LAZA .EDERLAND "REEDBANDLAND 3ENTER.OVEM EN 3YNTENS

3YSTEEMFALEN OVERHEIDSINTERVENTIES EN BELEIDSINSTRUMENTEN $AT DE INTERNATIONALE CONCURRENTIEPOSITIE VAN HET .EDERLANDSE -+" MET BETREKKING TOT HET GEBRUIK VAN )#4 TOEPASSINGEN RELATIEF ZWAK IS IS GEEN NIEUW INZICHT 2EEDS BIJ .EDERLAND 'AAT $IGITAAL WERD EXPLICIET OP DEZE MATERIE INGEGAAN (ET .'$ PROGRAMMA WAS LOUTER BEPERKT TOT HET GEVEN VAN INFORMATIE EN ADVIES $IE LIJN WORDT DEELS VOORTGEZET BINNEN HET HUIDIGE .$I6 PROGRAMMA MAAR VOORTSCHRIJDEND INZICHT HEEFT GE LEERD DAT BEWUSTWORDING ALLEEN NIET VOLDOENDE IS .$I6 PROBEERT DAAROM BIJ TE DRAGEN AAN HET VERBETEREN VAN DIGITALE SAMENWERKING BINNEN WAARDEKETENS $AT KAN ALLEEN DOOR NIEUWE SAMENWERKINGSVERBANDEN TE LATEN ONTSTAAN EN OF DOOR BESTAANDE VERBANDEN UIT TE BOUWEN OF TE VERDIEPEN (ET BEWERKSTELLIGEN VAN DIT SOORT STRUCTURELE VERANDERINGEN GRIJPT DIRECT IN OP DE RELATIES TUSSEN BEDRIJVEN EN DE EINDGEBRUIKERS IN DE KETEN (IERDOOR ONTSTAAT EEN REpEL GEVAAR VOOR SYSTEEMIMPERFECTIES EN MARKTFALEN (ET IS VAN GROOT BELANG OM KRITISCH TE KIJKEN NAAR DE BASIS WAAROP DIT SOORT RELATIEF ZWARE OVERHEIDSINTERVENTIES WORDT GEDAAN $E OVERHEID KAN VERSCHILLENDE TYPEN INTERVENTIES OF BELEIDSINSTRUMENTEN INZETTEN OM HAAR BELEID TE EF FECTUEREN "IJ DE BELEIDSONTWIKKELING OP HET TERREIN VAN )#4 WORDT HET INSTRUMENTARIUM VAAK VERENGD TOT ½NANCIpLE ONDERSTEUNING .AAST DE ROL VAN ½NANCIER VERVULT DE OVERHEID ECHTER NOG TAL VAN ANDERE ROLLEN ZOALS DIE VAN WET EN REGELGEVER EIGENAAR AANBIEDER EN KENNISMAKELAAR $AARBIJ HOREN OOK VERSCHILLENDE BELEIDSINSTRUMENTEN .$I6 VERVULT OP VERSCHILLENDE MANIEREN DEZE EN ANDERE ROLLEN EN INSTRUMENTEN %R ZIJN ECHTER OOK ANDERE INSTRUMENTEN DIE INGRIJPEN OP DIGITALE SAMENWERKING OF DIE MOGELIJK SYSTEEMFALEN PROBEREN TE VERMINDEREN $E BELANGRIJKSTE UITDAGING BIJ HET BEPALEN VAN DE INTERVENTIESTRATEGIE IS DE KEUZE VOOR DE JUISTE MIX VAN BELEIDSINSTRUMENTEN -ET DE SELECTIE VAN DE BELEIDSINSTRUMENTEN ZIJN WE ER ECHTER NOG NIET (ET GAAT ER NIET ALLEEN OM WELKE INSTRUMENTEN ER WORDEN GEKOZEN MAAR OOK HOE DIE INSTRUMEN TEN WORDEN INGEZET )MMERS DE SPECI½EKE INVULLING VAN EEN INSTRUMENT HEEFT VERREGAANDE INVLOED OP DE FEITELIJKE UITWERKING VAN HET INSTRUMENT CÉST LE TON QUI FAIT LA MUSIQUE )N DE VOLGENDE TWEE HOOFDSTUKKEN KOMT DE HIER GESCHETSTE PROBLEMATIEK UITGEBREIDER AAN DE ORDE

6RAAGSTELLING EN ONDERZOEKSVRAGEN

4EGEN DE ACHTERGROND ZOALS DEZE HIERVOOR IS GESCHETST WIL HET MINISTERIE VAN %CONOMISCHE :AKEN WETEN WELKE COMBINATIE VAN BELEIDSINSTRUMENTEN HET MEEST GESCHIKT IS OM DIGITALE SAMENWERKING IN KETENS WAAR -+"ÉRS ACTIEF ZIJN TE BEVORDEREN $EZE KENNISBEHOEFTE RESULTEERT IN DE VOLGENDE CENTRALE VRAAGSTELLING 'EGEVEN DE VERONDERSTELLING DAT ER SYSTEEMFALEN IS OM DIGITALE SAMENWERKING BINNEN WAARDEKETENS WAARIN -+"´ ERS ACTIEF ZIJN OP GANG TE BRENGEN WELKE MIX VAN INSTRUMENTEN IS DAN OPTIMAAL OM DEZE DIGITALE SAMEN WERKING OP GANG TE KRIJGEN

-ET NAME DAT .EDERLAND INTERNATIONAAL GEZIEN VOOROP LOOPT IN DE BESCHIKBAARHEID VAN )#4 VOORZIENINGEN MET NAME IN DE BREEDBANDINFRASTRUCTUUR MAAR DAT DE BENUTTING VAN )#4 ACHTERBLIJFT BIJ DE POTENTIE DIE HET HEEFT :IE OOK $IALOGIC %VALUATIE .EDERLAND 'AAT $IGITAAL EN #)# 5ITSTRALING ."$)

)NLEIDING

5IT DEZE VRAAGSTELLING KUNNEN DE VOLGENDE ONDERZOEKSVRAGEN WORDEN AFGELEID 7ELKE KNELPUNTEN KUNNEN BIJ DIGITALE SAMENWERKING WORDEN GEtDENTI½CEERD +UNNEN DEZE KNELPUNTEN WORDEN VERKLAARD UIT SYSTEEMFALEN MARKTFALEN EN ZO JA WELKE SOORTEN SYS TEEMFALEN ZIJN DAN VERANTWOORDELIJK VOOR DE GEtDENTI½CEERDE KNELPUNTEN 7ELKE MIX VAN VERSCHILLENDE BELEIDSINSTRUMENTEN PROGRAMMA´S EN MAATREGELEN GEKOPPELD AAN DE HIERVOOR BESCHREVEN EN VERKLAARDE VORMEN VAN SYSTEEMFALEN ZIJN VOORHANDEN OM DIGITALE SAMENWERKING OP GANG TE KRIJGEN

/NDERZOEKSAANPAK

6OOR HET BEANTWOORDEN VAN DE BOVENSTAANDE ONDERZOEKSVRAGEN WORDEN UITEENLOPENDE INSTRUMENTEN INGEZET EN VERSCHILLENDE INFORMATIEBRONNEN GERAADPLEEGD $EZE COMBINATIE ZORGT ER ENERZIJDS VOOR DAT INFORMATIE IN DE BREEDTE WORDT VERZAMELD HIER VERSCHILLENDE SECTOREN EN KETENS !NDERZIJDS GAAT DE INFORMATIE IN DE DIEPTE MET NAME OM VAST TE STELLEN OP WELKE WIJZE SYSTEEMFALEN TOT ONBEDOELDE GEVOL GEN LEIDT VOOR HET )#4 ADOPTIE EN INNOVATIEGEDRAG VAN -+" ONDERNEMERS 6IA BUREAUONDERZOEK ZULLEN WE GEBRUIKMAKEN VAN SECUNDAIRE ANALYSE VAN DE SPECI½EKE DATABRONNEN DIE ONS TER BESCHIKKING STAAN "IJ ENKELE KEUZES IN DE AANPAK BIJVOORBEELD DE SELECTIE VAN TE ONDERZOEKEN BRANCHES EN KETENS IS CONTACT GEWEEST MET ANDERE BUREAUS DIE IN OPDRACHT VAN %: ANDERE ASPECTEN VAN HET )#4 EN -+" BELEID ONDER ZOEKEN )N HOOFDLIJNEN KOMT DE AANPAK OP HET VOLGENDE NEER 4EN EERSTE ZIJN AAN DE HAND VAN UITEENLOPENDE KENMERKEN VIJF SECTOREN GESELECTEERD DIE IN DIT ONDERZOEK NADER ONDERZOCHT GAAN WORDEN (ET GAAT DAARBIJ OM CRITERIA ALS SPREIDING OVER VERSCHILLENDE SECTOREN PRIMAIR SECUNDAIR EN TERTIAIR OMVANG VAN DE SECTOR HET AANTAL BEDRIJVEN TOTALE NETTO OMZET EN TOTAAL AANTAL WERKNEMERS IN DE SECTOR EN )#4 ADOPTIE 5ITEINDELIJK ZIJN DE VOLGENDE VIJF SECTOREN GEKOZEN SIERTEELT MODEDETAILHANDEL BOUWMATERIALEN MAKELAARDIJ EN VARKENSFOKKERIJ 6ERVOLGENS ZIJN ER PER SECTOR ONGEVEER ACHT g TIEN GESPREKSPARTNERS GEtDENTI½CEERD DIE BENADERD ZIJN VOOR EEN INTERVIEW OVER ONTWIKKELINGEN IN DE KETEN DIGITALE SAMENWERKING KNELPUNTEN RONDOM DE INVOERING VAN )#4 EN DIGITALE SAMENWERKING IN DE KETEN EN DE ROL VAN DE OVERHEID EN BELEIDSINSTRUMENTEN BIJ HET OPLOSSEN VAN DEZE KNELPUNTEN $EZE INTERVIEWS GEVEN EEN RELATIEF SNELLE INKIJK IN DE RELEVANTE )#4 PROBLE MATIEK DIE IN DE VERSCHILLENDE KETENS AAN DE ORDE IS 6ERVOLGENS HEEFT ER EEN ANALYSE PLAATSGEVONDEN VAN DE KNELPUNTEN SYSTEEMIMPERFECTIES DIE IN VERSCHIL LENDE KETENS VOORKOMEN $AARTOE IS EEN CLASSI½CATIE ONTWIKKELD OM DE VERSCHILLENDE SOORTEN KNELPUNTEN IN TE DELEN EN TE ANALYSEREN 0ARALLEL DAARAAN IS EEN INVENTARISATIE GEMAAKT VAN DE UITEENLOPENDE VIGERENDE BELEIDSINSTRUMENTEN EN INTERVENTIESTRATEGIEpN $EZE STAP SLUIT AF MET DE ONTWIKKELING VAN EEN MIX OF PORTFOLIO VAN BELEIDSINSTRUMENTEN DIE RECHT DOET AAN DE HUIDIGE BELEIDSPRIORITEITEN MAAR DIE OOK TEGEMOET KOMT AAN DE KNELPUNTEN DIE IN DE AFZONDERLIJKE KETENS ZIJN GESIGNALEERD (ET GAAT DAARBIJ OM DE FORMU LERING VAN ±KETENOVERSTIJGENDE² INSTRUMENTEN OMDAT DE ONDERZOCHTE KETENS LOUTER DIENEN TER ILLUSTRATIE VAN DE PROBLEMATIEK $EZE PORTFOLIO VAN BELEIDSINSTRUMENTEN KAN WORDEN BESCHOUWD ALS EEN AANBEVELING WAARBIJ HET ACTUELE EN VIGERENDE .$I6 PROGRAMMA EEN BELANGRIJK IJKPUNT VORMT

"IJ ONZE ANALYSE EN EX ANTE BEOORDELING VAN BELEIDSINSTRUMENTEN WORDT NADRUKKELIJK REKENING GEHOUDEN MET DE POSITIONERING VAN .$I6 BINNEN DE GEHELE MIX VAN VIGERENDE BELEIDSINSTRUMENTEN 5ITGANGSPUNT IS IMMERS DAT ER ZOVEEL MOGELIJK GEBRUIK ZAL WORDEN GEMAAKT VAN BESTAANDE BELEIDSINSTRU MENTEN $E BEPERKTE MIDDELEN VAN .$I6 KUNNEN DAN VOORAL WORDEN INGEZET OM LACUNES IN HET BESTAANDE PORTFOLIO VAN BELEIDSINSTRUMENTEN OP TE VUL LEN $E GROOTSTE MEERWAARDE VAN HET PROGRAMMA IS IMMERS DAT HET BESTAANDE EN NIEUWE INSTRUMENTEN OP EEN LOGISCHE EN CONSISTENTE WIJZE MET ELKAAR VERBINDT EN DAT HET EEN DEGELIJKE ONDERBOUWING EN LEGITIMERING GEEFT VOOR DE INZET VAN DE MIX VAN BELEIDSINSTRUMENTEN )N PARAGRAAF STAAT MEER INFORMATIE OVER DE GEVOLGDE SELECTIEPROCEDURE


$E RESULTATEN VAN DE VOORGAANDE STAPPEN ZIJN IN EEN SESSIE MET BELANGHEBBENDEN BELEIDSMAKERS BRAN CHE EXPERTS -+" VERTEGENWOORDIGERS TEGEN HET LICHT GEHOUDEN EN WAAR NODIG AANGEVULD EN VERBETERD $IT KAN ALS EEN VALIDATIE VAN DE RESULTATEN WORDEN BESCHOUWD

,EESWIJZER

)N HET VOLGENDE HOOFDSTUK WORDEN DE BELANGRIJKSTE BEGRIPPEN TOEGELICHT EN AFGEBAKEND (ET GAAT DAARBIJ OM TERMEN ALS )#4 INNOVATIESYSTEMEN KETENS EN DIGITALE SAMENWERKING EN SYSTEEMFALEN )N HOOFDSTUK STAAT DE STAND VAN ZAKEN TEN AANZIEN VAN DIGITALE SAMENWERKING IN DE VIJF GESELECTEERDE KETENS BRANCHES CENTRAAL .AAST DE SELECTIEPROCEDURE KOMEN ONDERMEER EEN BESCHRIJVING VAN DE CASES AAN DE ORDE EN DE PROBLEMATIEK DIE RONDOM DIGITALE SAMENWERKING IN EEN KETEN SPEELT KNELPUNTEN STIMULANSEN OVERHEIDS ROL SUCCESVERHALEN (OOFDSTUK IS EEN SYNTHESE CENTRAAL STAAT DE CONFRONTATIE TUSSEN DE DIGITALE SAMEN WERKING ENERZIJDS EN HET BESTAANDE )#4 EN -+" BELEID ANDERZIJDS (IERUIT WORDT EEN AANTAL LESSEN GETROK KEN (ET LAATSTE HOOFDSTUK BEVAT CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN $E BESCHRIJVING VAN DE CASES IS IN DE BIJLAGE OPGENOMEN

)NLEIDING

$IGITALE KETENSAMENWERKING SYSTEEMFALEN EN DE ROL VAN DE OVERHEID

)NLEIDING

%ERDER IS GECONSTATEERD DAT DE INTERNATIONALE CONCURRENTIEPOSITIE VAN HET .EDERLANDSE -+" MET BETREKKING TOT HET GEBRUIK VAN )#4 TOEPASSINGEN RELATIEF ZWAK IS $OOR HET ACHTERBLIJVENDE GEBRUIK VAN )#4 TOEPASSIN GEN WORDT HET INNOVATIEF VERMOGEN VAN HET -+" BEPERKT ALTHANS NIET ALLE MOGELIJKHEDEN WORDEN BENUT $E VRAAG IS WELKE REDENEN DAARVOOR AANWEZIG ZIJN OF DIE REDENEN STRUCTUREEL VAN AARD ZIJN EN ER SPRAKE IS VAN SYSTEEMFALEN %EN BELANGRIJKE BRON VOOR SYSTEEMFALEN IN KETENSAMENWERKING IS GELEGEN IN HET FEIT DAT HET BIJ KETENSAMENWERKING GAAT OM DE DIGITALE UITWISSELING VAN KENNIS EN INFORMATIE +ENNIS EN INFORMA TIE ZIJN ECONOMISCHE GOEDEREN MET EEN AANTAL BIJZONDERE KENMERKEN +ENNIS IS BIJVOORBEELD DUUR OM TE PRODUCEREN MAAR GOEDKOOP TE VERMENIGVULDIGEN EN TE VERSPREIDEN ZOALS IN DE CASUS VAN DE MAKELAARDIJ TE ZIEN ZAL ZIJN -AAR HET KAN OOK ZIJN DAT DE WAARDE VAN KENNIS ZELF ONVOLDOENDE WORDT GEWAARDEERD $AT HEEFT GROTE GEVOLGEN VOOR HET AANBOD EN DE VRAAG ERNAAR OFWEL HOE MARKTEN VAN KENNIS FUNCTIONEREN %EN VOORBEELD HIERVAN IS TE ZIEN IN DE CASUS VAN DE BOUWMATERIALEN WAAR RELATIEF VEEL PARTIJEN WEINIG NUT ZIEN IN DIGITALE SAMENWERKING +ENNIS IS OOK MACHT !CTOREN IN EEN SAMENWERKINGVERBAND MET VEEL MEER KENNIS DAN ANDEREN KUNNEN HIERAAN EEN DOMINANTE POSITIE ONTLENEN WAARDOOR VERDERE SAMENWERKING KAN WORDEN BELEMMERD ZOALS IN DE CASUS VAN DE VARKENS +ORTOM DE SPECIALE KENMERKEN VAN KENNIS KUNNEN AANLEIDING GEVEN TOT SPECI½EKE VORMEN VAN SYSTEEMFALEN WAARVOOR SPECI½EK INSTRUMENTARIUM NODIG KAN ZIJN $E OVERHEID HEEFT EEN PORTFOLIO VAN INSTRUMENTEN MAAR AANPASSING DAARVAN IS NODIG OM TOT DE GEWENSTE VERBETERING VAN DIGITALE SAMENWERKING BINNEN WAARDEKETENS TE KOMEN %EN AANPASSING VAN HET HUIDIGE INSTRUMENTARIUM WINT AAN KRACHT WANNEER HET BELEID AANGRIJPT OP DIE ASPECTEN VAN DIGITALE SAMENWER KING DIE AANLEIDING GEVEN TOT SYSTEEMFALEN )N DIT HOOFDSTUK BESTEDEN WIJ VOORAL AANDACHT AAN DE VRAAG WAT DE STAND VAN ZAKEN IS TEN AANZIEN VAN SYSTEEMFALEN EN HET ONDERLIGGENDE MARKTFALEN VOOR WAT BETREFT DE ADOPTIE DIFFUSIE EN HET RENDEMENT VAN )#4 BINNEN HET -+" IN HET BIJZONDER HET UITBLIJVEN VAN DIGITALE SAMENWERKING (IERTOE ZULLEN WIJ NADER INGAAN OP EEN AANTAL ASPECTEN VAN KETENSAMENWERKING DAT VAN BELANG IS VOOR HET AANBRENGEN VAN FOCUS IN HET .$I6 PROGRAMMA (ET GAAT HIER OM VRAGEN ALS WAT ZIJN DE DILEMMA´S BIJ DIGITALE KETENSAMENWERKING 7ELKE IMPERFECTIES ZIJN TE ONDERSCHEIDEN EN WAAROM TREDEN ZIJ OP !NALYSE VAN DEZE VRAGEN IS NODIG OM TWEE REDENEN )N DE EERSTE PLAATS OM TE KUNNEN BEPALEN WELKE ROL DE OVERHEID ZOU KUNNEN SPELEN $AT DE OVERHEID ZOU MOETEN INGRIJPEN IS NIET VANZELFSPREKEND EN ALLEEN WENSELIJK WANNEER IMPERFECTIES AANLEIDING GEVEN TOT SYSTEEM OF MARKTFALEN %EN TWEEDE REDEN IS DAT DE ANALYSE EEN KADER VERSCHAFT OM FOCUS AAN TE KUNNEN BRENGEN IN HET BESTAANDE INSTRUMENTARIUM 5IT DE ANALYSE ZOU OOK KUNNEN BLIJKEN DAT BEPAALDE PROBLEMEN IN DIGITALE KETENSAMENWERKING NIET GOED KUNNEN WORDEN AANGEPAKT EN DAT AANPASSINGEN IN HET HUIDIGE INSTRUMENTARIUM NODIG ZIJN

3YSTEEMFALEN VERSUS MARKTFALEN $E TERM SYSTEEMFALEN IS ONTLEEND AAN HET IDEE DAT INNOVATIES NIET GEtSOLEERD PLAATSVINDEN MAAR BINNEN


EEN NETWERK VAN VERSCHILLENDE ACTOREN ZOALS BEDRIJVEN TOELEVERANCIERS AFNEMERS PUBLIEKE EN SEMI PUBLIEKEPARTIJEN ENZ ACTORNETWERK 7ANNEER DAT ACTORNETWERK NIET GOED FUNCTIONEERT KAN SYSTEEMFALEN OPTREDEN MET ALS GEVOLG DAT KETENSAMENWERKING NIET OF SLECHTS GEBREKKIG FUNCTIONEERT )N DEZE VISIE OP INNOVATIE IS MARKTFALEN EEN ONDERDEEL VAN HET BREDERE BEGRIP SYSTEEMFALEN "OVENDIEN IMPLICEERT HET BEGRIP MARKTFALEN DAT ER EEN SCHEIDING BESTAAT TUSSEN DE PUBLIEKE SECTOR ENER ZIJDS EN DE PRIVATE SECTOR ANDERZIJDS ELK MET GESCHEIDEN BELANGEN EN TAKEN )N DE PRAKTIJK IS DEZE SCHEIDING MINDER SCHERP )N VRIJWEL ELKE MARKT OF SECTOR IS DE PRIVATE SECTOR OP DE EEN OF ANDERE MANIER VERWEVEN MET DE PUBLIEKE SECTOR $AT BETEKENT DAT EEN GEBREK AAN SAMENWERKING SOMS OOK DEELS TERUGGEVOERD KAN WORDEN OP DE PUBLIEKE SPELERS BINNEN DE SECTOR -ET ANDERE WOORDEN DE OVERHEID IS ZELF ONDERDEEL VAN HET PROBLEEM (ET BREDERE BEGRIP VAN SYSTEEMFALEN IS NODIG OM INZICHT TE KRIJGEN IN DE OORZAKEN EN MOGE LIJKE OPLOSSINGEN VAN EEN GEBREK AAN SAMENWERKING OM KETENDIGITALISERING TOT STAND TE BRENGEN !NDERS BESTAAT HET GEVAAR DAT DOOR EEN mmNZIJDIGE FOCUS OP MARKTFALEN BELEIDSMAATREGELEN ZICH ONBEDOELD RICHTEN OP SYMPTOOMBESTRIJDING TERWIJL OORZAKEN GELEGEN IN SYSTEEMFALEN NIET WORDEN AANPAKT

,EESWIJZER !LS EERSTE GAAN WIJ NADER IN OP HET BEGRIP SYSTEEMFALEN EN HOE DIT BEGRIP KAN WORDEN TOEGEPAST OP DIGITALE SAMENWERKING 6ERVOLGENS GAAN WIJ IN PARAGRAAF NADER IN OP VERSCHILLENDE ASPECTEN VAN INFORMATIE UITWISSELING ALS BRON VOOR SYSTEEMFALEN +ETENSAMENWERKING GAAT VOOR EEN BELANGRIJK DEEL OM HET UITWIS SELEN VAN INFORMATIE EN KENNIS )N PARAGRAAF BESTEDEN WIJ AANDACHT AAN NETWERKEXTERNALITEITEN DIE NET ZOALS KENNIS KUNNEN ZORGEN VOOR HET OPTREDEN VAN SPECI½EKE VORMEN VAN SYSTEEMFALEN )N PARAGRAAF GAAN WE NADER IN OP DE RELATIE TUSSEN NETWERKEXTERNALITEITEN EN MOGELIJKE OORZAKEN VAN SYSTEEM EN MARKTFALEN EN WELKE MAATREGELEN MOGELIJK ZIJN OM DE GEVOLGEN VAN SYSTEEM EN MARKTFALEN TE MITIGEREN )N DEZE PARAGRAAF BESTEDEN WIJ AANDACHT AAN DE VERSCHILLENDE ROLLEN DIE DE OVERHEID KAN VERVUL LEN OM DIGITALE SAMENWERKING TE HELPEN BEVORDEREN 6AN BELANG VOOR DE ANALYSE ZIJN HET OPTREDEN VAN VERSCHILLENDE VORMEN VAN SYSTEEMFALEN )N PARAGRAAF SCHETSEN WIJ HET ANALYSEKADER WAARMEE DE OORZAKEN EN GEVOLGEN VAN SYSTEEM EN MARKT FALEN KUNNEN WORDEN ONDERZOCHT IN EEN VIJFTAL CASUSSEN DAT IN HOOFDSTUK AAN DE ORDE KOMT $IT ANALYSE KADER ZAL OOK WORDEN GEBRUIKT OM HET HUIDIGE INSTRUMENTARIUM TE ANALYSEREN

/ORZAKEN VAN SYSTEEMFALEN

/ORZAKEN VAN SYSTEEMFALEN BIJ DIGITALE SAMENWERKING KUNNEN GELEGEN ZIJN IN DE SPECI½EKE KENMERKEN VAN KENNIS WAAROVER LATER MEER MAAR OOK IN INSTITUTIONELE ASPECTEN ZOALS EEN GEBREK AAN SAMENWERKING OF AFSTEMMING TUSSEN ¯ PRIVATE EN PUBLIEKE ¯ ACTOREN BINNEN EEN SYSTEEM $IT KAN BIJVOORBEELD WORDEN VER OORZAAKT DOORDAT ESSENTIpLE INSTITUTIES ZOALS OVERLEGSTRUCTUREN NIET BESTAAN OF NIET GOED FUNCTIONEREN OF DOOR EEN GEBREK AAN BESTUURLIJKE REGIE 5ITEINDELIJK WORDEN ER DAN TE WEINIG OF NIET GESCHIKTE COMPETENTIES OPGEBOUWD EN WORDT KENNIS ONVOLDOENDE GEpXPLOITEERD 6ANUIT HET PERSPECTIEF VAN INNOVATIESYSTEMEN ZIJN ³SYSTEEMIMPERFECTIES´ ONVOLKOMENHEDEN IN DE BASIS MECHANISMEN VAN INNOVATIESYSTEMEN EN LEIDEN ZE ERTOE DAT DE UITKOMSTEN VAN HET SYSTEEM BIJVOORBEELD

3%2 3OCIAAL ECONOMISCH BELEID DEEL # $EN (AAG 3%2


DYNAMISCHE EF½CIpNTIE SUBOPTIMAAL ZIJN )N DE INNOVATIELITERATUUR WORDEN VIER GENERIEKE SOORTEN VAN SYSTEEMIMPERFECTIES GENOEMD )NFRASTRUCTUREEL FALEN INFRASTRUCTURAL FAILURE )NSTITUTIONEEL FALEN INSTITUTIONAL FAILURE :ACHTE FAALFACTOREN NORMEN EN WAARDEN (ARDE FAALFACTOREN WET EN REGELGEVING )NTERACTIONEEL NETWORK FALEN INTERACTION FAILURE :ACHTE NETWERKFAALFACTOREN (ARDE NETWERKFAALFACTOREN 3YSTEEMFALEN DOOR GEBREK AAN VAARDIGHEDEN OF MIDDELEN CAPABILITIES FAILURE )NFRASTRUCTUREEL FALEN HEEFT BETREKKING OP HET FUNCTIONEREN VAN FYSIEKE NETWERKEN IN DIT GEVAL FAALFACTOREN DIE VOORTKOMEN UIT HET ONTBREKEN VAN )#4 NETWERKEN OF )#4 NETWERKEN DIE GEBREKKIG FUNCTIONEREN BIJVOOR BEELD DOOR EEN GEBREK AAN CAPACITEIT OF DOOR INCOMPATIBILITEIT VAN NETWERKHARD EN NETWERKSOFTWARE "IJ INSTITUTIONEEL FALEN WORDT ONDERSCHEID GEMAAKT TUSSEN ZACHTE EN HARDE FAALFACTOREN :ACHTE FAALFACTO REN HEBBEN BETREKKING OP ZAKEN ALS NORMEN EN WAARDEN BEDRIJFSCULTUREN ³WIJ ZIJN GEWEND ZO TE WERKEN´ EN OPVATTINGEN "IJ KETENSAMENWERKING KUNNEN OPVATTINGEN OVER GEHEIMHOUDING VAN STRATEGISCHE KENNIS OF ANGST VOOR UITLEKKEN VAN GEVOELIGE INFORMATIE EEN REM BETEKENEN OP SAMENWERKING (ARDE INSTITUTIONE LE FAALFACTOREN HEBBEN BETREKKING OP WET EN REGELGEVING (IERTOE BEHOREN OOK AFSPRAKEN OVER TECHNISCHE STANDAARDEN MAAR OOK AFSPRAKEN OVER DE VERDELING VAN RECHTEN OF KOSTEN EN OPBRENGSTEN UIT SAMENWER KING "IJ INTERACTIONEEL NETWERK FALEN WORDT ONDERSCHEID GEMAAKT TUSSEN ZACHTE NETWERKFAALFACTOREN EN HARDE NETWERKFAALFACTOREN /NDER ZACHTE NETWERKFAALFACTOREN WORDT VERSTAAN HET ONTBREKEN VAN INTERACTIE TUS SEN COMPLEMENTAIRE TECHNOLOGIEpN OF KENNIS $IT KAN OOK EEN DYNAMISCH VERSCHIJNSEL ZIJN WAARBIJ HET GAAT OM DE TIMING WAARMEE BEPAALDE TECHNOLOGIEpN OF KENNIS WORDEN ONTWIKKELD $OOR ZACHTE NETWERKFAAL FACTOREN BLIJVEN DE MOGELIJKHEDEN VOOR INTERACTIE LEREN EN INNOVATIE ONDERBENUT WAARDOOR BIJVOORBEELD DE COyRDINATIE VAN GEMEENSCHAPPELIJKE ONDERZOEKSPROGRAMMA´S WORDT BEMOEILIJKT OF INVESTERINGEN IN 2$ ACHTERBLIJVEN )NTENSIEVE SAMENWERKING OP HET GEBIED VAN 2$ KAN EEN BELANGRIJKE BRON ZIJN VAN NIEUWE KENNIS HET DE LEN VAN ONDERZOEKSCAPACITEIT OF HET UITWISSELEN EN VERSPREIDEN VAN KENNIS (ARDE NETWERKFAALFACTOREN KUN NEN ONTSTAAN WANNEER BEPAALDE DEELNEMERS IN EEN NETWERK ANDERE DEELNEMERS IN EEN ³VERKEERDE´ RICHTING STUREN WAARDOOR UITWISSELING VAN COMPLEMENTAIRE KENNIS IN GEVAAR KOMT $IT PROBLEEM KAN SPELEN BIJ HET VASTSTELLEN VAN BEPAALDE STANDAARDEN OF PROTOCOLLEN OF ONDERZOEKSPROGRAMMA´S GEHEIME AGENDA´S %EN ANDERE BRON VAN HARDE NETWERKFAALFACTOREN KAN EEN STERKE ORIpNTERING OP DE EIGEN ORGANISATIE OF HET EIGEN NETWERK ZIJN (ET GEVOLG KAN ZIJN DAT KENNISONTWIKKELING VAN BUITEN HET EIGEN NETWERK NIET WORDT OPGEMERKT OF TERZIJDE WORDT GESCHOVEN DE NETWERKVARIANT VAN HET ³NOT INVENTED HERE´ SYNDROOM %EN STERKE INTERNE ORIpNTATIE KAN OOK TOT GEVOLG HEBBEN DAT HET LEGGEN VAN ZWAKKE VERBINDINGEN MET ANDERE KENNISNETWERKEN MINDER PRIORITEIT KRIJGT WAARDOOR DE TOESTROOM VAN NIEUWE IDEEpN OF HET AANGAAN VAN NIEUWE COMBINATIES WORDT BEMOEILIJKT

:IE OA +LEIN 7OLTHUIS ET AL ³! SYSTEM FAILURE FRAMEWORK FOR INNOVATION POLICY DESIGN´ 4ECHNOVATION PP (ET BELANG VAN ZWAKKE VERBINDINGEN MET ANDERE NETWERKEN IS DOOR 'RANOVETTER ALS EERSTE NAAR VOREN GEBRACHT 'RANOVETTER ³4HE STRENGTH OF WEAK TIES A NETWORK THEORY REVISITED´ 3OCIOLOGICAL 4HEORY PP


%EN STERKE ORIpNTATIE OP EEN BEPERKT NETWERK KAN OOK OPTREDEN WANNEER EEN NETWERK STERK WORDT GEDO MINEERD DOOR mmN OF EEN BEPERKT AANTAL ORGANISATIES )N ZOŃ SITUATIE WORDT HET VOOR TOETREDERS MOEILIJKER OM EEN POSITIE IN HET NETWERK TE VERWERVEN ZONDER AFHANKELIJK TE WORDEN VAN EEN DOMINANTE SPELER HET ONTSTAAN VAN EEN ³INNER CIRCLE´ OF DAT EEN DOMINANTE PARTIJ IN EEN NETWERK IN STAAT IS HAAR WERKWIJZE OP TE LEGGEN AAN ZWAKKERE PARTIJEN IN EEN NETWERK EN ZO DE ZWAKKERE PARTIJEN AAN ZICH KAN BINDEN BIJVOORBEELD DOORDAT DE ZWAKKERE PARTIJEN MOETEN WERKEN MET STANDAARDEN OF PROTOCOLLEN DIE DE DOMINANTE PARTIJ VOORSCHRIJFT "UITEN DE DOMINANTE PARTIJ ALTERNATIEVE VORMEN VAN NETWERKACTIVITEITEN OPZETTEN KAN HOGE ³SWITCH´ KOSTEN MET ZICH MEE BRENGEN !LS LAATSTE KAN SYSTEEMFALEN ONTSTAAN DOOR GEBREK AAN VAARDIGHEDEN OF MIDDELEN CAPABILITIES FAILURE $IT TYPE FAALFACTOR KOMT VOORAL VOORT UIT ³INTERNE´ PROBLEMEN BIJ DE DEELNEMERS AAN EEN NETWERK BIJVOORBEELD DOOR HET ONVERMOGEN VAN ORGANISATIES EN SECTOREN OM ZICH AAN VERANDERENDE OMSTANDIGHEDEN ¯ ZOALS TECHNOLOGISCHE ONTWIKKELINGEN ¯ AAN TE PASSEN $IT WORDT OOK WEL AANGEDUID MET ³TRANSITION FAILURES´

+ETENSAMENWERKING ALS NETWERK VOOR UITWISSELING VAN KENNIS EN INFORMATIE

"IJ DIGITALE KETENSAMENWERKING GAAT HET IN ESSENTIE OM DE UITWISSELING EN HET BEHEER VAN KENNISSTROMEN OF INFORMATIE "IJ DE ANALYSE VAN KETENSAMENWERKING IS HET VAN BELANG NADER IN TE GAAN OP DE SPECIALE KENMERKEN VAN KENNIS +ENNIS KAN WORDEN INGEDEELD IN GECODI½CEERDE OF DIGITAAL VASTGELEGDE KENNIS EN NIET GECODI½CEERDE OF IMPLICIETE KENNIS DIE VEELAL PERSOONGEBONDEN IS ³TACIT KNOWLEDGE´ "IJ KETENSAMEN WERKING RICHTEN WIJ ONS OP DE GECODI½CEERDE KENNIS DAT WIL ZEGGEN KENNIS DIE MET DIGITALE MIDDELEN VALT UIT TE WISSELEN +ENNIS EN OF INFORMATIE HEEFT BEPAALDE KENMERKEN DIE VAN BELANG ZIJN VOOR HET BEGRIJPEN VAN SYSTEEMFA LEN BIJ KETENSAMENWERKING %EN EERSTE EIGENSCHAP VAN KENNIS IS DAT KENNIS EEN ERVARINGSGOED IS (IERMEE WORDT BEDOELD DAT MEN DE WAARDE OF HET NUT VAN KENNIS PAS KAN BEPALEN NADAT MEN DIE KENNIS TOT ZICH HEEFT GENOMEN %EN VOORBEELD IS EEN BOEK ROMAN IN EEN BOEKENWINKEL :ONDER INFORMATIE OVER DE AUTEUR HET ONDERWERP OF DE STIJL VAN SCHRIJVEN IS EEN BOEK NIETSZEGGEND /M EEN BOEK TE BEOORDELEN EN TE BESLUI TEN OM HET WEL OF NIET TE KOPEN BLADEREN WE IN HET BOEK LEZEN DE ACHTER¾AP EN KORTE STUKJES IN HET BOEK OM ONS EEN OORDEEL OVER DE INHOUD TE VORMEN %EN VOORWAARDE VOOR DE BEOORDELING VAN DE WAARDE VAN KENNIS IS DUS DAT EEN DEEL VAN DE KENNIS GRATIS EN ZONDER VERPLICHTINGEN TER BESCHIKKING WORDT GESTELD HET INKIJKEXEMPLAAR 6OOR KETENSAMENWERKING BETEKENT DIT DAT HET NOODZAKELIJK IS EEN DEEL VAN KENNIS TER BE SCHIKKING TE STELLEN ZONDER VOORWAARDEN ZODAT POTENTIpLE PARTNERS IN HET NETWERK DE WAARDE ERVAN KUNNEN VASTSTELLEN (ET ONTBREKEN VAN ZOŃ MOGELIJKHEID ZAL LEIDEN TOT EEN ³STRONG NETWORK FAILURE´ %EN TWEEDE BELANGRIJKE EIGENSCHAP VAN KENNIS IS DAT DE WAARDE VAN KENNIS NIET OBJECTIEF IS VAST TE STELLEN ZOALS BIJ ANDERE GOEDEREN MAAR AFHANKELIJK IS VAN DE EIGEN KENNIS %EN VOORBEELD IS DE WAARDE VAN EEN REPA RATIEHANDLEIDING VAN EEN APPARAAT $E GEWONE CONSUMENT IS ALLEEN GEtNTERESSEERD IN EEN BEDIENINGSHAND LEIDING EN ZAL NIET BEREID ZIJN TE BETALEN VOOR EEN REPARATIEHANDLEIDING OMDAT DOOR GEBREK AAN TECHNISCHE ACHTERGRONDKENNIS DE CONSUMENT DIE HANDLEIDING NIET ZAL KUNNEN BEGRIJPEN $E INFORMATIE IN DE REPARATIE HANDLEIDING IS DUS NUTTELOOS EN WAARDELOOS $E WAARDE VAN KENNIS IS IN VERGELIJKING MET ANDERE GOEDEREN

:IE VOOR EEN OVERZICHT VAN DE ROL VAN KENNIS IN EEN NETWERKECONOMIE 3HAPIRO 6ARIAN )NFORMATION 2ULES ! 3TRATEGIC 'UIDE TO THE .ETWORK %CONOMY "OSTON -ASS (ARVARD "USINESS 3CHOOL 0RESS


MET VEEL MEER ONZEKERHEID OMGEVEN EN BOVENDIEN MOET EEN DEEL VAN DE KENNIS EERST TER BESCHIKKING WORDEN GESTELD OM DE WAARDE ERVAN TE KUNNEN BEPALEN MAAR JUIST DAN VERLIEST DE KENNIS INFORMATIE AL HAAR WAARDE OMDAT KENNIS AL IS OVERGEDRAGEN !RROW PARADOX ZACHTE NETWERK FAALFACTOR %EN DERDE KENMERK VAN KENNIS IS HET OPTREDEN VAN KENNIS SPILLOVERS -ET KENNIS SPILLOVERS WORDT BEDOELD DAT KENNIS ONBEDOELD VAN DE ENE ACTOR NAAR DE ANDERE KAN OVERVLOEIEN ZONDER DAT DAAR EEN ECONOMISCHE VERGOE DING TEGENOVER STAAT $OOR KENNIS SPILLOVERS WORDT DE KENNIS EEN PUBLIEK GOED DAT VOOR IEDEREEN KOSTELOOS IS TE VERKRIJGEN $E EIGENAAR VAN DE KENNIS KAN NU GEEN VERGOEDING VOOR HET GEBRUIK VAN DE KENNIS MEER KRIJGEN EN HET GEVOLG OP TERMIJN IS DAT ER GEEN KENNIS MEER WORDT GEGENEREERD OF DAT MEN ZAL TRACHTEN KENNIS GEHEIM TE HOUDEN (IER IS EEN ANALOGIE MET INTELLECTUELE EIGENDOMSRECHTEN )02 TE LEGGEN /M DE KENNIS UITVINDING TE BESCHERMEN EN DE EIGENAAR DE MOGELIJKHEID TE GEVEN DE POTENTIpLE ECONOMISCHE WINSTEN TOE TE EIGENEN BESTAAT HET OCTROOISTELSEL "IJ KETENSAMENWERKING KAN EEN VERGELIJKBAAR PROBLEEM ONTSTAAN WAAR POTENTIEEL WAARDEVOLLE KENNIS NIET TER BESCHIKKING WORDT GESTELD INDIEN ER GEEN MOGELIJKHEDEN ZIJN OM DE ECONOMISCHE WAARDE VOOR DE EIGENAAR VAN DE KENNIS TE BEHOUDEN (ET GEVOLG KAN ZIJN DAT ER GEEN KENNIS TER BESCHIKKING WORDT GESTELD EN DAARDOOR DIGITALE KETENSAMENWERKING STOKT HARD NETWORK FAILURE 4EGENOVER KENNIS SPILLOVERS SPREIDING VAN KENNIS OVER HET ACTORNETWERK STAAT HET FENOMEEN VAN KENNISA SYMMETRIE .IET ELKE ACTOR BESCHIKT OVER DEZELFDE KENNIS NAAR AARD OF DIEPGANG $IT KAN TOT GEVOLG HEBBEN DAT BEPAALDE PARTIJEN MINDER BAAT HEBBEN BIJ KETENSAMENWERKING )MMERS VOOR HEN IS HET MOEILIJKER IN TE ZIEN WAT DE MEER WAARDE IS VAN KENNIS UITWISSELEN %EN ANDER GEVOLG KAN ZIJN DAT EEN DOMINANTE PARTIJ EEN ACTOR MET VEEL STRATEGISCH BELANGRIJKE KENNIS DE INFORMATIE UITWISSELING BINNEN DE KETEN KAN BEtN VLOEDEN DEELNAME VAN BEPAALDE PARTIJEN KAN BEMOEILIJKEN OF TEGENHOUDEN OF AANVULLENDE EISEN KAN STEL LEN ZOALS IN DE SNIJBLOEMEN CASUS 3AMENVATTEND KAN SYSTEEMFALEN ONTSTAAN WANNEER ONVOLDOENDE ZICHT IS OP DE WAARDE VAN KENNIS OF DAT NIET DUIDELIJK IS WELKE PARTIJEN EIGENAAR ZIJN VAN BEPAALDE KENNIS OF WELKE PARTIJEN DIE KENNIS BEHEREN !C TOREN KUNNEN EEN SPECIALE POSITIE MACHT IN EEN NETWERK ONTLENEN AAN HET FEIT DAT ZIJ BESCHIKKEN OVER EEN KENNISVOORSPRONG OF INVLOED KUNNEN UITOEFENEN OP DE DISTRIBUTIE VAN KENNIS !CTOREN DIE KUNNEN BEPALEN WELKE PARTIJ IN EEN KETEN OF NETWERK TEGEN WELKE CONDITIES BEPAALDE KENNIS VERKRIJGEN SPELEN EEN DOMINAN TE POSITIE EN ZULLEN TRACHTEN DE INFORMATIESTROMEN ZO TE BEtNVLOEDEN DAT ZIJ HUN POSITIE KUNNEN BEHOUDEN OF UITBREIDEN $IT BEHOEFT NIET NOODZAKELIJKERWIJS IN HET BELANG VAN HET GEHELE NETWERK TE ZIJN EN ZOU EEN REDEN KUNNEN ZIJN VOOR OVERHEIDSINTERVENTIE ZIE DE ROL VAN DE OVERHEID /ORZAKEN VOOR SYSTEEMFALEN KUN NEN WORDEN OPGESPOORD DOOR NA TE GAAN WELKE PARTIJEN WELKE KENNIS GENEREREN WELKE PARTIJ DE EIGENAAR IS VAN DIE KENNIS WIE DE VOORWAARDEN BEPAALT HOE KENNIS WORDT GEDISTRIBUEERD EN AAN WIE "IJ DE ANALYSE VAN BELEMMERINGEN IN KETENSAMENWERKING EN HET OPSPOREN VAN SYSTEEMFALEN IS HET VAN BELANG REKENING TE HOUDEN MET DE GESCHETSTE KENMERKEN VAN KENNIS

.ETWERKEXTERNALITEITEN

+RITISCHE MASSA

"IJ KETENSAMENWERKING SPELEN NETWERKEXTERNALITEITEN EEN BELANGRIJKE ROL $E MEEST BEKENDE VORM VAN NETWERKEXTERNALITEIT IS DAT HET NUT VAN EEN NETWERK AFHANKELIJK IS VAN HET AANTAL DEELNEMERS AAN EEN NET WERK 0OSITIEVE NETWERKEFFECTEN HEBBEN BETREKKING OP DE SPILLOVERS DIE ONTSTAAN WANNEER ER EEN BEPAALDE KRITISCHE MASSA VAN GEBRUIKERS VAN DE )#4 TOEPASSING ONTSTAAT :OWEL AAN DE AANBOD ALS AAN DE VRAAGZIJDE


GELDT DAT DE MEERWAARDE VAN DE TOEPASSING STIJGT MET HET AANTAL GEBRUIKERS :O ONTSTAAT ER EEN ZELFVER STERKEND EFFECT DAT RESULTEERT IN EEN EXPONENTIpLE GROEI $IE GROEICURVE KENT EEN BEPAALD OMSLAGPUNT :OLANG DAT PUNT NIET WORDT GEHAALD BLIJFT HET ZELFVERSTERKENDE EFFECT UIT $IT PLEIT VOOR ALERT EN PROACTIEF OVERHEIDSBELEID AAN HET BEGIN VAN DE GROEICURVE /OK IN DIT GEVAL IS ER EEN KEERZIJDE VAN DE MEDAILLE ALS HET OMSLAGPUNT EENMAAL IS BEREIKT GAAT DE GROEI VAAK ZO SNEL DAT ER GEEN WEG TERUG MEER IS %R ONTSTAAT EEN SITUATIE WAARIN DE GEBRUIKERS VAN DE )#4 TOEPASSING GEEN ALTERNATIEF MEER VOORHANDEN HEBBEN LOCK IN

)NFORMATIEASSYMETRIE

)N HET GEVAL VAN DIGITALE SAMENWERKING ZIJN VOORAL VOOR EN NADELEN VAN SCHAAL SCOPE EN INFORMATIEASSYME TRIE MARKTIMPERFECTIES EVENALS NETWERKEFFECTEN EXTERNE EFFECTEN VAN BELANG $IGITALE SAMENWERKING IN KETENS BIJVOORBEELD DE INTRODUCTIE VAN STANDAARDEN KOMT VAAK TOT STAND OP INSTIGATIE VAN EEN GROTE SPELER BINNEN DE KETEN ZOALS HET GEVAL IS BIJ DE CASUS VAN DE SNIJBLOEMEN )N AFWEZIGHEID VAN EEN DERGELIJKE SPELER ZAL DOOR DE FRAGMENTATIE IN DE MARKT GEEN GEMEENSCHAPPELIJKE VOORZIENING TOT STAND KOMEN /P TERMIJN KAN DE AANWEZIGHEID VAN EEN DERGELIJKE DOMINANTE SPELER ECHTER AVERECHTS WERKEN OP HET INNOVATIEVE VERMOGEN VAN DE SECTOR $E DIGITALISERING BINNEN DE KETEN VERSTERKT DE POSITIE VAN DE DOMINANTE SPELER EN VERMINDERT ZO DE PRIKKELS OM TE VERNIEUWEN HARDE NETWERKFAALFACTOREN

4IMING

(ET IS ZOWEL BIJ MARKTIMPERFECTIES ALS BIJ EXTERNE EFFECTEN ONVERSTANDIG OM OVERHEIDSINGRIJPEN LOUTER TE LE GITIMEREN OP BASIS VAN STATISCHE EF½CIpNTIE $E VRAAG IS DUS NIET ALLEEN OF ER MOET WORDEN INGEGREPEN MAAR VOORAL HOE LANG ER MOET WORDEN INGEGREPEN ZIE VOLGENDE PARAGRAAF (ET IS ZELFS ~BERHAUPT DE VRAAG OF DE OVERHEID EEN ROL ZOU MOETEN SPELEN IN HET BEREIKEN VAN STATISCHE EF½CIpNTIE ¯ HET MARKTMECHANISME IS BIJ UITSTEK GESCHIKT OM DIT SOORT KORTETERMIJNEVENWICHTEN TE BEREIKEN )NTERVENTIES VAN BUITEN ZOUDEN ZELFS ANTICYCLISCH KUNNEN WERKEN $E KANS OP ³OVERHEIDSFALEN´ IS DAN OOK REpEL AANWEZIG !NDERS LIGT HET VOOR HET NASTREVEN VAN WELVAARTSMAXIMALISATIE OP DE LANGE TERMIJN *UIST DAAR LIJKT EEN ACTIEVE ROL VOOR DE OVERHEID WEGGELEGD BIJVOORBEELD BIJ DE VERSPREIDING IN DE BEGINFASE VAN NIEUWE PRODUCTIETECHNIEKEN EN DIENSTEN BIJ HET GARANDEREN VAN VOLDOENDE DYNAMIEK IN DE MARKT DOOR REGULERING OF BIJ HET AFDWINGEN VAN PROTO COLLEN EN STANDAARDEN

3YSTEEMIMPERFECTIES EN NETWERKEXTERNALITEITEN

)N $EN (ERTOG (OLLAND IS REEDS EEN VERDERE UITWERKING VAN SYSTEEMIMPERFECTIES EN NETWERKEX TERNALITEITEN GEGEVEN SPECI½EK VOOR )#4

%R BESTAAN OOK NEGATIEVE NETWERKEFFECTEN BIJVOORBEELD VIRUSBESMETTINGEN IN EEN COMPUTERNETWERK 7ANNEER HET AANTAL BESMETTE COMPUTERS TOENEEMT VERSPREIDT DE BESMETTING ZICH STEEDS SNELLER /NVOLDOENDE MARKTVRAAG IS EEN VAN DE BELANGRIJKSTE OORZAKEN VOOR HET NIET VAN DE GROND KOMEN VAN )#4 INFRASTRUCTUUR PROJECTEN :O BESTAAT ER IN DE BREEDBANDMARKT EEN GROTE BEHOEFTE AAN VRAAGBUNDELING $IALOGIC HEEFT DOOR DE JAREN HEEN IN TAL VAN VRAAGBUNDELINGSTRAJECTEN EEN INSTRUMENTELE ROL GESPEELD "IJ DE INVOERING VAN SECTORBREDE )#4 TOEPASSINGEN KOMEN BESTAANDE INDIVIDUELE BELANGEN BIJNA PER DE½NITIE ONDER DRUK TE STAAN 0ARTIJEN MOETEN NIEUWE MANIEREN VAN SAMEN WERKEN VINDEN EN HUN WERKPROCESSEN HERINRICHTEN $IT LAATSTE IS VAAK EEN MOEIZAAM EN PIJNLIJK PROCES $AAR KOMT NOG EENS BIJ DAT DE ½NANCIpLE BATEN VAN DE VERANDERINGEN VAAK NIET NEERSLAAN BIJ DEGENEN DIE DE KOSTEN MOETEN MAKEN -)#4 !CTIEPROGRAMMA -AATSCHAPPELIJKE 3ECTOREN )#4 "ETER BENUTTEN MEER KWALITEIT $EN (AAG P /PCIT P $EN (ERTOG (OLLAND 1UICK SCAN ECONOMISCHE ASPECTEN OPSCHALING )#4 DIENSTEN EN ¯TOEPASSINGEN 5TRECHT $IALOGIC


/NVOLDOENDE SAMENHANG TUSSEN TECHNISCHE ORGANISATORISCHE EN ½NANCIpLE ASPECTEN VAN )#4

DIENSTEN

/NTBREKEN KETENPERSPECTIEF EN NETWERKPERSPECTIEF CQ ONVOLDOENDE SAMENWERKING TUSSEN ONGELIJK

SOORTIGE SPELERS IN KETENS EN NETWERKEN

$E MARKT VOOR )#4 DIENSTEN IS NOG NIET VOLWASSEN WAARDOOR DE SCHAAL ONTBREEKT OM INNOVATIE VOOR

AANBIEDERS LONEND TE MAKEN

3CHEIDING VAN VERANTWOORDELIJKHEDEN EN DAARMEE ONVOLDOENDE ZICHT OP PROBLEEMHEBBER EN ONT

BREKEN VAN EEN EVIDENTE OPDRACHTGEVER

"ATEN DIE OP ANDERE PLEKKEN NEERSLAAN DAN WAAR DE KOSTEN WORDEN GEMAAKT EN DAARMEE MOEITE

OM EEN ½NANCIER TE VINDEN VOOR )#4 INVESTERINGEN

'EtSOLEERDE )#4 EILANDEN MET ONVOLDOENDE SCHAAL EN MASSA OM UIT TE GROEIEN TOT SECTORBREDE

OPLOSSINGEN OPSCHALINGSPROBLEMATIEK

3OMS HET ONTBREKEN VAN ADEQUATE GOEDKOPE BASISCOMMUNICATIEINFRASTRUCTUUR

/NTBREKEN OF TE LAAT BESCHIKBAAR KOMEN VAN STANDAARDEN OF JUIST TE ZWAAR OPGETUIGDE GEMEEN

SCHAPPELIJKE VOORZIENINGEN DIE DE MARKT TIJDELIJK OP ³SLOT´ ZETTEN

0ROFESSIONALS IN MAATSCHAPPELIJKE SECTOREN DIE )#4 TRAAG ADOPTEREN EN BUSINESS CASES DIE ONVOL

DOENDE DE ECONOMISCHE EN MAATSCHAPPELIJKE KOSTEN EN BATEN VAN )#4 INVESTERINGEN AANTONEN

"ESCHOUWD VANUIT DE SYSTEEMBENADERING IS HET BELEIDSPROBLEEM ROND SYSTEEMFALEN VOORAL TERUG TE VOEREN OP DE VRAGEN OF EN WAAR SYSTEEMIMPERFECTIES OPTREDEN WELKE ACTOREN EN INSTITUTIES HIERBIJ BETROKKEN ZIJN OP WELKE WIJZE HIER ACTIE OP KAN WORDEN ONDERNOMEN ZIE HIERNA EN OF DE KOSTEN DAARVAN NIET HOGER ZIJN DAN DE BATEN

$E ROL VAN DE OVERHEID INZET VAN BELEIDSINSTRUMENTEN )NVESTERINGEN IN )#4 STAAN NOGMAALS NIET OP ZICHZELF +ETENBREDE )#4 INVESTERINGEN IN -+" SECTOREN ZIJN WELISWAAR EEN NOODZAKELIJKE MAAR NIET AFDOENDE VOORWAARDE OM TOT EEN BETERE AFSTEMMING BINNEN DE SECTOR TE KOMEN DWZ ALLEEN OPLOSSEN VAN INFRASTRUCTURAL FAILURE 6ANUIT HET INNOVATIEPERSPECTIEF WORDT )#4 BESCHOUWD ALS EEN ENABLER VAN NIEUWE PROCESSEN TOEPASSINGEN EN DIENSTVERLENING $AT BETEKENT DAT DE KEUZE VOOR EEN BEPAALDE INTERVENTIESTRATEGIE NIET ALLEEN OP DE TECHNISCHE MAAR OOK VOORAL OP DE ORGANI SATORISCHE ASPECTEN MOET WORDEN GERICHT ¯ ±EERST ORGANISEREN DAN AUTOMATISEREN² $UURZAME EXPLOITATIE VAN )#4 TOEPASSINGEN VERGT NAAST TECHNOLOGISCHE KENNIS OOK KENNIS VAN DE ORGANISATIEVERANDERING ¯ INCLU SIEF DE ROLVERDELING TUSSEN PARTIJEN ¯ EN ½NANCIpLE KENNIS *UIST OP DEZE TWEE DIMENSIES SCOREN VEEL )#4 PROJECTEN ZWAK EN ZIJN DUS OOK DE GROOTSTE WINSTEN TE BEHALEN "IJ BELEIDSONTWIKKELING OP HET TERREIN VAN )#4 WORDT HET INSTRUMENTARIUM VAAK VERENGD TOT ½NANCIpLE ONDERSTEUNING .'$ EN .$I6 RICHTTEN ZICH DAARENTEGEN JUIST OOK ZEER OP ADVIES KENNISOVERDRACHT EN WORKSHOPS .AAST DE ROL VAN ½NANCIER VERVULT DE OVERHEID ECHTER NOG TAL VAN ANDERE ROLLEN %LK VAN DIE ROLLEN KENT EEN AANTAL KARAKTERISTIEKE BELEIDSOPTIES )N $EN (ERTOG (OLLAND EN -ALTHA IS EEN AANTAL DAARVAN AL VERDER UITGEWERKT )N DE ONDERSTAANDE TABEL IS EEN SELECTIE UIT DIE UITWERKING GEGEVEN

$IT IS HET CRUCIALE INZICHT DAT )#4 INVESTERINGEN SEC NIET RENDEREN (ET GAAT ALTIJD OM DE COMBINATIE VAN )#4 MET ANDERSOORTIGE FACTOREN ZOALS ONDER NEMERSCHAP SCHEPPEN VAN GOED INVESTERINGSKLIMAAT TECHNOLOGISCHE INNOVATIE INVESTERINGEN IN 24$ ORGANISATORISCHE INNOVATIE BIJVOORBEELD DIENSTENINNOVATIE HUMAN CAPITAL ONDERWIJS LIFE LONG LEARNING MARKTWERKING KWALITEIT VAN DE INSTITUTIONELE OMGEVING WETGEVING TRUST ENZOVOORT $EN (ERTOG (OLLAND -ALTHA .AAR EEN VERNIEUWDE PROBLEEMGERICHTE EN VRAAGGESTUURDE )#4 AGENDA 5TRECHT $IALOGIC P *UIST BIJ ½NANCIpLE MAATREGELEN IS ER EEN REpEL GEVAAR VOOR HET OPTREDEN VAN DEADWEIGHT LOSSES EEN PERMANENT VERLIES VAN SOCIALE WELVAART DAT KAN VOORKOMEN WANNEER HET STATISCH EVENWICHT VAN EEN GOED OF DIENST CONTINU NIET 0ARETO OPTIMAAL IS


4ABEL

/VERZICHT VAN VERSCHILLENDE ROLLEN VAN DE OVERHEID EN BELEIDSOPTIES IN RELATIE TOT )#4 VRAAGSTUKKEN

2OL

"ELEIDSOPTIES SELECTIE

7ET REGELGEVING

)NVENTARISEER PER SECTOR BELEMMERENDE WET EN REGELGEVING EN NEEM DEZE ZO MOGELIJK WEG :ORG VOOR VOLDOENDE MARKTWERKING SECTOREN MOGEN ZICH NIET ³OPHANGEN´ AAN mmN OF ENKELE AANBIEDERS

%IGENAARAANBIEDER

6OORKOM DAT SECTORORGANISATIES EN PUBLIEKE )#4 ORGANISATIES REGULIERE )#4 AANBIEDERS VERDRINGEN

&INANCIERAAN BESTEDERVRAGER

3TIMULEER EN GEEF VOORRANG AAN TRAJECTEN MET VRAAGBUNDELING EN EEN DUIDE LIJKE GEBRUIKERSBETROKKENHEID IN PLAATS VAN DE HUIDIGE NADRUK OP AANBOD MODELLEN 'UN INNOVATIEVE ONTWIKKELAARS MARKTPARTIJEN EEN MARKT KOST EEN DEEL VAN DE TE REALISEREN BESPARINGEN #REpER SPECI½EKE INNOVATIEBUDGETTEN PER SECTOR -AAK EEN DUIDELIJK ONDERSCHEID TUSSEN EEN INVESTERINGS EN EXPLOITATIEFASE :ORG VOOR EEN HELDER INZICHT IN KOSTEN EN BATEN VAN )#4 DIENSTEN EN DE WIJZE WAAROP DEZE NEERSLAAN

"ESTUURDER

:ORG VOOR EEN HELDER OPDRACHTGEVERSCHAP 6RAAG AANDACHT VOOR )#4 ALS TOOL VOORKOM EENZIJDIGE ORIpNTATIE OP )#4 APPLI CATIE NAAST ORGANISATIE EN BUSINESSMODEL $ENK NA OVER GROEIMODELLEN VOOR )#4 IPV DE HELE COMPLEXE WERKELIJKHEID ALS UITGANGSPUNT TE NEMEN -AAK EEN DUIDELIJKE SCHEIDING TUSSEN BASISCOMMUNICATIE INFRASTRUCTUUR EN )#4 DIENSTEN

&ACILITATOR LEER EXPERIMENTEER OMGEVINGEN

"OUW PER SECTOR EXPERIMENTEER EN LEEROMGEVINGEN +OPPEL SUBSIDIE AAN DE VERPLICHTING ERVARINGEN TE DELEN 3TUUR ZO MOGELIJK AAN OP OPEN NETWERKEN WAARBIJ GEtNTERESSEERDEN KUNNEN AANSLUITEN "EPERK HET AANTAL EXPERIMENTEN LEG MEER NADRUK OP EEN PROGRAMMATISCHE AANPAK "EKIJK IN HOEVERRE SELF SERVICE CONCEPTEN MEER ALGEMEEN TOEPASBAAR ZIJN

+ENNISMAKELAAR

3YSTEEMBEWAKER REGISSEUR

$AAG KETENS COLLECTIEF UIT :IE EROP TOE DAT ALLE RELEVANTE ACTOREN BETROKKEN ZIJN BIJ KETENINITIATIEVEN :ORG DAT ER PARTIJEN ZIJN DIE BAAT HEBBEN BIJ UITROL VAN )#4 DIENSTEN

3TIMULEER BESCHIKBAAR KOMEN VAN ARCHITECTUUR REFERENTIEMODELLEN "EVORDER INTERSECTORAAL LEREN /RGANISEER CLEARING HOUSES :ET GOEDE VOORBEELDEN IN DE ETALAGE 3TIMULEER ORIpNTATIE OP BUITENLANDSE VOORBEELDEN


(OE DE OVERHEID AL DEZE ROLLEN INVULT VERSCHILT VAN SECTOR TOT SECTOR $AT IS DEELS ZO GEGROEID DOOR HISTORISCHE OMSTANDIGHEDEN DEELS GESTUURD DOOR DE SPECI½EKE KENMERKEN VAN DE KETEN 7ANNEER ER SYSTEEMIM PERFECTIES OPTREDEN KOMT DE OVERHEID PER DE½NITIE IN HET STUK VOOR ¯ DAT WIL ZEGGEN VERVULT ZE MINIMAAL mmN VAN DE BOVENSTAANDE ROLLEN BINNEN DE SECTOR :OU EEN SECTOR ZONDER HULP VAN BUITENAF EEN OPTIMALE UITKOMST KUNNEN BEREIKEN DAN WAS ER IMMERS GEEN SPRAKE VAN SYSTEEMFALEN $E ROLLEN DIE DE OVERHEID VER VULT VERANDEREN VOORTDUREND DOOR DE TIJD ¯ EN DAARMEE OOK HET GEWENSTE INTERVENTIENIVEAU (ET OP GROTE SCHAAL INVOEREN VAN )#4 DIENSTEN IS IMMERS EEN INGRIJPEND EN LANGDURIG ORGANISATORISCH VERANDERPROCES WAAR HEEL VEEL VERSCHILLENDE ACTOREN BIJ BETROKKEN ZIJN WAARONDER DUS ALTIJD DE OVERHEID IN STEEDS WISSE LENDE CON½GURATIES EN IN UITEENLOPENDE ROLLEN

6OORBEELD MAKELAARDIJ WET EN REGELGEVER /NTWIKKELINGEN IN DE MAKELAARDIJ TUSSEN MAKELAARS OF BINNEN EEN VERENIGING KOMEN OP GANG ZONDER INTERVENTIE VAN DE OVERHEID $AT IS ANDERS VOOR DE PARTIJEN IN HET AFWIKKELINGSPROCES HET PROCES VAN DE JURIDISCHE AFHANDELING VAN EEN VASTGOEDTRANSACTIE :IJ MAKEN NIET ZOZEER GEBRUIK VAN INNOVATIEPROGRAMMA´S OF SUBSIDIEREGELINGEN MAAR DE OVERHEID IS IN DAT PROCES BETROKKEN HET +ADASTER :"/ IN VERBAND MET RECHTSZEKERHEID EN HAAR WETTELIJKE TAAK OM REGISTERS BIJ TE HOUDEN

/VERHEIDSINTERVENTIES DIE GERICHT ZIJN OP HET TEGENGAAN VAN SYSTEEMIMPERFECTIES HEBBEN ALTIJD TOT DOEL OM STRUCTURELE VERANDERINGEN TOT STAND TE BRENGEN !LS DE INTERVENTIE SLAAGT IS ER DUS PER DE½NITIE SPRAKE VAN BELANGRIJKE VERANDERINGEN BINNEN DE SECTOR ¯ EN DAAR ZAL DE INTERVENTIESTRATEGIE DAN VERVOLGENS WEER OP MOETEN WORDEN AFGESTEMD (ET VOORTDUREND BIJSTELLEN IS UITERAARD ALLEEN MOGELIJK WANNEER VOORAF DUIDELIJK IS A WELKE INTERVENTIESTRATEGIE ER IS INGEZET B WELKE VERANDERINGEN ZICH ONAFHANKELIJK VAN DE INTERVENTIE IN DE OMGEVING HEBBEN VOORGEDAAN EN WAT HET UITEINDELIJKE EFFECT IS VAN A EN B OP C DE ONTWIKKELINGEN IN DE SECTOR IN TERMEN VAN STRUCTUUR ¯ CON½GURATIE ¯ EN PROCES ¯ SAMENWERKING !L DEZE VERANDERINGEN ZULLEN VOORTDUREND MOETEN WORDEN BIJGEHOUDEN (ET IS WEINIG ZINNIG ¯ OF ZELFS GEVAARLIJK ¯ OM ZONDER EEN DEUGDELIJK MONITORING EN FEEDBACKSYSTEEM IN EEN SECTOR TE INTERVENIpREN

6OORBEELD BOUW LAUNCHING CUSTOMER ½NANCIER AANBESTEDER VRAGER $E OVERHEID IS EEN GROTE OPDRACHTGEVER IN DE BOUWSECTOR 7AT BETREFT HET STIMULEREN VAN KETENSAMENWERKING SPEELT ZIJ IN DIE HOEDANIGHEID EEN BELANGRIJKE ROL VIA AANBESTEDINGEN BIJVOORBEELD VOOR NIEUWE KANTOORGEBOUWEN 2IJKSGEBOUWENDIENST EN INFRASTRUCTURELE WERKEN 2IJKSWATERSTAAT "OUWBEDRIJVEN KUNNEN EEN BESLUIT VAN DE OVERHEID OM IN ZEE TE GAAN MET PARTIJEN DIE VERGEVORDERD ZIJN WAT BETREFT STRATEGISCHE EN WELLICHT OOK DIGITALE SAMENWERKING NIET ZOMAAR NAAST ZICH NEERLEGGEN

"IJ HET AFSTEMMEN VAN DE INTERVENTIESTRATEGIE OP DE SECTOR EN OP DE EXOGENE VERWIKKELINGEN IN DE OMGE VING GAAT HET OM DE VRAAG HOE LANG EEN INTERVENTIE MOET WORDEN VOORTGEZET EN MET WELKE INTENSITEIT (ET DOEL VAN INTERVENTIES ZAL NIET ALLEEN OP STRUCTURELE MAAR VAAK OOK OP DUURZAME VERANDERINGEN ZIJN GERICHT (ET GAAT DAN OM VERANDERINGEN DIE ¯ ALTHANS OP TERMIJN ¯ OOK ZONDER INTERVENTIE VAN BUITENAF BLIJVEN BE

)N DE HANDREIKING 2UIMTE VOOR REGIE WORDT EEN AANTAL FACTOREN GENOEMD DAT VAN INVLOED IS OP DE COMPLEXITEIT IN KETENS $E HANDREIKING RICHT ZICH SPECI½EK OP HET OPENBAAR BESTUUR MAAR DE FACTOREN GELDEN ONVERKORT VOOR DE PRIVATE SECTOR EENDUIDIGE VERSUS MEERDUIDIGE TAAKOPVATTING AANBODGE RICHT VERSUS VRAAGGERICHT ¯ ZIE HIERVOOR VOETNOOT STABIELE VERSUS DYNAMISCHE KETENS MET NAME IN TERMEN VAN TOETREDING VEEL OF WEINIG CONCURRERENDE VERANTWOORDELIJKHEDEN HOGE OF LAGE MACHTSCONCENTRATIE )N DE EERDER GEMEMOREERDE AANPAK VOOR ORDENINGSVRAAGSTUKKEN VOOR DE ELEKTRONISCHE COMMUNICATIEMARKT WORDT DE VOLGENDE HIpRARCHIE VAN INTERVENTIE NIVEAUS ONDERSCHEIDEN NIET DOEN FACILITEREN OVERTUIGEN PRIKKELEN DWINGEN


STAAN $AT BETEKENT DAT ER BIJ DE INTERVENTIESTRATEGIE ALTIJD ZAL WORDEN GESTREEFD NAAR EEN ZO KORT MOGELIJKE DUUR MET EEN ZO LAAG MOGELIJKE INTENSITEIT 0AS WANNEER ER SPRAKE IS VAN NIEUWE EXOGENE SCHOKKEN IN DE SECTOR KUNNEN DE INSPANNINGEN WEER WORDEN GEtNTENSIVEERD

6OORBEELD MODEDETAILHANDEL REGISSEUR 4IJDENS HET CONGRES $YNAMISCHE 7INKELPLANNING GEORGANISEERD ONDERMEER ISM ("$ 6.' 62/- EN -+" ., IN JANUARI WERD ONDERSTREEPT DAT MEN VOOR CAPACITEITSUITBREIDING IN WINKELCENTRA NIET ACHTER VIERKANTE METERS MOET AANLOPEN MAAR DAT MEN MOET ZORGEN VOOR VERNIEUWING .AAST SAMENWERKING OP HET GEBIED VAN VASTGOED BIJVOORBEELD -EGAMALL IS OOK AFSTEMMING DENKBAAR OP HET LOGISTIEKE VLAK 5IT HET OOGPUNT VAN MILIEU EN MOBILITEIT IS REGIE GEWENST BIJ HET STROOMLIJNEN VAN VERVOERSBEWEGINGEN VAN EN NAAR WINKELCENTRA -OMEN TEEL HEEFT HET !MSTERDAM &ASHION )NSTITUTE EEN ONDERZOEKSPROJECT LOPEN GERICHT OP ³&ASHION ,OGISTICS´ $IT VERGT DAT ALLE PARTIJEN BEREID ZIJN OM ONDERLING DIGITAAL INFORMATIE UIT TE WISSELEN OVER BESCHIKBARE VRACHTCAPACITEIT $OOR EEN ³&ASHION ,OGISTICS´ PLATFORM OP TE TUIGEN KAN NAAST WINKELBEVOORRADING OOK DE RETOURSTROOM VOOR HET OPHALEN VAN VERKEERD BEZORGDE GERUILDE SPIJTAANKOPEN EN BESCHADIGDE ARTIKELEN EN OF VERPAKKINGEN PLAATSVINDEN $E OVERHEID KAN BIJ DIT PLATFORM OPTREDEN ALS MARKTMEESTER NEUTRAAL INTERMEDIAIR DOOR DE TRANSACTIES TE FACILITE REN EN TE WAARBORGEN -ET DEZE MAATREGELEN BLIJFT HET CENTRUM VAN EEN STAD BEREIKBAAR RIJDEN ER NIET ONNODIG HALF GEVULDE VRACHTWAGENS ACHTER ELKAAR DOOR HET LAND EN KAN DE ONDERNEMER SIMPELWEG GELD BESPAREN

(ET DOMEIN VAN DE INTERVENTIESTRATEGIE WORDT BEPAALD DOOR DE ROLLEN DIE DE OVERHEID BINNEN EEN SECTOR KAN EN WIL VERVULLEN $IE ROLLEN BEPALEN WELKE BELEIDSOPTIES ER VOOR DE OVERHEID OPENSTAAN $E BELANGRIJKSTE UITDAGING BIJ HET BEPALEN VAN DE INTERVENTIESTRATEGIE IS NIET ALLEEN DE KEUZE VOOR DE JUISTE MIX VAN BELEIDS INSTRUMENTEN MAAR OOK HOE DIE INSTRUMENTEN WORDEN INGEZET EN DE TIMING ERVAN

/PZET VAN EEN SYNTHESE KENNIS EN DIGITALE SAMENWERKING DILEMMA´S SYSTEEMFALEN EN DE ROL VAN DE OVERHEID (ET BEWERKSTELLIGEN VAN STRUCTURELE VERANDERINGEN ZOALS HET ENTAMEREN VAN DIGITALE SAMENWERKING GRIJPT DIRECT IN OP DE RELATIES TUSSEN BEDRIJVEN EN DE EINDGEBRUIKERS IN DE KETEN EN HET GEVAAR VAN MARKTVER STORINGEN IS NIET DENKBEELDIG "IJ DE LEGITIMERING VAN OVERHEIDSINGRIJPEN SPEELT HET BESTAAN VAN MARKTFALEN EEN CENTRALE ROL )MMERS OVERHEIDSINGRIJPEN IS ALLEEN DAN GERECHTVAARDIGD ALS DE MARKT NIET ZELF IN HET BEOOGDE MAATSCHAPPELIJKE BELANG KAN VOORZIEN $E AANPAK IN DIT ONDERZOEK IS OM VANUIT DE VERSCHILLENDE SOORTEN SYSTEEMFALEN WAARVAN MARKTFALEN EEN ONDERDEEL IS TE KIJKEN NAAR DE ROL VAN DE OVERHEID EN DE INSTRUMENTEN OM OORZAKEN VAN SYSTEEMFALEN TE VERMINDEREN OF OP TE HEFFEN :OALS EERDER BETOOGD SPELEN KENMERKEN VAN INFORMATIE EEN BELANGRIJKE ROL BIJ HET WEL OF NIET OPTREDEN VAN TYPEN VAN SYSTEEMFALEN DIE VERVOLGENS KUNNEN WORDEN GEKOPPELD AAN MOGELIJKE ROLLEN VAN DE OVERHEID )N HET VERLENGDE DAARVAN KOMEN OOK DE INSTRUMENTEN IN BEELD DIE EEN SPECI½EKE ROL VAN DE OVERHEID KUNNEN FACILITEREN (ET INSTRUMENTARIUM BESPREKEN WIJ IN HOOFDSTUK )N 4ABEL VATTEN WIJ HET VERBAND SAMEN TUSSEN KENMERKEN VAN INFORMATIE DILEMMA´S BIJ KENNISUITWISSELING TYPEN VAN SYSTEEMFALEN EN DE ROL VAN DE OVERHEID $EZE TABEL IS TEVENS HET ANALYSEKADER WAARMEE DE CASE STUDIES SNIJBLOEMEN MODEDETAIL HANDEL VARKENS MAKELAARDIJ EN BOUWMATERIALEN ZULLEN WORDEN GEANALYSEERD


%EN KORTE TOELICHTING OP DE TABEL 7ANNEER SPRAKE IS VAN ONZEKERHEID MET BETREKKING TOT DE WAARDE VAN KENNIS INFORMATIE KAN DAT AANLEIDING GEVEN TOT SYSTEEMFALEN MET MOGELIJK MARKTFALEN TOT GEVOLG )N DE CASUSBESCHRIJVINGEN ZULLEN WIJ BIJVOORBEELD ZIEN DAT WANNEER ER WEINIG NOODZAAK BESTAAT TOT HET VOLGEN VAN PRODUCTEN IN DE KETEN BIJVOORBEELD OM LOGISTIEKE PROCESSEN TE OPTIMALISEREN DE PRIKKEL OM TE KOMEN TOT DIGITALE SAMENWERKING GERING IS $IT SYSTEEMFALEN KOMT VOORT UIT EEN ZEER BEPERKTE VISIE OP DE TOEPAS SING VAN INFORMATIE UITWISSELING VAN BETROKKEN PARTIJEN )NFORMATIE UITWISSELING KAN ECHTER OOK MOGELIJK HEDEN BIEDEN VOOR ³NEW BUSINESS´ BIJVOORBEELD OM BETER IN TE KUNNEN SPELEN OP VERANDERENDE WENSEN VAN KLANTEN ZOALS BLIJKT UIT DE CASE OVER DE MODEBRANCHE (ET ONTWIKKELEN VAN ³NEW BUSINESS´ IS IN DE EERSTE PLAATS EEN TYPISCHE TAAK VAN DE PRIVATE SECTOR (ET IS EVENWEL OOK DENKBAAR DAT MET VOORLICHTING EN TRAINING ONDERNEMERS BETER IN STAAT ZIJN DE COMMERCIpLE WAARDE VAN DIGITALE SAMENWERKING TE ONDERKENNEN $E ONTWIKKELING VAN ³NEW BUSINESS´ BLIJFT EEN ONDERNEMERSTAAK MAAR SEMI PUBLIEKE PARTIJEN KUNNEN WEL EEN FACILITERENDE ROL SPELEN 4EGENOVER ONZEKERHEID OVER DE WAARDE VAN INFORMATIE STAAT DE SITUATIE WAARIN BEPAALDE PARTIJEN INFORMATIE JUIST ZIEN ALS STRATEGISCH WAARDEVOL GOED WAARMEE ECONOMISCHE ACTIVITEITEN KUNNEN WORDEN ONTPLOOID (OEWEL SPRAKE KAN ZIJN VAN SYSTEEMFALEN BIJVOORBEELD OMDAT INFORMATIE UITWISSELING VOORBEHOUDEN IS AAN EEN EXCLUSIEF NETWERK EN NIET DEELNEMENDE PARTIJEN WORDEN BELEMMERD BIJ DIGITALE SAMENWERKING IS IN BEGINSEL GEEN SPRAKE VAN MARKTFALEN EN IN PRINCIPE OOK GEEN ROL VOOR DE OVERHEID WEGGELEGD 7EL ZOU HET KUNNEN ZIJN DAT ER SPRAKE IS VAN MISBRUIK VAN MARKTMACHT MAAR DAT VALT BUITEN HET KADER VAN DIT ONDER ZOEK 5ITWISSELING VAN INFORMATIE KAN ALLEEN ONDER BEPAALDE VOORWAARDEN PLAATSVINDEN (IERBIJ SPELEN MEER DERE DILEMMA´S DIE AANLEIDING KUNNEN GEVEN TOT VERSCHILLENDE VORMEN VAN SYSTEEMFALEN $IT GEEFT AAN DAT BIJ HET STIMULEREN VAN DIGITALE SAMENWERKING EN HET SCHEPPEN VAN VOORWAARDEN HIERVOOR REKENING MOEW WORDEN GEHOUDEN MET VERSCHILLENDE TYPEN SYSTEEMFALEN EN DAT DE OVERHEID HIERIN MEERDERE ROLLEN KAN OF MOET VERVULLEN $E ROLLEN VAN REGISSEUR FACILITATOR EN KENNISMAKELAAR LIGGEN HIER VOOR DE HAND MAAR OOK DE ROL VAN ½NANCIER SUBSIDIES IS VAN BELANG OM CAPABILITY FAALFACTOREN AAN TE PAKKEN /OK IN HET INSTRUMEN TARIUM ZAL DIFFERENTIATIE MOETEN BESTAAN OM DE VERSCHILLENDE DILEMMA´S ADEQUAAT TE KUNNEN AANPAKKEN 4EN SLOTTE TWEE DILEMMA´S DIE VOORAL TE MAKEN HEBBEN MET NETWERKEXTERNALTEITEN )NFORMATIE UITWISSELING IS AFHANKELIJK VAN EEN JUISTE TIMING MAAR OOK EEN KRITISCHE MASSA IS VAN BELANG %EN ROL VOOR DE OVERHEID IS HIER MINDER UITGESPROKEN "IJ TIMING ZOU DE OVERHEID DE ROL VAN REGISSEUR KUNNEN VERVULLEN BIJ HET BEREIKEN VAN EEN KRITISCHE MASSA DIE VAN ½NANCIER INCUBATOR TOTDAT HET OMSLAGPUNT IS BEREIKT EN HET NETWERK ZICH ZELFSTANDIG ONTWIKKELT :OWEL EEN STERKE FOCUS OP DE EIGEN ORGANISATIE OF ³CLUB VAN BEKENDEN´ ALS EEN GEBREK AAN REGIE KUN NEN LEIDEN TOT HARDE NETWERKFAALFACTOREN "IJ EEN STERKE FOCUS OP DE INTERNE ORGANISATIE OF OP EEN BEPERKT NETWERK KAN DE OVERHEID DE ROL VERVULLEN VAN FACILITATOR OF KENNISMAKELAAR OM DEZE BARRInRE TE DOORBREKEN "IJ EEN GEBREK AAN REGIE LIGT EEN BESTUURLIJKE ROL MEER VOOR DE HAND 5IT DE TABEL BLIJKT DAT NIET ALLE VORMEN VAN SYSTEEMFALEN VOORTKOMEN UIT DE KENMERKEN VAN KENNIS :ACHTE INSTITUTIONELE FAALFACTOREN DIE BETREKKING HEBBEN OP NORMEN EN WAARDEN VAN BEDRIJVEN EN ORGANISATIES HEB BEN BIJVOORBEELD WEINIG MET KENNISUITWISSELING ZELF TE MAKEN MAAR ZIJN STERK GEKOPPELD AAN ORGANISATIES

!NALYSEKADER /P BASIS VAN DE BOVENSTAANDE TABEL ZULLEN DE KNELPUNTEN IN DE BRANCHES WORDEN ONDERZOCHT EN WORDT GEANALYSEERD WELKE VORMEN VAN SYSTEEMFALEN OPTREDEN EN WELKE ROL VOOR DE OVERHEID IS WEGGELEGD !AN DE VERSCHILLENDE TYPEN VAN SYSTEEMFALEN ZAL IN HOOFDSTUK HET BESTAANDE INSTRUMENTARIUM WORDEN GEKOP PELD $IT RESULTEERT IN EEN MATRIX WAARBIJ DE GECONSTATEERDE KNELPUNTEN INGEDEELD NAAR TYPE SYSTEEMFALEN


4ABEL

$E RELATIE TUSSEN KENMERKEN VAN INFORMATIE DILEMMA´S BIJ KENNISNETWERKEN TYPEN VAN SYSTEEMFALEN EN DE ROL VAN DE OVERHEID

+ENMERKEN VAN INFORMATIE 7AARDE KENNISINFORMATIE MOEILIJK VAST TE STELLEN

3TRATEGISCHE WAARDE VAN INFORMATIE ROL VAN DOMINANTE PARTIJEN

$ILEMMA´S BIJ KENNISUITWISSELING

4YPE SYSTEEMFALEN

7ANNEER INFORMATIE TE WEINIG WAARDE WORDT TOEGEKEND WEINIG PRIKKELS TOT DIGITALE SAMENWERKING

(ARDE NETWERKFAAL 2EGISSEUR FACILITATOR FACTOREN -ARKTFALEN

)NFORMATIEASYMMETRIE EN MARKT BEtNVLOEDING 7IE IS EIGENAAR VAN INFORMATIE 7IE KRIJGT TOEGANG TOT INFORMATIE INFORMATIE EXCLUSIVITEIT

7ANNEER DE MIDDELEN EN KUNDE ONVOLDOENDE AANWEZIG ZIJN OM INFORMATIE UIT TE KUNNEN WISSELEN

2OL OVERHEID

'EEN MARKTFALEN MAAR WELLICHT WEL BUITEN SLUITEN VAN BEPAALDE PARTIJEN EXCLUSIEF 'EEN NETWERK .ETWERKEXTERNALITEIT

&ALEN DOOR GEBREK AAN KENNIS EN KUNDE

&ACILITATOR

(ARDE INSTITUTIONELE /M INFORMATIE TE KUNNEN UITWISSELEN FAALFACTOREN(ARDE MOETEN ACTOREN DEZELFDE ³TAAL´ SPREKEN NETWERKFAALFACTOREN

2EGISSEUR FACILITATOR BESTUURDER WETGEVER

/NTBREKEN VAN INTERACTIE TUSSEN COM :ACHTE NETWERKFAAL PLEMENTAIRE TECHNOLOGIEpN OF KENNIS FACTOREN

+ENNISMAKELAAR

4IMING VAN BESCHIKBAAR KOMEN VAN COMPLEMENTAIRE TECHNOLOGIEpN OF KENNIS

.ETWERKEXTERNALITEIT

2EGISSEUR

+RITISCHE MASSA

.ETWERKEXTERNALITEIT

'EEN ½NANCIER

4E STERKE FOCUS OP EIGEN OR "ELANG VAN INFORMATIEUITWISSELING GANISATIE OF BEPERKTE CLUB TUSSEN CLUSTERS WEAK TIES MAAR DOOR VAN BEKENDEN EILANDEN INTERNE ORIpNTATIE GEBEURT DAT NIET

(ARDE NETWERKFAALFAC TOREN

&ACILITATOR KENNIS MAKELAAR BESTUURDER

-OGELIJK GEBREK AAN REGIE IN NETWERKEN VAN DIGITALE SAMENWERKING

(ARDE NETWERKFAALFAC TOREN

"ESTUURDER

5ITWISSELING INFORMATIE ALLEEN ONDER BEPAALDE VOORWAARDEN

7IE WORDT EIGENAAR VAN HET PROBLEEM 7ELK PROBLEEM

DAT AAN DE KNELPUNTEN TEN GRONDSLAG LIGT OP DE RIJEN ZAL WORDEN WEERGEGEVEN EN IN DE KOLOMMEN DE RELE VANTE INSTRUMENTEN $AAR WAAR EEN DUIDELIJKE KOPPELING IS TUSSEN HET KNELPUNT EN DE DOELSTELLING VAN HET INSTRUMENT VERSCHIJNT EEN KRUISJE 5IT HET PATROON VAN KOPPELIGEN KUNNEN VERVOLGENS DE UITGANGSPUNTEN VOOR FOCUS IN HET .$I6 PROGRAMMA WORDEN GEFORMULEERD


$IGITALE SAMENWERKING IN DE PRAKTIJK

)NLEIDING

/M ENIG INZICHT TE KRIJGEN IN DE MATE WAARIN EN DE MANIER WAAROP DIGITALE SAMENWERKING ZICH ONTWIKKELT IN DE .EDERLANDSE ECONOMIE EN IN HET BIJZONDER IN HET -+" EVENTUELE KNELPUNTEN DIE DAARBIJ OPTREDEN EN DE ROL VAN DE OVERHEID IN HET BEVORDEREN VAN DIGITALE SAMENWERKING IS BESLOTEN EEN AANTAL SECTOREN EN KETENS BINNEN DEZE SECTOREN NADER TE ONDERZOEKEN -ET DIT ONDERZOEK WORDT NIET GEPOOGD EEN REPRE SENTATIEF BEELD TE SCHETSEN HET BEOOGT VOORNAMELIJK KLEUR AAN TE BRENGEN IN UITEENLOPENDE ASPECTEN VAN DIGITALE SAMENWERKING )N VERBAND HIERMEE IS VOORAL GESTREEFD NAAR SPREIDING VAN CASES EN SECTOREN OPDAT UITEENLOPENDE ZAKEN KUNNEN WORDEN GEtLLUSTREERD $E SELECTIEPROCEDURE TEN AANZIEN VAN DE SECTOREN WORDT IN DE VOLGENDE PARAGRAAF BESCHREVEN EN TOEGELICHT )N PARAGRAAF WORDEN PER KETEN SECTOR DE BELANGRIJK STE BEVINDINGEN MET BETREKKING TOT DIGITALE SAMENWERKING GEPRESENTEERD %R WORDT AANDACHT BESTEED AAN VISUALISATIE VAN DE KETEN KNELPUNTEN IN DE DIGITALE SAMENWERKING EN DE ROL VAN DE OVERHEID IN DE DIGITALE SAMENWERKING %EN UITGEBREIDE BESCHRIJVING VAN DE DIGITALE SAMENWERKING IN DE ONDERZOCHTE SECTOREN IS IN DE BIJLAGE OPGENOMEN $E LAATSTE PARAGRAAF BEVAT DE CONCLUSIE

3ELECTIE VAN SECTOREN

$IGITALE SAMENWERKING VERSCHILT PER SECTOR HORIZONTALE SAMENWERKING WAARBIJ SOORTGELIJKE ORGANISATIES COyPEREREN EN PER WAARDEKETEN VERTICALE SAMENWERKING 4AL VAN FACTOREN ZIJN VAN INVLOED OP HET ONT STAAN DE OMVANG EN DE VORMGEVING VAN DIGITALE SAMENWERKING 4E DENKEN VALT BIJVOORBEELD AAN SECTORGE BONDEN FACTOREN ALS DE KENNISINTENSITEIT DE VERHOUDING TUSSEN KLEINE EN GROTE BEDRIJVEN EN DE )#4 VOLWAS SENHEID /OK DE WET EN REGELGEVING SPELEN EEN BELANGRIJKE ROL $E LOGISTIEKE SECTOR KENT IMMERS ANDERE REGELS DAN DE KAPPERSBRANCHE WAT ANDERE KANSEN EN BELEMMERINGEN MET BETREKKING TOT DIGITALE SAMEN WERKING IMPLICEERT "OVENDIEN BEPERKT DE OVERHEID ZICH NIET ZOALS REEDS IN HOOFDSTUK EN IS GESCHETST TOT DE REGELGEVING EN DE ½NANCIERING AFHANKELIJK VAN DE SECTOR KAN ZIJ TEVENS IN DE HOEDANIGHEID VAN KENNIS MAKELAAR OF REGISSEUR OPTREDEN $E OVERHEID KAN TEVENS ZELF DEEL UITMAKEN VAN EEN KETEN 4ENEINDE DE DIVERSITEIT VAN DIGITALE SAMENWERKING PER SECTOR INCLUSIEF PRIKKELS EN KNELPUNTEN TE KUNNEN IL LUSTREREN ZIJN VIJF VERSCHILLENDE SECTOREN AAN EEN NADER ONDERZOEK ONDERWORPEN $E SELECTIE VAN DEZE SECTO REN WORDT IN EERSTE INSTANTIE BEPAALD DOOR HET NIVEAU WAAROP BEDRIJVEN EN INSTELLINGEN IN .EDERLAND ZIJN IN GEDEELD $E GANGBARE INDELING VAN SECTOREN EN BRANCHES DE 3TANDAARD "EDRIJFSINDELING 3")´ EN 3")´

$EN (ERTOG (OLLAND -ALTHA .AAR EEN VERNIEUWDE PROBLEEMGERICHTE EN VRAAGGESTUURDE )#4 AGENDA 5TRECHT $IALOGIC P 3INDS JANUARI WORDT GEBRUIK GEMAAKT VAN DE NIEUWE 3") INDELING 3")´ 4EN OPZICHTE VAN 3")´ IS EEN AANTAL WIJZINGEN DOORGEVOERD ZOALS EEN NIEUWE CATEGORIE VOOR DE )#4 SECTOR $AARNAAST IS EEN AANTAL KLEINERE AANPASSINGEN DOORGEVOERD $E SECTORGEGEVENS DIE ZIJN GEBRUIKT OM DE TWEE ½GUREN IN DIT HOOFDSTUK TE GENEREREN ZIJN GEBASEERD OP DE 3")´ INDELING


IS DAARBIJ HET UITGANGSPUNT /M ERVOOR TE ZORGEN DAT HET NIVEAU NIET TE SPECI½EK IS MAAR OOK NIET DERMATE GENERIEK DAT AFBAKENINGSPROBLEMEN KUNNEN ONTSTAAN IS GEKOZEN VOOR HET DERDE DIGITNIVEAU 6ERVOLGENS IS BIJ DE SELECTIE VAN SECTOREN REKENING GEHOUDEN MET VOLDOENDE SPREIDING OP DE VOLGENDE KENMERKEN 0RIMAIRE LANDBOUW SECUNDAIRE INDUSTRIE EN TERTIAIRE DIENSTEN SECTOR 'ROOTTE VAN DE SECTOR OP BASIS VAN HET AANTAL BEDRIJVEN TOTALE NETTO OMZET EN TOTAAL AANTAL WERKNEMERS IN DE SECTOR $OMINANTIE VAN ORDER VERSUS VOORRAADGESTUURDE LOGISTIEKE INKOOPSYSTEMEN IN DE SECTOR )#4 ADOPTIE WAARBIJ REKENING IS GEHOUDEN MET DE ROL VAN )#4 BINNEN VOORRAADBEHEER PRODUCTIE EN LO GISTIEKE PLANNINGSSYSTEMEN KOPPELING VAN IN EN VERKOOPSYSTEMEN BINNEN DE SUPPLY CHAIN LEVERANCIERS AFNEMERS EN HET GEBRUIK VAN EXTERNE NETWERKEN -ATE VAN INNOVATIVITEIT WAARBIJ HOOFDZAKELIJK IS GEKEKEN NAAR KETENGERICHTE INNOVATIEOUTPUT NIEUWE MANIEREN VAN DISTRIBUTIE EN LEVERING AAN KLANTEN LEVERANCIERSGEDREVEN INNOVATIE .AAST DE SPREIDING OP BOVENSTAANDE ±HARDE² VARIABELEN IS GELET OP INTERESSANTE DYNAMIEKEN IN DE SECTOR TEN AANZIEN VAN DIGITALE SAMENWERKING VERANDERENDE ROLLEN VAN )#4 IN DE INTERNE HORIZONTALE EN VERTICALE BEDRIJFSPROCESSEN EN TOEGANKELIJKHEID VAN DE SECTOR 5ITEINDELIJK ZIJN DE VOLGENDE VIJF SECTOREN GEKOZEN

3NIJBLOEMEN -ODEDETAILHANDEL "OUWMATERIALEN -AKELAARDIJ 6ARKENSFOKKERIJ

(ET IS BELANGRIJK TE VERMELDEN DAT IN DE AFZONDERLIJKE CASE STUDIES WORDT GEKEKEN NAAR DIGITALE SAMENWER KING LANGS DE VOLLE BREEDTE VAN DE WAARDEKETEN $E WAARDEKETENS RONDOM DE GESELECTEERDE SECTOREN WOR DEN DUS ONDER DE LOEP GENOMEN WAARDOOR HET BREDERE PERSPECTIEF ZICHTBAAR WORDT GEMAAKT $E SECTOREN ZELF FUNGEREN HIERBIJ ALS FOCAL ACTORS )N DE ONDERSTAANDE TWEE ½GUREN IS DE SPREIDING VAN DE GEKOZEN SECTOREN GEVISUALISEERD )N DE EERSTE ½GUUR HEBBEN WE HET TOTALE AANTAL BEDRIJVEN PER SECTOR AFGEZET TEGEN DE NETTO OMZET $E GROOTTE VAN DE BOL IS GEBASEERD OP EEN CLASSI½CATIE VAN HET AANTAL WERKZAME PERSONEN $E CIJFERS ZIJN ONTLEEND AAN 3TATLINE #"3

)N EEN ENKEL GEVAL IS OP HET E DIGITNIVEAU GESELECTEERD IN VERBAND MET DE TE GENERIEKE INVULLING VAN HET E DIGITNIVEAU 6OOR CASE STUDIES IS TOEGANKELIJKHEID VAN ELEMENTAIR BELANG OM TE KOMEN TOT DE RIJKHEID AAN INFORMATIE BESCHIKBAARHEID EN GEBRUIK VAN SECUNDAIRE BRON

NEN EN HET SPREKEN VAN KEY RESPONDENTEN


&IGUUR 3PREIDING VAN SECTOREN OVER OMZET AANTAL BEDRIJVEN EN KLASSE WERKZAME PERSONEN #"3 3TATLINE BEWERKING DOOR $IALOGIC

.ETTO OMZET -%URO

!ANTAL BEDRIJVEN

O -ODE DETAILHANDEL O +WEKEN VAN SNIJBLOEMEN O &OKKEN VAN VARKENS O "OUWMATERIALEN

)N DE BOVENSTAANDE ½GUUR IS MAKELAARDIJ NIET OPGENOMEN WEGENS HET ONTBREKEN VAN GEGEVENS VAN DEZE SECTOR IN 3TATLINE "OVENDIEN ZIJN DE DATA VAN DE SNIJBLOEMENSECTOR ALS OOK DE VARKENSFOKKERIJSECTOR DE FACTO GELDT DAT VOOR DE GEHELE PRIMAIRE SECTOR ONVOLLEDIG HET AANTAL BEDRIJVEN IS WEL BEKEND DE OMZET EN DE TOTALE OMVANG IN TERMEN VAN AANTAL WERKNEMERS HELAAS NIET &IGUUR GEEFT DE SPREIDING WEER VAN DE MATE VAN INNOVATIVITEIT EN )#4 ADOPTIE VAN DE CASES /OK HIER DIENT EEN NUANCERING TE WORDEN AANGEBRACHT VOOR DE AGRARISCHE SECTOREN EN DE MAKELAARDIJ ZIJN GEEN )#4 ADOP TIECIJFERS BEKEND $AARNAAST ZIJN DE MODEDETAILHANDEL DE VARKENSFOKKERIJ EN DE SNIJBLOEMENSECTOR OP EEN HOGER AGGREGATIENIVEAU GEPRESENTEERD -ODEDETAILHANDEL IS EEN ONDERDEEL VAN ³DETAILHANDEL MARKT EN STRAATHANDEL´ DE VARKENSFOKKERIJ WORDT VERTEGENWOORDIGD DOOR ³VEETEELT´ EN DE SNIJBLOEMENSECTOR IS EEN ONDERDEEL VAN ³TUINBOUW´ )N ALLE DRIE DE CASES IS IN LIJN MET DE WAARDEKETENGEDACHTE UITGEGAAN VAN DE VERONDERSTELLING DAT HET DETAILNIVEAU SNIJBLOEMEN VARKENSFOKKERIJ MODEDETAILHANDEL DE MATE VAN INNOVA TIVITEIT EN )#4 ADOPTIE VAN HET AGGREGATIENIVEAU WEERSPIEGELT /P BASIS VAN BOVENGENOEMDE VARIABELEN IS HET MOGELIJK OM AANVULLENDE UITSPRAKEN TE DOEN OVER HIGH POTENTIALS IN WELKE SECTOREN EN WAARDEKETENS VAN SECTOREN IS VERMOEDELIJK VEEL WINST TE HALEN TEN AANZIEN VAN DIGITALE SAMENWERKING 6OOR ONDERHAVIGE SELECTIE IS SPREIDING WEDEROM BELANGRIJK )MMERS VAN DE VOOROPLOPENDE EN KANSRIJKE CASES VALT VEEL TE LEREN MAAR ZICHT OP SYSTEEMFALEN EN ELEMENTAIRE KNELPUNTEN ZAL NADRUKKELIJKER NAAR VOREN KOMEN BIJ CASE STUDIES DIE ZIJN GERICHT OP SECTOREN MET MINDER GOEDE VORDERINGEN EN VOORUITZICHTEN !LS GEKEKEN WORDT NAAR DE GEtSOLEERDE SECTOREN DUS NIET NAAR COMBINATIES

(ANDEL IN ONROEREND GOED 3") CODE


KETENS OF SCHAKELS VAN SECTOREN DAN BLIJKT DE MAKELAARDIJ KANSRIJK TE ZIJN $E MODEDETAILHANDEL TOELEVERING VAN BOUWMATERIALEN EN VARKENSFOKKERIJ ZIJN DOOR ONDERZOEKSINTITUUT %)- INGEDEELD IN HET RIJTJE VAN DE SUBTOPPERS DE TUINBOUW INCLUSIEF SNIJBLOEMEN WORDT AANGEMERKT ALS VOLGEND 5ITGAANDE VAN DE %)- RANGSCHIKKING KAN GECONCLUDEERD WORDEN DAT ER SPRAKE IS VAN SPREIDING /VERIGENS MOET DE KANTTEKENING WORDEN GEPLAATST DAT DEZE CIJFERS NIET DE GEHELE SLUIER KUNNEN OPLICHTEN ER SPELEN NOG ANDERE FACTOREN DIE DIGITALE SAMENWERKING KUNNEN PRIKKELEN OF JUIST FRUSTREREN 7ELKE CONCRETE STAPPEN RICHTING DIGITALE SAMENWERKING ZIJN BIJVOORBEELD AL GEZET %N ZIJN ER DOMINANTE ACTOREN BRANCHEORGANISATIES MARKTLEIDERS LEVERANCIERS OF AFNEMERS IN HET SPEL $ERGELIJKE FACTOREN KOMEN AAN DE ORDE IN DE BESPREKING VAN DE CASE STUDIES &IGUUR 3PREIDING VAN SECTOREN MBT INNOVATIVITEIT EN )#4 ADOPTIE %)- BEWERKING DOOR $IALOGIC

)#4 ADOPTIE

)NNOVATIE

O $ETAILHANDEL MARKT EN STRAATHANDEL O 4UINBOUW O 6EETEELT O "OUWMATERIALEN O -AKELAARDIJ

%)- HEEFT DAARNAAST VOOR KOPPELS VAN SECTOREN DIE LOGISCHERWIJS SAMENHANGEN BIJVOORBEELD DE VEETEELT EN SLACHTERIJEN VLEESVERWERKENDE INDUSTRIE EEN INSCHATTING GEMAAKT VAN DE POTENTIE OM SUCCESVOLLE ONDERLINGE DIGITALE SAMENWERKING TE REALISEREN )N DE TOP STAAN DRIE SECTOREN UIT ONZE SELECTIE TE WETEN VEETEELT IN COMBINATIE MET SLACHTERIJEN EN DE VLEESVERWERKINGSINDUSTRIE DE BOUWMATERIALENINDUSTRIE IN COMBINATIE MET BURGERLIJKE EN UTILITEITSBOUW EN MAKELAARDIJ IN COMBINATIE MET DETAILHANDEL 3NIJ BLOEMEN EN MODEDETAILHANDEL STAAN NIET IN DE TOP WEL IS EEN KANS WEGGELEGD VOOR DE SAMENWERKING VAN DE SNIJBLOEMENSECTOR MET ENERGIEBEDRIJVEN 5IT EEN RECENTE STUDIE VAN $IALOGIC NAAR KETENDIGITALISERING BLIJKT TEN SLOTTE DAT ZOWEL VOORRAAD ALS ORDER GESTUURDE SECTOREN KANSRIJK ZIJN ALS HET GAAT OM DIGITALE SAMENWERKING %CHTER DE MATE WAARIN LOGISTIEKE INKOOPPROCESSEN VOORRAAD DAN WEL ORDERGESTUURD ZIJN HEEFT INVLOED OP DE AFHANKELIJKHEID VAN TOE LEVERANCIERS EN KLANTEN EN BEPAALT BOVENDIEN DE MATE VAN ONZEKERHEID VAN DE INKOOP $EZE FACTOREN SPELEN

"ATENBURG 23 3EGERS * 0LOMP -'! )NNOVATIEPOSITIE +ETENDIGITALISERING .EDERLANDSE $ETAILHANDEL $IALOGIC 5TRECHT


EEN ROL BIJ DIGITALE SAMENWERKING IN DE WAARDEKETEN /M DIE REDEN IS ERVOOR GEKOZEN OM CASE STUDIES TE SELECTEREN DIE NIET ALLEMAAL VOORRAAD OF ORDERGESTUURD ZIJN )N VOORRAADGESTUURDE SECTOREN KOMEN HOOFD ZAKELIJK BEDRIJVEN VOOR DIE UITGAAN VAN EEN STANDAARDPRODUCTIE OF PRODUCTEN INKOPEN EN DOORVERKOPEN 6OORRAADGESTUURDE SECTOREN DIE WIJ HEBBEN GESELECTEERD ZIJN DE AGRARISCHE SECTOREN EN MODEDETAILHANDEL /RDERGESTUURDE SECTOREN GAAN DAARENTEGEN UIT VAN DE VRAGENDE KLANT INDIEN EEN OPDRACHT IS VERLEEND EEN BESTELLING IS GEDAAN OF EEN VRAAG IS NEERGELEGD WORDT GESTART MET DE PRODUCTIE OF DE DIENSTVERLENING 6EEL DIENSTVERLENENDE SECTOREN ZIJN DAN OOK ORDERGESTUURD INGERICHT )N HET GEVAL VAN ORDERGESTUURDE PRODUCTIE SECTOREN ZIT ER DOORGAANS TIJD TUSSEN DE OPDRACHTVERLENING EN DE LEVERING VAN HET PRODUCT ER WORDT DAN GESPROKEN OVER EEN LEVERINGSTERMIJN -AKELAARDIJ IS EEN VOORBEELD VAN EEN ORDERGESTUURDE SECTOR MAAR OOK DE BOUWMATERIALENSECTOR IS ¯ WAAR HET GAAT OM DE LEVERING VAN PREFAB ONDERDELEN ¯ ORDERGESTUURD

#ASES EEN OVERZICHT

)N DEZE PARAGRAAF GEVEN WE EEN OVERZICHT VAN DE STAND VAN DIGITALE SAMENWERKING PER CASE 6OOR EEN UITGE BREIDE BESCHRIJVING VERWIJZEN WE NAAR DE BIJLAGE VAN DIT RAPPORT $E BESCHRIJVINGEN ZIJN ALS CONCLUSIE OPGE NOMEN BIJ DE UITGEBREIDE BESCHRIJVINGEN IN DE BIJLAGE %EN EN ANDER IS GEBASEERD OP INTERVIEWS MET UITEEN LOPENDE SCHAKELS PER KETEN EN VOOR TWEE SECTOREN EEN WORKSHOP VARKENS HANDEL IN BOUWMATERIALEN $E MEESTE SUBPARAGRAFEN BEGINNEN MET EEN OVERZICHT VAN DE KETEN DIE IS ONDERZOCHT MET DAARIN DE BELANGRIJKSTE KNELPUNTEN DIE SPELEN BIJ HET TOT STAND BRENGEN VAN DIGITALE SAMENWERKING

3NIJBLOEMEN

(ET BEELD BESTAAT DAT DIGITALE SAMENWERKING IN DE SNIJBLOEMENKETEN NIET BIJZONDER HOOG OP DE AGENDA STAAT EN VOOR ZOVER DEZE AANWEZIG IS ZIJ ZICH HOOFDZAKELIJK CONCENTREERT IN DE DRIEHOEK TELER ¯ VEILING ¯ HANDEL IN DE VORM VAN ELEKTRONISCHE AANLEVERBRIEVEN EN KLOKTRANSACTIES $IGITALE SAMENWERKING WORDT VOORAL GESTIMULEERD DOOR MOGELIJKHEDEN OM KOSTEN TE BESPAREN EN KETENOMKERING 4ELERS HEBBEN ECHTER ONVOLDOENDE SCHAAL MIDDELEN VAARDIGHEDEN OM UITGEBREID TE INVESTEREN IN DIGITALE SAMENWERKING $E NADRUK LIGT OP INVESTERINGEN IN DE EIGEN BEDRIJFSVOERING PRODUCTIE WAARBIJ )#4 EERDER EEN SLUITPOST IS $AARNAAST IS VOLDOENDE VERTROUWEN NODIG OM TOT DIGITALE SAMENWERKING TE KOMEN 6OORAL TELERS ERVAREN DAT DIGITALISERING OPGELEGD WORDT /NDANKS DAT DE VEILING EEN DOMINANTE PARTIJ IS IN DE KETEN VOERT ZIJ NAUWELIJKS REGIE OOK NIET TEN AANZIEN VAN DIGITALE SAMENWERKING 5ITZONDERING IS HET INITIATIEF &LORECOM $IT MOET STANDAARDISATIE EN INTEROPERABILITEIT IN DE KETEN BEVORDEREN MAAR NAAST DIT INITIATIEF WORDEN VEEL ANDERE VERSCHILLENDE )#4 TOEPASSINGEN ONTWIKKELD DIE NIET NOODZAKELIJK OP ELKAAR AANSLUITEN $E SECTOR ZIT WAT BETREFT )#4 INITIATIEVEN DUS NIET STIL (ET LIJKT EROP DAT DE UITEINDEN VAN DE KETEN VEREDELAARS EN SUPER MARKTEN DIGITALE SAMENWERKING STIMULEREN 6OORAL SUPERMARKTEN EN BLOEMENDETAILHANDEL WILLEN MEER INFORMATIE OVER DE HERKOMST VAN PRODUCTEN EN SNELLER KUNNEN INSPELEN OP VERANDERENDE CONSUMENTEN VOORKEUREN $IT VERGT SNELLE EN ACCURATE GEGEVENSUITWISSELING EN COMMUNICATIE MET PARTIJEN DIEPER IN DE KETEN BIJVOORBEELD TELERS


&IGUUR /VERZICHT VAN WAARGENOMEN KNELPUNTEN BIJ DIGITALE SAMENWERKING IN DE SNIJBLOEMENKETEN

&INANCIEEL 7AT BETREFT TELERS EN TEELT BESTAAT EEN GROTE MATE VAN DIVERSITEIT

ER BESTAAN GROTE VERSCHILLEN IN DE )#4 ONTVANKELIJKHEID VAN TELERS DAT BEMOEILIJKT DE ONTWIKKELING VAN EENDUIDIGE OPLOSSINGEN

HET PRODUCTAANBOD IS ENORM WAT CLASSIFICERING TOT EEN LASTIG PROCES MAAKT $AARBIJ ZIJN VEEL TELERS KLEINSCHALIG DAT VERMINDERT DE MOGELIJKHEDEN TE INVESTEREN IN )#4 )#4 IS VAAK DE SLUITPOST

(ET AANTAL )#4 AANBIEDERS IS GEZIEN DE GROOTTE VAN DE SECTOR ENORM $IT LEIDT TOT MEERDERE KLEINE INITIATIEVEN VOOR DIGITALE SAMENWERKING 3TANDAARDISER ING MAAR OOK DE ONTWIKKELING VAN TOPTOEPASSINGEN LIJDEN HIERONDER $IENSTEN 'ENERIEK FINANCIEEL )#4 RECLAME ETC

3PECIFIEK GESPECIALISEERDE UITZENDBUREAU´S MILIEUDIENST ETC

)NTERNET

"EMIDDELING CONTRACTHANDEL

4ELERS

'ROOTHANDEL

/NDERSTEUNING FINANCIEEL INFORMATIEF

3UPERMARKT

"LOEMIST

#ONSUMENT

6ERMEERDERING

6EILINGEN +LOK DAGHANDEL

-ARKT .IET ALLE PARTIJEN ERKENNEN DE MEERWAARDE VAN DIGITALE SAMENWERKING

+EURINGSDIENST

$OUANE

)MPORTEXPORT

/PKWEEK

(OEWEL DE VEILING EEN CENTRALE EN DOMINANTE PARTIJ IS SPEELT ZIJ WAT BETREFT DIGITALE SAMEN WERKING NIET DE ROL VAN KETENREGISSEUR

4RANSPORT

)MPORTEXPORT

6EREDELING

0RODUCT EN BESTELINFORMATIE

4OELEVERING 3PECIFIEK MEST BESTRIJDING FOLIES TEELTMATTEN

'ENERIEK ENERGIE

"UITENLAND

6OORBEELD SNIJBLOEMEN $E SIERTEELTBRANCHE IS STERK GEFRAGMENTEERD %EN UITZONDERING VORMT DE VEILING RUIM PROCENT VAN DE MARKT IS IN HANDEN VAN mmN PARTIJ ER WORDT NIET VOOR NIETS GESPROKEN OVER DE VEILING ALS ³¾ESSENHALS´ "IJ DE TOTSTANDKOMING VAN DIGITALE SAMENWERKING KAN DE VEILING DAAROM EEN STIMULERENDE ROL SPELEN :IJ HEEFT TELERS EN GROOTHANDELS IN FEITE GEDWONGEN DIGITAAL SAMEN TE WERKEN DOOR DE INVOERING VAN HET %LEKTRONISCH !ANLEVER "EWIJS %!" EN DE %LEKTRONISCHE +LOK 4RANSACTIE %+4 4EGELIJK KAN HAAR DOMINANTIE KETENDIGITALISERING AFREMMEN MEN KAN NIET OM DE VEILING HEEN 6ERSCHILLENDE INTERESSANTE INITIATIEVEN ZIJN GESNEUVELD OMDAT DE VEILING ER GEEN MEDEWERKING AAN WILDE VERLENEN

$E SECTOR SNIJBLOEMEN MAAKT RELATIEF WEINIG GEBRUIK VAN OVERHEIDSREGELINGEN DIE DIGITALE SAMENWERKING STIMULEREN $AT HEEFT TE MAKEN MET DE RELATIEVE ONBEKENDHEID VAN REGELINGEN MAAR OOK MET DE ZELFSTAN DIGHEID VAN DE SECTOR EN HET BEELD ¯ TERECHT OF ONTERECHT ¯ DAT PROCEDURES OM DEEL TE NEMEN AAN OVER HEIDSREGELINGEN TIJDROVEND EN INGEWIKKELD ZIJN 3UCCES BIJVOORBEELD BIJ SUBSIDIEAANVRAGEN IS NIET GEGARAN DEERD "OVENDIEN WORDEN VEEL )#4 EN INNOVATIEPROJECTEN GE½NANCIERD DOOR HET 0RODUCTSCHAP 4UINBOUW /M HET GEBRUIK VAN REGELINGEN TE STIMULEREN ZOU ER MEER BEKENDHEID AAN GEGEVEN MOETEN WORDEN $AARNAAST ZOUDEN DE REGELINGEN LAAGDREMPELIG MOETEN ZIJN 6ERDER KAN DE OVERHEID DIGITALE SAMENWERKING STIMULEREN DOOR BETROUWBARE ADVISERING EN PILOT PROJECTEN


-ODEDETAILHANDEL

$E KNELPUNTEN RONDOM DE DIGITALE SAMENWERKING BINNEN DE MODEDETAILHANDEL OOK WEL BRANCHE VOOR MODE SCHOENEN EN SPORT WORDEN BESCHREVEN IN &IGUUR &IGUUR /VERZICHT VAN WAARGENOMEN KNELPUNTEN BINNEN DE KETEN MODEDETAILHANDEL

$E HANDELSPARTNERS ERVAREN NOG TEVEEL JURIDISCHE DREMPELS VOOR HET VERZENDEN EN VERWERKEN VAN ELEKTRONISCHE FACTUREN

"ETALING e

4RANSPORT GOEDEREN )NFORMATIESYSTEMEN ZIJN ONDERLING NOG ONVOLDOENDE GEKOPPELD %R IS ALGEHELE SPRAAKVERWARRING OMTRENT DE OMSCHRIJVING VAN ARTIKELEN EENHEDEN TYPE BERICHTEN EN LOCATIE AANDUIDING

4RENDWATCHER BEURZEN

3TOFFEN FABRIKANT

+LEDING ONTWERP

#ONFECTIEFABRIEK -ODE 3CHOENEN 3PORTARTIKELEN

-ERK LEVERANCIER 'ROOTHANDEL )MPORTEUR 0RODUCENT

'ROOTWINKELBEDRIJVEN

2ETAIL$ETAILHANDEL

%R IS EEN VERSCHEIDENHEID AAN 0/3 SYSTEMEN EN ER ZIJN GEEN UNIFORME AFSPRAKEN OVER DE WIJZE WAAROP %$) 8-, (440 DE BERICHTEN DIGITAAL WORDEN UITGEWISSELD

$OOR EEN GEBREK AAN VERTROUWEN KENNIS EN VAARDIGHEDEN TIJD EN GELD ONDUIDELIJKE 2/) STELT DE DETAILHANDEL HAAR OVERSTAP UIT %VENEENS IS ZIJ NIET ENTHOUSIAST OM HAAR DOORVERKOOPCIJFERS PRIJS TE GEVEN

#ONSUMENT

0OSTORDER )NTERNETWINKEL

/NDERSTEUNENDE ACTIVITEITEN 6ERPAKKINGSINDUSTRIE !GENTINKOOPCENTRUM ,OGISTIEKE DIENSTVERLENERS 3OFTWAREDIENSTVERLENERS 7INKELINRICHTING -ODEACCESOIRES

"INNEN DE MODE SCHOENEN EN SPORTBRANCHE LIGT EEN DUIDELIJKE AANLEIDING OM DIGITAAL TE GAAN SAMEN WERKEN !LS GEVOLG VAN TOENEMENDE CONCURRENTIE EN EEN STEEDS KORTER WORDEN VAN DE VERKOOPHORIZON HET ASSORTIMENT MOET STEEDS SNELLER WORDEN VERNIEUWD WORDEN DE VERKOOPMARGES KLEINER EN VERSCHUIFT DE ½XATIE VAN PRIJSCONCURRENTIE NAAR PRODUCTDIFFERENTIATIE $AARBIJ IS HET VOOR ALLE PARTNERS VAN BELANG DAT DE KETEN SLAGVAARDIG WORDT INGERICHT ZODAT ER SNEL GEREAGEERD KAN WORDEN OP DE VERANDERENDE WENSEN VAN DE CONSUMENT $E EXTERNE DRUK ½LIALISERING EN OPKOMST VAN INTERNETWINKELS DWINGT DE DETAILHANDEL OM OOK EEN PROFESSIONALISERINGSSLAG TE MAKEN %CHTER DE ADOPTIE VAN DIGITALE SAMENWERKING ONTBRAK VOORAL AAN DE ZIJDE VAN DE KLEINERE DETAILHANDEL .A DE GROTE MODECONCERNS GAAN NU OOK DE KLEINERE ONDERNEMERS LANGZAAM OVERSTAG $AARBIJ IS ER NOG ZEKER EEN AANTAL TECHNISCHE KOPPELING VAN SYSTEMEN JURIDISCHE E FACTUREREN EN BOVENAL ORGANISATORISCHE UNIFORME BERICHTENUITWISSELING DREMPELS TE OVERWINNEN $E HUIDIGE OVERHEIDSREGELINGEN WORDEN NIET GEVONDEN OF SLUITEN ONVOLDOENDE AAN OP DEZE UITDAGINGEN /M DE INVOERING VAN DIGITALE SAMENWERKING TE VERSNELLEN IS ER VOLGENS DE GESPREKSPARTNERS MEER BEHOEFTE AAN ½NANCIpLE ONDERSTEUNING IN DE VORM VAN VERGOEDING VAN INSCHAKELING EXTERNE EXPERTISE OF EEN BORG STELLINGSKREDIET $AARNAAST IS KENNIS VIA EEN STARTERSPAKKET WORKSHOPS EN HULP OP DE WERKVLOER NOODZAKE LIJK OM DE )#4 VAARDIGHEDEN TE VERBETEREN $E INGESLAGEN ROUTE VAN '3 MET HAAR REFERENTIEMODEL ZAL VERDER UITGEDRAGEN MOETEN WORDEN EN DE OVERHEID MOET DUIDELIJKER COMMUNICEREN WAT WEL EN NIET MAG OP HET GEBIED VAN E FACTUREREN $OOR SUCCESVOLLE VOORBEELDEN OP TE SCHALEN KAN EEN OLIEVLEKWERKING IN GANG WORDEN GEZET


6OORBEELD MODEDETAILHANDEL SPRAAKVERWARRING BIJ UITWISSELING ELEKTRONISCHE BERICHTEN )N IS HET PLATFORM +ETENDIGITALISERING -ODE 3CHOENEN EN 3PORT GESTART MET DIVERSE %$) PILOTS PER MODESEGMENT ZOALS KINDERMODE SCHOENEN ETC $E DEELNEMENDE BEDRIJVEN MERKEN DAT ZE HUN DIGITALE BERICHTEN OP ANDERE WIJZE DE½NIpREN $OOR AFSPRAKEN TE MAKEN OVER DE STRUCTUUR VAN DE DIVERSE BERICHTEN BESTELLING BEVESTIGING BETALING ZAL DE INTERPRETATIE UNIFORM KUNNEN PLAATS VINDEN (ET REFERENTIEMODEL VAN '3 .EDERLAND IS DAARTOE EEN BELANG RIJKE STAP IN DE RICHTING VAN HET OPLOSSEN VAN DEZE RUIS

6OORBEELD MODEDETAILHANDEL KORTE HORIZON "INNEN DE MODE SCHOENEN EN SPORTBRANCHE IS SPRAKE VAN LAGE VERKOOPMARGES EN EEN KRITI SCHE CONSUMENT )N LAG HET GEMIDDELDE BEDRIJFSRESULTAAT OP VAN DE OMZET (OEWEL DIT EEN VERBETERING TEN OPZICHTE VAN IS BEGINNEN DE KOSTEN VOOR PERSONEEL EN HUUR TOE TE NEMEN 7INKELS OP ! LOCATIES STREVEN INMIDDELS NAAR EEN AFZET VAN TOT MAAL DE VOORRAAD OP JAARBASIS !NDERZIJDS WORDEN DE WENSEN VAN DE CONSUMENT STEEDS GRILLIGER #OLLECTIES VOLGEN ELKAAR SNELLER OP EN DEZE BEPERKEN ZICH NIET LANGER TOT DE TWEE TRADITIONELE SEIZOENEN /M MEE TE KUNNEN DOEN IN DIT SPEL MOET DE KETEN EF½CIpNT WORDEN INGERICHT $IGITALE AFSTEMMING IS HIERBIJ NOODZAKELIJK

6ARKENS

$E STERKE SCHOMMELINGEN IN DE WINSTMARGE VARKENSCYCLUS ZIJN EEN NEGATIEVE PRIKKEL VOOR INNOVATIE IN DE SECTOR (ET IS NOG MAAR ZEER DE VRAAG OF DE PIJN DIE OP DIT MOMENT MET NAME AAN ³DE ONDERKANT´ VAN DE VARKENSSECTOR WORDT GEVOELD VANWEGE DE ZEER LAGE OF ZELFS NEGATIEVE WINSTMARGES VOLDOENDE ERG IS OM TOT INNOVATIES TE KOMEN 6ARKENSHOUDERS HEBBEN EEN LASTIGE PERIODE GEKEND DENK AAN DE VARKENSPEST IN EN DAAROPVOLGEND HET DIEPTEPUNT VAN DE MAATSCHAPPELIJKE ACCEPTATIE EN VERTROUWEN /OK DE REGELGEVING IS HIERDOOR VERSCHERPT (ET IS DAN OOK NIET VERWONDERLIJK DAT JUIST PRIMAIRE BEDRIJVEN HUIVERIG ZIJN OM BEDRIJFSINFORMATIE DIRECT OPENBAAR TE MAKEN !NDERZIJDS LEIDT DE NADRUK OP EF½CIpNTIE EN HET VERHOGEN VAN DE ARBEIDSPRODUCTIVITEIT TOT EEN GESTAAG VOORTSCHRIJDENDE SCHAALVERGROTING EN PROFESSIONALISERING BINNEN DE VARKENSHOUDERIJ %EN GEVOLG DAARVAN IS DAT HET AANTAL VEELAL KLEINE BEDRIJVEN DAT EEN RELATIEF LAAG INNOVATIEPOTENTIEEL HEEFT SNEL AAN HET DALEN IS -ET DE VOORTSCHRIJDENDE PROFESSIONALISERING VAN DE BEDRIJFSVOERING LIJKT HET BESEF TE KOMEN DAT UITWISSELING VAN INFORMATIE BEDRIJFSECONOMISCHE VOORDELEN KAN OPLEVEREN $E VARKENSSECTOR IS ZEER ONDERNEMEND ¯ ER IS BEPAALD GEEN GEBREK AAN )#4 INITIATIEVEN $E BELANGRIJKSTE BELEMMERING VOOR DIGITALE SAMENWERKING IS HET GEBREK AAN BEREIDHEID TOT SAMENWERKING EN HET GEBREK AAN VERTROUWEN TUSSEN EN BINNEN SCHAKELS IN DE KETEN $E DRIE BELANGRIJKSTE PRIKKELS OM TE KOMEN TOT DIGITALE SAMENWERKING ZIJN HET VERHOGEN VAN DE EF½CIpNTIE VAN BEDRIJFSPROCESSEN HET BEWAKEN VAN DE VOEDSELVEILIGHEID EN HET OPTIMALISEREN VAN DE INFORMATIE UITWISSELING TUSSEN OVERHEID EN BEDRIJFSLEVEN )N HET EERSTE GEVAL KOMT DIGITALE SAMENWERKING ALLEEN VAN DE GROND WANNEER ZE VOOR ALLE BETROKKEN PARTIJEN DIRECT ECONOMISCH VOORDEEL OPLEVERT EN DIE VOORDELEN ZICHTBAAR ZIJN VOOR ALLE PARTIJEN %EN BELANG RIJK PROBLEEM IS EVENWEL DAT DE WINST VAAK TERECHTKOMT BIJ EEN ANDERE PARTIJ DAN DEGENE DIE DE KOSTEN MAAKT


)N HET TWEEDE GEVAL IS ER SPRAKE VAN EEN NEGATIEVE PRIKKEL OM DE SCHADELIJKE GEVOLGEN VAN CALAMITEITEN TE BEPERKEN IS ER BEHOEFTE AAN INTEGRALE KWALITEITSSYSTEMEN /P MICRONIVEAU WEGEN DE KOSTEN VAN DE INVESTERING NIET OP TEGEN DE BATEN (ET KETENBREDE SYSTEEM ZAL NOOIT VAN DE GROND KOMEN /P MACRONIVEAU ZOUDEN DE INVESTERINGEN WEL GERECHTVAARDIGD ZIJN OMDAT DE IMAGOSCHADE DAN WORDT MEEGENOMEN IN DE AFWEGING %EN DEELOPLOSSING IS DOOR OP KLEINERE SCHAAL BIJVOORBEELD BINNEN EEN SCHAKEL DE KWALITEIT TE WAARBORGEN DOOR ONDERLING INFORMATIE UIT TE WISSELEN OVER DE ³ROTTE APPELS´ BINNEN DIE SCHAKEL "IJ EEN BEPERKT AANTAL BETROKKEN BEDRIJVEN ZEG MAX IS DAT HAALBAAR &IGUUR /VERZICHT VAN WAARGENOMEN KNELPUNTEN BINNEN DE VARKENSFOKKERIJKETEN

7ANTROUWEN EN CONCURRENTIE KUNNEN SAMEN WERKING IN DE WEG STAAN :O IS DE GEZONDHEIDS DIENST GERICHT OP MONITORING VAN DIERGEZONDHEID PREVENTIE EN BESTRIJDING VAN DIERZIEKTEN ENKELE JAREN GELEDEN GEPRIVATISEERD WAARDOOR CONCURRENTIE MET DIERENARTSEN IS ONTSTAAN $AAROM IS HET LASTIG OM BELANGEN OP mmN LIJN TE KRIJGEN

+ENNISINSTELLINGEN 752 !3' 4OELEVERANCIERS VOEDMIDD GRONDSTOFFEN

6OEDINGS MIDDELEN INDUSTRIE .UTRECO

,ABORATORIA TOPFOK

-ENG VOER BEDRIJVEN

4/0)'3

6EEARTS 6ETERINAIRE $IENST

6OEDSELVEILIGHEID MONITOREN DOOR DE KETEN HEEN FOCUS OP SUBKETENS OF TOTALE KETENVAN TOPFOK TOT EN MET RETAIL

%NERGIE BEDRIJVEN BIOMASSA

+UNSTMATIGE INSEMINATIE

3LACHTERIJ EN VERWERKING BUITEN ., 6)/.

'ESLOTEN BEDRIJF &OKKERIJ BIGGEN

6)/. IS EEN CENTRALE EN GROTE SPELER IN DE KETEN (ET OPNEMEN VAN DE REGIEROL GEBEURT ECHTER NOG NIET

3UBFOKKERIJ GEITEN

6ERMEERDEREN ZEUGEN

-ESTENVARKENS HOUDERIJ VLEESVARKENS

3LACHTERIJ

6LEESVERWERKINGS INDUSTRIE

'EBREK AAN DE RETAIL ALS LAUNCHING CUSTOMER BIJVOORBEELD MET HET OOG OP HET MONITOREN VAN VOEDSELVEILIGHEID DOOR DE KETEN HEEN

2ETAIL .EDERLAND SUPERMARKTSLAGERIJ

#ONSUMENT .EDERLAND

6LEESEXPORT

#ONSUMENT %5 $ 5+ )4

6LEESBEWERKINGS INDUSTRIE

-+" #/6 -+" .66

4RANSPORT 6EILINGEN 6ARKENSBEURS

&INANCIERING VAN PILOTS VEEL BEDRIJVEN ZEKER KLEINERE ONDERNEMINGEN WILLEN NIET HET FINANCIpLE RISICO NEMEN TIJDENS DE PILOTS EN BLIJVEN VEELAL OP DE ACHTERGROND OM BUITEN SCHOT TE BLIJVEN )N DERGELIJKE GEVALLEN ONTSTAAT EEN SOCIAAL DILEMMA WIE INVESTEERT KOOPT DAARMEE DE ONZEKERHEID AF EN LOOPT DAARMEE HET RISICO OP VERZONKEN KOSTEN 6AN WIE IS INFORMATIE 7ELKE GEGEVENS ZIJN OPENBAAR EN WAT SCHERM JE AF

6EEL KLEINE ORGANISATIES WAARDOOR I HET INTERN KAN ONTBREKEN AAN KENNIS VAARDIGHEDEN OF MOGELIJKHEDEN TIJD GELD GERELATEERD AAN DIGITALE SAMENWERKING EN II HET LASTIG IS OM TE KOMEN TOT VRAAGBUNDELING HEEL VEEL KLEINE ORGANISATIES DE ORGANISATIEGRAAD IS RELATIEF LAAG

#OLLECTIEVE BELANGENORGANISATIES 06% ,4/ .66 #/6 ."(6 EN MAATSCHAPPELIJKE ORGANISATIES /VERHEIDREGULATIEVE OMGEVING ,.6 67! 62/- %5

)N HET DERDE GEVAL GELDT DAT DE HOGE MATE VAN REGULERING ZOWEL EEN BELEMMERING ALS EEN KANS VORMT VOOR DIGITALE SAMENWERKING (OEWEL HET VANUIT THEORETISCH TECHNISCH PERSPECTIEF DE OPTIMALE OPLOSSING IS OM IN mmN KEER KETENBREED DIGITALE SAMENWERKING TE ORGANISEREN IS DIT VANUIT PRAKTISCH PROCESMATIG OOGPUNT VAAK EEN BRUG TE VER $E SLAGINGSKANS VAN HET ONDERHANDELINGSPROCES HANGT IMMERS OMGEKEERD EVENREDIG SAMEN MET HET AANTAL SCHAKELS IN DE KETEN $OOR DE INFORMATIE UITWISSELING BINNEN DE OVERHEID TE OPTI MALISEREN KUNNEN DE ADMINISTRATIEVE LASTEN VOOR ZOWEL HET BEDRIJFSLEVEN ALS DE OVERHEID AANZIENLIJK WOR DEN BEPERKT )N HET IDEALE GEVAL WORDT ER EEN GENERIEK SYSTEEM INGERICHT DAT ALTHANS VOOR BEPAALDE DELEN DOOR BEIDE PARTIJEN KAN WORDEN GEBRUIKT :O WORDEN DUBBELE INVESTERINGEN VOORKOMEN $IT IS EEN VOORBEELD VAN DE MANIER WAAROP IMPASSES BINNEN EEN KETEN PUBLIEK OF PRIVAAT KUNNEN WORDEN DOORBROKEN DOOR DWARSVERBANDEN TUSSEN DE KETENS AAN TE BRENGEN


(ANDEL IN BOUWMATERIALEN

$E BOUWMATERIALENSECTOR ZOU GEBAAT ZIJN BIJ BETERE DIGITALE SAMENWERKING $E SECTOR KENT KLEINE MARGES ONDER ANDERE DOOR DE ZEER HOGE FAALKOSTEN $IGITALE SAMENWERKING KAN HELPEN DEZE FAALKOSTEN TE VERMIN DEREN &AALKOSTEN ZIJN BIJVOORBEELD EXTRA BOUW EN MATERIAALKOSTEN DIE MOETEN WORDEN GEMAAKT ALS GEVOLG VAN VERANDERINGEN IN HET BOUWBESTEK OF DOOR MISCOMMUNICATIE TUSSEN DE VERSCHILLENDE SCHAKELS IN HET BOUWPROCES (ELAAS IS DAT BESEF ONVOLDOENDE DOORGEDRONGEN IN DE SECTOR EN DAT HEEFT TWEE REDENEN $E BELANGRIJKSTE REDEN IS DAT FAALKOSTEN NIET OF NAUWELIJKS GEVOELD WORDEN $EZE WORDEN UITEINDELIJK BETAALD DOOR DE AFNEMER 4EN TWEEDE IS ER EEN GEBREK AAN SUCCESVERHALEN WAARBIJ DOOR DIGITALE SAMEN WERKING EEN SUBSTANTIpLE VERMINDERING VAN FAALKOSTEN IS GEREALISEERD (ET GEVOLG IS DAT KETENDIGITALISERING NOG IN DE KINDERSCHOENEN STAAT %R BESTAAN SUCCESVOLLE PROJECTEN GEDRAGEN DOOR INDIVIDUELE BEDRIJVEN OF DOOR BRANCHEORGANISATIES MAAR HET BEREIK DAARVAN IS RELATIEF KLEIN %EN GEBREK AAN BEWUSTWORDING IS ECHTER NIET DE ENIGE UITDAGING BIJ DE TOTSTANDKOMING VAN DIGITALE SAMEN WERKING "EDRIJVEN DIE WEL HET VOORDEEL VAN DIGITALE SAMENWERKING ZIEN LOPEN VAAK TEGEN EEN GEBREK AAN VERTROUWEN AAN 3AMENWERKING WORDT VANUIT EEN WIN LOSE PERSPECTIEF BENADERD WAT ER BIJVOORBEELD TOE LEIDT DAT PARTIJEN PRODUCT OF PRIJSINFORMATIE NIET DIGITAAL BESCHIKBAAR WILLEN STELLEN UIT ANGST VOOR VERLIES VAN HUN POSITIE $AT DOOR HET BESCHIKBAAR STELLEN VAN INFORMATIE JUIST OOK EEN COMPETITIEF VOORDEEL TE BEHALEN VALT WORDT NAUWELIJKS GEZIEN )S OOK DIE HORDE GENOMEN DAN BLIJKT DAT BEDRIJVEN VAAK NIET OVER DE MIDDELEN IN TERMEN VAN GELD TIJD EN OF KENNIS BESCHIKKEN OM EEN SYSTEEM VOOR DIGITALE SAMENWERKING TE ONTWIKKELEN EN IMPLEMENTEREN (IER IS SPRAKE VAN EEN CAPABILITY FAILURE &IGUUR 5ITDAGINGEN BIJ DIGITALE SAMENWERKING IN DE BOUWMATERIALENKETEN

"ETALING $E VERSCHILLENDE SCHAKELS ZIJN WEINIG GEORGANISEERD MN DE TOELEVERENDE INDUSTRIE OF ZIJN ZEER DIVERS WAT BETREFT OMVANG EN ONTWIKKELING VAN ORGANISATIES $AT BEMOEILIJKT DE OPSCHALING VAN SUCCESVOLLE KLEINERE INTIATIEVEN

"OUWMATERIALEN INDUSTRIE BETON KALK GIPS GLAS KERAMIEK NATUURSTEEN ETC

7ONINGEN "OUWMATERIALEN GROOTHANDEL 6ERSCHILLENDE FUNCTIES /PSLAGCAPACITEIT +ENNISLEVERANCIER &INANCIEEL INTERMEDIAR

+ANTOREN

/NDERHOUD 2ENOVATIE

-ETAALINDUSTRIE RAMEN DEUREN KOZIJNEN

(ET ONTBREEKT BEDRIJVEN AAN TIJD GELD RESPECTIEVELIJK TEN TIJDE VAN HOOG EN LAAG CONJUNCTUUR EN KENNIS OM DIGITALE SAMENWERKING VAN DE GROND TE KRIJGEN /VERHEIDSREGELINGEN DIE DAARBIJ ONDERSTEUNEN LIJKEN WEINIG BEKEND TE ZIJN

"OUWNIJVERHEID

'RONDSTOFFEN WINNING

4OELEVERENDE INDUSTRIE

(OUTINDUSTRIE ZAGERIJ PLAATMATERIAAL TIMMER

.IEUWBOUW

$E SECTOR BENADERT SAMENWERKING VANUIT EEN WIN LOSE PERSPECTIEF (ET VERTROUWEN OM SAMEN TE WERKEN AAN EEN VERBETERING VAN DE EFFICIENCY ONTBREEKT DAARDOOR

3AMENSTELLEN TOT PREFAB

!RCHITECT /NTWIKKELAAR

&AALKOSTEN WORDEN NAUWELIJKS GEVOELD IN DE SECTOR OMDAT ZE UITEINDELIJK WORDEN BETAALD DOOR DE AFNEMER $AT VERMINDERT DE INCENTIVE OM DIGITAAL SAMEN TE WERKEN

4RANSPORT GOEDEREN

!NDERE SECTOREN

$OE HET ZELF ZAKEN

$E OVERHEID BESCHIKT OVER INSTRUMENTEN WAARMEE ZIJ DEZE KNELPUNTEN KAN AANPAKKEN EN DOET DAT OOK AL -EEST IN HET OOG SPRINGEND IS DE ROL VAN 3YNTENS BINNEN 3 LES IN DE "OUW "INNEN DAT PROJECT WORDT GETRACHT DIGITALE SAMENWERKING TUSSEN GROOTHANDELS EN IN MINDERE MATE DE TOELEVERENDE INDUSTRIE EN DE


BOUWNIJVERHEID VAN DE GROND TE KRIJGEN !LS EEN VAN DE DEELNEMERS GEEFT 3YNTENS VOORLICHTING HELPT COALI TIES TE SMEDEN EN BEGELEIDT ONTWIKKELINGS EN IMPLEMENTATIEPROJECTEN $E FOCUS IS ECHTER SMAL 3 LES IN DE "OUW BESTRIJKT SLECHTS EEN DEEL VAN DE KETEN EN BINNEN DAT INITIATIEF IS EEN BEPERKT AANTAL BEDRIJVEN ACTIEF $E OVERHEID ZOU DAAROM OP TWEE MANIEREN AAN OPSCHALING KUNNEN WERKEN !LLEREERST ZOUDEN DE SUCCESSEN VAN BESTAANDE INITIATIEVEN UITGEVENT KUNNEN WORDEN OM MEER ONDERNEMERS TE OVERTUIGEN ZICH ERBIJ AAN TE SLUITEN $AARNAAST ZOUDEN PILOT PROJECTEN GESTART KUNNEN WORDEN IN ANDERE DELEN VAN DE KETEN $AT LAATSTE IS BELANGRIJK OMDAT FAALKOSTEN VOOR IEDERE PARTIJ IN DE KETEN ANDERS ZIJN $IGITALE SAMENWERKING KOMT AL LEEN VAN DE GROND ALS INZICHTELIJK KAN WORDEN GEMAAKT WAT HET BIJDRAAGT AAN HET OPLOSSEN VAN FAALKOSTEN IN SPECI½EKE DELEN VAN DE KETEN 7AT BETREFT DE UITVOERING IN BEIDE GEVALLEN KUNNEN BRANCHEORGANISATIES EEN GESCHIKTE INTERMEDIAIR ZIJN $AARNAAST BLIJKEN OVERHEIDSPROGRAMMA´S EN ¯REGELINGEN DIE GERICHT ZIJN OP ONDERSTEUNING VAN HET OPZETTEN VAN PILOT PROJECTEN WEINIG BEKEND TE ZIJN IN DE SECTOR

-AKELAARDIJ

"INNEN DE MAKELAARDIJ KOMT HORIZONTALE SAMENWERKING VEEL VOOR IN DE VORM VAN UITWISSELING VAN OBJECT EN TRANSACTIE INFORMATIE OVER DE MARKT VAN HUIZEN EN BEDRIJFSPANDEN 6ERTICALE SAMENWERKING WAARBIJ ORGANISATIES UIT MEERDERE SCHAKELS IN DE WAARDEKETEN BETROKKEN ZIJN KOMT VOORAL VOOR IN HET AFWIKKELINGS PROCES FUL½LLMENT PROCESS (ET +ADASTER EN HET NOTARIAAT SPELEN DAN OOK EEN JURIDISCHE ROL BIJ DE TRANSACTIE 6ERVLECHTING VAN DEZE TWEE VORMEN VAN SAMENWERKING IS NIET UIT TE SLUITEN AANGEZIEN DE BANCAIRE SECTOR ZICH IN TOENEMENDE BEGEEFT OP HET TERREIN VAN DE MAKELAARDIJ 2ABOBANK :OEKALLEHUIZENNL EN $3" "ANK *AAPNL ZIJN DAAR VOORBEELDEN VAN %EN PRIKKEL VOOR DIGITALE SAMENWERKING IS DE HOGE MATE VAN VERENIGING IN DE MAKELAARDIJ .6- 6"/ EN ,-6 $AARDOOR ONTSTAAT ENERZIJDS KRITISCHE MASSA OM DIENSTEN VAN DE GROND TE KRIJGEN OF SYSTEMEN TE IMPLEMENTEREN BIJVOORBEELD 4)!2! EN ANDERZIJDS BESTAAT ER EEN EXTRA LAAG DIE GERICHT IS OP OVERHEADPROCESSEN WAARDOOR DE -+"ÉR DE MAKELAAR DUS ZICH KAN TOELEGGEN OP KERNCOM PETENTIES )NTERNET SPEELT EEN ZEER BELANGRIJKE ROL IN DE TOENEMENDE INFORMATIEBEHOEFTE EN ¯VOORZIENING VAN CONSUMENTEN EN IS EEN BELANGRIJKE MOTOR ACHTER DIGITALE SAMENWERKING (ET SUCCES VAN &UNDA IS DAAR EEN VOORBEELD VAN /NTWIKKELINGEN IN DE MAKELAARDIJ KOMEN OP GANG ZONDER INTERVENTIE VAN DE OVERHEID (ET PROGRAMMA .$I6 IS BIJVOORBEELD NAUWELIJKS BEKEND $AT IS ANDERS VOOR DE PARTIJEN IN HET AFWIKKELINGSPROCES :IJ MAKEN NIET ZOZEER GEBRUIK VAN INNOVATIEPROGRAMMA´S OF SUBSIDIEREGELINGEN MAAR DE OVERHEID IS IN DAT PROCES WEL BETROKKEN +ADASTER :"/ IN VERBAND MET RECHTSZEKERHEID EN HAAR WETTELIJKE TAAK OM REGISTERS BIJ TE HOUDEN /M HET GEBRUIK VAN REGELINGEN .$I6 TE STIMULEREN ZOU ER MEER BEKENDHEID AAN GEGEVEN MOETEN WORDEN :OALS VOOR MEER SECTOREN GELDT KAN EEN SUCCESVOLLE PILOT BIJDRAGEN AAN HET GEBRUIK VAN HET INSTRUMENTARIUM


&IGUUR +NELPUNTEN IN HET LICHT VAN DIGITALE SAMENWERKING IN DE MAKELAARDIJ G

)NSTITUTIONELE STRUCTUUR DE VERENIGINGEN STRUCTUUR ZORGT VOOR LOCK IN EFFECTEN EN PADAFHANKELIJKHEID $EZE AFHANKELIJKHEID RESULTEERT ALLEREERST IN HET UITBLIJVEN VAN STANDAARDISATIE $AT LEIDT TOT EXTRA KOSTEN VOOR DE MAKELAAR OM AANGESLOTEN TE ZIJN OP MEERDERE PLATFORMS EN BOVENDIEN TOT HET DUBBEL INVOEREN VAN OBJECTENGEGEVENS 4EN TWEEDE BEMOEILIJKT LOCK IN EN VERKOKERING DE AANSLUITING MET PARTIJEN DIE EEN VASTE JURIDISCHE ROL IN HET TRANSACTIEPROCES HEBBEN ZOALS HET NOTARIAAT EN +ADASTER 6OOR DEZE PARTIJEN IS HET NAMELIJK BELANG RIJK DAT ALLE MAKELAARS MEEWERKEN

.IEUWBOUW

3#6CERTIFICERING

,OKALE EN PROVINCIALE OVERHEID GEBIEDSONTWIKKELING

6"/

,-6

.6-

/NGEBONDEN

+ADASTER "2+ EN "24

!GRARISCHE MAKELAARDIJ " TO "

6ASTGOEDBELEGGINGS INSTELLINGEN

6ASTGOED MANAGEMENT

+." "ANKEN HYPOTHEEK VERSTREKKERS

"ESTAANDE BOUW

(UUR 6ERHUUR

!CHTERBLIJVEN VAN )#4 KENNIS EN

VAARDIGHEDEN ER ONTSTAAT NAUWELIJKS DIGITALE SAMENWERKING VANUIT INDIVIDUELE MAKELAARSKAN TOREN BOTTOM UP +LEINERE MAKELAARSKANTOREN HEBBEN IN BEPERKTE MATE )#4 KENNIS IN HUIS EN OOK BINNEN GROTERE "/' KANTOREN IS )#4 EEN ONDERGESCHOVEN KINDJE VAN DE GEBRUIKERS VAN ONLINE DIENSTEN VAN .6- KAN GEKENMERKT WORDEN ALS LIGHT USER

" TO #

)NTEGRAAL 'ERICHT

"EDRIJFSMAKELAARDIJ "/' INCLUSIEF INDUSTRIEEL VASTGOED " TO " 7ONINGMAKELAARDIJ " TO #

"EMIDDELING EN VERKOOP VAN FINAN CIpLE PRODUCTEN VERZEKERINGEN ASSURANTIpN " TO #

&UNDA .6- *!!0 ONLINE KANAAL

%IGEN ONLINE 7ONING -AKELAARDIJ -AKELAARSLAND -ARKTPLAATS # TO #

'EMACHTIGDEN BOUWKUNDIGE KEURINGEN

4AXATEURS 4-6

)NTERMEDIAR %#( 3TATER

.OTARIAAT

3TICHTING 2EAL.EXT ONLINE KANAAL

# TO #

!ANKOOP 6ERKOOP

7ONINGBOUW CORPORATIES HUUR BEHEER EN ONDERHOUD

6ASTGOED#ERT CERTIFICERING

-AKELAARDIJ

0ROJECTONTWIKKELAARS ONTWIKKELING EN PLANNING

#ONSTRUCTIE EN BOUWBEDRIJVEN

(ER GEBRUIK VAN PUBLIEKE INFORMATIE DIGITALE DIENSTVERLEN ING VAN HET ADASTER IS NIET GRATIS DAT IS WETTELIJK BEPAALD !LS :"/ MOET HET +ADASTER KOSTENDEK KEND ZIJN $E VRAAG IS BOVENDIEN IN HOEVERRE IS PUBLIEKE INFORMATIE EEN PUBLIEK GOED DISCUSSIE OVER HERGEBRUIK VAN PUBLIEKE INFORMATIE

264

6ERZEKERINGS MAATSCHAPIJEN

'EBREK AAN KETENOVERSTIJGENDE STANDAARDISATIE BINNEN DE OVERHEID WORDT GESTREEFD NAAR mmN UITWISSELINGSFORMAT OP BASIS VAN DE /VERHEIDS 3ERVICE"US /3" EN ./2! /3" BIEDT DE MOGELIJKHEID OM OP EEN STERK GESTANDAARDIS EERDE WIJZE BERICHTEN UIT TE WISSELEN TUSSEN SERVICE PROVIDERS EN SERVICE AFNEMERS BINNEN DE OVERHEID /VERHEIDS ORGANISATIES COMMUNICEREN VIA ANDERE MODELLEN MET EXTERNEN

)NFORMATIELEVERANCIERS $ATALAND 7EGENER ETC

/VERHEIDREGULATIEVE OMGEVING %: 62/- GEMEENTEN "ELASTINGDIENST "IJVOORBEELD 7/: 7ET &INANCIpLE $IENSTVERLENING /PERATIE -ARKTWERKING $EREGULERING EN 7ETGEVINGSKWALITEIT -$7


#ONCLUSIE )N DEZE PARAGRAAF PRESENTEREN WIJ DE BELANGRIJKSTE BEVINDINGEN UIT DE CASES 4EN EERSTE IS GEKEKEN NAAR DE POTENTIE VOOR DIGITALE SAMENWERKING OP BASIS VAN EEN AANTAL BRONNEN EN INDICATOREN (IERBIJ ZIJN DE SECTOREN AFZONDERLIJK ONDERZOCHT MAAR OOK DE KETENS VAN SECTOREN !LS WE KIJKEN NAAR DE GEtSOLEERDE SECTOREN DUS NIET NAAR COMBINATIES KETENS OF SCHAKELS VAN SECTOREN DAN BLIJKT DE POTENTIE VOOR DIGITALE SAMENWERKING BIJ DE MAKELAARDIJ GROOT TE ZIJN $E MODEDETAILHANDEL TOELEVERING VAN BOUWMATERIALEN EN VARKENSFOKKERIJ ZIJN DOOR %)- INGEDEELD IN HET RIJTJE VAN DE SUBTOPPERS +ANSRIJKE SECTO REN ZIJN VEETEELT EN SLACHTERIJEN VLEESVERWERKENDE INDUSTRIE BOUWMATERIALENINDUSTRIE IN COMBINATIE MET BURGERLIJKE EN UTILITEITSBOUW EN MAKELAARDIJ IN COMBINATIE MET DE DETAILHANDEL 3NIJBLOEMEN EN MODEDETAILHANDEL STAAN NIET IN DE TOP WEL WORDT VOOR DE SNIJBLOEMEN DIGITALE SAMEN WERKING MET ENERGIEBEDRIJVEN ALS EEN KANS GENOEMD 4EN TWEEDE IS EEN VIJFTAL SECTOREN NADER ONDERZOCHT 7ANNEER WIJ NAAR DE SECTOREN ZELF KIJKEN KOMT EEN AANTAL OPMERKINGEN KNELPUNTEN STEEDS WEER TERUG IN PARAGRAAF GAAN WIJ IN DETAIL IN OP DE GEVONDEN KNELPUNTEN )N DE EERSTE PLAATS DE VERSNIPPERING VAN HET -+" )N VEEL GEVALLEN IS ER WEL POTENTIE OM TOT DIGITALE SAMENWERKING TE KOMEN MAAR ONTBREEKT HET VEEL VEELAL KLEINE BEDRIJVEN AAN MIDDELEN EN KUNDE OM TE KOMEN TOT DIGITALE SAMENWERKING )N BIJNA ALLE ONDERZOCHTE SECTOREN IS SPRAKE VAN CAPABILITY FAAL FACTOREN "IJ DE CASES SNIJBLOEMEN VALT DE POSITIE VAN DE VEILING OP $E VEILINGEN DWINGEN ANDERE ACTOREN IN DE KETEN TOT EEN BEPERKTE VORM VAN DIGITALE SAMENWERKING ELEKTRONISCH AANLEVERBEWIJS EN ELEKTRONISCHE KLOKTRANSACTIE 6ERDERE DIGITALE SAMENWERKING EERDER IN DE KETEN BIJVOORBEELD BIJ TELERS BLIJFT OM BOVEN GENOEMDE REDEN GROTENDEELS ACHTERWEGE "IJ DE BOUWMATERIALEN IS SPRAKE VAN VERSNIPPERING (IER SPEELT VOORAL DAT DOOR DIGITALE SAMENWERKING FAALKOSTEN IN PRINCIPE KUNNEN WORDEN VERMINDERD .U BESTAAN ER NOG TE WEINIG PRIKKELS OM DE FAALKOSTEN TE VERMINDEREN OMDAT DEZE KOSTEN EENVOUDIG KUNNEN WORDEN AFGEWENTELD OP DE UITEINDELIJKE AFNEMER DE KOPER VAN EEN HUIS DIE TE MAKEN HEEFT MET EEN INFORMATIEACHTERSTAND TEN OPZICHTE VAN DE BOUWWERELD INFORMATIEASYMMETRIE /OK VREZEN BOUWMARKTEN DAT DOOR MEER DIGITALE SAMENWERKING HUN POSITIE IN DE KETEN WORDT VERZWAKT $IGITALE SAMENWERKING WORDT MEER MET DREIGINGEN GEASSOCIEERD DAN MET KANSEN "IJ DE VARKENSHOUDERIJ IS EVENEENS SPRAKE VAN EEN VERSNIPPERING MAAR IN DEZE SECTOR BIEDEN REGULERINGEN OM VOEDSELVEILIGHEID TE GARANDEREN EEN STERKE PRIKKEL OM TE KOMEN TOT DIGITALE SAMENWERKING TRACKING TRACING +LEINSCHALIGHEID EN EEN GEBREK AAN VERTROUWEN OM SAMEN TE WERKEN STAAN HIER ECHTER SAMENWER KING IN DE WEG $AAR STAAT TEGENOVER DAT ER DOOR VOORTSCHRIJDENDE PROFESSIONALISERING EN SCHAALVERGROTING MEER BESEF LIJKT TE KOMEN VAN DE KANSEN EN VOORDELEN DIE DIGITALE SAMENWERKING KAN BIEDEN %EN TWEEDE KNELPUNT DAT IN VEEL CASES NAAR VOREN KOMT IS HET ONTBREKEN VAN SUCCESVOLLE VOORBEELDEN VAN DIGITALE SAMENWERKING (ET ONTBREKEN VAN DERGELIJKE VOORBEELDEN LIJKT EEN BELANGRIJKE VERKLARING TE ZIJN VOOR DE TERUGHOUDENDHEID BIJ HET -+" OM TE INVESTEREN IN DIGITALE SAMENWERKING /PVALLEND IN DIT VERBAND IS DAT ER OOK SPRAKE LIJKT TE ZIJN VAN ONBEKENDHEID VAN HET BESTAANDE INSTRUMENTARIUM "OVENDIEN BESTAAT HET BEELD ¯ TERECHT OF ONTERECHT ¯ DAT PROCEDURES OM DEEL TE NEMEN AAN OVERHEIDSREGELINGEN TIJD ROVEND EN INGEWIKKELD ZIJN %EN SECTOR WAAR DIGITALE SAMENWERKING AL WEL STERK IS VERANKERD IN DE PRAKTIJK IS DE MAKELAARDIJ (IER ZIEN WIJ ECHTER DAT SAMENWERKING VOORAL PLAATSHEEFT BINNEN HET EXCLUSIEVE NETWERK VAN DE MAKELAARSVERENIGING WAARBIJ EEN MAKELAAR IS AANGESLOTEN 5ITWISSELING VAN INFORMATIE TUSSEN DE EXCLUSIEVE NETWERKEN IS VEEL MINDER INTENSIEF


)N DE MODEDETAILHANDEL ZIEN WIJ OOK VOORBEELDEN VAN DIGITALE SAMENWERKING )N DEZE SECTOR WORDT HET BELANG VAN DIGITALE SAMENWERKING STEEDS MEER INGEZIEN 7ELLICHT IS DIT INGEGEVEN DOOR SPECI½EKE OMSTAN DIGHEDEN ZOALS EEN VERKORTING VAN DE VERKOOPHORIZON TOENEMENDE CONCURRENTIE VAN GROTE KLEDINGCONCERNS TOENEMENDE KOSTEN AFNEMENDE VRAAG EN SLINKENDE VERKOOPMARGES -AAR OOK DOOR HET VOORBEELD VAN :!2! DAT DOOR EEN ³FAST FASHION CYCLUS´ MOGELIJK GEMAAKT DOOR EEN SLIMME INZET VAN )#4 IN STAAT IS OM WINST GEVEND IN TE SPELEN OP DE WISSELENDE EISEN VAN KLANTEN %EN ALGEMENE CONCLUSIE IS DAT IN DE ONDERZOCHTE SECTOREN DIGITALE SAMENWERKING VEEL POTENTIE KAN HEBBEN MAAR DAT OM SOMS ZEER SECTORSPECI½EKE REDENEN SAMENWERKING NIET GOED VAN DE GROND KOMT "IJ EEN DEEL VAN HET -+" ONTBREEKT EEN PERSPECTIEF OP DE VOORDELEN VAN DIGITALE SAMENWERKING SOMS DOOR EEN GEBREK AAN SUCCESVOLLE EN PRO½JTELIJKE PILOT PROJECTEN MAAR OOK DOOR GEBREK AAN MIDDELEN EN KUNDE $E BEKEND HEID MET REGELINGEN IS MINDER GROOT DAN VERWACHT ZOU MOGEN WORDEN EN OOK BESTAAT HET BEELD ¯ TERECHT OF ONTERECHT ¯ DAT PROCEDURES OM DEEL TE NEMEN AAN OVERHEIDSREGELINGEN TIJDROVEND EN INGEWIKKELD ZIJN )N HOOFDSTUK IS EEN VIERTAL TYPEN VAN SYSTEEMFALEN EN EEN DRIETAL NETWERKEXTERNALITEITEN BEHANDELD EN IS EEN VERBINDING GELEGD MET DE VERSCHILLENDE ROLLEN VAN DE OVERHEID :ONDER IN DIT HOOFDSTUK EXPLICIET GENOEMD TE ZIJN KAN OP BASIS VAN DE CASES WORDEN GECONCLUDEERD DAT ALLE TYPEN VAN SYSTEEMFALEN IN EEN OF ANDERE VORM TERUGKOMEN 7AT BETEKENT DAT VOOR HET INSTRUMENTARIUM EN DE ROL VAN DE OVERHEID )N HET VOLGENDE HOOFDSTUK GAAN WE NADER IN OP DE GECONSTATEERDE KNELPUNTEN DE ROL VAN DE OVERHEID EN HET INSTRUMENTARIUM


3YNTHESE VAN THEORIE EN PRAKTIJK

)NLEIDING

)N DIT HOOFDSTUK STAAT DE SYNTHESE CENTRAAL $EZE SYNTHESE KOMT VOORT UIT EEN SPIEGELING VAN BESTAANDE OVERHEIDSINSTRUMENTEN AAN DE KNELPUNTEN DIE TEN AANZIEN VAN DE TOTSTANDKOMING VAN DIGITALE SAMEN WERKING EEN ROL SPELEN $E OVERHEID ¯ IN HET BIJZONDER DE MINISTERIES VAN %: EN ,.6 ¯ HEEFT EEN AANTAL BELEIDSINSTRUMENTEN ONTWIKKELD DAT UITEENLOPENDE SECTOREN KUNNEN INZETTEN OM DIGITALE SAMENWERKING TE STIMULEREN %EN OVERZICHT VAN DEZE INSTRUMENTEN STAAT IN PARAGRAAF )N PARAGRAAF STAAN WE STIL BIJ DE BEELDVORMING IN DE UITEENLOPENDE SECTOREN OVER DE BESTAANDE OVERHEIDSINSTRUMENTEN )N PARAGRAAF BESPREKEN WIJ DE KNELPUNTEN DIE IN DE UITEENLOPENDE CASES NAAR VOREN ZIJN GEKOMEN $EZE KNELPUNTEN ZIJN INGEDEELD NAAR HET TYPE SYSTEEMFALEN DAT TEN GRONDSLAG LIGT AAN HET KNELPUNT EN DEZE WORDEN VERVOLGENS GESPIEGELD AAN DE BESTAANDE OVERHEIDSINSTRUMENTEN /P DEZE WIJZE WORDT DUIDELIJK OF DE BESTAANDE INSTRUMENTEN DE ACTUELE KNELPUNTEN VOLDOENDE ADRESSEREN

/VERZICHT OVERHEIDSINSTRUMENTEN (ET HIERONDER BEHANDELDE OVERZICHT VAN OVERHEIDSINSTRUMENTEN IS OP VERSCHILLENDE MANIEREN AFGEBAKEND 4EN EERSTE WORDEN ALLEEN DIE INSTRUMENTEN BEHANDELD DIE KUNNEN WORDEN INGEZET TER BEVORDERING VAN DIGITALE SAMENWERKING 4EN TWEEDE WORDT GEKEKEN NAAR INSTRUMENTEN DIE GERICHT ZIJN OP HET -+" 4OT SLOT LIGT DE FOCUS OP INSTRUMENTEN WAARVOOR HET -INISTERIE VAN %CONOMISCHE :AKEN %: VERANTWOORDELIJK IS )NSTRUMENTEN VAN ANDERE MINISTERIES PROVINCIALE OF REGIONALE INSTRUMENTEN OF %UROPESE INSTRUMENTEN WORDEN OP EEN ENKELE UITZONDERING NA BUITEN BESCHOUWING GELATEN $E GENOEMDE UITZONDERINGEN KOMEN VOORT UIT DE INTERVIEWS

.EDERLAND $IGITAAL IN 6ERBINDING

#ENTRAAL IN %:´S INSTRUMENTARIUM GERICHT OP DIGITALE SAMENWERKING STAAT HET PROGRAMMA .EDERLAND $IGITAAL IN 6ERBINDING .$I6 !AN DIT PROGRAMMA ZIJN ZES PARTIJEN VERBONDEN TE WETEN %#0 (OOFDBEDRIJF SCHAP $ETAILHANDEL ("$ -EDIA 0LAZA .EDERLAND "REEDBAND,AND .", 3ENTER.OVEM EN 3YNTENS -ET DE W MILJOEN DIE %: IN HET PROGRAMMA INVESTEERT WORDEN VOORNAMELIJK DE UREN DIE DE ZES GENOEMDE PARTIJEN AAN .$I6 BESTEDEN GEDEKT $E OP HET EERSTE OOG BONTE VERZAMELING DEELNEMENDE PARTIJEN BLIJKT LOGISCHER WANNEER MEN KIJKT NAAR DE VERSCHILLENDE FASEN DIE TIJDENS EEN PROCES VAN DIGITALE SAMENWERKING DOORLOPEN WORDEN $AT PROCES BEGINT BIJ BEWUSTWORDING OVER DE VOORDELEN VAN DIGITALE SAMENWERKING $E VOLGENDE STAP IS COALITIEVORMING HET BIJ ELKAAR BRENGEN VAN PARTIJEN DIE DIGITAAL SAMEN WILLEN WERKEN HET KWEKEN VAN VERTROUWEN HET ZOEKEN NAAR DE WIN WIN ETC 6ERVOLGENS MOETEN STANDAARDEN EN )#4 SYSTEMEN TER ONDERSTEUNING VAN DIGITALE SAMENWERKING WORDEN ONTWIKKELD EN OOK GEtMPLEMENTEERD 4OT SLOT IS OPSCHALING VAN BELANG (ET PROCES BEGINT DAARMEE IN FEITE OPNIEUW HET EERSTE AFGERONDE TRAJECT KAN ALS VOORBEELDCASUS WORDEN INGEZET BIJ DE BEWUSTWORDINGSFASE VAN LATERE ADOPTIEGROEPEN (ET IS DUIDELIJK DAT


DE GENOEMDE FASERING VAN DIGITALE SAMENWERKING WAARSCHIJNLIJK EEN Tm LINEAIRE VOORSTELLING VAN ZAKEN GEEFT MAAR ZIJ DIENT PUUR OM DE VERSCHILLENDE OVERHEIDSINSTRUMENTEN OP EEN OVERZICHTELIJKE MANIER IN TE DELEN $E ZES GENOEMDE ORGANISATIES RICHTEN ZICH OP VERSCHILLENDE FASEN VAN DIGITALE SAMENWERKING 3YNTENS ORGANISEERT WORKSHOPS OVER DE MOGELIJKHEDEN VAN DIGITALE SAMENWERKING ADVISEERT HET -+" OVER DE HAALBAARHEID ERVAN EN BRENGT GEtNTERESSEERDE PARTIJEN IN CONTACT MET MOGELIJKE SAMENWERKINGS PARTNERS BINNEN DE KETEN OF DAARBUITEN BIJVOORBEELD KENNISINSTELLINGEN $AT GEBEURT ZOWEL REACTIEF ALS PROACTIEF IN DAT LAATSTE GEVAL VAAK VIA EEN BRANCHEORGANISATIE 7ANNEER DIGITALE SAMENWERKING KANSRIJK LIJKT BLIJVEN 3YNTENSADVISEURS BETROKKEN ALS BEGELEIDER VAN LATERE FASEN ONTWIKKELING EN IMPLEMENTATIE $AARMEE DEKT 3YNTENS IN FEITE DE BEWUSTWORDINGSFASE DE FASE VAN COALITIEVORMING EN DE ONTWIKKELINGS EN IMPLEMENTATIEFASES AF $E FOCUS LIJKT ECHTER TE LIGGEN OP COALITIEVORMING HET BIJ ELKAAR BRENGEN VAN PARTIJEN /VERIGENS IS DE ROL VAN 3YNTENS BEPERKT TOT EEN AANTAL SECTOREN NAMELIJK DE BOUW LOGISTIEK EN GROOTHAN DEL HUMAN HEALTH CREATIEVE INDUSTRIE MAAKINDUSTRIE EN FOOD AGRI !DVISERING DAARBUITEN IS WEL MOGELIJK MAAR LIGT NIET VOOR DE HAND :O HEEFT 3YNTENS WORKSHOPS GEORGANISEERD VOOR DE SIERTEELTBRANCHE WAARBIJ DE FOCUS LAG OP DE LOGISTIEKE PROBLEMEN BINNEN DIE BRANCHE 6IA 3ENTER.OVEM KRIJGEN -+"ÉRS TOEGANG TOT SUBSIDIEGELDEN VAN DE OVERHEID )N HET KADER VAN .$I6 ZIJN MET NAME DE INNOVATIEVOUCHER HET INNOVATIE PRESTATIECONTRACT )0# EN DE WET BEVORDERING SPEUR EN ONT WIKKELINGSWERK 7"3/ RELEVANT $E INNOVATIEVOUCHER IS EEN TEGOEDBON VOOR -+"ÉRS VAN W OF W WAARBIJ EIGEN BIJDRAGE GELDT WAARMEE ZIJ EEN KENNISVRAAG KUNNEN LATEN BEANTWOORDEN DOOR EEN KENNISINSTELLING $E VOUCHER IS BESTEEDBAAR BIJ EEN PUBLIEKE KENNISINSTELLING BIJVOORBEELD EEN UNIVERSITEIT HOGESCHOOL 2/# OF 4./ $AARNAAST BIJ EEN KENNISINSTELLING BINNEN DE %UROPESE 5NIE EN BIJ EEN AANTAL BEDRIJVEN MET ZEER GROTE 2$ UITGAVEN 3HELL 0HILIPS ENZOVOORT /VERIGENS KUNNEN GROTE VOUCHERS GEBUNDELD WORDEN TOT MAXI MAAL TIEN W 6OOR HET VOUCHERPROGRAMMA IS JAARLIJKS W MILJOEN BESCHIKBAAR OPLOPEND TOT W MILJOEN IN $E VOUCHER LIJKT MET NAME RELEVANT IN DE ONTWIKKELINGS EN IMPLEMENTATIEFASEN MAAR HET IS DE VRAAG OF DE REGELING BINNEN .$I6 EEN BELANGRIJKE ROL KAN SPELEN )NDIVIDUEEL AANGEVRAAGDE VOUCHERS ZIJN WELLICHT TE KLEIN OM MEER DAN DE HAALBAARHEID VAN EEN )#4 SYSTEEM TER ONDERSTEUNING VAN DIGITALE SAMENWERKING TE ONDERZOEKEN OF EEN DERGELIJK SYSTEEM ZORGVULDIG TE TESTEN "IJ EEN COLLECTIEF AANGE VRAAGDE VOUCHER IS ER MEER SPEELRUIMTE BIJVOORBEELD VOOR DE ONTWIKKELING VAN EEN )#4 SYSTEEM %CHTER EEN DERGELIJKE ONTWIKKELINGSVRAAG LEG JE NIET SNEL NEER BIJ EEN PUBLIEKE KENNISINSTELLING EEN COMMERCIpLE )#4ÉR LIGT MEER VOOR DE HAND %ERDER ONDERZOEK VAN $IALOGIC TOONT AAN DAT BIJ DE INNOVATIEVOUCHERS DIE WORDEN INGEZET VOOR )#4 GERELATEERDE VRAAGSTUKKEN SPRAKE IS VAN HAALBAARHEIDSONDERZOEKEN %EN VOUCHER MAG OVERIGENS NIET GEBRUIKT WORDEN OM HARD OF SOFTWARE AAN TE SCHAFFEN (ET )0# IS IN FEITE EEN INNOVATIEAFSPRAAK TUSSEN EEN GROEP BEDRIJVEN EN HET MINISTERIE VAN %: $OOR SAMEN TE WERKEN EN MET GEBRUIK VAN EXTERNE KENNIS VOEREN DE BEDRIJVEN HUN INNOVATIEPLANNEN UIT 0ER BEDRIJF IS ER EEN MAXIMALE SUBSIDIE VAN W %EN VAN DE BEDRIJVEN TREEDT ALS PENVOERDER OP ZIJ VOERT DE REGIE EN IS AANSPREEKPUNT VOOR %: 6OOR DEZE PENVOERDER IS ER EEN SUBSIDIE VAN W PER DEELNEMEND BEDRIJF %: BIEDT DE PENVOERDER TEVENS DE MOGELIJKHEID VOORAFGAAND EEN HAALBAARHEIDSSTUDIE UIT TE VOEREN $AAR VOOR ONTVANGT HET BEDRIJF MAXIMAAL W 6OOR HET )0# WAS IN TOTAAL W MILJOEN BESCHIKBAAR VOOR HET PRE )0# W MILJOEN $AAR IS ONLANGS W MILJOEN AAN TOEGEVOEGD /OK HET )0# LIJKT MET NAME RELEVANT IN DE ONTWIKKELINGS EN IMPLEMENTATIEFASEN 3TERKER NOG DE EIS VAN GEZAMENLIJK AANVRAGEN EN BENOEMEN

"ONGERS & (ERTOG 0 DEN +AASHOEK " "EKKERS 2 "RENNENRAEDTS 2 %VALUATIE INNOVATIEVOUCHER REGELING 5TRECHT $IALOGIC


VAN EEN PENVOERDER VERONDERSTELT DAT ER AL EEN FASE VAN COALITIEVORMING HEEFT PLAATSGEVONDEN %EN VOORBEELD HIERVAN IS EEN )0# PROJECT VAN MEDIA EN GRA½SCHE BEDRIJVEN DIE MET DIGITALISERING VAN HUN PRIMAIRE PROCES ROND DRUKKEN EN OF UITGEVEN BEZIG ZIJN (IERUIT IS OA HET PRODUCT ±ALBUMPRINTER² VOORTGEKOMEN 6IA EEN WEBSITE EN SOFTWARE DIE GRATIS IS TE DOWNLOADEN KUNNEN CONSUMENTEN ZELF FOTO BOEKEN SAMENSTELLEN DIE VERVOLGENS WORDEN GEDRUKT EN THUISBEZORGD $E SOFTWARE VOOR HET SAMENSTELLEN VAN FOTOBOEKEN WORDT OOK AAN ANDERE COMMERCIpLE PARTIJEN IN LICENTIE GEGEVEN $E 7"3/ BEOOGT 2$ TE STIMULEREN DOOR DE KOSTEN DAARVAN DEELS ½SCAAL AFTREKBAAR TE MAKEN $AT IS MOGELIJK VOOR ONDER ANDERE ONDERZOEK NAAR DE HAALBAARHEID VAN 2$ TRAJECTEN VOOR TECHNISCH WETEN SCHAPPELIJK ONDERZOEK EN VOOR ONTWIKKELTRAJECTEN EN IS BESTEEDBAAR AAN ZOWEL PRODUCT ALS PROCESGE ORIpNTEERDE 2$ 6OOR DE 7"3/ IS RUIM W MILJOEN BESCHIKBAAR MET EEN MAXIMUM VAN W MILJOEN PER BEDRIJF 3INDS ENKELE JAREN IS DE 7"3/ OPENGESTELD VOOR AANVRAGEN DIE GERELATEERD ZIJN AAN PROCESINNOVATIE $E REGELING IS ZODOENDE VERRUIMD EEN VERRUIMING DIE AANSLUIT BIJ HET THEMA DIGI TALISERING VAN BEDRIJFSPROCESSEN "OVENDIEN IS HET INMIDDELS MOGELIJK OM ONDERZOEK MET BETREKKING TOT EN ONTWIKKELING VAN SOFTWARE ½SCAAL AF TE TREKKEN /OK HIER IS DE LINK MET DIGITALE SAMENWERKING EVIDENT (ET IS VERVOLGENS WEL DE VRAAG IN HOEVERRE DE 7"3/ WORDT AANGESPROKEN VOOR INTERORGANISATORISCHE VRAAGSTUKKEN DIGITALE SAMENWERKING 3AMENVATTEND IS 3ENTER.OVEM ¯ INDIRECT WANT VIA DE GENOEMDE DRIE SUBSIDIES ¯ VOORNAMELIJK ACTIEF IN DE ONTWIKKELINGS EN IMPLEMENTATIEFASEN %R IS TEVENS AANDACHT VOOR HET VOORAF ONDERZOEKEN VAN DE HAALBAAR HEID VAN DIE FASEN BIJVOORBEELD VIA HET PRE )0# INSTRUMENT -EDIA 0LAZA ORGANISEERT WORKSHOPS EN SEMINARS EN PROBEERT DAARMEE HET .EDERLANDSE -+" TE STIMULEREN AAN DE SLAG TE GAAN MET DIGITALE SAMENWERKING OF )#4 $AARMEE IS ZIJ DUS MET NAME ACTIEF IN DE BEWUST WORDINGSFASE %#0 RICHT ZICH OP KENNISONTWIKKELING EN COALITIEVORMING OP EEN STRATEGISCH EN SECTOROVER SCHRIJDEND NIVEAU :O HEEFT ZE BIJVOORBEELD EEN 2&)$ PLATFORM OPGERICHT $E ROL VAN %#0 IS NIET GOED IN TE DELEN IN BOVENGENOEMDE FASERING :E DRAAGT EERDER BIJ AAN DE RANDVOORWAARDEN VOOR DIGITALE SAMENWER KING HET CREpREN VAN AWARENESS OP STRATEGISCH NIVEAU EN HET OPZETTEN VAN PLATFORMEN OM TECHNOLOGIE ONTWIKKELING EN STANDAARDISATIE TE LATEN ACCELEREREN (ET (OOFDBEDRIJFSSCHAP $ETAILHANDEL ("$ VERVOL GENS STIMULEERT DIGITALE SAMENWERKING IN DE DETAILHANDEL !CTIVITEITEN DIE VALLEN ONDER HET PROGRAMMA OD SPECI½EK HET ONDERDEEL KETENDIGITALISERING ZIJN GERICHT OP HET ELEKTRONISCH UITWISSELEN VAN INFORMATIE TUSSEN PARTNERS IN EEN DISTRIBUTIEKETEN 0RIMAIR LEIDT DEZE PROCESINNOVATIE TOT HET SNELLER EN BETER KUNNEN BEDIENEN VAN DE CONSUMENT )N HET KADER VAN OD STEUNT ("$ MOMENTEEL PILOT TRAJECTEN IN DE VOLGENDE SECTOREN WOONWINKELS MODEWINKELS TABAKSHOPS DROGISTERIJEN BENZINESHOPS EN RIJDENDE WINKELS %ERDER HEEFT ZIJ WORKSHOPS GEORGANISEERD VOOR VERSCHILLENDE BRANCHEORGANISATIES EN ONLANGS IS EEN PUBLICATIE UITGEGEVEN OVER DE VOORDELEN VAN KETENDIGITALISERING :ODANIG IS ("$ MET NAME BETROKKEN IN DE FASEN VAN BEWUSTWORDING ONTWIKKELING EN IMPLEMENTATIE .EDERLAND "REEDBANDLAND .", TEN SLOTTE IS GERICHT OP HET OPSCHALEN VAN SUCCESVERHALEN !NDERS GESTELD DE MASSA WORDT VOOR GELICHT OVER BRUIKBARE EN WINSTGEVENDE TOEPASSINGEN VAN BREEDBANDIGE DIGITALE SAMENWERKING 4ER ILLUSTRATIE .", INFORMEERT WINKELIERS OVER ³DE BREEDBANDBUNDEL VOOR SLIMME WINKELS´ $OOR MIDDEL VAN DEZE BUNDEL VAN BREEDBANDINFRASTRUCTUUR EN ¯DIENSTEN KAN DE ONDERNEMER AANGESLOTEN WORDEN OP SYSTEMEN VOOR DIGITAAL BESTELLEN VAN PRODUCTEN ELEKTRONISCH FACTUREREN EN PIN EN ALARMSYSTEMEN VIA EEN BREEDBANDIG NETWERK LATEN LOPEN

!NDERE ORGANISATIES EN INSTRUMENTEN

.AAST HET BOVENGENOEMDE .$I6 PROGRAMMA BESTAAT NOG EEN AANTAL REGELINGEN DAT ¯ HOEWEL NIET DIRECT VOOR DE HAND LIGGEND ¯ INGEZET KAN WORDEN TER BEVORDERING VAN DIGITALE SAMENWERKING !LLEREERST IS ER HET PROGRAMMA ³-AATSCHAPPELIJKE 3ECTOREN EN )#4´ $IT GEMEENSCHAPPELIJKE PROGRAMMA VAN DE MINISTERIES %:


":+ *USTITIE /#7 673 EN 6ERKEER EN 7ATERSTAAT BEOOGT MAATSCHAPPELIJKE VRAAGSTUKKEN OP HET GEBIED VAN ONDER ANDERE MOBILITEIT VEILIGHEID EN ZORG AAN TE PAKKEN DOOR DE OPSCHALING VAN SUCCESVOLLE )#4 TOEPASSIN GEN 0RIVATE PARTIJEN KUNNEN DAARVOOR EEN PROJECTVOORSTEL INDIENEN 7AT BETREFT DIGITALE SAMENWERKING HET IN DE KETEN BETER AFSTEMMEN VAN LOGISTIEKE STROMEN KAN POSITIEF BIJDRAGEN AAN OPLOSSINGSRICHTINGEN VOOR DE ½LEPROBLEMATIEK BETERE INFORMATIEDELING IN VOEDSELPRODUCTIEKETENS KAN TOT VERHOOGDE VOEDSELVEILIGHEID LEIDEN ENZOVOORT 0ER PROJECT IS MAXIMAAL W MILJOEN BESCHIKBAAR HET TOTALE BUDGET IS W MILJOEN /OK BIJ HET PROGRAMMA ,AUNCHING CUSTOMER WERKT %: SAMEN MET ANDERE MINISTERIES (ET DOEL IS OM BIJ HET INKOOPBELEID VAN DE OVERHEID FUNCTIONELE EISEN TE STELLEN WAARDOOR BEDRIJVEN AANGEZET WORDEN TOT IN NOVATIE $E OVERHEID IS BIJVOORBEELD EEN GROTE AFNEMER IN DE BOUWSECTOR $OOR EISEN TE STELLEN AAN INFORMA TIEDELING EN SAMENWERKING OM FAALKOSTEN TE MINIMALISEREN DWINGT ZIJ DE SECTOR ALS HET WARE TOT DIGITALE SAMENWERKING (ET PRINCIPIpLE ASPECT DAT TEN GRONDSLAG LIGT AAN HET PROGRAMMA ,AUNCHING CUSTOMER DE OVERHEID ALS ³TREKKER´ EN INNOVATOR ¯ IN DIT GEVAL SPECI½EK VANUIT DE VRAAGZIJDE KAN EVENEENS GEPROJECTEERD WORDEN OP WAARDEKETENS WAARIN DE OVERHEID ZELF EEN ROL SPEELT "IJVOORBEELD DE CONTROLERENDE ROL VAN DE OVERHEID ALS HET GAAT OM IM EN EXPORTPROCESSEN $AARNAAST ZIJN ER TWEE PROGRAMMA´S VAN 4./ TE WETEN ³4./ #HALLENGE´ EN ³4./ TECHNOLOGIE CLUSTERS´ "EIDE ZIJN ONDERDEEL VAN HET 4./ -+" PROGRAMMA 4EGEN GERINGE KOSTEN KAN 4./ WORDEN GEVRAAGD RESPECTIEVE LIJK DE KANS VAN SLAGEN VAN EEN INNOVATIEF IDEE IN TE SCHATTEN OF KAN MEN IN CONTACT WORDEN GEBRACHT MET BEDRIJVEN DIE VOOR VERGELIJKBARE PROBLEMEN STAAN )N DAT LAATSTE GEVAL PRESENTEERT 4./ EEN PLAN VAN AANPAK (ET TOTALE BUDGET IS W MILJOEN /#7 STELT IN HET KADER VAN HET 2!!+ PROGRAMMA W MILJOEN BESCHIKBAAR VOOR REGIONALE INNOVATIEPROGRAM MA´S WAARIN HET -+" SAMENWERKT MET HOGESCHOLEN 4OT W KAN DE SUBSIDIE WORDEN AANGEVRAAGD DOOR HET -+" BIJ GROTERE PROJECTEN MOET DE HOGESCHOOL AANVRAGER ZIJN /PNIEUW LIJKEN DE MOGELIJKHEDEN WAT BETREFT KETENDIGITALISERING BEPERKT OMDAT DE SAMENWERKINGSPARTNER ALLEEN EEN PUBLIEKE KENNIS INSTELLING IN DIT GEVAL EEN HOGESCHOOL KAN ZIJN !NDERZIJDS KOMEN TOEPASSINGEN WEL DEGELIJK VAN DE GROND BIJVOORBEELD IN DE .EDERLANDSE TUINBOUWSECTOR±%EN BELANGRIJK ONDERDEEL IS HET VERGROTEN VAN KENNIS VAN ONDERNEMERS MEDEWERKERS EN DE KETEN (IERVOOR IS DE &RUG ) #OM 7ERKPLAATS ONTWIKKELD EEN LEREND NETWERK VOOR DE !'& KETEN $IE DIENT ALS STIMULATOR EN AANJAGER VAN DE KENNISDELING $E WERKPLAATS KRIJGT EEN CAFETARIA MET INTERACTIEVE LEEROMGEVINGEN :O GAAN STUDENTEN AAN DE SLAG MET HET REKENMODEL &RESH $IGICHECK :E ZITTEN MET DE ONDERNEMER AAN DE KEUKENTAFEL EN BEKIJKEN DE HOEVEELHEDEN ORDERS FACTUREN PAKBONNEN ET CETERA (ET MODEL BEREKENT VERVOLGENS WAT DIGITALISERING OPLEVERT !NDERE ACTIVITEITEN ZIJN HET ORGANISEREN VAN WORKSHOPS OM MEDEWERKERS VAN BEDRIJVEN TE LEREN HOE ZE DE STANDAARDEN MOETEN GEBRUIKEN (ET BEHEER EN ORGANISATIE VAN DE LEEROMGEVINGEN GEBEURT MET STUDENTEN :IJ ZIJN OOK BETROKKEN BIJ HET ONTWIKKELEN VAN DE DIGITALE WERKPLAATS COLLABORATION PORTAL ² "IJ HET MINISTERIE VAN ,ANDBOUW .ATUURBEHEER EN 6OEDSELVEILIGHEID ,.6 TOT SLOT LOPEN TWEE REGELINGEN DIE SPECIAAL GERICHT ZIJN OP BEDRIJVEN IN DE PRIMAIRE SECTOR $E EERSTE GERICHT OP INNOVATIEPROJECTEN IN HET ALGEMEEN ³INNOVATIEPROJECTEN´ DE TWEEDE OP INNOVATIEPROJECTEN DIE IN SAMENWERKING MET ANDERE BEDRIJ VEN WORDEN ONTPLOOID ³SAMENWERKING BIJ INNOVATIEPROJECTEN´ )N TOTAAL IS RUIM W MILJOEN BESCHIKBAAR $E NADRUK VAN BEIDE PROGRAMMA´S LIGT ZODOENDE PRIMAIR OP HET CREpREN VAN BEWUSTWORDING EN COALITIEVOR MING :OWEL DE INNOVATIEPROJECTEN ALS DE SAMENWERKING BIJ INNOVATIEPROJECTEN HAKEN IN OP DE BEHOEFTE VAN ONDERNEMERS OM CONCRETE PROJECTEN OP TE ZETTEN ONTWIKKELINGSFASE %ERDER HAD ,.6 OOK NOG DE ³VOUCHER VOOR KENNISTRANSFER´ IN GEBRUIK EEN INSTRUMENT DAT GOED VERGELIJKBAAR IS MET BOVENGENOEMDE INNOVATIE

WEBSITE 2!!+


VOUCHERREGELING VAN %: )NMIDDELS ZIJN BEIDE REGELINGEN SAMENGEVOEGD "EDRIJVEN UIT DE PRIMAIRE SECTOR KUNNEN SINDS DE RONDE OOK AANSPRAAK MAKEN OP DE INNOVATIEVOUCHERREGELING

"EELDVORMING OVER OVERHEIDSPROGRAMMA´S EN REGELINGEN )N DE VORIGE HOOFDSTUKKEN IS PER SECTOR AANGEGEVEN WELKE ERVARINGEN DE UITEENLOPENDE SECTOREN HEBBEN MET OVERHEIDSINSTRUMENTEN OM DIGITALE SAMENWERKING TE STIMULEREN $EZE PARAGRAAF PRESENTEERT DE RODE DRAAD UIT DEZE BESCHRIJVINGEN 7AAR MOGELIJK WORDT ONZE ANALYSE ¯ DIE HOOFDZAKELIJK GEBASEERD IS OP BEEL DEN UIT INTERVIEWS MET BEDRIJVEN EN BRANCHEORGANISATIES ¯ ONDERBOUWD MET CIJFERS 5IT DE ANALYSE KOMEN VIER THEMA´S NAAR VOREN DIE HIERNA PER THEMA WORDEN TOEGELICHT

)NSTRUMENTEN ZIJN ONVOLDOENDE BEKEND EN WORDEN WEINIG GEBRUIKT )NSTRUMENTEN SLUITEN ONVOLDOENDE AAN OP BEHOEFTE VAN DE SECTOR )NSTRUMENTEN LIJDEN ONDER SOMS ONTERECHTE NEGATIEVE BEELDVORMING $UBBELE ROL VAN DE OVERHEID

)NSTRUMENTEN ZIJN ONVOLDOENDE BEKEND EN WORDEN WEINIG GEBRUIKT

5IT VRIJWEL ALLE ONDERZOCHTE SECTOREN KOMT HET BEELD NAAR VOREN DAT BELEIDSINSTRUMENTEN EN ¯PROGRAM MA´S VAN DE OVERHEID BIJVOORBEELD .$I6 TAMELIJK ONBEKEND ZIJN BIJ DE DOELGROEP EN DAARDOOR OOK WEINIG GEBRUIKT WORDEN 6OOR DE ENE SECTOR BIJVOORBEELD MAKELAARDIJ GELDT DAT MEER DAN VOOR DE ANDERE BIJVOOR BEELD SNIJBLOEMEN 5IT GESPREKKEN IN DE LAATSTE SECTOR BLIJKT BIJVOORBEELD DAT MEN BEKEND IS MET DE INNOVA TIETENDER ,.6 DE INNOVATIEVOUCHER 7"3/ EN DE SUBSIDIEREGELING KENNISOVERDRACHT ONDERNEMERS 3+/ 3OMMIGE INSTRUMENTEN DIE ACHTER HET .$I6 ³PORTAAL´ ZITTEN ZOALS DE INNOVATIEVOUCHER OF ADVIESDIENSTEN VAN 3YNTENS ZIJN ZODOENDE WmL BEKEND $IT KAN DUIDEN OP DE INCUBATIETIJD VAN EEN INSTRUMENT OF IN DIT GEVAL SCHIL RONDOM EEN AANTAL INSTRUMENTEN OM mmN THEMA TE ADRESSEREN .$I6 DIGITALE SAMENWERKING IN HET -+" !NDERS GESTELD HET HEEFT TIJD NODIG VOORDAT ALLE ONDERNEMERS OP DE HOOGTE ZIJN VAN DE MOGE LIJKHEDEN -ARKETING KAN DAARAAN BIJDRAGEN "EKENDHEID VAN .$I6 ONDER DE RESPONDENTEN BLEEK DAARNAAST STERK TE VERSCHILLEN :O ZIJN VERTEGENWOORDIGERS VAN BRANCHEORGANISATIES OF GROTE BEDRIJVEN DOORGAANS BETER OP DE HOOGTE VAN OVERHEIDSREGELINGEN DAN INDIVIDUELE ONDERNEMERS 6ERSCHILLENDE VERKLARINGEN WORDEN GEGEVEN VOOR DEZE ONBEKENDHEID %EN SECTOR ASSOCIEERT DIGITALE SAMENWERKING NIET MET DE OVERHEID EN INITIEERT DIGITALE SAMENWERKINGS PROJECTEN PILOTS OF STANDAARDISATIE DAN OOK ZONDER OVERHEIDSSTEUN %EN SECTOR HEEFT EEN GEBREKKIG OVERZICHT VAN BESCHIKBARE OVERHEIDSINSTRUMENTEN %EN SECTOR KAN EEN BEROEP DOEN OP VERGELIJKBARE REGELINGEN VAN ZOWEL HET MINISTERIE VAN %: ALS VAN ,.6 %EN SECTOR KENT EEN OVERKOEPELENDE ORGANISATIE DIE KETENBREDE EN BEDRIJFSOVERSTIJGENDE )#4 PROJECTEN AGENDEERT EN UITVOERT BIJVOORBEELD 0RODUCTSCHAP 4UINBOUW !ANWEZIGHEID VAN FEDERATIES OF DOMINANTE VERENIGINGEN ZOALS .6- 6"/ EN ,-6 IN DE MAKELAARDIJ KAN ERTOE LEIDEN DAT ACTIVITEITEN DIE WAT VERDER

$E VOORLOPER VAN .$I6 ¯ .EDERLAND 'AAT $IGITAAL ¯ WAS OP HET HOOGTEPUNT VAN DE CAMPAGNE BIJ VAN DE DOELGROEP BEKEND EN NA A¾OOP VAN HET PROGRAMMA BIJ "RON $IALOGIC %VALUATIE .EDERLAND 'AAT $IGITAAL EN #)# 5ITSTRALING .$") 5TRECHT )DEALITER WILLEN WE HIER CIJFERS PRESENTEREN OVER HET FEITELIJKE GEBRUIK VAN DERGELIJKE REGELINGEN BINNEN EEN SECTOR MAAR HET VERZAMELEN EN BEWERKEN VAN DEZE GEGEVENS VALT BUITEN HET BEREIK VAN DIT ONDERZOEK $IT BEELD WORDT BEVESTIGD IN DE EVALUATIE VAN DE %: INNOVATIEVOUCHERREGELING (IERUIT BLIJKT BIJVOORBEELD DAT VAN DE ONDERNEMERS DIE DE VOUCHER NIET HEEFT AANGEVRAAGD DEZE VOUCHER OOK NIET KENT "RON $IALOGIC %VALUATIE INNOVATIEVOUCHERREGELING 5TRECHT /VERIGENS WERKEN %: EN ,.6 HIER WEL SAMEN OM TE KOMEN TOT EEN EENDUIDIG AANBOD VAN MAATREGELEN -ET DE OPENSTELLING VAN DE INNOVATIEVOUCHER VOOR BEDRIJVEN UIT DE PRIMAIRE SECTOR IS DE VOUCHERREGELING VAN ,.6 KOMEN TE VERVALLEN


A¾IGGEN VAN DE KERNCOMPETENTIES VAN DE SECTOR OP DAT CENTRALE NIVEAU GEREGELD WORDEN $IT BEPERKT DE ROL VAN DE OVERHEID

6OORBEELD UIT DE SNIJBLOEMEN /VERHEIDSREGELINGEN TER STIMULERING VAN DIGITALE SAMENWERKING WORDEN IN SIERTEELTBRANCHE RELATIEF WEINIG GEBRUIKT %EN BELANGRIJKE REDEN DAARVOOR ¯ NAAST DE REDEN DAT REGELINGEN RELATIEF ONBEKEND ZIJN ¯ LIGT IN DE ORGANISATIEGRAAD VAN DE SECTOR %LKE TELER GEEFT EEN JAARLIJKSE BIJDRAGE AAN HET 0RODUCTSCHAP 4UINBOUW DE ZOGENAAMDE HEF½NGSREGELING OPGETELD KOMT DAT NEER OP BIJNA W MILJOEN $OOR DEZE CONSTRUCTIE LIJKT DE SECTOR MINDER AFHANKELIJK VAN OVERHEIDS STEUN (ET PRODUCTSCHAP IS ECHTER WEL EEN OVERHEIDSORGAAN

)NSTRUMENTEN SLUITEN ONVOLDOENDE AAN OP BEHOEFTE VAN DE SECTOR

%EN SPECI½EKE REDEN WAAROM BEDRIJVEN OVERHEIDSINSTRUMENTEN NIET GEBRUIKEN IS DAT ZIJ VOLGENS BEDRIJVEN ONVOLDOENDE AANSLUITEN OP HUN BEHOEFTE 4EN EERSTE KENNEN SOMMIGE INSTRUMENTEN INHOUDELIJKE RESTRICTIES OFWEL DE AANVRAAG VAN EEN ONDERNEMER MOET INHOUDELIJK PASSEN IN DE DOMEINEN DIE DE OVER HEID HEEFT GEDE½NIEERD AANBODSTURING IN PLAATS VAN VRAAGSTURING EN SLUIT DAARDOOR ONVOLDOENDE AAN OP DE BEHOEFTE VAN DE ONDERNEMER 4EN TWEEDE VINDEN ONDERNEMERS DE ½NANCIpLE ONDERSTEUNING VAN DE OVER HEID TE BEPERKT OF KAN MEN NIET VOLDOEN AAN DE EIS VAN CO½NANCIERING )N FEITE ZIEN WE HIER DE SPANNING TUSSEN DE OVERHEIDSBEHOEFTE AAN VERANTWOORDING EN DE ONDERNEMERSBEHOEFTE AAN KEUZEVRIJHEID EN MAXI MALE OVERHEIDSSTEUN )N DE VOLGENDE PARAGRAAF STAAN WE UITGEBREIDER STIL BIJ DEZE CONSTATERING $AARIN WORDEN BESTAANDE INSTRUMENTEN AFGEZET TEGEN KNELPUNTEN BIJ BEDRIJVEN VOOR WAT BETREFT DIGITALE SAMENWERKING

)NSTRUMENTEN LIJDEN ONDER SOMS ONTERECHTE NEGATIEVE BEELDVORMING

(ET MEEDOEN AAN EEN OVERHEIDSREGELING WORDT DOOR BEDRIJVEN VAAK ALS BELASTEND ERVAREN $E SELECTIE PROCEDURES ZIJN INGEWIKKELD TIJDROVEND NIET ALTIJD TRANSPARANT OF EERLIJK EN DE UITKOMSTEN ZIJN ONZEKER +ORTOM OVERHEIDSREGELINGEN WORDEN GEASSOCIEERD MET ADMINISTRATIEVE LASTEN 6OORAL HET FEIT DAT BEDRIJVEN VOORAF UITGEBREIDE PLANNEN MOETEN INDIENEN WORDT ALS BELASTEND ERVAREN ZEKER VOOR KLEINE BEDRIJVEN $E MOEILIJKHEID HIER IS OM OBJECTIEF TE BEPALEN WELKE INVESTERINGEN IN TIJD EN MIDDELEN ECHT ALS ADMINIS TRATIEVE LASTEN KUNNEN WORDEN BESCHOUWD EN WELKE INVESTERINGEN VERWACHT MOGEN WORDEN OMDAT EEN BEDRIJF NU EENMAAL OOK OVERHEIDSSTEUN GAAT ONTVANGEN $AT GELDT TROUWENS NIET VOOR ALLE REGELINGEN $E ,.6 VOUCHER VOOR KENNISOVERDRACHT EN DE %: INNOVATIEVOUCHER WORDEN ALS GEBRUIKSVRIENDELIJK VRAAG GEDREVEN EN LAAGDREMPELIG BESCHOUWD 0UNT IS DAT DE OVERHEID HIER MET BEELDVORMING TE MAKEN HEEFT DIE MOEILIJK IS TEGEN TE GAAN ONDANKS ALLE INSPANNINGEN OM DE ADMINISTRATIEVE LASTEN PER REGELING ZO VEEL MOGELIJK TE BEPERKEN

$UBBELE ROL VAN DE OVERHEID

$E OVERHEID VERVULT VERSCHILLENDE ROLLEN IN UITEENLOPENDE SECTOREN EN KETENS %NERZIJDS IS ZIJ EEN PARTIJ DIE VIA GENERIEK BELEID POOGT DIGITALE SAMENWERKING TE STIMULEREN $EZE ROL STAAT FEITELIJK LOS VAN DE KETENS ZELF EN ZAL OP EEN OF ANDERE MANIER GELEGITIMEERD MOETEN WORDEN BIJVOORBEELD OM FALEN IN KETENS TEGEN TE GAAN !NDERZIJDS IS DE OVERHEID EEN PARTIJ IN DE BUURT VAN DE KETEN $AT LAATSTE KAN ALLERLEI VORMEN AAN NEMEN !LS WET EN REGELGEVER KAN ZIJ UIT HET OOGPUNT VAN VOLKSGEZONDHEID OF VEILIGHEID KETENS ³DWINGEN´ ONDERLINGE INFORMATIE UITWISSELING TE REGELEN (ET IS OOK MOGELIJK DAT DE OVERHEID EEN BELANGRIJKE VRAGENDE

)N THEORIE WORDT DIT AANGEDUID ALS ³MIDDLE OUT APPROACH´ !CTOREN IN HET MIDDENVELD VAN HET INNOVATIESYSTEEM ZOALS VERENIGINGEN FEDERATIES EN BRANCHE ORGANISATIES ZIJN IN STAAT OM EEN RELEVANTE ACHTERBAN TE ORGANISEREN EN DAARNA DE JUISTE INGANGEN OP POLITIEK OF BESTUURLIJK NIVEAU TE VINDEN $E MIDDLE OUT APPROACH ZIT TUSSEN BOTTOM UP EN TOP DOWN AANSTURING IN $IT BETEKENT ECHTER DAT ER DAN OOK MINDER ECHTE TOP DOWN INITIATIEVEN ZIJN


PARTIJ IS EN DAARDOOR KETENS STIMULEERT %$) TOEPASSINGEN IN TE ZETTEN BEDRIJFSLEVEN ALS INFORMATIELEVERAN CIER $ENK HIERBIJ AAN DE "ELASTINGDIENST HET #ENTRAAL "UREAU VOOR DE 3TATISTIEK #"3 OF DE $OUANE )N HET GEVAL VAN DE $OUANE MAAKT DE OVERHEID DEEL UIT VAN DE KETEN 4ER ILLUSTRATIE BINNEN HET PROJECT #,)%.4 %XPORT ZIJN ADMINISTRATIEVE EN LOGISTIEKE PROCESSEN GEDIGITALISEERD OM IM EN EXPORT VAN LANDBOUWGOEDEREN TE VERBETEREN !ANGIFTES BIJ DE $OUANE 0LANTENZIEKTENKUNDIGE $IENST 0$ EN DE 6OED SEL EN 7AREN !UTORITEIT 67! WORDEN ELEKTRONISCH MOGELIJK GEMAAKT (IERDOOR NEMEN DE EF½CIpNTIE EN SNELHEID VAN GRENSCONTROLES OP LANDBOUWGOEDEREN EN AFGIFTE VAN EXPORTCERTI½CATEN TOE $E WINSTEN ZITTEN ZOWEL AAN DE PRIVATE SNELLE CONTROLE ALS PUBLIEKE KANT AFNAME CONTROLEKOSTEN /OK KAN DE OVERHEID ALS GROTE MARKTPARTIJ ¯ ³LAUNCHING CUSTOMER´ ¯ IN EEN KETEN BEDRIJVEN DIE MET HAAR ZAKENDOEN STIMULEREN ELEK TRONISCH FACTUREREN IN TE GAAN ZETTEN $AT IS EEN VORM VAN DIGITALE SAMENWERKING DIE DAN VIA MARKTMACHT KAN WORDEN AFGEDWONGEN ¯ NET ZOALS DE VEILINGEN IN DE SECTOR SNIJBLOEMEN HEBBEN GEDAAN $E INVLOED VAN DE OVERHEID PER KETEN LOOPT DUS UITEEN EN DE OVERHEIDSBEHOEFTE OM EXTRA INSTRUMENTEN IN TE ZETTEN OM KE TENS TE STIMULEREN DIGITAAL SAMEN TE WERKEN ZAL DAARDOOR OOK PER KETEN VERSCHILLEN $E MATE WAARIN VANUIT DE ANDERE ROL ¯ OVERHEID IS ZELF PARTIJ IN DE KETEN ¯ DIGITALE SAMENWERKING WORDT GESTIMULEERD HANGT SAMEN MET DE VRAAG OF DE OVERHEID DAARMEE EF½CIpNTIEWINSTEN KAN BEREIKEN $E BOVENSTAANDE ANALYSE IS ZOALS EERDER GEZEGD GEBASEERD OP INTERVIEWS IN VIJF SECTOREN (ET VOERT TE VER OM DE RESULTATEN VAN DEZE ANALYSE GELDIG TE VERKLAREN VOOR ALLE SECTOREN EN ALLE OVERHEIDSINSTRUMEN TEN $ESONDANKS BIEDT DE ANALYSE AANKNOPINGSPUNTEN OM TOT VERBETERING VAN DE EFFECTIVITEIT VAN HET INSTRUMENTARIUM TE KOMEN 4EN EERSTE KAN HET GEBRUIK VAN INSTRUMENTEN WORDEN BEVORDERD DOOR ER MEER BEKENDHEID EN TRANSPARANTIE AAN TE GEVEN EVENTUEEL VIA BRANCHEORGANISATIES "EDRIJVEN MOETEN EENVOUDIG KUNNEN ACHTERHALEN WELK INSTRUMENT BIJ HEN PAST $AT BETEKENT DUS OOK EEN EVENTUELE STROOMLIJNING VAN HET INSTRUMENTARIUM SAMENVOEGING ETC .AAST BEKENDHEID KAN HET GEBRUIK GESTIMULEERD WORDEN DOOR HET INTRODUCEREN EN HANDHAVEN VAN LAGE DREMPELS OM DEEL TE NEMEN EENVOUDIGE PROCEDURE ETC !AN DE HAND VAN EEN GERICHTE EN HELDERE BOODSCHAP KAN DIT VOORAL KLEINE ONDERNEMINGEN OVER DE STREEP TREKKEN $IT IS EEN BELANGRIJKE DOELGROEP OMDAT IN UITEENLOPENDE SECTOREN BLIJKT DAT KLEINE ONDERNEMINGEN BIJVOOR BEELD TELERS mmNPITTERS IN DE BOUW MAKELAARS DE MEESTE KNELPUNTEN ERVAREN BIJ HET TOT STAND BRENGEN VAN DIGITALE SAMENWERKING GEBREKKIGE DIGITALE VAARDIGHEDEN GEEN )#4 STRATEGIE HOGE INVESTERINGSKOSTEN ON ZEKER RENDEMENT 4OT SLOT KAN DE OVERHEID DIGITALE SAMENWERKING STIMULEREN DOOR ZELF HET GOEDE VOORBEELD TE GEVEN

/VERZICHT VAN KNELPUNTEN IN SECTOREN EN KOPPELING MET OVERHEIDSINSTRUMENTEN 5IT DE VOLLEDIGE ANALYSE VAN DE CASES ZIJN TIENTALLEN RELEVANTE KNELPUNTEN NAAR VOREN GEKOMEN DIE IN MEERDERE CASES SPELEN $EZE KNELPUNTEN ZIJN SAMEN TE VATTEN IN VEERTIEN GENERIEKE KNELPUNTEN ;+= DIE IN VRIJWEL ALLE SECTOREN EEN ROL SPELEN (ET MERENDEEL VAN DEZE KNELPUNTEN IS ONDER TE BRENGEN IN mmN VAN DE TYPEN VAN SYSTEEMFALEN DIE IN HOOFDSTUK ZIJN BESCHREVEN 6OOR EEN TWEETAL SAMENHANGENDE KNELPUN TEN ¯ HET ONTSTAAN VAN MARKTEN VOOR INFORMATIE ;+= EN DE VERANDERENDE ROL VAN INTERMEDIAIRE PARTIJEN ZOALS GROOTHANDELS ;+= ¯ IS DAT NIET HET GEVAL $EZE KNELPUNTEN WORDEN WELISWAAR ALS REpEL ERVAREN IN DE

/VER DIT THEMA HEEFT $IALOGIC EEN APART ONDERZOEK UITGEVOERD 6AN ELEKTRONISCH BERICHTENVERKEER WAARBIJ VANUIT DE GEAUTOMATISEERDE BEDRIJFSADMINIS TRATIE VIA EEN BEVEILIGDE VERBINDING ELEKTRONISCHE BERICHTEN NAAR OVERHEIDSINSTELLINGEN WORDEN GESTUURD VERWACHTEN BEDRIJVEN N VOORAL DAT HET PRIMAIRE PROCES VAN HET BEDRIJF VERSNELT DE KOSTEN VAN DE BEDRIJFSADMINISTRATIE LAGER WORDEN EN DAT DE KWALITEIT VAN DE BEDRIJFSADMINISTRATIE GROTER WORDT $AT ELEKTRONISCH BERICHTENVERKEER NAAR OVERHEIDSINSTELLINGEN TE INGEWIKKELD IS VOOR HET BEDRIJF OF DAT HET INVLOED HEEFT OP HET UITBE STEDEN VAN ADMINISTRATIEF WERK WORDT MINDER VAAK ONDERSCHREVEN "RON $IALOGIC /NDERNEMERS OF ELEKTRONISCHE OVERHEIDSDIENSTVERLENING 5TRECHT


SECTOREN MAAR ZIJN EERDER TE BESCHOUWEN ALS GROEIPIJNEN DIE GEPAARD GAAN MET STRUCTURELE VERANDERINGEN IN MARKTEN ¯ DAT WIL ZEGGEN MET DE TRANSITIE VAN HET ENE NAAR HET ANDERE ECONOMISCHE EVENWICHT ¯ DAN MET INHERENTE TEKORTKOMINGEN ¯ SYSTEEMFALEN ¯ IN DIE MARKTEN /OK IN EEN AANTAL ANDERE GEVALLEN ZOALS BIJVOORBEELD BIJ HET NIET HERKENNEN VAN DE VOORDELEN VAN DIGITALE SAMENWERKING + IS HET NOG MAAR DE VRAAG OF ER EEN ROL VOOR DE OVERHEID IS WEGGELEGD OM HET KNELPUNT IN KWESTIE OP TE LOSSEN )N DE ONDERSTAANDE TABEL ZIJN DE GENERIEKE KNELPUNTEN WEERGEGEVEN EN INGEDEELD NAAR TYPE SYSTEEMFALEN 6OOR DIE KNELPUNTEN WAAR SPRAKE IS VAN SYSTEEMFALEN IS OOK DE MOGELIJKE ROL VAN DE OVERHEID WEERGEGEVEN ZIE OOK 4ABEL BLZ %EN AANTAL VAN DE ROLLEN DIE DE OVERHEID KAN SPELEN WETGEVER EIGENAAR AANBIEDER BESTUURDER VALT NIET ONDER DE PROGRAMMATISCHE ACTIVITEITEN DIE IN HET VORIGE HOOFDSTUK ZIJN GENOEMD $E OVERHEID KAN BIJVOORBEELD IN HAAR HOEDANIGHEID ALS WETGEVER GROTE INVLOED HEBBEN OP HET STIMULEREN OF AFREMMEN VAN DIGITALE SAMENWERKING MAAR WETGEVING WORDT ALS ZODANIG GEWOONLIJK NIET ALS INSTRUMENT INGEZET $AT NEEMT NIET WEG DAT DE OVERHEID ZEKER REKENING ZOU MOETEN HOUDEN MET DE BIJ EFFECTEN VAN WETGEVING BESTUUR ENZOVOORT MET NAME ALS ZIJ IN EEN BEPAALDE SECTOR EEN DUBBELE ROL VERVULT DEZE PROBLE MATIEK WORDT IN DE VOLGENDE PARAGRAAF BESCHREVEN :O KUNNEN ALLERHANDE POGINGEN OM VIA PROGRAMMA´S DIGITALE SAMENWERKING TE STIMULEREN WORDEN TEGENGEWERKT DOOR WET EN REGELGEVING EN DOOR HET OPTREDEN VAN DE OVERHEID ZELF BINNEN HET PUBLIEKE DOMEIN ¯ ALS BESTUURDER ¯ OF BINNEN HET PRIVATE DOMEIN ¯ ALS AFNEMER EIGENAAR OF AANBIEDER 4ABEL

/VERZICHT VAN GENERIEKE KNELPUNTEN IN DE SECTOREN NAAR TYPE SYSTEEMFALEN EN MET MOGELIJKE ROL OVERHEID 4YPE SYSTEEMFALEN 3 GENERIEK KNELPUNT +

2OL OVERHEID

3


+


2EGISSEUR

+

/PSCHALING

&INANCIER REGISSEUR

3


3A


+


2EGISSEUR

+


&ACILITATOR

3B


+


7ETGEVER

+

+OSTEN BATEN SLAAN OP VERSCHILLEND NIVEAU NEER

3


3A


+


+


+


3B


+


+


"ESTUURDER

3


+


2EGISSEUR

+


&INANCIER

+


+ENNISMAKELAAR

'ERELATEERD AAN SYSTEEMFALEN GEEN MARKTFALEN +

)NFORMATIEASYMMETRIE KRIJGT COMMERCIpLE WAARDE

+

6ERANDERENDE ROL GROOT HANDEL



;+= 'EBREK AAN AFSTEMMING TUSSEN KETENS $E AANLEG VAN EEN OMVANGRIJK INFORMATIESYSTEEM IS VAAK PAS RENDABEL BOVEN EEN BEPAALDE KRITISCHE GROOTTE )NVESTEREN IN PARALLELLE INFRASTRUCTUREN ZAL DAN TOT AANZIENLIJKE MAATSCHAPPELIJKE KOSTEN LEIDEN $IT PLEIT ERVOOR OM EEN NETWERK PUBLIEK AAN TE LEGGEN ¯ ANDERS ZOU HET ~BERHAUPT NIET WORDEN AANGELEGD ¯ EN HET DAARNA OPEN TE STELLEN VOOR ZOVEEL MOGELIJK PRIVATE AANBIEDERS )N HET GEVAL VAN DIGITALE SAMENWERKING GAAT HET DAN BIJVOORBEELD OM HET BOUWEN VAN UNIEKE REGISTERS EN HET OPENSTELLEN DAARVAN VOOR PRIVATE DERDE PARTIJEN EN OF OM HET HERGEBRUIK VAN OVERHEIDSINFORMATIE -ET mmN GENERIEKE INFRASTRUCTUUR KUNNEN SOMS OOK MEERDERE PROBLEMEN TEGELIJKERTIJD WORDEN OPGELOST :O ZOU DE TRACKING TRACING IN DE VARKENSSECTOR NIET ALLEEN KUNNEN WORDEN GEBRUIKT OM DE VOEDSELVEILIGHEID TE WAARBORGEN MAAR OOK OM LOGISTIEKE PROCESSEN TE OPTIMALISEREN ZOALS BIJ DE SNIJBLOEMEN GEBEURT %R IS DAARNAAST EEN PRAGMATISCH ARGUMENT VOOR OVERHEIDSINTERVENTIE DAT IN EEN AANTAL CASES STERK NAAR VOREN IS GEKOMEN 0ARTIJEN ZULLEN IN DE REGEL ALLEEN STREVEN NAAR DIGITALE SAMENWERKING WANNEER ZIJ DAAR ZELF DIRECT VOORDEEL UIT HALEN $AT IS VAAK NIET HET GEVAL !LS DE PARTIJ IN KWESTIE EEN STRATEGISCHE POSITIE IN DE KETEN INNEEMT KAN HET SAMENWERKINGSPROCES IN EEN IMPASSE RAKEN %EN VAN DE MANIEREN OM UIT DEZE IMPASSE TE KOMEN IS DOOR OP MEERDERE BORDEN TE SCHAKEN %EN PARTIJ MAAKT MEESTAL DEEL UIT VAN MEERDERE KETENS !LS ER OVERLAP BESTAAT IN DE KETENS IS HET SOMS MOGELIJK OM BEWEGING IN EEN KETEN TE KRIJGEN DOOR VERANDERINGEN IN EEN ANDERE OVERLAPPENDE KETEN DOOR TE VOEREN $IT VEREIST ECHTER WEL HET OVERZICHT EN DE REGIE OVER MEERDERE KETENS $E OVERHEID IS WAARSCHIJNLIJK ALS ENIGE IN STAAT OM EEN DERGELIJKE REGIEFUNCTIE OP SUPRA KETENNIVEAU UIT TE VOEREN

6OORBEELD VARKENS $E .EDERLANDSE 6AKBOND 6ARKENSHOUDERS .66 BEHEERT EEN AANTAL OMVANGRIJKE INFORMATIESYS TEMEN IN DE SECTOR WAARONDER DE REGISTRATIE VAN HET )+" .EDERLAND 6ARKENS KWALITEITSSYSTEEM /M DE KWALITEIT VAN DE DATA IN HAAR DATABANKEN TE VERHOGEN ZOU .66 GRAAG KOPPELEN AAN HET )2 SYSTEEM VAN ,.6 ¯ HET CENTRALE REGISTER VOOR VARKENSHOUDERS $OOR EEN BEVESTIGING TE KRIJGEN DAT EEN VARKENSHOUDER INGESCHREVEN STAAT IN HET )2 SYSTEEM KAN DE .66 BIJVOORBEELD CONTROLEREN OF EEN VARKENSHOUDER NOG STEEDS ACTIEF IS ,.6 STAAT EEN DERGELIJKE KOPPELING ECHTER NIET TOE $AARVOOR WORDEN PRIVACYREDENEN AANGEVOERD MAAR DE KOPPELING VALT HIER OOK PRIMA ANONIEM TE MAKEN ¯ ER SPELEN KLAARBLIJKELIJK NOG ANDERE REDENEN

;+= .IET OF NAUWELIJKS OPSCHALING VAN PILOTPROJECTEN 5IT DE SECTORSTUDIES KOMT HET BEELD NAAR VOREN DAT ER EERDER TE VEEL DAN TE WEINIG INITIATIEVEN ZIJN OP HET GEBIED VAN DIGITALE SAMENWERKING $E MEESTE VAN DEZE INITIATIEVEN ZIJN KLEINSCHALIG VAN AARD EN HEBBEN VAAK DE NODIGE OVERLAP 'EBREK AAN SAMENWERKING BINNEN DE SECTOR IS ¯ ZOALS ZO VAAK ¯ HET GROOT STE KNELPUNT BIJ HET OPSCHALEN VAN INITIATIEVEN #ONCREET GAAT HET DAN OM HET VERSPREIDEN VAN KENNIS EN HET VERGROTEN VAN HET DRAAGVLAK AANBODKANT OF HET BUNDELEN VAN DE VRAAG OF HET VINDEN VAN NIEUWE GEBRUIKERSGROEPEN VRAAGKANT $E OVERHEID KAN HIER ZOWEL EEN ROL SPELEN ALS KENNISMAKELAAR MET NAME BIJ HET UITWISSELEN VAN ERVARINGEN TUSSEN HEEL VERSCHILLENDE KETENS EN MET NAME ALS COALITIEVORMER EN ¯UITBOUWER

6OOR EEN UITLEG VAN DE UITEENLOPENDE ³FAALFACTOREN´ VERWIJZEN WE NAAR HOOFDSTUK



;+= 7ANTROUWEN OM SAMEN TE WERKEN "IJ DIGITAAL SAMENWERKEN GAAT HET OM HET UITWISSELEN VAN INFORMATIE )N VEEL GEVALLEN BETREFT HET MIN OF MEER VERTROUWELIJKE BEDRIJFSINFORMATIE MET EEN STRATEGISCHE WAARDE "IJ SAMENWERKING IS HET VAN BELANG OM TE KOMEN TOT GOEDE AFSPRAKEN OMTRENT WELKE INFORMATIE WORDT UITGEWISSELD MET WIE EN TEGEN WELKE VOORWAARDEN $IT VERONDERSTELT WEL DAT PARTIJEN DE INTENTIE HEBBEN OM INFORMATIE UIT TE WISSELEN %CHTER VEEL BEDRIJVEN KIEZEN EERDER VOOR EEN STRATEGIE VAN GEHEIMHOUDING UIT ANGST DAT BEDRIJFSINFORMATIE IN VERKEERDE HANDEN KOMT EN ZO BIJVOORBEELD DE CONCURRENTIEPOSITIE SCHAADT $EZE ANGST KAN GEBASEERD ZIJN OP SLECHTE ERVARINGEN UIT HET VERLEDEN MAAR OOK DOOR WANTROUWEN BIJ ANDERE POTENTIpLE SAMENWERKINGS PARTNERS

6OORBEELD VARKENS 7ANTROUWEN TREFFEN WIJ BIJVOORBEELD AAN BIJ DE VARKENSFOKKERIJ $IT WANTROUWEN KOMT VOORT UIT EERDERE ONTWIKKELINGEN IN DE SECTOR :O IS DE GEZONDHEIDSDIENST GERICHT OP MONITORING VAN DIERGEZONDHEID PREVENTIE EN BESTRIJDING VAN DIERZIEKTEN ENKELE JAREN GELEDEN GEPRIVATISEERD WAARDOOR CONCURRENTIE MET DIERENARTSEN IS ONTSTAAN 5ITWISSELING VAN GEGEVENS OVER DE GEZOND HEIDSTOESTAND VAN VARKENS IS DAARMEE ZEER CONCURRENTIEGEVOELIGE INFORMATIE GEWORDEN $E GROOTSTE UITDAGING IS ZODOENDE OM ALLE BELANGEN OP mmN LIJN TE KRIJGEN EN DE BELANGHEBBEN DEN TE OVERTUIGEN VAN DE ZIN EN HET NUT VAN DIGITALE SAMENWERKING EN ZO HET WANTROUWEN WEG TE NEMEN 6OOR DE PRIMAIRE ONDERNEMER MOET BIJVOORBEELD DUIDELIJK WORDEN DAT HET DIGITALISEREN EN UITWISSELEN VAN INFORMATIE OVER ZIEKTE EN MEDICIJNGEBRUIK BIJDRAAGT AAN VEILIGE MONITORING EN SNELLE INTERVENTIE ALS ER IETS LOOS BLIJKT TE ZIJN (IJ MOET DUS IN DE PRAKTIJK KUNNEN ONDERVINDEN DAT ER VAN EEN VERBETERING SPRAKE IS DIE HEM PERSOONLIJK RAAKT

;+= %XCLUSIEVE FOCUS OP OPERATIONELE ZAKEN KORTE TERMIJN $E VOORDELEN VAN DIGITALE SAMENWERKING WORDEN OVER HET ALGEMEEN VAAK PAS OP MIDDELLANGE TERMIJN ZICHTBAAR EN ZIJN OOK NIET ALTIJD EVIDENT IN HET DAGELIJKSE ONDERNEMERSLEVEN ZIE OOK HIERNA + .U GAAT DE KOST IN HET ALGEMEEN VOOR DE BAAT UIT MAAR DAT GELDT VOOR DIGITALE SAMENWERKING IN NOG STERKERE MATE (ET GEVOLG DAARVAN IS DAT ONDERNEMERS DIE EEN STERKE FOCUS HEBBEN OP DE KORTE TERMIJN ¯ DIE ALS HET WARE IN DE OPERATIONELE WAAN VAN DE DAG ZITTEN OPGESLOTEN ¯ NIET SNEL GENEIGD ZULLEN ZIJN OM IN DIGITALE SAMEN WERKING TE INVESTEREN TENZIJ DIE SAMENWERKING HUN EIGEN BEDRIJFSVOERING DIRECT VERBETERT $E STERKE ORIpN TATIE OP DE KORTE TERMIJN IS EEN TYPISCHE TREK VAN HET -+" ¯ OOK EN VOORAL OMDAT HET -+" NIET DE TIJD EN OF DE ½NANCIpLE RUIMTE HEEFT OM STRATEGISCHE BEZIGHEDEN TE ONTWIKKELEN ZIE HIERNA + ¯ MAAR IS ZEKER NIET ALLEEN VOORBEHOUDEN AAN HET -+" %R ZIJN OOK LEGIO GROTERE BEDRIJVEN DIE NIET OF NAUWELIJKS HET STRATEGISCHE BELANG ONDERKENNEN VAN DIGITALE SAMENWERKING $E ROL VAN DE OVERHEID LIGT HIER MET NAME IN HET BIJSTUREN VAN DE CULTUUR BINNEN BEDRIJVEN EN BINNEN EEN SECTOR BIJVOORBEELD DOOR HET CREpREN VAN STRATEGIC AWARENESS BINNEN EEN BEPAALDE SECTOR

;+= /NTBREKEN VAN PRIKKELS OM PRODUCTEN DOOR DE KETEN TE VOLGEN $E MOGELIJKHEID OM AUTOMATISCH DE GANG VAN PRODUCTEN DOOR EEN KETEN TE VOLGEN IS DE RAISON DóTRE VAN DIGITALE SAMENWERKING 4WEE BELANGRIJKE TOEPASSINGEN ZIJN HET BORGEN VAN DE KWALITEIT DOOR DE HERKOMST VAN DE GOEDEREN TE KUNNEN ACHTERHALEN EN HET OPTIMALISEREN VAN LOGISTIEKE PROCESSEN !LS DEZE PRIKKELS ONTBREKEN IS DE KANS KLEIN DAT ER DIGITALE SAMENWERKING VAN DE GROND KOMT ¯ EN AL ZEKER NIET OVER DE GEHELE KETEN HEEN


$E OVERHEID KAN HIER ¯ BEWUST DAN WEL ONBEWUST ¯ EEN DOORSLAGGEVENDE ROL SPELEN DOOR IN REGEL OF WETGE VING BEPAALDE KWALITEITSEISEN BIJVOORBEELD TEN AANZIEN VAN VOEDSELVEILIGHEID OF MILIEUEISEN BIJVOORBEELD TEN AANZIEN VAN HET HERGEBRUIK VAN GRONDSTOFFEN TE STELLEN 7ETGEVING VORMT IN BEPAALDE SECTOREN DE BELANGRIJKSTE REDEN OM TE KOMEN TOT DIGITALE SAMENWERKING

6OORBEELD UIT DE BOUW PRIKKELS VOOR DIGITALE SAMENWERKING ¬ FAALKOSTEN $E BOUWSECTOR WORDT GEKENMERKT DOOR HOGE FAALKOSTEN SCHATTINGEN LOPEN UITEEN VAN TOT PROCENT VAN DE TOTALE KOSTEN IN HET BOUWPROCES %EN BELANGRIJKE OORZAAK IS GEBREKKIGE COM MUNICATIE EN SAMENWERKING TUSSEN EN BINNEN DE VERSCHILLENDE SCHAKELS IN DE KETEN !NDERS GEZEGD DOOR BETER DIGITAAL SAMEN TE WERKEN ZOUDEN FAALKOSTEN KUNNEN WORDEN GEREDUCEERD (ELAAS LIJKT DIT BESEF NOG WEINIG DOORGEDRONGEN IN DE SECTOR EN DAT HEEFT TWEE REDENEN 7AT ONTBREEKT ZIJN VOORBEELDEN DIE AANTONEN DAT SAMENWERKING DAADWERKELIJK VOORDEEL OP LEVERT EN HOE GROOT DAT VOORDEEL VERVOLGENS IS $E PRIKKEL OM DIGITAAL SAMEN TE WERKEN WORDT ONVOLDOENDE GEVOELD &AALKOSTEN ZIJN WELIS WAAR HOOG MAAR ZE WORDEN UITEINDELIJK GROTENDEELS BETAALD DOOR DE KLANT %EN SITUATIE ZOALS IN DE MODEBRANCHE WAAR :!2! DOOR SLIMME DIGITALE SAMENWERKING DE PRIJZEN VAN HAAR PRODUCTEN KAN VERLAGEN KLANTEN VOOR ZICH WINT EN DAARMEE HET GEBREK AAN DIGITALE SAMEN WERKING BIJ CONCURRENTEN AFSTRAFT ONTBREEKT IN DE BOUW

;+= +OSTEN BATEN SLAAN OP VERSCHILLENDE PLAATSEN NEER %EN VAN DE GROOTSTE BELEMMERINGEN VOOR SAMENWERKING IN HET ALGEMEEN IS ALS BEDRIJVEN MICRONIVEAU KOSTEN MAKEN WAARVAN VOORAL DE KETEN MACRONIVEAU ALS GEHEEL VOORDEEL HEEFT OF VICE VERSA %EN VOORBEELD VAN HET EERSTE GEVAL IS HET INVESTEREN IN EEN KETENBREED INFORMATIESYSTEEM ZIE + %EN VOORBEELD VAN HET TWEEDE GEVAL IS HET ONTSTAAN VAN IMAGOSCHADE VOOR DE SECTOR ALS GEHEEL DOOR HET WANGEDRAG VAN INDIVIDUELE ONDERNEMERS )N BEIDE GEVALLEN IS ER EEN INTERMEDIAIRE ORGANISATIE NODIG DIE DE KOSTEN EN BATEN OP DE VERSCHILLENDE NIVEAUS MET ELKAAR VERBINDT !LS EEN DERGELIJKE ORGANISATIE ONTBREEKT OF TE ZWAK IS OM EEN DERGELIJKE REGIEFUNCTIE TE VERVULLEN KAN ER EEN TAAK VOOR DE OVERHEID LIGGEN OM DIE ROL OP TE PAKKEN :E KAN ZELF DIE FUNCTIE GAAN VERVULLEN MAAR HET LIGT MEER VOOR DE HAND OM DAARVOOR NIEUWE SECTORORGANISATIES OP POTEN TE ZETTEN ORGANISEREN VAN PLATFORMEN ENZOVOORT OF BESTAANDE ORGANISATIES TE VERSTERKEN

6OORBEELDEN VARKENS 7ANNEER ER BESMET VLEES VANUIT DE VERWERKENDE INDUSTRIE NAAR DE RETAIL IS GEGAAN MOET AL HET VLEES UIT DE BEWUSTE BATCH WORDEN TERUGGEHAALD ¯ HET GAAT DAN OM DUIZENDEN VARKENS DIE AFKOMSTIG ZIJN VAN MINSTENS HONDERD VARKENSHOUDERS %EN GROTE VLEESVERWERKER ZOALS 6)/. HEEFT ECHTER GEEN DIRECT BELANG BIJ HET INRICHTEN VAN EEN GEAVANCEERD TRACKING TRACING SYSTEEM 6ANWEGE DE PRODUCTAAN SPRAKELIJKHEID IS IMMERS DE VARKENSHOUDER ZELF UITEINDELIJK VERANTWOORDELIJK /P HET NIVEAU VAN EEN INDIVIDUEEL BEDRIJF IS DE INVESTERING IN EEN KETENBREED SYSTEEM NIET RENDABEL $E KANS DAT EEN RECALL VOORKOMT IS ZO KLEIN DAT HET RISICO VERMENIGVULDIGD MET DE KOSTEN KLEINER IS DAN DE ONTWIKKEL EN ONDERHOUDSKOSTEN VAN HET SYSTEEM )N DIE AFWEGING WORDT ECHTER NIET DE IMAGOSCHADE VERDISCONTEERD DIE DE SECTOR ALS GEHEEL OPLOOPT ¯ EN DIE IS VAAK EEN FACTOR DRIE TOT VIER HOGER DAN DE DIRECTE SCHADE 0ROBLEMEN MET VOEDSELVEILIGHEID ONTSTAAN VAAK AAN HET BEGIN VAN DE KETEN /M DIE REDEN HEBBEN VEEVOEDERBEDRIJVEN EEN GEZAMENLIJK INFORMATIESYSTEEM GEKOPPELD AAN INDIVIDUELE AUDITPROCESSEN VOOR TOELEVERENDE BEDRIJVEN !LS BIJ mmN VAN DE AANGESLOTEN BEDRIJVEN EEN TOELEVERANCIER NIET DOOR


DE AUDIT KOMT WORDT DIT OP HET GEDEELDE SYSTEEM GEMELD $E TOELEVERANCIER KOMT ER DAN OOK BIJ DE ANDERE AFNEMERS NIET MEER IN (OEWEL DE VEEVOEDERBEDRIJVEN HARDE CONCURRENTEN VAN ELKAAR ZIJN IS HET GEZAMENLIJK BELANG ¯ HET VOORKOMEN VAN CLAIMS EN IMAGOSCHADE ¯ DUSDANIG GROOT DAT ZE IN DIT SPECI½EKE GEVAL ALS KRACHTIG FRONT KUNNEN OPTREDEN


;+= 6OORDELEN DIGITALE SAMENWERKING ONDUIDELIJK 3AMENWERKING KOMT ZOALS AL EERDER OPGEMERKT ALLEEN VAN DE GROND ALS ER EVIDENTE VOORDELEN ZIJN VOOR HET INDIVIDUELE BEDRIJF ZELF EN DUS NIET ALLEEN VOOR DE SECTOR ALS GEHEEL 6OORDELEN ZIJN ECHTER BIJNA NOOIT UIT ZICHZELF ³EVIDENT´ ZE MOETEN ACTIEF ZICHTBAAR WORDEN GEMAAKT (ET MOGE DUIDELIJK ZIJN DAT DIT KNELPUNT NAUW SAMENHANGT MET HET VORIGE $E MOGELIJKE ROL VAN DE OVERHEID IS HIER ECHTER WEZENLIJK ANDERS VAN AARD )N DIT GEVAL BIEDT ZE NIET SLECHTS PASSIEF EEN OMGEVING AAN WAARBINNEN VOORDELEN KUNNEN WORDEN H ERKEND MAAR PLUKT ZE ZELF ACTIEF DIE VOORDELEN $E OVERHEID OPEREERT HIER OP HET SCHERPST VAN DE SNEDE ALS ONDERNEMERS BINNEN DE SECTOR ZELF DE VERMEENDE ³EVIDENTE VOORDELEN´ NIET ZIEN WIE IS DAN DE OVERHEID OM DAT WEL TE KUNNEN !NDERZIJDS IS ER EEN REpEL GEVAAR VOOR MARKTVERSTORING ALS ER INDERDAAD SPRAKE ZOU ZIJN VAN ³EVIDENTE VOORDELEN´ DIE DOOR HET GROS VAN DE ONDERNEMERS NIET WORDEN H ERKEND DAN IS DAT PER DE½NITIE EEN GAT IN DE MARKT VOOR DE ONDERNEMERS DIE WEL DE KANSEN ZIEN )N HET OMGEKEERDE GEVAL HET ³MINDER ZICHTBAAR MAKEN VAN NADELEN´ LIJKT INTERVENTIE DOOR DE OVERHEID MIN DER PROBLEMATISCH )N EEN AANTAL CASE STUDIES WAS ER SPRAKE VAN TRAUMATISCHE ERVARINGEN MET GROOTSE EN MEESLEPENDE DOCH GRANDIOOS MISLUKTE AUTOMATISERINGSPROJECTEN $AT ZORGT VOOR HET NODIGE WANTROUWEN TEGEN HET OPSTARTEN VAN NIEUWE GROOTSCHALIGE AUTOMATISERINGSPROJECTEN TERWIJL DIGITALE SAMENWERKING PER DE½NITIE DE SAMENWERKING TUSSEN MEERDERE PARTIJEN VEREIST $E OVERHEID ZOU ALS ONAFHANKELIJKE DESKUNDIGE DERDE PARTIJ EEN ROL KUNNEN SPELEN OM DE REALITEIT EN HAALBAARHEID VAN INVESTERINGEN IN )#4 TE WAARBORGEN $AAR MOET DAN WEL BIJ WORDEN OPGEMERKT DAT DE OVERHEID ZELF OOK GEEN GOED TRACK RECORD HEEFT WAT BETREFT HET DOEN UITVOEREN VAN GROTE AUTOMATISERINGSPROJECTEN

;+= 6ERANDERENDE CONSUMENTENPATRONEN WORDEN NIET H ERKEND 5IT DE SECTORSTUDIES KOMT STERK HET BEELD NAAR VOREN DAT DE PRIKKEL VOOR DIGITALE SAMENWERKING VAN HET BEGIN VAN DE KETEN OF VAN HET EIND VAN DE KETEN KOMT MAAR ZEER ZELDEN UIT HET MIDDEN VAN DE KETEN $AT KOMT WAARSCHIJNLIJK OMDAT DIGITALE SAMENWERKING VOORAL TOT STAND KOMT ALS REACTIE OP VERANDERINGEN IN DE OMGEVING !AN HET BEGIN VAN DE KETEN GAAT HET DAN OM NIEUWE WETENSCHAPPELIJKE EN TECHNOLOGISCHE VERANDERINGEN ZIE HIERNA + AAN HET EIND VAN DE KETEN OM VERANDERENDE CONSUMENTENPATRONEN %EN VOORBEELD VAN VERANDERENDE CONSUMENTENPATRONEN IS BIJVOORBEELD DE OPKOMST VAN DE ³PROSUMER´ OFWEL DE CONSUMENT ALS CO PRODUCENT !LS GEVOLG HIERVAN SPELEN CONSUMENTEN EEN STEEDS BELANGRIJKERE ROL IN DE MARKETING VAN PRODUCTEN CONSUMER REVIEWS VIRAL MARKETING EN IN DE PRODUCTIE VAN DIENSTEN $AT LAATSTE HEEFT OOK EEN STERKE NEERSLAG OP DE POSITIE VAN INTERMEDIAIRS ZIE HIERNA + )N GEZONDE VOLWASSEN MARKTEN IS ER IN DE VORM VAN MARKTONDERZOEKSBUREAUS TRENDWATCHERS ENZ VOLDOEN DE STRATEGISCHE INTELLIGENTIE VOORHANDEN OM VERANDERINGEN IN CONSUMENTENPATRONEN TE VOORZIEN !LS DIE INTELLIGENTIE ONTBREEKT ¯ BIJVOORBEELD OMDAT DE SECTOR OM DE EEN OF ANDERE MANIER TE WEINIG INTERACTIE HEEFT MET HAAR KLANTEN ¯ ZOU ER SPRAKE KUNNEN ZIJN VAN SYSTEEMFALEN %R IS DAN MOGELIJK EEN ROL VOOR DE OVERHEID ALS ³KENNISMAKELAAR´ WEGGELEGD /OK HIER IS HET ECHTER MAAR ZEER DE VRAAG OF DE OVERHEID DIT SOORT STRATEGISCHE INTELLIGENTIE HEEFT EN ZO JA OF HET MIDDEL HET ³VAN BUITENAF´ INBRENGEN VAN DERGELIJKE MARKTKENNIS NIET ERGER IS DAN DE KWAAL EEN SECTOR INSTANDHOUDEN DIE KLAARBLIJKELIJK NIET ¾EXIBEL GENOEG IS OM MET STRUCTURELE VERANDERINGEN IN DE VRAAG OM TE GAAN


6OORBEELD SNIJBLOEMEN )N DE SNIJBLOEMENBRANCHE IS SPRAKE VAN KETENOMKERING )N PLAATS VAN AANBODGESTUURD WORDT DE SECTOR IN TOENEMENDE MATE VRAAGGESTUURD )NFORMATIE OVER CONSUMENTENVOORKEUREN GAAT EEN BELANGRIJKE ROL SPELEN -EN WIL SNEL KUNNEN INSPELEN OP WIJZIGENDE VOORKEUREN EN GEDRAG VAN CONSUMENTEN $AARMEE IS KETENOMKERING EEN BELANGRIJKE PRIKKEL VOOR DIGITALE SAMENWERKING

6OORBEELD VARKENS $E VARKENSSECTOR IS STERK AFHANKELIJK VAN DE EXPORT 6LEES DAT NIET IN HET BUITENLAND KAN WORDEN AFGEZET WORDT VAAK TEGEN DUMPPRIJZEN ¯ ³KILOKNALLERS MET MERKLOOS VLEES´ ¯ OP DE THUISMARKT GEDUMPT $IT VERSTERKT HET BEELD VAN DE .EDERLANDSE CONSUMENT DIE VARKENSVLEES LOUTER ALS COMMODITY ZIET $E MOGELIJKHEID OM PRIJSDIFFERENTIATIE TOE TE KUNNEN PASSEN IS DAARDOOR BE PERKT $E PERCEPTIE VAN DE CONSUMENT IS HIER VAN DOORSLAGGEVEND BELANG :O IS IN "ELGIp IN KORTE TIJD DE VERKOOP VAN HET RELATIEF DURE ³"ELGISCHE VLEES´ TOEGENOMEN VAN TOT

;+= 4ECHNOLOGISCHE VERANDERINGEN WORDEN NIET H ERKEND !AN HET BEGIN VAN DE KETEN SPEELT HET ONVERMOGEN OM IN TE KUNNEN SPELEN OP WETENSCHAPPELIJKE EN TECH NOLOGISCHE VERANDERINGEN %VENALS BIJ HET VORIGE KNELPUNT SPEELT HIER EEN GEBREK AAN INTERACTIE %CHTER NU IS DE ONDERLIGGENDE OORZAAK NIET EEN TE ZWAK MAAR JUIST EEN TE STERK ONTWIKKELD NETWERK BEDRIJVEN ZIJN IN ZICHZELF OPGESLOTEN OF WERKEN ALLEEN VOLGENS DE GETREDEN PADEN MET PARTNERS SAMEN "INNEN SECTOREN IS ER VAAK SPRAKE VAN EEN BEPAALD DOMINANT TECHNOLOGISCH PARADIGMA $AT WIL ZEGGEN DAT EEN BEPAALDE COM BINATIE VAN TECHNIEKEN EN DE TOEPASSING DAARVAN BIJ VEEL BEDRIJVEN WORDT GEBRUIKT EN DOOR KLANTEN WORDT GEWAARDEERD /NDER INVLOED VAN TECHNOLOGISCHE VERANDERINGEN KAN DAT PARADIGMA ACHTERHAALD RAKEN MAAR BEDRIJVEN ZULLEN VAAK KRAMPACHTIG BINNEN HET PARADIGMA BLIJVEN WERKEN 2ADICALE INNOVATIES KOMEN DAAR DOOR VAAK ¯ EN MEESTAL PIJNLIJK ONVERWACHTS ¯ VANUIT ANDERE AANPALENDE SECTOREN /OK HIER GELDT WEDER OM DE VRAAG OF OVERHEIDSINTERVENTIE NIET LEIDT TOT AL TE VEEL MARKTVERSTORING !NDERZIJDS IS DE CASE VOOR HET UITVOEREN VAN TOEGEPAST PUBLIEK ONDERZOEK BEDUIDEND STERKER DAN DIE VOOR ³PUBLIEK MARKETINGONDERZOEK´ (ET UITVOEREN VAN TOEGEPAST EN ZEKER VAN FUNDAMENTEEL ONDERZOEK BRENGT IMMERS DUSDANIG VEEL RISICO´S EN ONZEKERHEDEN MET ZICH MEE DAT ER OVER HET ALGEMEEN SPRAKE ZAL ZIJN VAN ONDERINVESTERING IN DE PRIVATE SECTOR $E GROTE VRAAG IS ECHTER HOEVER DE OVERHEID MOET GAAN IN HET ACTIEF VERSPREIDEN VAN DE RESULTATEN VAN HET PUBLIEKE ONDERZOEK

;+= 3TERKE ORIpNTATIE OP DE EIGEN ORGANISATIE (ARDE NETWERKFAALFACTOREN KUNNEN ONTSTAAN DOOR EEN STERKE ORIpNTATIE OP DE EIGEN ORGANISATIE OF WANNEER EEN NETWERK STERK WORDT GEDOMINEERD DOOR mmN OF ENKELE ORGANISATIES DIE KUNNEN BEPALEN HOE EN TEGEN WELKE TECHNISCHE CONDITIES OF STANDAARDEN ANDERE PARTIJEN IN HET NETWERK KUNNEN PARTICIPEREN

:IE BIJVOORBEELD #HRISTENSEN 4HE )NNOVATOR´S $ILEMMA 4HE 2EVOLUTIONARY "OOK THAT 7ILL #HANGE THE 7AY 9OU $O "USINESS #OLLINS "USINESS (ARPER #OLLINS 0UBLISHERS


6OORBEELD MAKELAARDIJ "INNEN DE MAKELAARDIJ WORDT VEEL SAMENGEWERKT /NGEVEER VAN DE MAKELAARS IS AANGESLO TEN BIJ EEN VERENIGING ZOALS .6- 6"/ OF ,-6 $E VERENGINGEN ZIJN DOMINANTE PARTIJEN IN HET VELD DIE VEEL BETEKENEN VOOR DE AANGESLOTEN LEDEN -AKELAARS OPEREREN VOORAL BINNEN HUN EIGEN VERENIGINGSNETWERK WAARBIJ MARKT OBJECT EN TRANSACTIEGEGEVENS WORDEN UITGEWISSELD 5ITWIS SELING VAN GEGEVENS TUSSEN DE VERENIGINGEN KOMT WEINIG VOOR MEN WIL JUIST ZOVEEL MOGELIJK INFORMATIE EXCLUSIEF HOUDEN VOOR DE EIGEN LEDEN $IT IS EEN VOORBEELD WAARIN WEL SPRAKE IS VAN DIGITALE SAMENWERKING MAAR ALLEEN BINNEN EEN BEPERKT NETWERK TERWIJL DE CONSUMENT ¯ CQ DE HUIZENVER KOPER ¯ ZICH VIA INTERNET STEEDS MEER ORIpNTEERT OP DE MARKT BUITEN DE GROTE MAKE LAARSVERENIGINGEN OM ZIE OOK +

;+= "LUEPRINT DENKEN OVERHEID 6OOR ZOVER DE OVERHEID ZELF EEN ACTIEVE ROL SPEELT IN DE TOTSTANDKOMING VAN DIGITALE SAMENWERKING ¯ BIJVOORBEELD IN DE HOEDANIGHEID VAN EIGENAAR ALS LAUNCHING CUSTOMER OF ALS AANBESTEDENDE PARTIJ IS DE ORIpNTATIE VAN DE OVERHEID VAN BELANG $E OVERHEID REDENEERT PER DE½NITIE VANUIT HET PUBLIEKE BELANG EN ZAL DAARDOOR VAAK REDELIJK OP ALGEMEEN NIVEAU OPEREREN DAT WIL ZEGGEN WERKEN VANUIT DE KETEN ALS GEHEEL OF ZELFS OVER MEERDERE KETENS HEEN ZIE + 6ANUIT TECHNISCH OOGPUNT IS HET INTEGRAAL OPTIMALISEREN VAN DE GEHELE KETEN INDERDAAD DE BESTE OPLOSSING ¯ HET ACHTERAF AAN ELKAAR KNOPEN VAN SUBKETENS IS VAAK EEN CRIME %R LIGT DAN OOK EEN NATUURLIJKE ROL VOOR DE OVERHEID MET BETREKKING TOT HET ONTWIKKELEN VAN SECTOR BREDE OF NATIONALE OVERHEIDSINFORMATIEARCHITECTUREN 6ANUIT HET PERSPECTIEF VAN VERANDERMANAGEMENT GELDT ECHTER HET OMGEKEERDE DE SLAAGKANS VAN HET SAMENWERKINGSPROCES HANGT OMGEKEERD EVENREDIG SAMEN MET HET AANTAL SCHAKELS IN DE KETEN $IT PLEIT ER JUIST VOOR OM DE KETEN NIET AL TE LANG TE WILLEN MAKEN ZODAT ER NIET AL TE VEEL PARTIJEN BIJ HET PROCES BETROKKEN WORDEN 5IT DE CASES KOMT HET BEELD NAAR VOREN DAT DE ORGANISATORISCHE DIMENSIE VEEL BELANG RIJKER IS DAN DE TECHNISCHE DIMENSIE $E CRUX IS OM TOT ORGANISATORISCHE SAMENWERKING TE KOMEN ¯ DE TECHNIEK IS VAAK SLECHTS VOLGEND %EN BELANGRIJK DEEL VAN DE MISLUKKINGEN IN AUTOMATISERINGSPROJECTEN MOET DAN OOK AAN DE ORGANISATORISCHE DIMENSIE WORDEN TOEGESCHREVEN (ET BLIJFT EEN OPEN DEUR MAAR HET BELANG VAN TECHNIEK WORDT OVER HET ALGEMEEN NOG STEEDS OVERSCHAT EN DAT VAN HET ONDERLIGGENDE VERANDE RINGSPROCES ONDERSCHAT

3YSTEEMFALEN DOOR GEBREK AAN VAARDIGHEDEN OF MIDDELEN CAPABILITIES FAILURE

;+= 2EMMENDE INVLOED GROTE SPELERS %EN MARKTSTRUCTUUR MET EEN OF MEERDERE GROTE SPELERS IN COMBINATIE MET HEEL VEEL KLEINE SPELERS IS EERDER REGEL DAN UITZONDERING (ET BELANG VAN DE ³REGIEROL´ VAN DE GROTE SPELERS WORDT VAAK OVERSCHAT %R ZIJN ALTIJD NOG MOGELIJKHEDEN OM DIT SOORT SPELERS TE OMZEILEN ERGO HUN DOMINANTIE IS NIET ZO GROOT ALS WORDT GEDACHT $E GROTE SPELERS KUNNEN DIGITALE SAMENWERKING DUS NIET AFDWINGEN MAAR GEVEN WEL RICHTING AAN HET PROCES BIJVOORBEELD DE VEILINGEN IN DE SNIJBLOEMENSECTOR $E INVLOED VAN DEZE GROTE SPELERS OP HET PROCES VAN DIGITALE SAMENWERKING IS VAAK EERDER NEGATIEF ZE KUNNEN SAMENWERKING NIET AFDWINGEN MAAR ZONDER HUN ½AT KOMT ER SOWIESO NIETS VAN TERECHT $AARNAAST KUNNEN ZE ZICH DOOR HUN GROOTTE ONAFHANKELIJK OPSTELLEN VAN SECTORORGANISATIES (IERDOOR WORDT DE POSITIE VAN DEZE SECTORORGANISATIES VERZWAKT TERWIJL DIT NU JUIST DE PARTIJEN BIJ UITSTEK ZIJN WAAR DIGITALE SAMEN WERKING KAN WORDEN BELEGD


!LS DE OVERHEID DE REMMENDE INVLOED VAN GROTE SPELERS WILLEN TEGENGAAN DAN VEREIST DIT EEN STERKE REGIE FUNCTIE %EN PROBLEEM IS HIER DAT DE SAMENWERKING MET BRANCHEORGANISATIES VAAK VEEL BETER GEtNSTITUTIONALISEERD IS DAN DE SAMENWERKING MET GROTE BEDRIJVEN

;+= 'EBREK AAN KRITISCHE MASSA -+" TIJD GELD !LS ARGUMENT VOOR HET UITBLIJVEN VAN INVESTERINGEN IN DIGITALE SAMENWERKING IS DOOR MEERDERE RESPON DENTEN AANGEVOERD DAT ER GEEN RUIMTE IS VOOR DIT SOORT LANGETERMIJN STRUCTUURVERBETERENDE INVESTERINGEN OMDAT DE ZEER LAGE MARGES DAAR GEEN RUIMTE VOOR LATEN )N SECTOREN DIE BETERE TIJDEN BELEVEN WORDT JUIST WEER HET GEBREK AAN TIJD AANGEVOERD ALS EXCUUS -ET ANDERE WOORDEN ER IS ALTIJD WEL WAT !LS ARGUMENT VOOR OVERHEIDSINGRIJPEN WORDT DAAROM VAAK AANGEVOERD DAT DIE KLEINE SPELERS NIET GENOEG KRITISCHE MASSA HEBBEN OM DE ONTWIKKELINGSKOSTEN VAN EEN SECTORBREDE APPLICATIE TE DRAGEN (ET ARGU MENT IS ECHTER ALGEMENER VOOR INDIVIDUELE ONDERNEMERS VALT DE INVESTERINGSBESLISSING VANUIT HUN MYOPISCHE PERSPECTIEF ZIE + ALTIJD ONGUNSTIG UIT $E OVERHEID ZAL DUS DE NODIGE VOORZICHTIGHEID MOETEN BETRACHTEN MET ½NANCIERING IN GELD OF IN NATURA VAN INDIVIDUELE BEDRIJVEN %ERDER LIGT HET VOOR DE HAND OM TE PROBEREN DE KORTETERMIJNVISIE VAN ONDERNEMERS TE DOORBREKEN 7ANNEER ER TOCH WORDT BESLOTEN OM KLEINSCHALIGE PROJECTEN ½NANCIEEL TE ONDERSTEUNEN LIGT HET VOOR DE HAND DAT PAS TE DOEN NADAT DE FASE VAN COALITIEVORMING GROTENDEELS ACHTER DE RUG IS DAT WIL ZEGGEN ALS ER AL EEN ZEKERE KRITISCHE MASSA IS BEREIKT WAT BETREFT HET AANTAL SAMENWERKINGSPARTNERS MAAR ZIE + ¯ HET UITBOUWEN VAN DERGELIJKE NETWERKEN KAN ZELF WEER VOOR ½NANCIERING EN OF ANDERSOORTIGE ONDERSTEUNING IN AANMERKING KOMEN

;+= 'EBREK AAN KRITISCHE MASSA -+" KENNIS (ET GEBREK AAN KENNIS IS IN DE PRAKTIJK VAAK EEN GROTER PROBLEEM DAN HET GEPERCIPIEERDE GEBREK AAN TIJD OF GELD !LS DE PERCEPTIE VAN DE ONDERNEMERS EENMAAL IS BIJGESTELD IS DE WIL ER VAAK WEL MAAR ONTBREEKT DE KUNDE (ET GEBREK AAN KENNIS LIGT VAAK NIET OP HET TECHNISCHE VLAK ¯ HET GEBREK AAN )#4 VAARDIGHEDEN IS NIET OF NAUWELIJKS ALS KNELPUNT GENOEMD ¯ MAAR EERDER OP HET ORGANISATORISCHE VLAK (ET ONTBREEKT KLEINE ONDERNEMERS VAAK AAN POLITIEKE ERVARING COALITIEVORMING MARKETINGKENNIS VRAAGBUNDELING EN MET NAME AAN VAARDIGHEDEN OP HET GEBIED VAN VERANDERMANAGEMENT

7EL KNELPUNTEN GEEN MARKTFALEN

)N DE INLEIDING VAN DEZE PARAGRAAF ZIJN REEDS TWEE ZAKEN GENOEMD DIE WEL BELANGRIJKE KNELPUNTEN ZIJN MAAR WAAR GEEN SPRAKE IS VAN MARKTFALEN $IT ZIJN PROBLEMEN DIE VAN TIJDELIJKE AARD ZIJN EN DIE OPTREDEN TIJDENS DE TRANSITIEFASE TUSSEN TWEE STATISCHE EVENWICHTEN IN

;+= )NFORMATIEASYMMETRIE KRIJGT COMMERCIpLE WAARDE !LS DE MARGES IN EEN SECTOR ONDER DRUK STAAN KAN HET STRATEGISCHE BELANG VAN INFORMATIE ¯ EN DAARMEE DE COMMERCIpLE WAARDE ERVAN ¯ TOENEMEN :O KUNNEN ER MARKTEN VOOR INFORMATIE ONTSTAAN DIE VOOR DIE TIJD NOG NIET BESTONDEN 7E ZIEN DIT VERSCHIJNSEL OPTREDEN IN SECTOREN WAAR GROTE NADRUK OP DE EF½CIpNTIE VAN DE BEDRIJFSVOERING WORDT GELEGD ZOALS IN DE TUINBOUW EN DE VARKENSHOUDERIJ )N BEIDE GEVALLEN LEIDT DIE NADRUK TOT EEN MEER KAPITAALINTENSIEVE WERKWIJZE EN TOT SPECIALISATIE /M DE EIGEN BEDRIJFSVOERING NOG PRECIEZER AAN TE KUNNEN STUREN NEEMT HET BELANG VAN INFORMATIE UIT DE KETEN DAN TOE OVERIGENS ZAL DE DIGITALE SAMENWERKING ZICH IN DIT GEVAL VAAK BEPERKEN TOT EEN DEEL VAN DE KETEN /MDAT DIE INFORMATIE CONCURRENTIEVOORDELEN OPLEVERT IS DIGITALE SAMENWERKING UITWISSELEN VAN INFORMA TIE NIET VANZELFSPREKEND $AT WIL NIET ZEGGEN DAT ER GEEN MOGELIJKHEDEN ZIJN )NFORMATIE KAN BIJVOORBEELD ALLEEN GEDEELTELIJK OF ALLEEN GEAGGREGEERD ALLEEN AAN BEPAALDE PARTIJEN ALLEEN LEZEN ETC WORDEN UITGEWIS SELD $IT VEREIST DUS MAATWERK $E JURIDISCHE DIMENSIE IS HIER EEN GROTER KNELPUNT WIE IS DE EIGENAAR VAN DE INFORMATIE EN WELKE PARTIJEN MOGEN HET ONDER WELKE CONDITIES INZIEN DAN DE TECHNISCHE DIMENSIE


6OORBEELD MAKELAARDIJ 3AMENWERKING IS POPULAIR IN DE MAKELAARDIJ :OŃ VAN DE MAKELAARS IS AANGESLOTEN BIJ EEN VERENIGING ZOALS .6- 6"/ EN ,-6 /OK ALS HET GAAT OM DIGITALE SAMENWERKING DAT VEELAL NEER KOMT OP HET DELEN VAN MARKT OBJECT EN TRANSACTIEGEGEVENS IS DE VERKOKERING NAAR BESTAANDE STRUCTUREN VERENIGINGEN ZICHTBAAR 7E KUNNEN ZELFS STELLEN DAT HET AANGESLOTEN ZIJN BIJ EEN VERENIGING EEN BELANGRIJKE ASSET IS VOOR DE MAKELAAR ALLEEN AL IN HET KADER VAN INFORMATIE UITWISSELING±$OOR BEPAALDE INFORMATIE IN CASU NIEUW AANBOD TIJDELIJK EXCLUSIEF TOEGANKELIJK TE MAKEN VOOR LEDEN VAN HET EIGEN NETWERK WORDT DE TOEGEVOEGDE WAARDE VAN ZOŃ NETWERK GROTER )MMERS WANNEER MAKELAARS VRAAG EN AANBOD BIJ ELKAAR WILLEN BRENGEN IS HET AANTREKKELIJK OM ³AANGESLOTEN´ TE ZIJN OP EEN ZO GROOT MOGELIJK NETWERK MET ZO VEEL MOGELIJK KOPERS CQ VERKOPERS )N ECONOMISCHE TERMEN IS DIT ALDUS TE VERTALEN DAT HET GROOTSTE NETWERK DE HOOGSTE TOEGEVOEGDE WAARDE OPLEVERT (IERMEE LIJKT DE MAKELAARDIJ BEPAALDE KENMERKEN VAN EEN NETWERKSECTOR TE HEB BEN² %)-

;+= 6ERANDERENDE ROL INTERMEDIAIRE PARTIJEN )NTERMEDIAIRE PARTIJEN ZOALS HANDELAREN EN MAKELAARS BESTAAN BIJ DE GRATIE VAN INFORMATIEASYMMETRIE !LS DIE ASYMMETRIE AFNEEMT ¯ BIJVOORBEELD OMDAT DE CONSUMENTEN ZELF DE BESCHIKKING KRIJGEN OVER MEER INFORMATIE ZIE + VERANDERT DE POSITIE VAN INTERMEDIAIRE PARTIJEN :O WORDT EEN STEEDS GROTER DEEL VAN DE VERHUUR EN VERKOOP VAN HUIZEN AFGEHANDELD OP ## PORTALS ZOALS -ARKTPLAATSNL $IT GAAT TEN KOSTE VAN DE OMZET VAN INTERMEDIAIRE PARTIJEN ZOALS MAKELAARS $EZE VERANDERINGEN VERLOPEN UITERAARD NIET ZONDER SLAG OF STOOT ¯ VAN GROOT BELANG DAARBIJ IS DE PERCEPTIE VAN DE INTERMEDIAIRE PARTIJEN ZIEN ZIJ VOOR ZICHZELF GEEN ROL WEGGELEGD IN DE NIEUWE SITUATIE ±WAT EET DE KALKOEN MET +ERST² DAN ZULLEN ZE ZICH MET HAND EN TAND VERZETTEN TEGEN DE VERDERE VOORTGANG VAN DIGITALE SAMENWERKING !NDERZIJDS WORDEN JUIST IN NOOD DE BESTE IDEEpN GEBOREN EN KAN JUIST VANUIT DEZE GROEP EEN STERKE DRIVE TOT DIGITALE SAMENWERKING KOMEN

6OORBEELD MAKELAARDIJ #ONSUMENTEN GAAN IN TOENEMENDE MATE HUIZEN ZELF AAN EN VERKOPEN 0ORTALS ZOALS -ARKTPLAATS NL WORDEN STEEDS MEER ALS PLATFORM GEBRUIKT VOOR ZOŃ CONSUMER TO CONSUMER MARKT $E ROL VAN DE MAKELAAR ALS INTERMEDIAIR VERANDERT DAARDOOR WELISWAAR MET INVENTIEVE OPLOSSINGEN ALS GE VOLG MAKELAARS GAAN ONDERSTEUNENDE DIENSTEN AANBIEDEN ZOALS "EETJEHULPNL EN -AKELAARSLAND NL HYBRIDE VORMEN ZOWEL DE MAKELAAR ALS CONSUMENT DRAAGT BIJ AAN HET VERKOOPPROCES

+NELPUNTEN EN INSTRUMENTEN EEN SYNTHESE

)N DE VOLGENDE TABEL ZIJN DE KNELPUNTEN DIE HIERVOOR DE REVUE ZIJN GEPASSEERD GEKOPPELD AAN DE UITVOERDERS EN INSTRUMENTEN DIE IN PARAGRAAF ZIJN BESPROKEN :O ONTSTAAT ER EEN GECONDENSEERD BEELD VAN DE MATE WAARIN .$I6 EN AANVERWANTE PROGRAMMA´S AANSLUITEN BIJ DE GENERIEKE PROBLEMEN DIE LEVEN BINNEN SECTOREN


4ABEL

+OPPELING VAN .$I6 EN AANVERWANTE PROGRAMMA´S MET GENERIEKE KNELPUNTEN IN DE SECTOREN 8 BETEKENT DAT HET DESBETREFFENDE KNELPUNT IN PRINCIPE DOOR EEN INSTRUMENT WORDT GEADRESSEERD

4YPE SYSTEEMFALEN

)NSTRUMENTEN


3A


+


+


3B


+


+

+OSTEN BATEN SLAAN OP VERSCHILLENDE PLAATSEN NEER

3


3A


+


X

X

+


X

X

X

+


X

X

3B


+


+


3


+


+


+


,AUNCHING CUSTOMER

-)#4

3YNTENS

7"3/

PRE )0#

)NNOVATIEVOUCHER

X

X

X

X

X

X

X

X

X

3AMENWERKING BIJ INNOVATIEPROJECTEN

3

,.6

)NNOVATIEPROJECTEN

/PSCHALING

4ECHNOLOGIECLUSTERS


+

4./

#HALLENGE


+

.",

("$

X

-EDIA 0LAZA

%#0

X

3

%: EA

/#7

NON .$I6

3ENTER.OVEM

2!!+

.$I6

X

X

X

X

X

X

X X

X

X X

X

X

X

X

X

X X

X

X

X

X X

X

4ABEL LAAT EEN TWEETAL OPVALLENDE PATRONEN ZIEN !LLEREERST VALT DE CENTRALE ROL VAN 3YNTENS ¯ EN IN MINDERE MATE DIE VAN ("$ ¯ BINNEN .$I6 OP $E REDEN DAARVOOR IS DAT 3YNTENS ZICH MET NAME RICHT OP EEN GEBREK AAN SAMENWERKING BINNEN KETENS EN TE MAKEN HEEFT MET VRIJWEL ALLE GENOEMDE KNELPUNTEN MET UITZONDE RING VAN DE KNELPUNTEN DIE VEROORZAAKT WORDEN DOOR HARDE NETWERKFAALFACTOREN %EN OPVALLEND PATROON IS OOK DAT ER RELATIEF VEEL INSTRUMENTEN BESCHIKBAAR ZIJN GERICHT OP HET VERMINDEREN VAN ZACHTE NETWERKFAAL FACTOREN 3A + 6ANUIT HET PERSPECTIEF VAN SYSTEEM MARKTFALEN HEEFT DE OVERHEID HIER GEEN DIRECTE ROL MAAR IS EERDER EEN ROL WEGGELEGD VOOR DE MARKT ZELF OF VOOR INTERMEDIAIRE PARTIJEN VOORAL OP HET TERREIN VAN VOORLICHTING HET FACILITEREN VAN LEER EN EXPERIMENTEEROMGEVINGEN ED

"IJ DE CENTRALE ROL VAN 3YNTENS MOET WORDEN OPGEMERKT DAT ZIJ ZICH MAAR OP EEN BEPERKT AANTAL SECTOREN RICHT NAMELIJK DE BOUW LOGISTIEK EN DE GROOTHANDEL HUMAN HEALTH CREATIEVE INDUSTRIE MAAKINDUSTRIE EN FOOD AGRI


5IT DE TABEL KOMT OOK NAAR VOREN DAT DE FOCUS VAN .$I6 ZOWEL OP EEN GEBREK AAN ½NANCIERING VAN PROJECTEN + ALS OP EEN GEBREK AAN KENNIS + LIGT MAAR DAT UIT DE ANALYSES VAN DE BRANCHES BLIJKT DAT HET GEBREK AAN KENNIS EEN GROTER KNELPUNT IS VOOR DIGITALE SAMENWERKING DAN HET GEBREK AAN TIJD OF GELD $AT IS EEN PUNT WAAROP FOCUS AANGEBRACHT KAN WORDEN $E MATRIX LAAT OOK ZIEN DAT DE KNELPUNTEN WANTROUWEN + STERKE ORIpNTATIE OP DE EIGEN ORGANISATIE + EN REMMENDE INVLOED GROTE SPELERS + NIET WORDEN GEADRESSEERD DOOR EEN INSTRUMENT $E VRAAG IS ECHTER OF ER BIJ DE KNELPUNTEN ³WANTROUWEN´ EN ³STERKE ORIpNTATIE OP DE EIGEN ORGANISATIE´ EEN DIRECTE ROL VOOR DE OVERHEID IS WEGGELEGD EN OF WELLICHT ONDERNEMINGEN EN BRANCHEORGANISATIES DE EERST AANGEWEZENEN ZIJN OM DEZE PROBLEMEN AAN TE PAKKEN "IJ HET KNELPUNT VAN DE REMMENDE INVLOED VAN GROTE SPELERS + ZOU DE OVERHEID OF DE BRANCHEORGANISATIE DE ROL VAN REGISSEUR KUNNEN OVERNEMEN ALS PARTIJ BOVEN DE PARTIJEN


#ONCLUSIES EN AANBEVELINGEN

)NLEIDING

$E BELANGRIJKSTE DOELSTELLING VAN HET ONDERZOEK DAT AAN DIT RAPPORT TEN GRONDSLAG LIGT IS OM TE KOMEN TOT EEN GEFUNDEERDE UITSPRAAK OVER WELKE COMBINATIE VAN BELEIDSINSTRUMENTEN HET MEEST GESCHIKT IS OM DIGI TALE SAMENWERKING IN KETENS WAAR -+"ÉRS ACTIEF ZIJN TE BEVORDEREN -ET NADRUK WILLEN WIJ EROP WIJZEN DAT HET ONDERZOEK ZICH ALLEEN RICHT OP EEN KWALITATIEVE BEOORDELING VAN IN HOEVERRE HET BESTAANDE INSTRUMEN TARIUM GERICHT OP HET HELPEN BEVORDEREN VAN DIGITALE SAMENWERKING PAST BIJ DE FEITELIJK GECONSTATEERDE KNELPUNTEN (ET ONDERZOEK BESTAAT UIT EEN DRIETAL STAPPEN $E EERSTE STAP BETREFT EEN ANALYSE VAN HET INSTRUMENTARIUM DAT ONDER DE VLAG VAN HET PROGRAMMA .EDERLAND $IGITAAL IN 6ERBINDING .$I6 WORDT AANGEBODEN ALSMEDE ENKELE ANDERE OP INNOVATIE GERICHTE MAATREGELEN VOOR EEN BESCHRIJVING VAN HET RELEVANTE INSTRUMENTARIUM ZIE PARAGRAAF $E TWEEDE STAP BEHELST EEN INVENTARISATIE VAN KNELPUNTEN VOOR EEN VIJFTAL SECTOREN MET VEEL POTENTIE VOOR DIGITALE SAMENWERKING 6OOR DEZE SECTOREN HEBBEN WIJ GEANALYSEERD WELKE KNELPUNTEN OP HET GEBIED VAN DIGITALE SAMENWERKING GEtDENTI½CEERD KONDEN WORDEN $E DERDE STAP IN HET ONDERZOEK IS HET AANBRENGEN VAN EEN SYNTHESE TUSSEN GECONSTATEERDE KNELPUNTEN HET INSTRUMENTARIUM EN WELKE ROL DE OVERHEID ZOU KUNNEN OF MOETEN SPELEN OM DE GEVONDEN KNELPUNTEN OP TE KUNNEN LOSSEN EN DIGITALE SAMENWERKING TE HELPEN BEVORDEREN 7IJ ZIJN HIERBIJ UITGEGAAN VAN DE STELLING DAT HET BELEIDSINSTRUMENTARIUM ALLEEN DAN EFFECTIEF KAN WORDEN INGEZET WANNEER HET AANGRIJPT OP DE OORZAKEN VAN SYSTEEMFALEN %EN BELANGRIJKE BRON VAN SYSTEEMFALEN IS DAT HET BIJ DIGITALE SAMENWERKING GAAT OM DE UITWISSELING VAN INFORMATIE )NFORMATIE ALS ECONOMISCH GOED HEEFT SPECIALE KENMERKEN DIE AANLEIDING KUNNEN GEVEN TOT SPECI½EKE VORMEN VAN SYSTEEMFALEN ZIE HOOFDSTUK 6ERSCHILLENDE VORMEN VAN SYSTEEMFALEN VRAGEN OM EEN VERSCHEIDENHEID VAN INSTRUMENTEN (ET HUIDIGE INSTRUMENTARIUM IS BREED EN DIVERS EN DE BEHOEFTE BESTAAT OM MEER FOCUS AAN TE BRENGEN $E CENTRALE VRAAG VAN DE OPDRACHTGEVER LUIDDE±'EGEVEN DE VERONDERSTELLING DAT ER SYSTEEMFALEN IS OM DIGITALE SAMENWERKING BINNEN WAARDEKETENS WAARIN -+"´ ERS ACTIEF ZIJN OP GANG TE BRENGEN WELKE MIX VAN INSTRUMENTEN IS DAN OPTIMAAL OM DEZE DIGITALE SAMENWERKING OP GANG TE KRIJGEN² 5IT DEZE VRAAG STELLING KUNNEN DE VOLGENDE ONDERZOEKSVRAGEN WORDEN AFGELEID 7ELKE KNELPUNTEN KUNNEN BIJ DIGITALE SAMENWERKING WORDEN GEtDENTI½CEERD +UNNEN DEZE KNELPUNTEN WORDEN VERKLAARD UIT SYSTEEMFALEN MARKTFALEN EN ZO JA WELKE SOORTEN SYSTEEMFALEN ZIJN DAN VERANTWOORDELIJK VOOR DE GEtDENTI½CEERDE KNELPUNTEN 7ELKE MIX VAN VERSCHILLENDE BELEIDSINSTRUMENTEN PROGRAMMA´S EN MAATREGELEN GEKOPPELD AAN DE HIERVOOR BESCHREVEN EN VERKLAARDE VORMEN VAN SYSTEEMFALEN ZIJN VOORHANDEN OM DIGITALE SAMENWERKING OP GANG TE KRIJGEN


$E RESULTATEN VAN DEZE SYNTHESE ZIJN GEBRUIKT OM ANTWOORD TE GEVEN OP DE BOVENSTAANDE VRAGEN EN OM TE KOMEN TOT EEN AANTAL AANBEVELINGEN $E OPZET VAN DIT HOOFDSTUK IS ALS VOLGT IN PARAGRAAF BEHANDELEN WIJ DE EERSTE ONDERZOEKSVRAAG EN GEVEN EEN OVERZICHT VAN DE BELANGRIJKSTE KNELPUNTEN DIE UIT DE SECTOR STUDIES NAAR VOREN ZIJN GEKOMEN )N PARAGRAAF GAAN WE NADER IN OP MOGELIJKE VERKLARINGEN VOOR DE GE CONSTATEERDE KNELPUNTEN ONDERZOEKSVRAAG (IERBIJ MAKEN WIJ GEBRUIK VAN DE BEVINDINGEN UIT HOOFDSTUK )N PARAGRAAF GAAN WE NADER IN OP DE DERDE ONDERZOEKSVRAAG EN PRESENTEREN WIJ DE RESULTATEN VAN DE SYNTHESE )N PARAGRAAF TEN SLOTTE PRESENTEREN WIJ EEN AANTAL AANBEVELINGEN

+NELPUNTEN EN SYSTEEMFALEN

$E VIJF SECTORSTUDIES IN DE SNIJBLOEMEN MODEDETAILHANDEL VARKENSHOUDERIJ HANDEL IN BOUWMATERIALEN EN MAKELAARDIJ LATEN SPECI½EKE KNELPUNTEN ZIEN ZIE HOOFDSTUK EN DE BIJLAGEN MAAR HEBBEN OOK EEN AANTAL ALGEMENE KNELPUNTEN GEMEENSCHAPPELIJK 7E BEGINNEN MET DE ALGEMENE KNELPUNTEN

!LGEMENE KNELPUNTEN OBSERVATIES

)N DE EERSTE PLAATS VALT DE VERSCHEIDENHEID IN KENNIS EN KUNDE IN HET -+" OP "EDRIJVEN VERSCHILLEN NIET ALLEEN ZEER IN KENNIS EN KUNDE MET BETREKKING TOT )#4 GEBRUIK MAAR OOK WAAR HET GAAT OM DE MOGELIJKHEID OM TE KUNNEN VERANDEREN EN GEBRUIK TE KUNNEN MAKEN VAN DE COMMERCIpLE MOGELIJKHEDEN DIE DIGITALE SAMENWERKING KAN BIEDEN (ET ONTBREEKT KLEINE ONDERNEMERS VAAK AAN BESTUURLIJKE ERVARING COALITIE VORMING MARKETINGKENNIS VRAAGBUNDELING EN MET NAME AAN VAARDIGHEDEN OP HET GEBIED VAN VERANDER MANAGEMENT %EN GEBREK AAN )#4 VAARDIGHEDEN IS NIET OF NAUWELIJKS ALS SPECI½EK KNELPUNT GENOEMD %EN TWEEDE KNELPUNT DAT IN VEEL CASES NAAR VORMEN KOMT IS HET ONTBREKEN VAN SUCCESVOLLE PRO½JTELIJKE VOORBEELDEN VAN DIGITALE SAMENWERKING (ET ONTBREKEN VAN DERGELIJKE VOORBEELDEN LIJKT EEN BELANGRIJKE VERKLARING TE ZIJN VOOR TERUGHOUDENDHEID BIJ HET -+" OM TE INVESTEREN IN DIGITALE SAMENWERKING /PVALLEND IN DIT VERBAND IS DAT ER OOK SPRAKE LIJKT TE ZIJN VAN ONBEKENDHEID VAN HET BESTAANDE INSTRUMENT ARIUM EN HET BEELD ¯ TERECHT OF ONTERECHT ¯ DAT PROCEDURES OM DEEL TE NEMEN AAN OVERHEIDSREGELINGEN TIJDROVEND EN INGEWIKKELD ZIJN 5IT DE SECTORSTUDIES KOMEN DE VOLGENDE OBSERVATIES NAAR VOREN ZIE PARA GRAAF )NSTRUMENTEN ZIJN ONVOLDOENDE BEKEND EN WORDEN WEINIG GEBRUIKT )NSTRUMENTEN SLUITEN ONVOLDOENDE AAN OP BEHOEFTE VAN DE SECTOR )NSTRUMENTEN LIJDEN ONDER SOMS ONTERECHTE NEGATIEVE BEELDVORMING $UBBELE ROL VAN DE OVERHEID 6OOR DEZE BEELDVORMING HEBBEN WIJ EEN AANTAL VERKLARINGEN UIT HET ³VELD´ %EN SECTOR ASSOCIEERT DIGITALE SAMENWERKING NIET MET DE OVERHEID EN INITIEERT DIGITALE SAMENWERKINGS PROJECTEN PILOTS OF STANDAARDISATIE DAN OOK ZONDER OVERHEIDSSTEUN %EN SECTOR HEEFT EEN GEBREKKIG OVERZICHT VAN BESCHIKBARE OVERHEIDSINSTRUMENTEN %EN SECTOR KENT EEN OVERKOEPELENDE ORGANISATIE DIE KETENBREDE EN BEDRIJFSOVERSTIJGENDE )#4 PROJECTEN AGENDEERT EN UITVOERT BIJVOORBEELD 0RODUCTSCHAP 4UINBOUW

+NELPUNTEN GERELATEERD AAN SYSTEEMFALEN

)N HOOFDSTUK IS DE RELATIE GELEGD TUSSEN TYPEN VAN SYSTEEMFALEN DE ACHTERLIGGENDE PROBLEMEN MET INFORMATIE UITWISSELING EN DE VERSCHILLENDE ROLLEN VAN DE OVERHEID (IER IS EEN VIERTAL TYPEN SYSTEEM FALEN TE ONDERSCHEIDEN INFRASTRUCTUREEL FALEN INFRASTRUCTURAL FAILURE INSTITUTIONEEL FALEN INSTITUTIONAL FAILURE ONDERVERDEELD IN A ZACHTE EN B HARDE INSTITUTIONELE FAALFACTOREN INTERACTIONEEL NETWERK FALEN


INTERACTION FAILURE ONDERVERDEELD IN ZACHTE NETWERKFAALFACTOREN A EN HARDE NETWERKFAALFACTOREN B EN TOT SLOT FALEN DOOR GEBREK AAN VAARDIGHEDEN OF MIDDELEN CAPABILITIES FAILURE $E FAALFACTOREN LATEN ZICH GOED ILLUSTREREN DOOR DEZE DIRECT TE KOPPELEN AAN WAARGENOMEN KNELPUNTEN )N PARAGRAAF GAAN WE NADER IN OP DE VERSCHILLENDE TYPEN VAN SYSTEEMFALEN EN DE ROL VAN DE OVERHEID

+NELPUNTEN ALS GEVOLG VAN INFRASTRUCTUREEL FALEN %EN GEBREK AAN AFSTEMMING TUSSEN KETENS "IJ DIT KNELPUNT GAAT HET OM ZAKEN ALS HET ONTBREKEN VAN EEN GEMEENSCHAPPELIJK PROTOCOL OF STANDAARDEN OM DIGITALE INFORMATIE UIT DE WISSELEN "IJ DIT KNELPUNT KAN OOK HET PROBLEEM SPELEN DAT ER CONCURRERENDE PROTOCOLLEN OF STANDAARDEN AANWEZIG ZIJN DIE NIET COMPA TIBEL ZIJN MET ELKAAR /PSCHALING %R ZIJN VEEL INITIATIEVEN OP HET GEBIED VAN DIGITALE SAMENWERKING $E MEESTE VAN DEZE INITIATIEVEN ZIJN KLEINSCHALIG VAN AARD EN HEBBEN VAAK DE NODIGE OVERLAP /PSCHALING VAN DE KLEINE EXPERIMENTEN GEBEURT NIET (ET GEVOLG IS DAT DE EXPERIMENTEN NIET DE KRITISCHE OMVANG KRIJGEN DIE NODIG IS OM SAMENWERKING BINNEN EEN NETWERK AANTREKKELIJK TE MAKEN NETWERKEXTERNALITEIT WAARDOOR SYSTEEMFALEN ONTSTAAT

+NELPUNTEN ALS GEVOLG VAN INSTITUTIONEEL FALEN ZACHTE FAALFACTOREN A 7ANTROUWEN "IJ KETENSAMENWERKING KUNNEN OPVATTINGEN OVER GEHEIMHOUDING VAN STRATEGISCHE KENNIS OF ANGST VOOR UITLEKKEN VAN GEVOELIGE INFORMATIE EEN REM BETEKENEN OP SAMENWERKING %XCLUSIEVE FOCUS OP OPERATIONELE ZAKEN KORTE TERMIJN $IGITALE SAMENWERKING VEREIST OOK EEN STRATEGISCHE VISIE (ET GEVOLG IS DAT ER WEL ENIGE VORM VAN DIGITALE SAMENWERKING IS MAAR DAT HET GROTERE POTENTIEEL NIET WORDT BENUT

+NELPUNTEN ALS GEVOLG VAN INSTITUTIONEEL FALEN HARDE FAALFACTOREN B /NTBREKEN VAN PRIKKELS OM PRODUCTEN DOOR DE KETEN TE VOLGEN $E MOGELIJKHEID OM AUTOMATISCH DE GANG VAN PRODUCTEN DIENSTEN DOOR EEN KETEN TE VOLGEN IS EEN BELANGRIJKE VOORWAARDE VOOR DIGITALE SAMEN WERKING 4WEE BELANGRIJKE TOEPASSINGEN ZIJN HET BORGEN VAN DE KWALITEIT DOOR DE HERKOMST VAN DE GOEDE REN TE KUNNEN ACHTERHALEN EN HET OPTIMALISEREN VAN LOGISTIEKE PROCESSEN !LS DEZE PRIKKELS ONTBREKEN IS DE KANS KLEIN DAT ER DIGITALE SAMENWERKING VAN DE GROND KOMT +OSTEN BATEN SLAAN OP VERSCHILLEND NIVEAU NEER (ET KNELPUNT IS HIER DAT ONDERNEMERS OP MICRONIVEAU MOETEN INVESTEREN MAAR DAT DE BATEN VAN DIGITALE SAMENWERKING VOORAL OP BRANCHENIVEAU NEERSLAAN WAARVAN DE INDIVIDUELE ONDERNEMERS PAS OP TERMIJN DE VOORDELEN KUNNEN PLUKKEN

+NELPUNTEN ALS GEVOLG VAN INTERACTIONEEL NETWERK FALEN ZACHTE FAALFACTOREN A 6OORDELEN DIGITALE SAMENWERKING ONDUIDELIJK (ET GAAT HIERBIJ OM HET PUNT DAT DIGITALE SAMENWERKING VOORDELEN KAN OPLEVEREN WANNEER OOK DE BEDRIJFSVOERING EN OF HET BUSINESSMODEL WORDT AANGEPAST 7ANNEER DAT NIET GEBEURT IS HET VOORDEEL VAN DIGITALE SAMENWERKING ONDUIDELIJK 6ERANDERENDE CONSUMENTENPATRONEN WORDEN NIET H ERKEND 5IT DE SECTORSTUDIES KOMT HET BEELD NAAR VOREN DAT DE MOTIVATIE VOOR DIGITALE SAMENWERKING vF VAN HET BEGIN VAN DE KETEN vF VAN HET EIND VAN DE KETEN KOMT ¯ MAAR ZEER ZELDEN UIT HET MIDDEN VAN DE KETEN $AT KOMT WAARSCHIJNLIJK OMDAT DIGITALE SAMENWERKING VOORAL TOT STAND KOMT ALS REACTIE OP VERANDERINGEN IN DE OMGEVING !AN HET BEGIN VAN DE KETEN GAAT HET DAN OM NIEUWE WETENSCHAPPELIJKE EN TECHNOLOGISCHE VERANDERINGEN AAN HET EIND VAN DE KETEN OM VERANDERENDE CONSUMENTENPATRONEN %EN VOORBEELD VAN VERANDERENDE CONSUMENTENPATRONEN IS BIJVOORBEELD DE OPKOMST VAN DE ³PROSUMER´ OFWEL DE CONSUMENT ALS CO PRODUCENT 4ECHNOLOGISCHE VERANDERINGEN WORDEN NIET H ERKEND (ET KNELPUNT IS HIER DAT TECHNOLOGISCHE VERANDE RINGEN DIE DIGITALE SAMENWERKING MOGELIJK MAKEN OF STERK KUNNEN UITBREIDEN NIET TIJDIG WORDEN H ERKEND TERWIJL BUITENLANDSE CONCURRENTEN DIE AL WEL TOEPASSEN EN DAARDOOR EEN CONCURRENTIEVOOR DEEL OPBOUWEN


+NELPUNTEN ALS GEVOLG VAN INTERACTIONEEL NETWERK FALEN HARDE FAALFACTOREN B %EN STERKE ORIpNTATIE OP DE EIGEN ORGANISATIE $IT IS ONDER ANDERE TE ZIEN IN DE WERELD VAN DE MAKELAARDIJ "INNEN DE MAKELAARDIJ WORDT VEEL SAMENGEWERKT /NGEVEER VAN DE MAKELAARS IS AANGESLOTEN BIJ EEN VERENIGING ZOALS .6- 6"/ OF ,-6 -AKELAARS OPEREREN VOORAL BINNEN HUN EIGEN VERENIGINGSNETWERK WAARBIJ MARKT OBJECT EN TRANSACTIEGEGEVENS WORDEN UITGEWISSELD 5ITWISSELING VAN GEGEVENS TUSSEN DE VERENIGINGEN KOMT WEINIG VOOR 3TERKER NOG MEN WIL ZOVEEL MOGELIJK INFORMATIE EXCLUSIEF HOUDEN VOOR DE EIGEN LEDEN "LUEPRINT DENKEN OVERHEID 6OOR ZOVER DE OVERHEID ZELF EEN ACTIEVE ROL SPEELT IN DE TOTSTANDKOMING VAN DIGITALE SAMENWERKING ¯ BIJVOORBEELD IN DE HOEDANIGHEID VAN EIGENAAR ALS LAUNCHING CUSTOMER OF ALS AANBESTEDENDE PARTIJ IS DE ORIpNTATIE VAN DE OVERHEID VAN BELANG (IER PAST EEN AANPAK VAN INTEGRAAL OP TIMALISEREN VAN DE GEHELE KETEN ALS DE BESTE OPLOSSING 6ANUIT HET PERSPECTIEF VAN VERANDERMANAGEMENT GELDT ECHTER HET OMGEKEERDE DE SLAAGKANS VAN HET SAMENWERKINGSPROCES HANGT OMGEKEERD EVENREDIG SAMEN MET HET AANTAL SCHAKELS IN DE KETEN $IT PLEIT ER JUIST VOOR OM DE KETEN NIET AL TE LANG TE WILLEN MAKEN ZODAT ER NIET AL TE VEEL PARTIJEN BIJ HET PROCES BETROKKEN WORDEN ,ANGS ORGANISCHE GROEI KAN EEN NETWERK VERVOLGENS VERDER UITGROEIEN

3YSTEEMFALEN DOOR GEBREK AAN VAARDIGHEDEN OF MIDDELEN CAPABILITIES FAILURE 2EMMENDE INVLOED GROTE SPELERS (ET BELANG VAN DE ³REGIEROL´ VAN DE GROTE SPELERS WORDT VAAK OVERSCHAT (UN OMVANG IS DIKWIJLS TE KLEIN OM SAMENWERKING AF TE DWINGEN MAAR ZONDER HUN ½AT KOMT DIGITALE SAMENWERKING OOK NIET VAN DE GROND 'EBREK AAN KRITISCHE MASSA -+" TIJD GELD !LS ARGUMENT VOOR HET UITBLIJVEN VAN INVESTERINGEN IN DIGITALE SAMENWERKING IS DOOR MEERDERE RESPONDENTEN AANGEVOERD DAT ER GEEN RUIMTE IS VOOR DIT SOORT LANGETER MIJN STRUCTUURVERBETERENDE INVESTERINGEN OMDAT DE ZEER LAGE MARGES DAAR GEEN RUIMTE VOOR LATEN )N SECTOREN DIE BETERE TIJDEN BELEVEN WORDT JUIST WEER HET GEBREK AAN TIJD AANGEVOERD ALS EXCUUS -ET ANDERE WOORDEN ER IS ALTIJD WEL WAT 'EBREK AAN KRITISCHE MASSA -+" KENNIS (ET GEBREK AAN KENNIS IS IN DE PRAKTIJK VAAK EEN GROTER PRO BLEEM DAN HET GEPERCIPIEERDE GEBREK AAN TIJD OF GELD !LS DE PERCEPTIE VAN DE ONDERNEMERS EENMAAL IS BIJGESTELD IS DE WIL ER VAAK WEL MAAR ONTBREEKT DE KUNDE (ET GEBREK AAN KENNIS LIGT VAAK NIET OP HET TECHNISCHE VLAK ¯ HET GEBREK AAN ³)#4 VAARDIGHEDEN´ IS NIET OF NAUWELIJKS ALS KNELPUNT GENOEMD ¯ MAAR EERDER OP HET ORGANISATORISCHE VLAK (ET ONTBREEKT KLEINE ONDERNEMERS VAAK AAN POLITIEKE ERVARING COALITIEVORMING MARKETINGKENNIS VRAAGBUNDELING EN MET NAME AAN VAARDIGHEDEN OP HET GEBIED VAN VERANDERMANAGEMENT

+NELPUNTEN GERELATEERD AAN SYSTEEMFALEN MAAR GEEN MARKTFALEN

-ARKTFALEN IS HET GEVOLG VAN SYSTEEMFALEN MAAR NIET ELKE VORM VAN SYSTEEMFALEN LEIDT TOT MARKTFALEN 5IT DE ANALYSE BLIJKT DAT ER TWEE BELANGRIJKE KNELPUNTEN ZIJN WAAR GEEN SPRAKE IS VAN MARKTFALEN $IT ZIJN PROBLEMEN DIE VAN TIJDELIJKE AARD ZIJN EN DIE OPTREDEN TIJDENS DE TRANSITIEFASE TUSSEN TWEE ECONOMISCHE EVENWICHTEN IN (ET EERSTE KNELPUNT ONTSTAAT WANNEER INFORMATIE EEN STRATEGISCHE WAARDE KRIJGT EN ER AAN INFORMATIE UITWISSELING EEN PRIJSKAARTJE KOMT TE HANGEN (ET IS IN PRINCIPE DE TAAK VAN DE ONDERNEMER OM DEZE COMMERCIpLE MOGELIJKHEID UIT TE BUITEN %R KAN SPRAKE ZIJN VAN EEN KNELPUNT WANNEER ALS GEVOLG VAN DE ECONOMISCHE WAARDE VAN INFORMATIE UITWISSELING BEPAALDE PARTIJEN WORDEN UITGESLOTEN VAN KENNIS KENNIS WORDT EXCLUSIEF %R IS IN DIT VERBAND ALLEEN EEN ROL VOOR DE OVERHEID WEGGELEGD WANNEER SPRAKE ZOU ZIJN VAN MISBRUIK VAN MARKTMACHT -EDEDINGINGSVRAAGSTUKKEN VALLEN ECHTER BUITEN DE OPZET VAN DIT ONDERZOEK %EN TWEEDE KNELPUNT BETREFT DE VERANDERENDE ROL VAN INTERMEDIAIRE PARTIJEN ZOALS DE GROOTHANDEL "IJ DE HANDEL IN BOUWMATERIALEN ZIEN WIJ DAT DEZE GROOTHANDELS VREZEN VOOR HUN POSITIE IN DE WAARDEKETEN WANNEER DIGITALE INFORMATIE UITWISSELING LEIDT TOT MEER TRANSPARANTIE (ET GEVOLG IS DAT GROOTHANDELS IN BOUWMATERIALEN WEINIG OF GEEN PRIKKELS HEBBEN TOT DIGITALE SAMENWERKING $AT KAN VOOR ANDERE PARTIJEN


WEL EEN BELEMMERING ZIJN VOOR DIGITALE SAMENWERKING IN DE GEHELE KETEN EN IN DIT GEVAL TOT HET VERMINDE REN VAN FAALKOSTEN MAAR DEZE ONTWIKKELING MAAKT DEEL UIT VAN EEN NORMAAL ECONOMISCH PROCES )N PRINCIPE IS VOOR DEZE TWEE KNELPUNTEN GEEN DIRECTE ROL VOOR DE OVERHEID WEGGELEGD

!CHTERGRONDEN VAN SYSTEEMFALEN EN IMPLICATIES VOOR DE ROL VAN DE OVERHEID

)N DEZE PARAGRAAF GAAN WE IN OP DE TWEEDE ONDERZOEKSVRAAG NAMELIJK KUNNEN DE GEtDENTI½CEERDE KNEL PUNTEN WORDEN VERKLAARD UIT SYSTEEM MARKTFALEN EN ZO JA WELKE SOORTEN SYSTEEMFALEN ZIJN DAN VERANT WOORDELIJK VOOR DE GEtDENTI½CEERDE KNELPUNTEN "IJ DIGITALE SAMENWERKING GAAT HET OM DE UITWISSELING VAN INFORMATIE (IERVOOR IS EEN FUNCTIONEREND NETWERK NODIG (ET GAAT HIERBIJ NIET ALLEEN OM FYSIEKE NETWERKVERBINDINGEN DIE IN .EDERLAND RUIMSCHOOTS AANWEZIG ZIJN MAAR OOK OM DE JUISTE PROTOCOLLEN EN STANDAARDEN 7ANNEER DIE AFWEZIG ZIJN OF NIET COMPATIBEL IS SPRAKE VAN INFRASTRUCTUREEL FALEN %EN ANDERE VORM VAN INFRASTRUCTUREEL FALEN TREEDT OP WANNEER NETWERKEN TE WEINIG DEELNEMERS HEBBEN $E EERSTE TWEE KNELPUNTEN HEBBEN BETREKKING OP JUIST DEZE PROBLEMEN $E ROL VAN DE OVERHEID IS HIER DIE VAN ½NANCIER EN REGISSEUR /PSCHALING IS VAAK KOSTBAAR EN OPSCHALING BRENGT OOK MET ZICH MEE DAT VEEL MEER PARTIJEN MOETEN WORDEN BETROKKEN BIJ EEN PROJECT CQ MOETEN WORDEN GEMOTIVEERD OM OOK DEEL TE NEMEN %EN ANDERE VOORWAARDE VOOR HET TOT STAND KOMEN VAN DIGITAAL SAMENWERKEN IS DAT DE BETROKKEN PARTIJEN INFORMATIE OP WAARDE WETEN TE SCHATTEN EN DE MEERWAARDE INZIEN VAN UITWISSELING VAN DIGITALE INFORMA TIE 7ANNEER DAT NIET HET GEVAL IS ONTBREEKT DE PRIKKEL TOT SAMENWERKING EN KAN WORDEN GESPROKEN VAN INSTITUTIONEEL FALEN EN VAN NETWERKFAALFACTOREN 5IT DE SECTORSTUDIES BLIJKT DAT DIT PROBLEEM IN VERSCHILLENDE GEDAANTES VEELVULDIG VOORKOMT EN DAT DIT PROBLEEM OOK NIET MET EEN ENKELE MAATREGEL VALT OP TE LOSSEN %EN BELANGRIJKE REMEDIE LIJKT TE ZIJN OM DOOR MIDDEL VAN PILOTS EN VOORBEELDEN TE LATEN ZIEN WELKE INSTRUMENTEN DIE THANS BESTAAN GEBRUIKT KUNNEN WORDEN OM DIGITALE SAMENWERKING TE STIMULEREN (ET ONTBREKEN VAN VOORBEELDEN VAN SUCCESVOL DIGITAAL SAMENWERKEN IS EEN BELANGRIJK KNELPUNT (IERBIJ MOET WEL BEDACHT WORDEN DAT IN SOMMIGE GEVALLEN DIGITALE SAMENWERKING GEEN MEERWAARDE ZAL OPLEVEREN ALS NIET OOK HET BUSINESSMODEL WORDT AANGEPAST AAN DE COMMERCIpLE POTENTIES VAN DIGITALE INFORMATIE UITWISSELING (ET VOORBEELD UIT DE MODEDETAILHANDEL CQ :!2! LAAT ZIEN DAT DOOR INTEGRATIE VAN EEN NIEUW BUSINESSMODEL DE ³FAST FASHION CYCLUS´ EN DE SLIMME INZET VAN )#4 MEN IN STAAT IS OM WINST GEVEND IN TE SPELEN OP DE WISSELENDE EISEN VAN KLANTEN (IER LIJKT EEN GEZAMENLIJKE ROL VAN OVERHEID EN BRANCHEORGANISATIES WEGGELEGD TE ZIJN DE BRANCHEORGANISATIES VOOR DE SPECI½EKE SECTORKENNIS EN DE OVER HEID IN DE ROL VAN REGISSEUR OF FACILITATOR MAAR OOK DE INZET VAN DE ONDERNEMER ZELF "ELEID GERICHT OP HET INZICHTELIJK MAKEN VAN DE MEERWAARDE VAN INFORMATIE UITWISSELING KAN DIT SOORT KNELPUNTEN VERMINDEREN EN HELPEN OM INSTRUMENTEN TE ONTWIKKELEN OF BESTAANDE INSTRUMENTEN AAN TE SCHERPEN 4EGENOVER HET PROBLEEM VAN HET VASTSTELLEN VAN DE MEER WAARDE VAN INFORMATIE UITWISSELING STAAT DE SITUATIE WAARIN BEPAALDE PARTIJEN HET STRATEGISCH BELANG VAN INFORMATIE UITWISSELING WEL INZIEN EN HIERAAN EEN DOMINANTE POSITIE IN EEN NETWERK ONTLENEN )N DEZE SITUATIE IS BIJ VEEL KLEINERE PARTIJEN SPRAKE VAN INFORMATIEASYMMETRIE /OK SPELEN ER DILEMMA´S ALS WIE IS EIGENAAR VAN INFORMATIE EN WIE KRIJGT TOEGANG TOT INFORMATIE INFORMATIE EXCLUSIVITEIT EN TEGEN WELKE CONDITIES %EN BELANGRIJKE CONCLUSIE IS DAT DIGITALE SAMENWERKING VAAK WEL TOT STAND KOMT TUSSEN GROTE SPELERS MAAR DAT JUIST DE KLEINERE BEDRIJVEN WEINIG TOEGEVOEGDE WAARDE ZIEN IN DIGITALE SAMENWERKING OMDAT ZIJ ER BIJVOORBEELD WEL KOSTEN VOOR MOETEN


MAKEN MAAR ER NIET DIRECT DE REVENUEN VAN KUNNEN PLUKKEN (ET BESTAANDE INSTRUMENTARIUM ADRESSEERT DIT PROBLEEM NAUWELIJKS %EN ANDER PROBLEEM DAT VEELVULDIG VOORKOMT IS EEN TE STERKE FOCUS OP DE EIGEN ORGANISATIE OF BEPERKTE CLUB VAN BEKENDEN EILANDEN (ET GEVOLG VAN DEZE HOUDING KAN ZIJN DAT VERKOKERING OPTREEDT EN DAT ER VAN UIT HET PERSPECTIEF VAN INFORMATIE UITWISSELING SUBOPTIMALE NETWERKEN ONTSTAAN "IJ DE MAKELAARDIJ ZIEN WIJ DAT DE GROTE MAKELAARSVERENIGINGEN ELK HUN EIGEN ³CIRCUIT´ HEBBEN 0ARTIJEN BUITEN DE MAKELAARDIJ MAAR WEL BETROKKEN BIJ HET PROCES VAN AAN EN VERKOOP ZOALS BANKEN TRACHTEN MET EIGEN WEBSITES DEZE VERKO KERING TE DOORBREKEN /P TERMIJN ZAL DE EXCLUSIVITEIT VAN MARKTINFORMATIE AANBOD VAN HUIZEN VERDWIJNEN "IJ DE MAKELAARS IS HET EEN NATUURLIJK ECONOMISCH PROCES DAT ERVOOR ZORGT DAT OP TERMIJN DEZE VORM VAN SYSTEEMFALEN VERDWIJNT )N ANDERE SECTOREN IS DAT NIET HET GEVAL EN ZOU DE OVERHEID VOORAL IN DE ROL VAN FACILITATOR KENNISMAKELAAR OF REGISSEUR KUNNEN ZORGEN VOOR HET OPLOSSEN VAN DEZE VORM VAN SYSTEEMFALEN 4EN SLOTTE KAN UIT DE ANALYSE VAN DE SECTOREN WORDEN OPGEMAAKT DAT UITWISSELING VAN INFORMATIE ALLEEN ONDER BEPAALDE VOORWAARDEN KAN PLAATSVINDEN (IERBIJ SPELEN MEERDERE DILEMMA´S DIE AANLEIDING KUNNEN GEVEN TOT VERSCHILLENDE VORMEN VAN SYSTEEMFALEN ZIE 4ABEL BLZ $IT GEEFT AAN DAT BIJ HET STIMULEREN VAN DIGITALE SAMENWERKING EN HET SCHEPPEN VAN VOORWAARDEN VOOR DIGITALE SAMENWERKING REKENING MOET WORDEN GEHOUDEN MET VERSCHILLENDE TYPEN SYSTEEMFALEN EN DAT DE OVERHEID HIERIN MEERDERE ROLLEN KAN OF MOET VERVULLEN $E ROL VAN REGISSEUR FACILITATOR EN KENNISMAKELAAR LIGGEN HIER VOOR DE HAND MAAR OOK DE ROL VAN ½NANCIER SUBSIDIES IS VAN BELANG OM ³CAPABILITY FAALFACTOREN´ AAN TE PAKKEN /OK IN HET INSTRUMENTA RIUM ZAL DIFFERENTIATIE MOETEN ZIJN OM DE VERSCHILLENDE DILEMMA´S ADEQUAAT TE KUNNEN AANPAKKEN 3YSTEEMFALEN ALS GEVOLG VAN VOORAL EEN GEBREK AAN VAARDIGHEDEN IS EEN ALGEMEEN -+" PROBLEEM DAT IN ALLE ONDERZOCHTE SECTOREN EEN BELANGRIJKE ROL SPEELT $E OVERHEID ZOU HIER ALS FACILITATOR KUNNEN OPTREDEN DOOR LEER EN EXPERIMENTEEROMGEVINGEN TE ONDERSTEUNEN )NFORMATIE UITWISSELING IS OOK AFHANKELIJK VAN EEN JUISTE TIMING EN EEN KRITISCHE MASSA %EN ROL VOOR DE OVERHEID IS HIER MINDER UITGESPROKEN "IJ TIMING ZOU DE OVERHEID DE ROL VAN REGISSEUR KUNNEN VERVULLEN BIJ HET BEREIKEN VAN EEN KRITISCHE MASSA DIE VAN ½NANCIER INCUBATOR TOTDAT HET OMSLAGPUNT IS BEREIKT EN HET NETWERK ZICH ZELFSTANDIG ONTWIKKELT

%EN IDEALE MIX VAN INSTRUMENTEN 7AAR ZOU EEN IDEALE MIX VAN INSTRUMENTEN UIT MOETEN BESTAAN %EN VAN DE DOESTELLINGEN VAN DIT RAPPORT IS BOUWSTENEN AAN TE LEVEREN OM MEER FOCUS IN HET INSTRUMENTARIUM AAN TE KUNNEN BRENGEN $E VRAAG STELLING SUGGEREERT DAT ER EEN ZEKERE REDUNDANTIE AANWEZIG IS $E MATRIX VAN KNELPUNTEN SYSTEEMFALEN EN HET INSTRUMENTARIUM ZIE 4ABEL BLZ LIJKT IN EERSTE INSTANTIE DAARTOE OOK AANLEIDING TE GEVEN "IJ EEN CONFRONTATIE VAN KNELPUNTEN EN HET INSTRUMENTARIUM VALT ALLEREERST DE CENTRALE ROL VAN 3YNTENS ¯ EN IN MINDERE MATE VAN ("$ ¯ BINNEN .$I6 OP $E REDEN DAARVOOR IS DAT EEN GROOT AANTAL KNELPUNTEN TE MAKEN HEEFT MET EEN GEBREK AAN SAMENWERKING BINNEN DE KETEN EN DAT IS EEN TERREIN WAAR 3YNTENS ZICH MET NAME OP RICHT %EN KANTTEKENING BIJ DE ROL VAN 3YNTENS IS DAT ZIJ ZICH RICHT OP EEN BEPERKT AANTAL SECTO REN 4EVENS IS DE FOCUS VAN .$I6 STERK GERICHT OP DE ½NANCIERING VAN PROJECTEN BINNEN HET -+" MAAR UIT DE ANALYSES BLIJKT DAT HET GEBREK AAN KENNIS WAARSCHIJNLIJK EEN GROTER KNELPUNT IS DAN HET GEBREK AAN TIJD OF GELD DIT HEEFT MEER TE MAKEN MET HET BEPERKTE BLIKVELD VAN ONDERNEMINGEN $IT ZOU DUS EEN PUNT VAN FOCUS KUNNEN ZIJN


)S VERDERE INPERKING VAN HET PROGRAMMA WENSELIJK IE MEER FOCUS 7ANNEER WIJ DE LIJST VAN SYSTEEMFALEN EN KNELPUNTEN NOG EENS DE REVUE LATEN PASSEREN KOMEN WE TOT DE CONCLUSIE DAT EEN ³ONE SIZE ½TS ALL´ AANPAK NIET PAST BIJ DE GESIGNALEERDE PROBLEMEN %ERDER HET TEGENOVERGESTELDE $AT VOOR VERSCHILLENDE KNELPUNTEN MEERDERE INSTRUMENTEN BESCHIKBAAR ZIJN WIL NOG NIET ZEGGEN DAT SPRAKE IS VAN REDUNDANTIE IN TEGENDEEL !CHTER DE KNELPUNTEN GAAN VERSCHILLENDE PROBLEMEN SCHUIL DIE MET VERSCHILLENDE MIDDELEN AANGEPAKT MOETEN WORDEN (ET IS JUIST DE GROTE DIVERSITEIT AAN KNELPUNTEN EN DE VERSCHILLENDE TYPEN VAN SYSTEEMFALEN DIE VRAGEN OM EEN GEDIFFERENTIEERDE AANPAK %EN MIX VAN SECTORONAFHANKELIJKE INSTRUMENTEN EN SECTOR SPECI½EKE INSTRUMENTEN LIJKT IDEAAL OM DE GESIGNALEERDE KNELPUNTEN TE KUNNEN AANPAKKEN $E ROL VAN DE OVERHEID LIJKT VOORAL BELANGRIJK IN DE FASE VAN BEWUSTWORDING EN OPSCHALING VAN PILOTS %EN BELANGRIJK PUNT VAN ZORG IS EVENWEL DE GERINGE BEKENDHEID MET HET BESTAANDE INSTRUMENTARIUM (IER BIJ GAAT HET WELLICHT MINDER OM NAAMSBEKENDHEID MAAR VOORAL OM EEN GEBREK AAN KENNIS WAT REGELINGEN IN DE PRAKTIJK KUNNEN BETEKENEN VOOR CONCRETE PROBLEMEN (ET GROOTSTE GEMIS IS VOORBEELDPROJECTEN DIE LATEN ZIEN WAT DE VOORDELEN VAN DIGITAAL SAMENWERKEN ZIJN EN HOE MET BEHULP VAN HET INSTRUMENTARIUM HULP GEBODEN KAN WORDEN /OK HET VERDER OPSCHALEN EN UITBREIDEN VAN PILOTS EN BEKENDHEID GEVEN AAN DE RESULTATEN DAARVAN WORDT WEL GEMIST (ET GAAT HIERBIJ NIET ZOZEER OM HET INSTRUMENTARIUM ZELF MAAR OM DE BEELDVORMING $E PRESENTATIE VAN VEEL INSTRUMENTEN IS STERK AANBODGERICHT NAMELIJK OP WELKE OPLOSSINGEN GEBODEN KUNNEN WORDEN TERWIJL DE VRAAG ³WELKE PROBLEMEN KUNNEN WIJ OPLOSSEN´ MINDER DUIDELIJK NAAR VOREN WORDT GEBRACHT 6ANUIT DE ONDERNEMER GEZIEN IS DAT VREEMD DIE ZIT IMMERS MET EEN PROBLEEM EN IS OP ZOEK NAAR AANSLUITING BINNEN HET INSTRUMENTARIUM $IE VERTAALSLAG VAN PROBLEEM NAAR OPLOSSING OVERHEIDSINSTRUMENT IS EEN BARRInRE DIE BIJDRAAGT AAN DE ONBEKENDHEID MET HET INSTRUMENTA RIUM $E BOVENSTAANDE ANALYSE IS GEBASEERD OP ONDERZOEK IN VIJF SECTOREN (ET VOERT TE VER OM DE RESULTATEN VAN DEZE ANALYSE GELDIG TE VERKLAREN VOOR ALLE SECTOREN EN ALLE OVERHEIDSINSTRUMENTEN $ESONDANKS BIEDT DE ANALYSE AANKNOPINGSPUNTEN OM TOT VERBETERING VAN DE EFFECTIVITEIT VAN HET INSTRUMENTARIUM TE KOMEN 4EN EERSTE KAN HET GEBRUIK VAN INSTRUMENTEN WORDEN BEVORDERD DOOR ER MEER BEKENDHEID EN TRANSPARANTIE AAN TE GEVEN EVENTUEEL VIA BRANCHEORGANISATIES "EDRIJVEN MOETEN EENVOUDIG KUNNEN ACHTERHALEN WELK INSTRUMENT BIJ HEN PAST $E PRESENTATIE VAN INSTRUMENTEN ZOU MEER VRAAGGERICHT MOETEN ZIJN IPV AANBOD GERICHT .AAST BEKENDHEID KAN HET GEBRUIK GESTIMULEERD WORDEN DOOR HET INTRODUCEREN EN HANDHAVEN VAN LAGE DREMPELS OM DEEL TE NEMEN EENVOUDIGE PROCEDURE ETC !AN DE HAND VAN EEN GERICHTE EN HELDERE BOODSCHAP KAN DIT VOORAL KLEINE ONDERNEMINGEN OVER DE STREEP TREKKEN $IT IS EEN BELANGRIJKE DOELGROEP OMDAT IN UITEENLOPENDE SECTOREN BLIJKT DAT KLEINE ONDERNEMINGEN BIJVOORBEELD TELERS mmNPITTERS IN DE BOUW MAKELAARS DE MEESTE KNELPUNTEN ERVAREN BIJ HET TOT STAND BRENGEN VAN DIGITALE SAMENWERKING GEBREKKIGE DIGITALE VAARDIGHEDEN GEEN )#4 STRATEGIE HOGE INVESTERINGSKOSTEN ONZEKER RENDEMENT 4OT SLOT KAN DE OVERHEID DIGITALE SAMENWERKING STIMULEREN DOOR ZELF HET GOEDE VOORBEELD TE GEVEN

!ANBEVELINGEN

(OEWEL HET GEEN PRIMAIRE ONDERZOEKSVRAAG IS WILLEN WIJ HIER BEGINNEN MET EEN ANTWOORD OP DE VRAAG IS HET NODIG OM HET .$I6 PROGRAMMA VOORT TE ZETTEN 5IT DE ANALYSE VAN DE VIJF SECTOREN BLIJKT DAT ER NOG EEN GROOT POTENTIEEL IS VOOR DIGITAAL SAMENWERKEN $IGITAAL SAMENWERKEN KAN VOLGENS DE DIRECT BETROKKENEN VEEL ECONOMISCH VOORDEEL BIEDEN DUS HET SIMPELE ANTWOORD IS JA -EN ZOU ECHTER KUNNEN TEGENWERPEN DAT MET HET BESTAANDE INSTRUMENTARIUM MEN ER NIET IN IS GESLAAGD OM ALLE VOORDELEN VAN DIGITAAL SAMENWER KEN TE VERZILVEREN -OETEN WIJ DAN NOG VERDER GAAN OP DE INGESLAGEN WEG EN IS .$I6 WEL DE JUISTE AANPAK


.AAR ONZE MENING IS ER NOG STEEDS EEN ROL VOOR DE OVERHEID CQ .$I6 WEGGELEGD $AT KAN OP NATIONAAL NIVEAU ZIJN MAAR OOK OP PROVINCIAAL OF GEMEENTELIJK NIVEAU $E REDEN WAAROM WIJ OP DEZE PLAATS OOK SPREKEN OVER ANDERE BESTUURLIJKE NIVEAUS HEEFT TE MAKEN MET DE BELANGRIJKSTE AANBEVELING DAT HET STIMU LEREN VAN DIGITALE SAMENWERKING EEN ORGANISATORISCH ZEER COMPLEXE AANGELEGENHEID IS (ET GAAT HIER OM SAMENWERKING IN NETWERKEN VAN UITEENLOPENDE GROOTTE EN COMPLEXITEIT MET ZEER VEEL UITEENLOPENDE PARTIJEN MET VERSCHILLENDE OPVATTINGEN EN BELANGEN %EN ³ONE SIZE ½TS ALL´ AANPAK PAST NIET BIJ DE GESIGNA LEERDE PROBLEMEN (ET INSTRUMENTARIUM OM DIGITALE SAMENWERKING TE STIMULEREN MOET AANGRIJPEN OP DE OORZAKEN VAN SYSTEEMFALEN )N ALLE ONDERZOCHTE SECTOREN TREFFEN WIJ SYSTEEMFALEN ALS GEVOLG VAN ONVOLDOENDE KENNIS EN KUNDE AAN OFWEL HET ONTBREEKT NOG STEEDS VEEL VEELAL KLEINERE -+" BEDRIJVEN AAN VOLDOENDE KENNIS EN KUNDE OM DEEL TE NEMEN IN DIGITALE NETWERKEN $E BELANGRIJKSTE AANBEVELINGEN ZIJN !ANPAKKEN VAN DE GROTE VERSCHEIDENHEID IN -+" $E SOMS GROTE VERSCHILLEN IN KENNIS EN KUNDE IN HET -+" BELEMMEREN DIGITAAL SAMENWERKEN (ET BESTAANDE INSTRUMENTARIUM LIJKT NOG NIET VOLDOENDE GERICHT OP HET DOORBREKEN VAN DEZE VERSCHEIDENHEID BINNEN HET -+" $E ROL VAN DE OVERHEID IS VOORAL DIE VAN FACILITATOR EN REGISSEUR 6AN GROOT BELANG IS HET INZICHTELIJK MAKEN VAN HET BELANG VAN DIGITAAL SAMENWERKEN (IERBIJ DIENT OOK AANDACHT BESTEED TE WORDEN AAN HET PUNT DAT WELLICHT IN HET HUIDIGE BUSINESSMODEL VAN EEN BEDRIJF NOG NIET ZOVEEL SYNERGIE TE BEREIKEN IS DE ONDERNEMER DIE NOG NIET VEEL ZIET IN DIGITAAL SAMENWERKEN HEEFT VANUIT DE HUIDIGE MANIER VAN WERKEN MISSCHIEN WEL GELIJK MAAR DAT HET ER BIJ DIGITAAL SAMENWERKEN VOORAL OM GAAT BEDRIJFSVOERING BUSINESSMODEL ZO IN TE RICHTEN DAT DIGITAAL SAMENWERKEN NIEUWE COMMERCIpLE KANSEN BIEDT $AT IS NODIG OM DE TOENEMENDE CONCURRENTIEDRUK TE KUNNEN WEERSTAAN $E CONCURRENTIEDRUK KOMT NIET ALLEEN VAN BINNENLANDSE CONCURRENTIE DIE AL WEL GEBRUIKMAAKT VAN DE MOGELIJKHEDEN VAN DIGITAAL SAMENWERKEN MAAR OOK UIT HET BUITENLAND %EN TWEEDE KNELPUNT DAT IN VEEL CASES NAAR VOREN KOMT IS HET ONTBREKEN VAN SUCCESVOLLE PRO½JTELIJKE VOORBEELDEN VAN DIGITALE SAMENWERKING (ET ONTBREKEN VAN DERGELIJKE VOORBEELDEN LIJKT EEN BELANGRIJKE VERKLARING TE ZIJN VOOR TERUGHOUDENDHEID BIJ HET -+" OM TE INVESTEREN IN DIGITALE SAMENWERKING /PVALLEND IN DIT VERBAND IS DAT ER OOK SPRAKE LIJKT TE ZIJN VAN ONBEKENDHEID VAN HET BESTAANDE INSTRUMEN TARIUM EN HET BEELD ¯ TERECHT OF ONTERECHT ¯ DAT PROCEDURES OM DEEL TE NEMEN AAN OVERHEIDSREGELINGEN TIJDROVEND EN INGEWIKKELD ZIJN $IT BETEKENT DAT VEEL MEER AANDACHT MOET WORDEN BESTEED AAN VOORLICHTING OVER HET INSTRUMENTARIUM "IJ VOORKEUR AAN DE HAND VAN CONCRETE SUCCESVOLLE PROJECTEN $E PRESENTATIE VAN HET INSTRUMENTARIUM IS STERK AANBODGERICHT $AT WIL ZEGGEN GERICHT OP HET AANBIEDEN VAN OPLOSSINGEN TERWIJL HET STARTPUNT VAN DE ONDERNEMER EEN PROBLEEM IS $E VERTAALSLAG VAN PROBLEEM NAAR OPLOSSING IS EEN BARRInRE DIE BIJDRAAGT AAN DE ONBEKENDHEID MET HET INSTRUMENTARIUM %EN VERANDERING IN PRESENTATIE VAN HET INSTRUMENTARIUM GERICHT OP CONCRETE BRANCHESPECI½EKE VOORBEELDEN EN VERTREKKEND VANUIT DE PROBLEMEN VAN ONDERNEMERS IS GEWENST /OG HEBBEN VOOR DE DUBBELE ROL VAN DE OVERHEID 7ERKEN VANUIT EEN ³MIDDLE OUT APPROACH´ WAARIN ACTOREN IN HET MIDDENVELD VAN HET INNOVATIESYSTEEM ZOALS VERENIGINGEN FEDERATIES EN BRANCHEORGANISATIES IN STAAT ZIJN OM EEN RELEVANTE ACHTERBAN TE ORGANISEREN EN DAARNA DE JUISTE INGANGEN OP POLITIEK OF BESTUURLIJK NIVEAU TE VINDEN $E ³MIDDLE OUT APPROACH´ ZIT TUSSEN BOTTOM UP EN TOP DOWN AANSTURING IN $AT BETEKENT ECHTER DAT ER DAN OOK MINDER ECHTE TOP DOWN INITIATIEVEN ZIJN


4EN SLOTTE IS ER AANDACHT NODIG VOOR DRIE PROBLEMEN DIE NIET WORDEN GEADRESSEERD DOOR HET BESTAANDE INSTRUMENTARIUM 4EN EERSTE HET PROBLEEM DAT KOSTEN OPBRENGSTEN VAN DIGITALE SAMENWERKING OP VERSCHILLEND NIVEAU KUNNEN NEERSLAAN WAARBIJ GROTE PARTIJEN RELATIEF MEER VOORDEEL HEBBEN DAN KLEINERE PARTIJEN 4EN TWEEDE HET PROBLEEM VAN WANTROUWEN TUSSEN PARTIJEN EN TEN DERDE HET PROBLEEM VAN EEN STERKE ORIpNTATIE OP DE EIGEN ORGANISATIE 6ANUIT HET PERSPECTIEF VAN SYSTEEMFALEN ZIJN DIT PROBLEMEN WAAR JUIST ONDERNEMINGEN EN BRANCHEORGANISATIES ZELF AAN MOETEN WERKEN "IJ HET PROBLEEM VAN KOSTEN OP BRENGSTEN GAAT HET PRIMAIR OM EEN ECONOMISCH VERDELINGSPROBLEEM TUSSEN PRIVATE PARTIJEN 4ENZIJ ER SPRAKE IS VAN MISBUIK VAN MARKTMACHT DAN IS ER WEL EEN ROL VOOR DE OVERHEID WEGGELEGD "IJ WANTROUWEN EN STERKE ORIpNTATIE OP DE EIGEN ORGANISATIE GAAT HET OM ³INTERNE´ PROBLEMEN VAN DE ONDERNEMER $E OVERHEID ZOU DEZE PROBLEMEN WEL NADRUKKELIJK OP DE AGENDA KUNNEN ZETTEN ZODAT DEZE PROBLEMEN WORDEN AANGEPAKT


!NNEX

3NIJBLOEMEN

$IT HOOFDSTUK BEHANDELT DE SECTOR SNIJBLOEMEN !LLEREERST SCHETSEN WE DE SECTOR IN CIJFERS 6ERVOLGENS GEVEN WE EEN OVERZICHT VAN DE KETEN (IERMEE WORDT DUIDELIJK WELKE PARTIJEN EEN ROL SPELEN IN DEZE SECTOR EN OOK WELKE MOGELIJKHEDEN ER BESTAAN VOOR DIGITALE SAMENWERKING )N DE DAAROPVOLGENDE PARAGRAAF GAAN WE IN OP DE MATE WAARIN ER AL DIGITALE SAMENWERKING BESTAAT EN AANVERWANTE ONDERWERPEN ALS REGIE BIJ DE TOT STANDKOMING VAN EN PRIKKELS VOOR DIGITALE SAMENWERKING $E VIERDE PARAGRAAF STAAT STIL BIJ UITDAGINGEN VOOR DIGITALE SAMENWERKING EN HET GEBRUIK VAN EN TEVREDENHEID OVER OVERHEIDSREGELINGEN EN ¯PROGRAMMA´S DIE DIGITALE SAMENWERKING ONDERSTEUNEN $E LAATSTE PARAGRAAF IS EEN CONCLUSIE

3ECTOR IN CIJFERS

4OEGEVOEGDE WAARDE )N BEDROEG DE PRODUCTIEWAARDE VAN DE SIERGEWASSENSECTOR ONGEVEER W MILJARD $AT IS RUIM EEN KWART VAN DE TOTALE PRODUCTIEWAARDE VAN DE .EDERLANDSE LAND EN TUINBOUW W MILJARD IN $E SECTOR SNIJ BLOEMEN KENDE IN EEN PRODUCTIEWAARDE VAN W MILJARD $AT IS EEN STIJGING TEN OPZICHTE VAN IN DAT JAAR BEDROEG DE PRODUCTIEWAARDE W MILJARD #ONSOLIDATIE EN SCHAALVERGROTING ZETTEN IN DEZE SECTOR DOOR )N KWAM HET TOTALE AANTAL TELERS VAN SNIJBLOEMEN OP $E BEPLANTE OPPERVLAKTE IS TUSSEN EN MET PROCENT GESTEGEN VAN HECTARE NAAR HECTARE )N WERD MET HECTARE EEN VOORLOPIG HOOGTEPUNT BEREIKT SINDSDIEN NEEMT HET BEPLANTE AREAAL GELEIDELIJK AF $EZE ONTWIKKELING GELDT VOOR DE MEESTE SIERGEWASSEN MET UITZONDERING VAN DE POTPLANTEN WAAR DE BEPLANTE OPPERVLAKTE IN NOG LICHT TOENAM

7ERKGELEGENHEID )N WERKTEN IN DE TOTALE TUINBOUW BIJNA PERSONEN EXCLUSIEF INLEEN EN UITZENDARBEID $AARVAN WERKTE ONGEVEER DE HELFT IN DE PRIMAIRE SECTOR TEELT EN DE ANDERE HELFT IN DE NIET PRIMAIRE SECTOR TOELEVERING VEILINGEN DETAILHANDEL ETC )N DE PRIMAIRE SECTOR WERKT ONGEVEER EENDERDE BIJ SNIJBLOEMENBEDRIJVEN $EZE BE DRIJVEN ZIJN DAARMEE DE GROOTSTE WERKGEVER IN DE TUINBOUW $E WERKGELEGENHEID NEEMT ECHTER WEL AF )N WERKTEN ER BIJNA PERSONEN BIJ SNIJBLOEMENBEDRIJVEN TEGEN BIJNA PERSONEN IN

%XPORT $E EXPORTWAARDE VAN SNIJBLOEMEN INCLUSIEF REpXPORT BEDROEG IN BIJNA W MILJARD $AT IS ONGEVEER DE HELFT VAN DE TOTALE EXPORTWAARDE VAN SIERGEWASSEN $E EXPORTWAARDE VAN SNIJBLOEMEN VERTOONT EEN STA BIEL PATROON EN STIJGT ELK JAAR MET ENKELE PROCENTEN (ET AANDEEL VAN .EDERLAND IN DE %5 UITVOER %5 VAN SNIJBLOEMEN BEDROEG IN ONGEVEER 'EEN ENKELE ANDERE TUINBOUWSECTOR HAALT DIT AANDEEL /OK WAT BETREFT HANDEL BINNEN DE %5 NEEMT .EDERLAND EEN KOPPOSITIE IN $E BELANGRIJKSTE AFZETMARKTEN ZIJN DE VIER GROTE %5 LANDEN EN "ELGIp %CHTER ZOWEL QUA PRODUCTIE ALS HANDEL IN SNIJBLOEMEN NEEMT DE VOORAANSTAANDE POSITIE VAN .EDERLAND AF


2ENDEMENT /NDANKS DAT DE SNIJBLOEMENSECTOR WAT BETREFT PRODUCTIE WERKGELEGENHEID EN EXPORT VAN GROOT BELANG IS MOET GECONSTATEERD WORDEN DAT HET RENDEMENT TEGENVALT )N BEDROEG DE OPBRENGST PER W KOSTEN SLECHTS W 6OORGAANDE JAREN GAVEN EEN VERGELIJKBAAR BEELD 3NIJBLOEMENBEDRIJVEN TEREN DUS IN OP HET EIGEN VERMOGEN $E DRIE POPULAIRSTE AANKOPEN DOOR DE .EDERLANDSE CONSUMENT ZIJN HET GEMENGDE BOEKET ROZEN EN TULPEN

$E KETEN

&IGUUR BRENGT DE PRODUCTIEKETEN VAN SNIJBLOEMEN IN KAART -ERK OP DAT DE SNIJBLOEMENSECTOR IN HOGE MATE VERTICAAL GESPECIALISEERD IS 7EINIG BEDRIJVEN BEGEVEN ZICH BUITEN DE VERSCHILLENDE SCHAKELS 7E BE HANDELEN DE PARTIJEN IN DE KETEN VAN LINKS NAAR RECHTS

6EREDELING OPKWEEK EN VERMEERDERING $E KETEN BEGINT BIJ DE VEREDELING OPKWEEK EN VERMEERDERING VAN SNIJBLOEMEN (OEWEL DIE DRIE VAAK BINNEN mmN EN HETZELFDE BEDRIJF PLAATSVINDEN ZIJN HET DUIDELIJK VERSCHILLENDE PROCESSEN

4ELERS $E VOLGENDE STAP IS DE TEELT VAN SNIJBLOEMEN (ET GAAT HIER OM EEN ZEER GEVARIEERDE GROEP BEDRIJVEN DIE GEOGRA½SCH BEHOORLIJK GECONCENTREERD ZIJN BIJVOORBEELD IN HET 7ESTLAND (ET GAAT OM ZOWEL KLEINE FAMILIEBEDRIJVEN ALS GROTERE KWEKERS MET MEER DAN HONDERD MEDEWERKERS IN DIENST

6EILINGEN %R WORDT NIET VOOR NIETS GESPROKEN OVER DE VEILING ALS BOTTLENECK DAT DEEL VAN DE KETEN WERD GEDOMINEERD DOOR TWEE PARTIJEN !ALSMEER MET EEN MARKTAANDEEL VAN RUIM PROCENT EN &LORA(OLLAND MET VESTIGIN GEN IN .AALDWIJK 2IJSBURG "LEISWIJK 6ENLO EN %ELDE EN EEN MARKTAANDEEL VAN RUIM PROCENT $E COyPERATIEVE VEILINGEN ZIJN EIGENDOM VAN DE TELERS "EIDE VEILINGEN FUSEREN EN ZO ONTSTAAT ER mmN VEILING ORGANISATIE DIE OP ZES VESTIGINGEN PROCENT VAN DE GEVEILDE BLOEMEN IN .EDERLAND AFHANDELT $E VEILINGEN VAN 6LEUTEN EN "EMMEL ZIJN INMIDDELS OOK GEFUSEERD TOT 0LANTION 4OT SLOT DE .EDERLANDSE VEILINGEN ZIJN NIET ALLEEN EEN BELANGRIJKE HANDELSPLAATS VOOR .EDERLANDSE TELERS EN HANDELAREN %R WORDEN OOK BLOEMEN VERKOCHT DIE AFKOMSTIG ZIJN UIT HET BUITENLAND EN ER WORDEN BLOEMEN AAN BUITENLANDSE PARTIJEN VERKOCHT EN DIRECT GEpXPORTEERD

'ROOTHANDEL )N .EDERLAND ZIJN ROND DE GROOTHANDELAREN ACTIEF $EZE LEVEREN ENERZIJDS AAN HET BUITENLAND WAARBIJ ZE DUS DE ROL VAN EXPORTEUR AANNEMEN !NDERZIJDS WORDT AAN .EDERLANDSE VERKOOPKANALEN GELEVERD DE BLOEMISTERIJ BIJNA PROCENT VAN DE MARKT DE SUPERMARKT PROCENT DE MARKT RUIM PROCENT EN IN TOENEMENDE MATE INTERNETWINKELS /VERIGENS SPEELT DE GROOTHANDEL BIJ NATIONALE HANDEL EEN VEEL MINDER PROMINENTE ROL DAN BIJ INTERNATIONALE HANDEL .EDERLANDSE RETAILERS DOEN HUN INKOPEN VOOR PROCENT DIRECT OP DE VEILING SLECHTS PROCENT LOOPT VIA DE GROOTHANDEL 7AT BETREFT INTERNATIONALE HANDEL IS DE GROOTHANDEL VRIJWEL ALTIJD TUSSENPERSOON

#IJFERS IN DEZE PARAGRAAF ZIJN AFKOMSTIG VAN DE WEBSITE VAN HET 0RODUCTSCHAP 4UINBOUW WWWTUINBOUWNL $AAR ZIJN OOK DE ORIGINELE BRONNEN ,%) #"3 ("!' EN %UROSTAT TE VINDEN

!NNEX

&IGUUR $E SNIJBLOEMENKETEN IN KAART GEBRACHT

&INANCIEEL 0RODUCT EN BESTELINFORMATIE 4RANSPORT


6ERMEERDERING

$IENSTEN 'ENERIEK FINANCIEEL )#4 RECLAME ETC


4ELERS

4OELEVERING 3PECIFIEK MEST BESTRIJDING FOLIES TEELTMATTEN

'ROOTHANDEL


3UPERMARKT

"LOEMIST

+EURINGSDIENST

$OUANE

)MPORTEXPORT

/PKWEEK

)MPORTEXPORT

6EREDELING

#ONSUMENT

)NTERNET

"EMIDDELING CONTRACTHANDEL

-ARKT

'ENERIEK ENERGIE "UITENLAND

&INANCIpN LOGISTIEK EN INFORMATIE %R BESTAAN DRIE STROMEN DIE DOOR ALLE SCHAKELS VAN DE KETEN LOPEN EN DAAROM BOVEN HET SCHEMA ZIJN AF GEBEELD !LLEREERST EEN ½NANCIpLE STROOM /OK WAT DIE STROOM AANGAAT IS DE VEILING EEN BOTTLENECK (ET OVERGROTE DEEL VAN DE ½NANCIpLE TRANSACTIES VINDT PLAATS VIA DE VEILING OOK ALS DE HANDEL BUITEN DE VEILING OMGAAT $AT LAATSTE WORDT GESTIMULEERD OMDAT HET ½NANCIpLE SYSTEEM VAN DE VEILING DIRECTE BETALING GA RANDEERT EN DAT IS OOK VOOR HANDELAREN BUITEN DE VEILING AANTREKKELIJK 4EN TWEEDE IS ER IN BEIDE RICHTINGEN SPRAKE VAN EEN INFORMATIESTROOM WAARBIJ DE VEILING OPNIEUW EEN BELANGRIJKE ROL SPEELT "IJ DEZE INFORMATIE STROOM KAN EEN ONDERSCHEID WORDEN GEMAAKT TUSSEN INFORMATIE OVER AANBOD EN BESCHIKBAARHEID ORDERS BEVESTIGINGEN LEVERINGEN EN FACTUREN $EZE VERSCHILLENDE STROMEN ZIJN NIET IN DEZELFDE MATE GEDIGITALISEERD 4EN DERDE IS ER SPRAKE VAN EEN TRANSPORTSTROOM 3NIJBLOEMEN ZIJN EEN BEDERFELIJK PRODUCT DUS TIJDIGE AFHAAL EN LEVERING IS VAN HET GROOTSTE BELANG %R IS MET NAME SPRAKE VAN TRANSPORT OVER DE WEG EN DOOR DE LUCHT

/NTWIKKELINGEN "INNEN DE PRODUCTIEKETEN VINDT EEN AANTAL BELANGRIJKE ONTWIKKELINGEN PLAATS (ANDEL VIA DE KLOK WORDT ALLEREERST MINDER DOMINANT 3TEEDS VAKER BEMIDDELT DE VEILING TUSSEN TELERS EN HANDELAREN BIJ HET AFSLUITEN VAN CONTRACTEN VOOR DE WAT LANGERE TERMIJN /OK VINDT STEEDS VAKER RECHTSTREEKSE HANDEL TUSSEN DE TELER EN DE HANDEL PLAATS MAAR DIT KOMT NOG RELATIEF WEINIG VOOR -AAR ZOALS AANGEGEVEN OOK BIJ DIE TRANSACTIES BLIJFT DE VEILING EEN BELANGRIJKE ROL SPELEN $E UITWISSELING VAN INFORMATIE EN DE ½NANCIpLE AFWIKKELING GAAT NOG STEEDS VIA DE VEILING 4EN TWEEDE IS ER SPRAKE VAN KETENOMKERING )N PLAATS VAN AANBODGESTUURD WORDT DE SECTOR IN TOENEMENDE MATE VRAAGGESTUURD $AT BETEKENT DAT INFORMATIE OVER CONSUMENTENVOORKEUREN EEN BELANGRIJKE ROL GAAT SPELEN AAN HET BEGIN VAN DE KETEN


4OT SLOT WORDT DE SECTOR MEER EN MEER INTERNATIONAAL $E .EDERLANDSE PRODUCTIE GROEIT ZOALS AANGEGEVEN NOG STEEDS MAAR DE BUITENLANDSE PRODUCTIE GROEIT HARDER /OK SPELEN ANDERE VEILINGEN DAN DE .EDERLANDSE ¯ ONDER ANDERE IN -OSKOU ¯ EEN STEEDS BELANGRIJKERE ROL

$IGITALE SAMENWERKING

(OUDING EN GEDRAG TEN AANZIEN VAN DIGITALE SAMENWERKING $E SNIJBLOEMENSECTOR IS COMPETITIEF INGESTELD -AAR WAAR SAMENWERKING KOSTENBESPARINGEN KAN OPLEVEREN STAAT MEN ER WEL VOOR OPEN OOK VOOR DIGITALE SAMENWERKING %EN PROBLEEM VOOR DIGITALE SAMENWERKING IS DAT DE SECTOR ¯ IN HET BIJZONDER DE TELERS ¯ UIT VEEL KLEINE SPELERS BESTAAT DIE WAT BETREFT SAMENWERKING ONVOLDOENDE KENNIS HEBBEN OVER HUN HUIDIGE EN TOEKOMSTIGE STRATEGISCHE POSITIE "OVEN DIEN VERGT SAMENWERKING EN DUS OOK DIGITALE SAMENWERKING VOLDOENDE VERTROUWEN TUSSEN DE AFZONDERLIJKE PARTIJEN EN DAT KAN NIET ALTIJD WORDEN AFGEDWONGEN )N DE SECTOR IS HET BEWUSTZIJN OVER DE MOGELIJKHEDEN VAN )#4 NOG RELATIEF LAAG NIET WAT BETREFT DE BIJDRAGE VAN )#4 AAN DE EIGEN BEDRIJFSVOERING BIJVOORBEELD ADMINISTRATIE KLIMAATBEHEERSING ETC MAAR WEL TEN AANZIEN VAN DE MEERWAARDE VAN )#4 VOOR SAMEN WERKING $IT BEMOEILIJKT DE AGENDERING VAN DIGITALE SAMENWERKING "IJKOMEND PUNT IS DAT BIJ TELERS WEINIG INNOVATIEVE )#4 ONTWIKKELINGEN BESTAAN OMDAT ZIJ VOORAL ±RECHTTOE RECHTAAN² PRODUCTIEBEDRIJVEN ZIJN EN EERDER INNOVATIES DOORVOEREN IN HUN PRODUCTEN EN PRODUCTIEPROCESSEN !ANGEZIEN VEEL TELERS -+" BEDRIJVEN ZIJN LOPEN ER OOK WEINIG )#4 EXPERTS ROND $EZE FACTOREN HEBBEN TEVENS INVLOED OP DE HOUDING TEN AANZIEN VAN DIGITALE SAMENWERKING +ENMERKEND IS HET ONDER TELERS WIJDVERSPREIDE IDEE DAT ZE BIJVOOR BEELD VANUIT DE VEILING ±MOETEN² AUTOMATISEREN MAAR DAT ZE ER WEINIG VOOR TERUG KRIJGEN $E BEHOEFTE AAN SAMENWERKING LIJKT NOG HET GROOTST BIJ DE VEILING EN GROOTHANDEL %EN ANDERE FACTOR DIE DE BEREIDHEID TOT SAMENWERKING IN DE KETEN EN DAARBUITEN VERMINDERT IS DAT VERGAANDE SAMENWERKING DE ROL EN POSITIE VAN UITEENLOPENDE PARTIJEN AANTAST "IJVOORBEELD VAN DE VERVOERDERS (ET OP ELKAAR AFSTEMMEN VAN DEZE BEHOEFTEN EN DUS SAMENWERKEN ¯ ZOWEL ORGANISATORISCH ALS TECHNISCH ¯ IS EEN MOEIZAAM PROCES

3TAND VAN ZAKEN DIGITALE SAMENWERKING "OVENSTAANDE BETEKENT NIET DAT ER GEEN DIGITALE SAMENWERKING PLAATSVINDT (ET IS NIET MOGELIJK OM EEN PERCENTAGE TE NOEMEN VAN PARTIJEN BIJVOORBEELD TELERS DAT DIGITAAL SAMENWERKT MET ANDERE PARTIJEN -AAR ER MAG VERONDERSTELD WORDEN DAT HET EEN HOOG AANDEEL BETREFT $E BLOEMENVEILINGEN &LORA(OLLAND VEREISEN SINDS VIJF JAAR DAT TELERS INFORMATIE OVER ALLE TE VERHANDELEN PRODUCTEN IN DE VORM VAN EEN ELEK TRONISCHE AANLEVERBRIEF %!" AANLEVEREN /OK BESTAAT SINDS TIEN JAAR DE ELEKTRONISCHE KLOKTRANSACTIE %+4 TUSSEN DE VEILING EN DE GROOTHANDEL 6OOR DIEGENEN DIE HET KUNNEN ONTVANGEN VERLOOPT OOK DE AFREKENING VANUIT DE VEILING DIGITAAL !ANGEZIEN VRIJWEL ALLE TELERS ZIJN AANGESLOTEN BIJ DE VEILING ZIJN ZIJ GEBONDEN AAN DEZE VORMEN VAN DIGITALE SAMENWERKING $IGITALE SAMENWERKING WORDT VERDER GESTIMULEERD DOOR &LORECOM $EZE INSTELLING BEVORDERT IN SAMENWERKING MET DE VEILING HANDELAREN KWEKERS EN SOFTWARELEVERANCIERS AFSPRAKEN OVER STANDAARDISATIE ¯ ZOWEL TECHNISCH ALS MET BETREKKING TOT PRODUCTINFORMATIE /OK LOOPT HET INITIATIEF +)33IT +ETEN )NFORMATIE 3YSTEEM 3IERTEELT 4RANSPORT EEN INITIATIEF DAT CONTINU ACTUELE INFORMATIE BESCHIKBAAR STELT OVER LOGISTIEKE PROCESSEN TUSSEN TEELT EN HANDEL !NDERE VORMEN VAN DIGITALE SAMENWERKING BETREFFEN VIRTUELE HANDELSPLAATSEN BIJVOORBEELD ±'ROWERS /NLINE² EEN INITIATIEF VAN EEN TUINBOUWONDERNEMER EN E4RADE EEN INITIATIEF VAN &LORA(OLLAND ALS REACTIE OP ±'ROWERS /NLINE² "EIDE ORGANISATIES HEBBEN ONLANGS EEN INTENTIEVERKLARING GETEKEND OM TE GAAN SAMENWERKEN $AARNAAST MAKEN GROOTHANDELAREN IN TOENEMENDE MATE GEBRUIK VAN WEBSHOPS VIA WELKE HUN AFNEMERS TOEGANG HEBBEN TOT INFORMATIE EN BESTELLINGEN KUNNEN PLAATSEN 6ERDER LOPEN ER IN DE SECTOR VEEL INITIATIEVEN VAN KLEIN TOT GROOT DIE EEN ENIGSZINS GEFRAGMENTEERD BEELD OPLEVEREN MAAR WEL AANTONEN DAT ER BEWEGING BESTAAT WAT BETREFT HET ONTWIKKELEN VAN DIGITALE SAMENWERKING 6OORBEELDEN HIERVAN ZIJN HET UITRUSTEN VAN TROLLEYS WAAROP BLOEMEN VERVOERD WORDEN MET 2&)$ CHIPS DIGITALE ENERGIEMARKTPLAAT

!NNEX

SEN 7ESTLAND %NERGIE !GRO%NERGY DE OMSCHAKELING VAN %DIFACT NAAR 8-, BEIDE TALEN OM STANDAARDEN OP TE BASEREN !NDERE VOORBEELDEN ZIJN &LEUR0LAZA BRENGT BLOEMISTEN EN KWEKERS RECHTSTREEKS IN CONTACT MET ELKAAR &LORILOG VERBAND VAN HANDEL VERVOERDERS EN VEILINGEN DAT ZICH RICHT OP HET OPTIMALISEREN VAN LOGISTIEKE PROCESSEN IN DE SIERTEELT EN &LORAPLANET DATABANK WAAR VERKOPERS EN KWEKERS VRAAG EN AANBOD KUNNEN INVOEREN

0RIKKELS VOOR DIGITALE SAMENWERKING $IGITALE SAMENWERKING IS GEEN DOEL OP ZICH :OALS EERDER GESTELD ZULLEN BEDRIJVEN IN DE KETEN KIEZEN VOOR DIGITALE SAMENWERKING WANNEER DAAR EVIDENTE VOORDELEN MEE TE BEHALEN ZIJN %R BESTAAN IN DAT LICHT TWEE BELANGRIJKE PRIKKELS VOOR DIGITALE SAMENWERKING 4EN EERSTE MAAKT HET KOSTENBESPARINGEN MOGELIJK WELKE EEN GROTE MEER WAARDE HEBBEN GEGEVEN DE EERDER GENOEMDE ZEER LAGE MARGES DIE IN DE SECTOR GEHANTEERD WORDEN (ANDELAREN KUNNEN BIJVOORBEELD BESPAREN OP DE KOSTEN VAN VOORRAADBEHEERSING INDIEN ZIJ STEEDS UP TO DATE INFORMATIE HEB BEN OVER HET AANBOD VAN DE TELERS $AARNAAST KAN ER MIDDELS TRACKING TRACING SYSTEMEN BESPAARD WORDEN OP LOGISTIEKE KOSTEN /OK KAN ER SNELLER GELEVERD WORDEN WAT BELANGRIJK IS OMDAT HET HIER OM BEDERFELIJKE PRODUCTEN GAAT 4EN TWEEDE VRAAGT VRAAGSTURING OM DIGITALE SAMENWERKING /M SNEL TE KUNNEN INSPELEN OP WIJZIGENDE VOORKEUREN EN GEDRAG VAN CONSUMENTEN MOET DE KETEN SNEL OVER ACCURATE INFORMATIE KUNNEN BESCHIKKEN !FGELEIDE PRIKKELS DIE TOT DIGITALE SAMENWERKING LEIDEN ZIJN BIJVOORBEELD DE VOORTSCHRIJDENDE STANDAARDISA TIE EN INTEROPERABILITEIT ONDER ANDERE GESTIMULEERD DOOR &LORECOM /VERIGENS VERZORGT DEZE INSTELLING GEEN TECHNISCHE IMPLEMENTATIE ZE STIMULEERT HOOGUIT )#4 DIENSTENLEVERANCIERS IN DE GLASTUINBOUW TE WERKEN VOLGENS BEPAALDE STANDAARDEN $AT LAATSTE IS LASTIG WANT HET AANTAL )#4 DIENSTVERLENERS IN DEZE MARKT IS GROOT EN ZIJ ONTWIKKELEN EIGEN APPLICATIES DIE ONDERLING NIET ALTIJD OP ELKAAR AANSLUITEN

2EGIEROL DIGITALE SAMENWERKING .AAST DIGITALE SAMENWERKING VANWEGE EVIDENTE VOORDELEN IS HET MOGELIJK DAT EEN DOMINANTE PARTIJ IN DE KETEN DIGITALE SAMENWERKING ±AFDWINGT² $AT KAN ECHTER ALLEEN WANNEER DEZE PARTIJ DAARTOE DE MOGELIJK HEDEN BEZIT EN DEZE ROL OOK OP ZICH WIL NEMEN %ERDER IS AL GECONSTATEERD DAT DE SECTOR BEHOORLIJK GEFRAG MENTEERD IS HETGEEN BETEKENT DAT ER NAUWELIJKS EEN PARTIJ IS IN DE KETEN DIE VOLDOENDE MACHTSBASIS HEEFT OM DIGITALE SAMENWERKING AF TE DWINGEN %EN UITZONDERING VORMT DE VEILING DIE AAN DE HAND VAN DE %!" EN DE %+4 TELERS EN DE GROOTHANDEL AANZET TOT DIGITALE GEGEVENSUITWISSELING MET DE VEILING $E VEILING WORDT ECHTER AANGESTUURD DOOR DE TELERS "OVENDIEN ¯ ZO WORDT IN HET VELD GECONSTATEERD ¯ VOERT DE VEILING WEINIG REGIE IN DE KETEN OOK NIET OP HET TERREIN VAN DIGITALE SAMENWERKING 7EL ONDERSTEUNT ZE DERGELIJKE SAMEN WERKING BIJVOORBEELD BIJ EEN NIEUWE HANDELSVORM ZOALS DE EERDER GENOEMDE CONTRACTHANDEL DIE EIGENLIJK EEN CONCURRENT IS VAN DE VEILING 3AMENGEVAT KAN MEN CONSTATEREN DAT DE VEILING GEEN DIGITALE SAMENWER KING AFDWINGT MAAR WEL RICHTING GEEFT AAN DIGITALE SAMENWERKING EN DIT STIMULEERT $E VEILING HEEFT ECHTER WEL EEN MACHTBASIS IN DE KETEN WIL IETS SUCCESVOL WORDEN IN DE KETEN DAN IS ONDERSTEUNING VAN DE VEILING VAN GROOT BELANG $EZE MACHT IS ECHTER NIET ONBEPERKT BIJVOORBEELD DOOR DE TOENAME VAN DIRECTE HANDEL TUSSEN KWEKER EN GROOTHANDEL (ET LIJKT EROP DAT BEIDE UITEINDEN VAN DE KETENS MEER AANSTUREN OP DIGITALE SAMENWERKING 3UPERMARKTEN WILLEN BIJVOORBEELD ALS GEVOLG VAN CONSUMENTENWENSEN BETER WETEN WAAR PRODUCTEN VANDAAN KOMEN :IJ STIMULEREN DAN OOK DAT LEVERANCIERS BETERE INFORMATIE VERSCHAFFEN OVER DE HERKOMST VAN PRODUCTEN TOT DIEP IN DE KETEN TOE -AAR ZE STIMULEREN OOK OM TELERS SNEL TE KUNNEN INFORMEREN OVER VERANDERENDE CONSU MENTENVOORKEUREN !AN DE ANDERE KANT GELDT DAT VEREDELAARS EN VERMEERDERAARS MEER GREEP WILLEN KRIJGEN OP WAAR HUN PRODUCTEN TERECHTKOMEN %R ZIJN BLIJKBAAR STEEDS MEER ±ILLEGALE² BLOEMEN IN OMLOOP 6EREDE LAARS WILLEN DAARMEE VOORKOMEN DAT ZIJ AANSPRAKELIJK WORDEN GESTELD VOOR ±SLECHTE² BLOEMEN WAARVOOR ZIJ NIET VERANTWOORDELIJK ZIJN "LOEMEN ZIJN GEEN VOEDSEL WANNEER DAT WEL HET GEVAL ZOU ZIJN ZOU DIGITALE SAMENWERKING VEEL MEER TOT STAND KOMEN $IT IN VERBAND MET VOLKSGEZONDHEID ETC


5ITDAGINGEN EN OPLOSSINGEN

+NELPUNTEN DIGITALE SAMENWERKING )N DE SNIJBLOEMENSECTOR BESTAAN VERSCHILLENDE KNELPUNTEN DIE DIGITALE SAMENWERKING IN DE WEG STAAN :OALS EERDER AANGEGEVEN ZIJN VEEL BEDRIJVEN IN DE SECTOR KLEINSCHALIG 6OOR KLEINE BEDRIJVEN ZIJN INVESTERIN GEN VOOR DIGITALE SAMENWERKING RELATIEF HOOG $E ONTWIKKELING EN IMPLEMENTATIE VAN SYSTEMEN IS KOSTBAAR VOOR HEN $AAR KOMT BIJ DAT HET IN FEITE GAAT OM BEDRIJFSOVERSTIJGENDE INVESTERINGEN DE BEDOELING IS IMMERS OM DIGITALE SAMENWERKING TUSSEN BEDRIJVEN VAN DE GROND TE KRIJGEN $E VRAAG DIE HIER RIJST ¯ EN DIE VRAAG SPEELT DES TE MEER OMDAT ER ZOVEEL KLEINE BEDRIJVEN ACTIEF ZIJN IN DE SECTOR ¯ IS WIE DIE INVESTERINGEN MOET DRAGEN %R ZIJN IN DE SNIJBLOEMENSECTOR VOORBEELDEN BEKEND WAARBIJ MEN ER NIET IN IS GESLAAGD GEMEEN SCHAPPELIJKE )#4 PROJECTEN TE ½NANCIEREN $AARBIJ KOMT DAT ER MET NAME BEREIDHEID IS TE INVESTEREN IN BIJ VOORBEELD KASSEN EN KASKLIMAATSYSTEMEN )#4 HEEFT WEINIG PRIORITEIT DAT ZIE JE TERUG IN HET FEIT DAT ER INTERN NAUWELIJKS )#4 KENNIS VOORHANDEN IS VRIJWEL ALLE )#4 WORDT EXTERN INGEKOCHT $E SECTOR IS BOVENDIEN OP VERSCHILLENDE MANIEREN ZEER DIVERS .EEM BIJVOORBEELD HET AANTAL VERSCHILLENDE PRODUCTEN 7AAR EEN SUPERMARKT PRODUCTEN KENT BESTAAN ER IN DE SNIJBLOEMENSECTOR WEL EEN MILJOEN VERSCHILLENDE PRODUCTEN (ET MAKEN VAN AFSPRAKEN OVER CLASSI½CERING EN CERTI½CERING VAN PRODUCTEN IS DAARMEE GEEN SINECURE 6AN EEN GEHEEL ANDERE ORDE MAAR TOCH BIJZONDER GROOT IS HET AANTAL SOFTWARE LEVERANCIERS DAT ACTIEF IS IN DE SECTOR /P ONGEVEER GROOTHANDELS EN BIJNA TELERS ZIJN ONGEVEER SOFTWAREBEDRIJVEN ACTIEF $AT IS GROOTHANDELS EN TELERS PER SOFTWAREBEDRIJF (ET GROTE NADEEL VAN DEZE FRAGMENTATIE IS DAT ER NIET ECHT GEtNVESTEERD KAN WORDEN IN KENNIS EN TOPTOEPASSINGEN $IT PROBLEEM WORDT VERSTERKT DOORDAT BEDRIJVEN VERSCHILLEN WAT BETREFT HUN WIL OM SAMEN TE WERKEN ALS GEZEGD BIJ VELEN BESTAAT HET IDEE DAT ZE ±MOETEN² AUTOMATISEREN EN HUN )#4 ONTVANKELIJKHEID 3OMMIGE PARTIJEN WILLEN EN KUNNEN SNELLER DAN DE MASSA GAAN IN ZEE MET LOKALE SOFTWAREBEDRIJVEN EN DAT LEIDT TOT VERSCHILLENDE LOSSE INITIATIEVEN $E SECTOR IS OP ZICH BEREID MET DE &LORECOM STANDAARDEN TE WERKEN MAAR HET BLIJKT NIET ALTIJD TE GEBEUREN %EN HOOG COMPETITIEVE SECTOR MET VEEL AANBIEDERS IS OP ZICH GEEN PROBLEEM MAAR VANUIT HET OOGPUNT VAN DIGITALE SAMENWERKING KAN DAT EEN LASTIG GEGEVEN ZIJN $AAR IS IMMERS ONDERLING VERTROUWEN VOOR NODIG EN DE BEREIDHEID OM INFORMATIE TE DELEN EN IDENTIEKE STANDAARDEN TE GEBRUIKEN %R IS TOT SLOT SPRAKE VAN PADAFHANKELIJKHEID %EN VOORBEELD IS &LORECOM $AAR IS MEN BEGONNEN MET OP %$) GELIJKENDE SYSTEMEN .U GAAT ALLES OVER INTERNET 8-, 4ECHNOLOGISCHE ONTWIKKELING GAAT VAAK SNELLER DAN DE AFSCHRIJVING VAN DE SYSTEMEN %R ZIJN ZELFS ONDERNEMERS DIE NOG MET OP -3 $/3 GEBASEERDE SYSTEMEN WERKEN &IGUUR TOONT OPNIEUW DE SNIJBLOEMENKETEN .U ZIJN ECHTER DE BELANGRIJKSTE KNELPUNTEN IN HET LICHT VAN DIGITALE SAMENWERKING TOEGEVOEGD $EZE ZIJN AFGELEID UIT DE VOORGAANDE PARAGRAFEN

/VERHEIDSREGELINGEN EN PROGRAMMA´S /P BASIS VAN DE GESPREKKEN IN DE SECTOR STELLEN WIJ VAST DAT OVER HET ALGEMEEN WEINIG GEBRUIK WORDT GEMAAKT VAN HET INSTRUMENTARIUM DAT DE OVERHEID INZET OM DIGITALE SAMENWERKING TE STIMULEREN $AT HEEFT VOLGENS GESPREKSPARTNERS VERSCHILLENDE OORZAKEN 4EN EERSTE IS DE SECTOR GEWEND OM OP EIGEN BENEN TE STAAN 4EN TWEEDE IS DIGITALE SAMENWERKING NIET DIRECT EEN ONDERWERP WAARBIJ KETENPARTNERS DENKEN DAT HULP VAN DE OVERHEID NOODZAKELIJK IS 4EN DERDE IS DE SECTOR NAAR EIGEN ZEGGEN RELATIEF ONBEKEND MET DE BESCHIKBARE REGELINGEN $E REGELINGEN VAN ,.6 ZIJN ECHTER BEKENDER DAN DE REGELINGEN VAN %: /VER HET GEBRUIK VAN DEZE REGELINGEN DOOR DE SNIJBLOEMENSECTOR ONTBREKEN EXACTE CIJFERS 2EGELINGEN DIE WEL ZIJN GENOEMD ZIJN

!NNEX

)NNOVATIETENDER ,.6

)NNOVATIEVOUCHER %:

7"3/

3+/

0IEKEN IN DE $ELTA

%EN ANDERE MOGELIJKE REDEN VOOR HET GERINGE GEBRUIK VAN OVERHEIDSREGELINGEN LIGT IN DE ORGANISATIEGRAAD

VAN DE SECTOR %LKE TELER GEEFT EEN JAARLIJKSE BIJDRAGE AAN HET 0RODUCTSCHAP 4UINBOUW DE ZOGENAAMDE HEF

½NGSREGELING /PGETELD IS DAT BIJNA W MILJOEN #IRCA PROCENT VAN DE OPBRENGST WORDT BESTEED AAN

PROJECTEN IN DE SIERTEELT LET OP SNIJBLOEMEN IS EEN SUBSECTOR VAN DE SIERTEELT %EN GOED VOORBEELD IS HET

EERDER GENOEMDE +)33IT $OOR DEZE CONSTRUCTIE IS DE SECTOR MINDER AFHANKELIJK VAN OVERHEIDSSTEUN

/VERIGENS IS DE HEF½NGSREGELING NIET ONOMSTREDEN BINNEN DE SECTOR

4EN TWEEDE SLUITEN OVERHEIDSREGELINGEN NIET ALTIJD AAN OP DE BEHOEFTEN EN WERKWIJZEN DIE IN DE SECTOR

BESTAAN %EN SUBSIDIEAANVRAAG BESCHOUWT MEN SNEL ALS VEEL PAPIEREN ROMPSLOMP 3OMMIGE REGELINGEN

VERGEN DAT VAN TEVOREN EEN UITGEBREID PLAN WORDT INGEDIEND 'ROTERE BEDRIJVEN KUNNEN EENVOUDIGER

VOLDOEN AAN DERGELIJKE EISEN DAN KLEINE BEDRIJVEN "IJKOMEND NADEEL ¯ ALDUS GESPREKSPARTNERS ¯ IS DAT

AANVRAGEN VEELAL BEOORDEELD WORDEN OP PROCEDURELE IN PLAATS VAN INHOUDELIJKE CRITERIA 4EZAMEN MAAKT DIT

DAT WEINIG BEDRIJVEN DE MOEITE NEMEN EEN AANVRAAG IN TE DIENEN ZEKER WANNEER ER OOK EISEN TEN AANZIEN

VAN CO½NANCIERING BESTAAN /VERIGENS GELDT DEZE KRITIEK NIET VOOR ELKE REGELING $E INNOVATIEVOUCHER WORDT

BIJVOORBEELD ALS PRETTIG ERVAREN OMDAT ZIJ EEN LAGE DREMPEL HEEFT KORTE AANVRAAGPROCEDURE $IT JAAR IS DE

VOUCHER OPENGESTELD VOOR PRIMAIRE BEDRIJVEN IN DE LAND EN TUINBOUW

&IGUUR +NELPUNTEN IN HET LICHT VAN DIGITALE SAMENWERKING IN DE SNIJBLOEMENKETEN

&INANCIEEL

6ERMEERDERING

(ET AANTAL )#4 AANBIEDERS IS GEZIEN DE GROOTTE VAN DE SECTOR ENORM $IT LEIDT TOT MEERDERE KLEINE INITIATIEVEN VOOR DIGITALE SAMENWERKING 3TANDAARDISERING MAAR OOK DE ONTWIKKELING VAN TOPTOEPASSINGEN LIJDEN HIERONDER $IENSTEN 'ENERIEK FINANCIEEL )#4 RECLAME ETC


(OEWEL DE VEILING EEN CENTRALE EN DOMINANTE PARTIJ IS SPEELT ZIJ WAT BETREFT DIGITALE SAMEN WERKING NIET DE ROL VAN KETENREGISSEUR


)NTERNET

"EMIDDELING CONTRACTHANDEL 4ELERS

.IET ALLE PARTIJEN ERKENNEN DE MEERWAARDE VAN DIGITALE SAMENWERKING 4OELEVERING 3PECIFIEK MEST BESTRIJDING FOLIES TEELTMATTEN

'ROOTHANDEL


3UPERMARKT

"LOEMIST

+EURINGSDIENST

$OUANE

#ONSUMENT

/PKWEEK

4RANSPORT

)MPORTEXPORT

6EREDELING

0RODUCT EN BESTELINFORMATIE

)MPORTEXPORT

7AT BETREFT TELERS EN TEELT BESTAAT EEN GROTE MATE VAN DIVERSITEIT

ER BESTAAN GROTE VERSCHILLEN IN DE )#4 ONTVANKELIJKHEID VAN TELERS DAT BEMOEILIJKT DE ONTWIKKELING VAN EENDUIDIGE OPLOSSINGEN

HET PRODUCTAANBOD IS ENORM WAT CLASSIFICERING TOT EEN LASTIG PROCES MAAKT $AARBIJ ZIJN VEEL TELERS KLEINSCHALIG DAT VERMINDERT DE MOGELIJKHEDEN TE INVESTEREN IN )#4 )#4 IS VAAK DE SLUITPOST

-ARKT

'ENERIEK ENERGIE "UITENLAND


$E EFFECTIVITEIT VAN HET OVERHEIDSINSTRUMENTARIUM KAN IN DE SECTOR SNIJBLOEMEN OP EEN AANTAL MANIEREN VERBETERD WORDEN 4EN EERSTE KAN ER MEER AANDACHT WORDEN BESTEED AAN HET VERGROTEN VAN DE BEKENDHEID EN OVERZICHTELIJKHEID VAN DE VERSCHILLENDE REGELINGEN EN HUN BIJBEHORENDE DOELGROEPEN (ET INTEGREREN VAN VERSCHILLENDE REGELINGEN BIJVOORBEELD VAN %: EN ,.6 KAN DAARBIJ HELPEN $E VRAAG DIE DAARBIJ AAN DE ORDE IS IS WELKE INTERMEDIAIRE PARTIJ HET -+" HET BESTE KAN INFORMEREN OVER DEZE REGELINGEN )N AANMERKING KOMEN UITERAARD DE BRANCHEORGANISATIES VANWEGE DE CONTACTEN MET HUN ACHTERBAN MAAR NIET AL DEZE ORGA NISATIES ZIJN DAAR VOLDOENDE VOOR GEpQUIPEERD KLEINE SCHAAL ONVOLDOENDE EXPERTISE ETC $AARDOOR BLIJFT ER EEN ROL VOOR DE OVERHEID WEGGELEGD BIJVOORBEELD VIA 3YNTENS EN 3ENTER.OVEM 4EN TWEEDE BEPLEITEN UITEENLOPENDE PARTIJEN EEN LAGERE DREMPEL VAN VERSCHILLENDE REGELINGEN $AT WORDT ENERZIJDS BEVORDERD DOOR BEKENDHEID EN TRANSPARANTIE VAN DE REGELINGEN !NDERZIJDS DOOR EEN EENVOU DIGE EN SNELLE AANVRAAGPROCEDURE (ET IS ECHTER DE VRAAG IN HOEVERRE DAT VOOR ELKE REGELING HAALBAAR IS %R BESTAAT IMMERS EEN SPANNINGSVELD TUSSEN DE NOODZAAK TOT VERANTWOORDING VAN OVERHEIDSUITGAVEN MEER ADMINISTRATIEVE LASTEN EN DE BEHOEFTE OM KLANTGERICHT EN INNOVATIEF TE WERKEN MINDER ADMINISTRATIEVE LASTEN 4EN DERDE KAN DE OVERHEID DIGITALE SAMENWERKING IN DE KETEN STIMULEREN DOOR BETROUWBARE ADVISERING OVER DE VOOR EN NADELEN VAN DEZE VORM VAN SAMENWERKING MAAR OOK DOOR DIGITALE SAMENWERKING TE ONDER STEUNEN $IT KAN DOOR WORKSHOPS TE ORGANISEREN WAAR UITEENLOPENDE KETENPARTNERS DEELNEMEN MAAR OOK MIDDELS ADVIEZEN EN PILOT PROJECTEN

#ONCLUSIE

)N DEZE PARAGRAAF SCHETSEN WE IN HET KORT DE BELANGRIJKSTE CONCLUSIES TEN AANZIEN VAN DIGITALE SAMENWERKING IN DE SECTOR SNIJBLOEMEN (ET BEELD BESTAAT DAT DIGITALE SAMENWERKING IN DE SNIJBLOEMENKETEN NIET BIJZONDER HOOG OP DE AGENDA STAAT EN VOOR ZOVER DEZE AANWEZIG IS ZIJ ZICH HOOFDZAKELIJK CONCENTREERT IN DE DRIEHOEK TELER ¯ VEILING ¯ HANDEL IN DE VORM VAN ELEKTRONISCHE AANLEVERBRIEVEN EN KLOKTRANSACTIES $IGITALE SAMENWER KING WORDT VOORAL GESTIMULEERD DOOR MOGELIJKHEDEN OM KOSTEN TE BESPAREN EN KETENOMKERING 4ELERS HEBBEN ECHTER ONVOLDOENDE SCHAAL MIDDELEN VAARDIGHEDEN OM UITGEBREID TE INVESTEREN IN DIGITALE SAMENWERKING $E NADRUK LIGT OP INVESTERINGEN IN DE EIGEN BEDRIJFSVOERING PRODUCTIE WAARBIJ )#4 EERDER EEN SLUITPOST IS $AARNAAST IS VOLDOENDE VERTROUWEN NODIG OM TOT DIGITALE SAMENWERKING TE KOMEN 6OORAL TELERS ERVAREN DAT DIGITALISERING OPGELEGD WORDT /NDANKS DAT DE VEILING EEN DOMINANTE PARTIJ IS IN DE KETEN VOERT ZIJ NAUWE LIJKS REGIE OOK NIET TEN AANZIEN VAN DIGITALE SAMENWERKING 5ITZONDERING IS HET INITIATIEF &LORECOM $IT MOET STANDAARDISATIE EN INTEROPERABILITEIT IN DE KETEN BEVORDEREN MAAR NAAST DIT INITIATIEF WORDEN VEEL ANDERE VER SCHILLENDE )#4 TOEPASSINGEN ONTWIKKELD DIE NIET NOODZAKELIJK OP ELKAAR AANSLUITEN $E SECTOR ZIT WAT BETREFT )#4 INITIATIEVEN DUS NIET STIL (ET LIJKT EROP DAT DE UITEINDEN VAN DE KETEN VEREDELAARS EN SUPERMARKTEN DIGI TALE SAMENWERKING STIMULEREN 6OORAL SUPERMARKTEN EN BLOEMENDETAILHANDEL WILLEN MEER INFORMATIE OVER DE HERKOMST VAN PRODUCTEN EN SNELLER KUNNEN INSPELEN OP VERANDERENDE CONSUMENTENVOORKEUREN $IT VERGT SNELLE EN ACCURATE GEGEVENSUITWISSELING EN COMMUNICATIE MET PARTIJEN DIEPER IN DE KETEN BIJVOORBEELD TELERS $E SECTOR SNIJBLOEMEN MAAKT RELATIEF WEINIG GEBRUIK VAN OVERHEIDSREGELINGEN DIE DIGITALE SAMENWERKING STI MULEREN $AT HEEFT TE MAKEN MET DE RELATIEVE ONBEKENDHEID VAN REGELINGEN MAAR OOK MET DE ZELFSTANDIGHEID VAN DE SECTOR EN HET BEELD ¯ TERECHT OF ONTERECHT ¯ DAT PROCEDURES OM DEEL TE NEMEN AAN OVERHEIDSREGELINGEN TIJDROVEND EN INGEWIKKELD ZIJN 3UCCES BIJVOORBEELD BIJ SUBSIDIEAANVRAGEN IS NIET GEGARANDEERD "OVENDIEN WORDEN VEEL )#4 EN INNOVATIEPROJECTEN GE½NANCIERD DOOR HET 0RODUCTSCHAP 4UINBOUW /M HET GEBRUIK VAN RE GELINGEN TE STIMULEREN ZOU ER MEER BEKENDHEID AAN GEGEVEN MOETEN WORDEN $AARNAAST ZOUDEN DE REGELIN GEN LAAGDREMPELIG MOETEN ZIJN 6ERDER KAN DE OVERHEID DIGITALE SAMENWERKING STIMULEREN DOOR BETROUWBARE ADVISERING EN PILOT PROJECTEN

!NNEX

-ODE SCHOENEN EN SPORTBRANCHE

/NTWIKKELINGEN IN DE SECTOR

"INNEN DE MODE SCHOENEN EN SPORTBRANCHE ZIJN BEDRIJVEN ACTIEF MET DE FABRICAGE EN IN EN VERKOOP VAN DE ZOGENAAMDE ³FAST MOVING CONSUMER GOODS´ GERELATEERD AAN KLEDING TEXTIEL SCHOENEN EN SPORT )N BEHAALDE DE SECTOR EEN OMZET VAN W MILJARD )N TOTAAL ZIJN ER IN .EDERLAND ONGEVEER KLEDING WINKELS EN PERSONEN WERKZAAM $EZE BRANCHE KAN WORDEN GETYPEERD ALS EEN DYNAMISCHE OMGE VING WAARBINNEN EEN DUIDELIJKE NOODZAAK VOOR DIGITALE SAMENWERKING AANWEZIG IS .AAR SCHATTING MOET DE HELFT VAN DE DETAILLISTEN NOG STEEDS ³NEE VERKOPEN´ BINNEN HAAR VERKOOPPUNTEN !FGEZIEN VAN HET FEIT DAT ZE HIERMEE OMZET MISLOOPT IS VOORAL DE ACHTERLIGGENDE OORZAAK INTERESSANT "INNEN DEZE CASUS WORDT EEN AANTAL VERKLARINGEN EN OPLOSSINGEN BESCHREVEN AAN DE HAND VAN WAARGENOMEN PRAKTIJKSITUATIES DAT DIT PERCENTAGE ZOU KUNNEN VERLAGEN %EN BELANGRIJKE ONTWIKKELING DIE DEZE BRANCHE PARTEN SPEELT IS HET FENOMEEN DAT DE GEMIDDELDE VERKOOP HORIZON STEEDS KLEINER WORDT 6OLGENS DE GERAADPLEEGDE RESPONDENTEN ZIJN HIERVOOR TWEE REDENEN AAN TE DRAGEN NAMELIJK DE KLEINE VERKOOPMARGES EN DE VEELEISENDE CONSUMENT !LLEREERST DE VERKOOPMARGES BINNEN DE SECTOR STAAN ONDER DRUK DOOR DE TOENAME IN CONCURRENTIE GESTEGEN PERSONEELSKOSTEN EN HUUR PRIJZEN /M TOCH DE GEWENSTE OMZET TE BEHALEN WORDT DE AFZET OPGEVOERD $E OMLOOPSNELHEID VAN GOEDE REN IN .EDERLAND IS ANNO ONGEVEER g MAAL DE VOORRAAD PER JAAR DUS ARTIKELEN LIGGEN MAXIMAAL WEKEN IN DE WINKEL 2ESTPARTIJEN DIE DEZE TERMIJN OVERSCHRIJDEN GAAN IN DE OPRUIMING OF WORDEN VERKOCHT IN /OSTBLOK LANDEN 7INKELS OP ! LOCATIES STREVEN ZELFS NAAR EEN OMLOOPSNELHEID VAN OF MAAL DE VOORRAAD PER JAAR (IERDOOR KAN HET GEtNVESTEERDE VERMOGEN SNELLER OPNIEUW WORDEN AANGEWEND .AAST DE KLEINE VERKOOPMARGE WORDT DE VERKOOPHORIZON OOK BEtNVLOED DOOR DE EISEN VAN DE CONSUMENT $E TWEE TRADITIONELE SEIZOENSCOLLECTIES ZIJN NIET LANGER AFDOENDE /NGEVEER VAN DE HANDEL IS VAN TEVOREN TE BEPALEN $E MODEGEVOELIGE ARTIKELEN WORDEN ONGEVEER MAANDEN VAN TEVOREN BESTELD $AARNAAST BESTAAT VAN EEN WINKEL VAAK UIT EEN BASISPROGRAMMA VERGELIJKBAAR MET EEN PAK SUIKER IN DE SUPERMARKT (IEROP KUNNEN LEVERANCIERS DANKZIJ DE DOORVERKOOPCIJFERS DIE BESCHIKBAAR KOMEN VIA DIGI TALE SAMENWERKING WEKELIJKS BIJSTUREN )N EF½CIpNT INGERICHTE KETENS KUNNEN ARTIKELEN BINNEN TOT UUR BINNEN %UROPA GELEVERD WORDEN -ODEBEDRIJF :!2! WERKT BEWUST MET KLEINE COLLECTIES $ANKZIJ HAAR ³FAST FASHION CYCLUS´ HANGT ER ALTIJD EEN UNIEKE COLLECTIE IN DE WINKEL EN KRIJGEN CONSUMENTEN SLECHTS EEN BEPERKTE BEDENKTIJD 6IA DE CONTINUE STROOM KASSAGEGEVENS EN INFORMATIE OVER KLANTGEDRAG WORDT VOORRAADOPHOPING UITGESLOTEN $IT IS EEN MOOI VOORBEELD VAN HOE INGEBOUWDE DIGITALE AFSTEMMING EN ¾EXIBILITEIT KAN LEIDEN TOT EEN KETEN DIE PRIMA IN BALANS IS (IERDOOR IS :!2! IN STAAT OM VOORTDUREND AF TE TASTEN WELKE ARTIKELEN SUCCESVOL ZIJN 3NELLE FEEDBACK KAN ALLEEN DOOR SLIMME INZET VAN )#4

/VERZICHT

(IERONDER IS EEN AFBEELDING OPGENOMEN VAN DE MODE SCHOENEN EN SPORTBRANCHE $EZE BESTAAT UIT VIJF SCHAKELS DIE IN DE PRAKTIJK NIET ALTIJD STRIKT VAN ELKAAR GESCHEIDEN ZIJN $E VERVAARDIGING VAN STOFFEN EN HET ONTWERP VAN KLEDING MAAR OOK DE SCHAKEL VAN DE FEITELIJKE FABRICAGE VAN KLEDING VINDT HOOFDZAKELIJK VAN DE GOEDEREN IN HET BUITENLAND PLAATS $EZE FABRIKANTEN MAKEN IN OPDRACHT VAN ANDEREN KLEDING EN ZIJN DOORGAANS GEEN EIGENAAR VAN DE ARTIKELEN IN TEGENSTELLING TOT MODECONCERNS ZOALS %SPRIT OF -EXX $EZE MERKENLEVERANCIERS ONTWIKKELEN KLEDING ZIJN OPDRACHTGEVER PRODUCENT VOOR FABRIKANTEN VERMARK TEN DE KLEDING EN BEZITTEN EEN MERK OF HEBBEN DEZE IN LICENTIE (UN VERKOPEN VINDEN PLAATS VIA DIVERSE RETAIL KANALEN ZOALS DE ZELFSTANDIGE DETAILLIST EEN SHOP IN SHOP EEN VAST PERCENTAGE VAN HET WINKELVLOEROP

!". !-2/ &OCUS OP RETAIL BRANCHERAPPORT (ET EXPLOITATIEBEELD INKOOPWAARDE OMZET PERSONEELSKOSTEN HUISVESTING OVERIGE KOSTEN EN HET BEDRIJFSRESUL

TAAT "RON !". !-2/


PERVLAKTE EEN FRANCHISENEMER INTERNET OF ZELFS EIGEN ½LIALEN $E BESTEDINGEN PER HUISHOUDEN AAN KLEDING INCLUSIEF SCHOENEN EN SPORTARTIKELEN KOMEN IN UIT OP RUIM W PER JAAR 4WEEDERDE VAN DEZE CONSUMENTENBESTEDINGEN AAN MODE KWAM IN TERECHT IN KLEDINGWINKELS /NGEVEER TIEN PROCENT WAS GOED VOOR DE GROOTWINKELBEDRIJVEN /VERIGE WINKELS ALS SPORT EN SCHOENENWINKELS ONTVINGEN VIJFTIEN PROCENT $E REST KWAM TERECHT BIJ DE MEER AMBULANTE HANDEL EN OVERIGE WINKELS ALS SUPERMARKTEN &IGUUR +ETENANALYSE MODE SCHOENEN EN SPORTBRANCHE

"ETALING e

4RANSPORT GOEDEREN


3TOFFEN FABRIKANT




2ETAIL$ETAILHANDEL

#ONSUMENT


+LEDING ONTWERP


$E GERAADPLEEGDE RESPONDENTEN KIJKEN BINNEN DE KETEN NAAR KANT EN KLARE AF FABRIEK ARTIKELEN 6OOR HEN BEGINT DE KETEN BIJ DE TOE LEVERANCIER EN EINDIGT DEZE BIJ DE DETAILLIST RETAIL .AAST DETAILLISTEN IS ER NOG EEN KLEINE GROEP GROOTWINKELBEDRIJVEN 6$ #! (EMA 53' DIE IN DE PRAKTIJK EEN GROOT MARKTAANDEEL BEZIT /OK DE INTERNETWINKEL EN POSTORDERBEDRIJVEN ZIJN EEN OPKOMEND AFZETKANAAL WAARMEE DE CONSUMENT KAN WORDEN BEREIKT (ET GROTE AANBOD AAN KLEDINGARTIKELEN LEIDT TOT EEN STEVIGE STRIJD OM DE AANDACHT EN BESTEDINGEN VAN DE CONSUMENT /M TEGEMOET TE KOMEN AAN DE ONVERVULDE WENSEN VAN DE CONSUMENT IS ER STEEDS MINDER SPRAKE VAN EEN AANBODGEDREVEN PUSH MARKT $ANKZIJ DE INZET VAN )#4 WORDT DE WINKEL STEEDS VAKER HET VOORPORTAAL VOOR MARKETING SALES ACTIVITEITEN 4ER ONDERSTEUNING VAN DEZE BRANCHE ZIJN ER TAL VAN DERDE PARTIJEN ZOALS DE VERPAKKINGSINDUSTRIE HANGERS ED WINKELINRICHTING EN LOGISTIEK EN SOFTWAREDIENSTVERLENERS ACTIEF !GENTEN ZIJN IN .EDERLAND GEVESTIGDE VERTEGENWOORDIGERS DIE IN OPDRACHT VAN mmN OF MEERDERE BUITENLANDSE LEVERANCIERS ORDERS VERZAMELEN BIJ DETAILLISTEN

("$ *AARBOEK DETAILHANDEL

!NNEX


'EDRAG HOUDING KETENPARTNERS TAV DIGITALE SAMENWERKING 5IT DE GESPREKKEN KOMT NAAR VOREN DAT DE MEESTE PARTIJEN IN DE KETEN BEREID ZIJN OM DIGITAAL TE GAAN SAMENWERKEN $E MATE WAARIN MEN OVERTUIGD IS VAN DEZE NOODZAAK VARIEERT ECHTER 6OORAL DE WINKELKETENS HEBBEN IN DE PRAKTIJK VAAK ZELF AL EEN PROFESSIONALISERINGSSLAG GEMAAKT TERWIJL DE ZELFSTANDIGE DETAILLIST ACHTER DE FEITEN AANLOOPT "IJ HEN HEERST ER SOMS NOG TERUGHOUDENDHEID OM HUN DOORVERKOOPCIJFERS TE DELEN MET TOELEVERANCIERS "IJ DE %$) PILOTS VAN HET PLATFORM +ETENDIGITALISERING -ODE 3CHOENEN EN 3PORT WORDEN DE DEELNEMERS LEVERANCIERS EN DETAILLISTEN VERPLICHT OM DEZE INFORMATIE SALES REPORT MET ELKAAR TE DELEN $IT PLATFORM BESTAAT SINDS JUNI EN BEOOGT DE DIGITALE SAMENWERKING TUSSEN PARTIJEN IN DE KETEN TE STIMULEREN ACTIVEREN VEREENVOUDIGEN BETAALBAAR TE HOUDEN EN WAAR MOGELIJK TE STANDAARDISEREN (AAR PILOTS LEIDEN TOT EEN ³ZWAAN KLEEF AAN´ EFFECT DOORDAT DETAILLISTEN MERKEN DAT ANDEREN OOK MEEDOEN $AARNAAST ZIEN DETAILLISTEN LANGZAMERHAND DE MEERWAARDE IN DAT ZE DOOR HET PRIJSGEVEN VAN HUN VERKOPEN KUNNEN BENCHMARKEN EN NOG BETER HET GEDRAG VAN DE CONSUMENT KUNNEN VOORSPELLEN .AAST HET VRIJGEVEN VAN DOORVERKOOPCIJFERS IS EEN AANTAL DETAILLISTEN BANG DAT HUN VRIJHEID VAN ONDERNEMERSCHAP WORDT AAN GETAST DOORDAT HET IN HUN BELEVING STEEDS MEER EEN MATHEMATISCH SCHAAKSPEL EMOTIE VERSUS RATIO DREIGT TE WORDEN 4EGELIJKERTIJD ERVAREN DEZE ONDERNEMERS OOK DE CONCURRENTIEDRUK VAN DE ZOGENAAMDE ³VERTICALS´ (- DIE WEL DEZE DIGITALISERING SUCCESVOL HEBBEN DOORGEVOERD

-ATE VAN DIGITALE SAMENWERKING TUSSEN KETENPARTNERS %R ZIJN VERSCHILLENDE VORMEN VAN DIGITALE SAMENWERKING WAARNEEMBAAR !LLEREERST WORDEN ER AFSPRAKEN GEMAAKT RONDOM ARTIKEL EN ADRESCODERING "IJNA ALLE SCHAKELS IN DE KETEN MAKEN AL GEBRUIK VAN DE %!. ARTIKELCODERING BARCODE .AAST DE MOGELIJKHEID TOT IDENTI½CEREN EN HET BIJWERKEN VAN HET EIGEN VOORRAAD ADMINISTRATIESYSTEEM BIEDT DEZE VORM VAN STANDAARDISATIE DE KETENPARTNERS DE MOGELIJKHEID OM UNIFORM GEGEVENS UIT TE WISSELEN RONDOM DE EIGENSCHAPPEN VAN HET ARTIKEL ZOALS ARTIKELGROEPEN KLEURCODES EN MATEN $E DETAILLIST HEEFT VIA EEN CONVERSIETABEL DE MOGELIJKHEID OM CODES EVENTUEEL OM TE ZETTEN NAAR EEN INTERNE CODE .AAST ARTIKELCODERING ZIJN ER OOK AFSPRAKEN OVER ADRESCODERING 6IA HET 'LOBAL ,OCATION .UMBER KENT IEDERE WINKELVESTIGING EVENEENS EEN UNIEKE CODE $AARNAAST VINDT ER OP BEPERKTE SCHAAL UITWISSELING PLAATS VAN %$) BERICHTEN OF 8-, VARIANTEN DAARVAN TUSSEN DETAILLIST EN LEVERANCIER "IJ HET BESTELLEN VAN ARTIKELEN WORDT GEWERKT MET ARTIKELSTAMDATA ORDER BEVESTIGING EN EEN PAKBON "INNEN HET ZOGENAAMDE 2EFERENTIEMODEL -ODE 3CHOENEN EN 3PORT IN BEHEER VAN '3 WORDEN AL DEZE BERICHTSOORTEN EN MOGELIJKE TRANSACTIES UNIFORM BESCHREVEN %IND IS ER DOOR DIENSTVERLENER &ASHION5NITED EEN DRIETAL E BUSINESS OPLOSSINGEN GEtNTRODUCEERD (IERMEE WORDEN ZOWEL RETAILERS ALS LEVERANCIERS UIT DE BETREFFENDE BRANCHES ONDERSTEUND OM HUN PROCESSEN ZOALS BESTELLINGEN HER PRIJZEN VAN ARTIKELEN VERKOOPCIJFERS IN DE KETEN BETER TE KUNNEN UITVOEREN $EZE MARKTPLAATS VERZORGT HET BERICHTENVERKEER TUSSEN DETAILLISTEN EN LEVERANCIERS EN DE MONITORING DAARVAN "INNEN DEZE E BUSINESS OPLOSSINGEN BESTAAN OOK MOGELIJKHEDEN VOOR HET OPBOUWEN EN BEHEREN VAN ELEKTRONISCHE PRODUCTCATALOGI DE ARTIKELBESTANDEN (IERBIJ KUNNEN DETAILLISTEN EN LEVERANCIERS GEBRUIK BLIJVEN MAKEN VAN HUN BESTAANDE INFRASTRUCTUUR WAARDOOR INVESTERINGEN GEWAARBORGD BLIJVEN $ETAILLISTEN DIE NOG NIET IN STAAT ZIJN OM HUN KASSA EN VOORRAADADMINISTRATIESYSTEEM TE KOPPELEN MET HUN LEVERANCIERS WIJKEN UIT NAAR TUSSENVORMEN ZOALS DE ONLINE WEBSHOP "INNEN DEZE SECTOR WORDT ER OOK GEWERKT VOLGENS HET ZOGENAAMDE 6ENDOR -ANAGED )NVENTORY 6-) MODEL $AARBIJ KRIJGT DE LEVERANCIER DE VERANTWOORDELIJKHEID VOOR DE GOEDEREN TOT OP DE WINKELVLOER /P BASIS VAN DE VERBRUIKPROGNOSE BEPAALT DE LEVERANCIER ³REALTIME´ DE AFZETPLANNING LEVERHOEVEELHEDEN EN TIJDSTIPPEN )N PRINCIPE KOMT ER ZELFS GEEN INKOOPORDER MEER AAN TE PAS $OORDAT DE LEVERANCIER HET VOORRAADRISICO OVER NEEMT ZAL DE INKOOPPRIJS STIJGEN 4ER COMPENSATIE KAN DE DETAILLIST ZIJN OMLOOPSNELHEID VERHOGEN EN ZIJN ER


NAUWELIJKS MEER NEE VERKOPEN 6-) VEREIST DAT DE SYSTEMEN VAN ZOWEL LEVERANCIER ALS DETAILLIST VOLLEDIG ZIJN GEtNTEGREERD

0RIKKELS VOOR DIGITALE SAMENWERKING $OOR DE KLEINE VERKOOPMARGES IS HET VERGROTEN VAN DE EF½CIpNTIE DE GROOTSTE PRIKKEL VOOR ONDERNEMERS OM DIGITAAL TE GAAN SAMENWERKEN $OOR DIGITAAL INFORMATIE UIT TE WISSELEN TUSSEN DE SCHAKELS WORDT ALLES INZICHTELIJKER EN SNELLER (ET HANDMATIG INKLOPPEN VAN CATALOGI VAN LEVERANCIERS EN OF FOUTEN IN HET ORDERPROCES BEHOREN DAARMEE TOT HET VERLEDEN :ODRA DE JUISTE ARTIKELEN OP DE JUISTE PLAATS OP HET JUISTE MOMENT AANWEZIG ZIJN KAN OOK HET AANTAL ³NEE VERKOPEN´ OMLAAG $IT VEREIST EEN NAADLOZE KOPPELING VAN INFORMATIESYSTEMEN )NDIEN DOORVERKOOPCIJFERS HORIZONTAAL TUSSEN LEVERANCIER EN DETAILLIST GEDEELD WORDEN ALS OOK VERTICAAL BINNEN DE DETAILHANDEL BESCHIKBAAR KOMEN WORDT HET MOGELIJK OM TE STUREN OP CIJFERS (IERMEE KAN IEDER BEDRIJF ZIJN EIGEN VERKOOPBELEID OPTIMALISEREN EN ZICH TEVENS METEN MET DE ³BEST IN CLASS´ $IGITALE SAMEN WERKING MET LOGISTIEKE DIENSTVERLENERS BIEDT ONDERNEMERS DE MOGELIJKHEID OM TE HERLEIDEN WAAR PRO DUCTEN ZICH BEVINDEN TRACKING TRACING EN TEVENS WORDT HET NAVOLGBAAR WAAR ARTIKELEN VANDAAN KOMEN KINDERARBEID PRODUCTIEFOUTEN ETC "EIDE VARIANTEN WORDEN OP BEPERKTE SCHAAL TOEGEPAST BINNEN DE MODEBRANCHE "INNEN HET !MSTERDAM &ASHION )NSTITUTE VAN DE (OGESCHOOL VAN !MSTERDAM WORDT ER GE WERKT AAN EEN ³&ASHION ,OGISTICS´ CONCEPT $OOR SLIMME COMBINATIES TE MAKEN BIJ DE TOELEVERING VAN WINKELS KUNNEN VERVOERSBEWEGINGEN TIJDENS VENSTERTIJDEN WORDEN BEPERKT EN KUNNEN RETOUREN WORDEN AFGEHAN DELD .AAST POSITIEVE PRIKKELS ZIJN ER OOK ONTWIKKELINGEN DIE DETAILLISTEN IN SOMMIGE SITUATIES ³DWINGEN´ OM DE STAP TE MAKEN NAAR DIGITALE SAMENWERKING 'ROTE LEVERANCIERS WILLEN SOMS EEN GROEI FORCEREN IN EEN SPECI½EKE REGIO )NDIEN EEN ONDERNEMER GEEN INFORMATIE WIL PRIJSGEVEN OF ~BERHAUPT NIET KAN MEEGROEIEN GAAN DEZE MERKENLEVERANCIERS EIGEN WINKELS OPENEN .AAST DEZE VORM VAN ³½LIALISERING´ WHOLESALE RETAIL ZIE JE IN DE PRAKTIJK DAT DE ZOGENAAMDE ³VERTICALS´ WINKELKETENS ZOALS :!2! OF (- HUN VERKOOPPUNTEN BLIJVEN UITBREIDEN %EN ANDER MIDDEL DAT ZIJ GEBRUIKEN OM HUN MARKTAANDEEL TE BEHOUDEN IS DE INZET VAN INTERNETWINKELS /M AL DEZE CONCURRENTIE AAN TE KUNNEN ZULLEN OOK DE ZELFSTANDIGE ONDERNEMERS ZICH MOETEN ONDERSCHEIDEN VIA DIGITALE SAMENWERKING


7AT GAAT ER GOED FOUT BIJ DIGITALE SAMENWERKING "INNEN DE MODE SCHOENEN EN SPORTBRANCHE IS AAN DE ZIJDE VAN DE DETAILLISTEN EEN GROTE VERSCHEIDENHEID AAN SYSTEMEN WAARNEEMBAAR EN LOOPT DE AUTOMATISERINGSGRAAD STERK UITEEN %EN DEEL VAN DE DETAILLISTEN BESCHIKT NOG NIET OVER EEN 0OINT OF 3ALE SYSTEEM GEAUTOMATISEERD KASSASYSTEEM !NDERE DETAILLISTEN HEBBEN WEL EEN 0OINT OF 3ALE SYSTEEM 0/3 MAAR ZONDER EXTERNE KOPPELING OVER DE BEDRIJFSGRENZEN HEEN $AARNAAST WORDEN ZIJ BEDIEND DOOR VERSCHILLENDE AUTOMATISEERDERS $E OPTELSOM VAN DEZE DIVERSITEIT ZORGT VOOR COMPLEXITEIT BIJ DE BERICHTENUITWISSELING (ET SCHAKELKASTPRINCIPE VAN &ASHION5NITED ZORGT ERVOOR DAT ER OP TECHNISCH VLAK EEN BRUG GESLAGEN WORDT TUSSEN DE VERSCHILLENDE SYSTEMEN 4EGELIJKERTIJD BLIJKT UIT DE %$) PILOTS DAT DE KETENPARTNERS LAST HEBBEN VAN SPRAAKVERWARRING TIJDENS HET UITWISSELEN VAN DIGITALE BERICHTEN $EZE RUIS ONTSTAAT DOORDAT EEN BROEK ROK OF SCHOEN DOOR DIVERSE PARTIJEN VERSCHILLEND WORDT BESCHREVEN (ET REFERENTIEMODEL VAN '3 KAN HIER MOGELIJK UITKOMST BIEDEN 6OLGENS DE GESPREKSPARTNERS IS EEN CULTUUROMSLAG NODIG VOORDAT DE KETENPARTNERS BEREID ZIJN OM INFOR MATIE TE DELEN /NDERNEMERS ZIJN BANG OM GRIP TE VERLIEZEN OP HUN EIGEN IDENTITEIT EN MANIER VAN WERKEN #REATIEVE ONDERNEMERS WERKEN VAAK VEEL MEER VANUIT EMOTIE DAN VANUIT RATIO 4EGELIJKERTIJD WORDEN ER

!NNEX

REGELMATIG AFSPRAKEN GEMAAKT DIE ZONDER TOEZICHT NIET WORDEN NAGELEEFD DOOR DE KETENPARTNERS 6OLGENS EEN AANTAL GESPREKSPARTNERS IS NOG MEER REGIE NOODZAKELIJK %EN ANDERE UITDAGING LIGT IN HET OP PEIL BRENGEN VAN DE KENNIS EN VAARDIGHEDEN VAN DE KETENPARTNERS BINNEN DE SECTOR 6AAK IS ER NOG SPRAKE VAN DE ³HANDIGE NEEF´ EN IS EEN WINKELIER EN ZIJN PERSONEEL NIET IN STAAT OM OPTIMAAL GEBRUIK TE MAKEN VAN DE MOGELIJKHEDEN VAN ZIJN 0/3 SYSTEEM /M DIGITAAL SAMEN TE WERKEN ZAL ER EERST EEN EXTERNE KOPPELING TOT STAND GEBRACHT MOETEN WORDEN (OEWEL DIT DOORGAANS GEEN GROTE INVESTERINGEN ZIJN EENMALIG W ZAL DE ONDERNEMER EERST OVERTUIGD WILLEN WORDEN VAN DE 2ETURN ON )NVESTEMENT 2/) .A DE TECHNISCHE IMPLEMENTATIE UITGEVOERD DOOR EEN AUTOMATISERINGSPARTNER ZOU ER VOLGENS DE RESPONDENTEN EEN TRAINING OP DE WERKVLOER MOETEN PLAATSVINDEN $ANKZIJ DEZE EXTRA BEGELEIDING MET KENNIS EN KUNDE OP LOCATIE LEREN DE ONDERNEMERS WAT ZE MOETEN AANPASSEN IN HUN PROCESSEN (ET VERTROUWEN MOET DAN VANZELF GROEIEN DOOR TE ERVAREN WELK GEMAK DE NIEUWE MANIER VAN WERKEN MET ZICH MEEBRENGT 6OLGENS DE RESPONDENTEN WORSTELEN VEEL ONDERNEMERS OOK MET DE VRAAG IN HOEVERRE ELEKTRONISCHE VERZENDING EN VERWERKING VAN FACTUREN JURIDISCH WATERDICHT IS $AARBIJ SPELEN ZAKEN ALS VESTIGINGSPLAATS EN AUTHENTICITEIT HANDTEKENING EEN ROL $E FACTUUR IS HET SLUITSTUK VAN DE TRANSACTIE DIE PLAATSVINDT TUSSEN DE VERSCHILLENDE HANDELSPARTNERS IN DE KETEN 0RIMAIR IS HET EEN VERZOEK OM BETALING VAN DE LEVERANCIER AAN ZIJN KLANT MAAR FEITELIJK IS EEN FACTUUR OOK EEN BELANGRIJK BOEKHOUDKUNDIG DOCUMENT EN HEEFT HET ½SCALE GEVOLGEN VOOR BEIDE HANDELSPARTNERS "INNEN DE LIDSTATEN VAN DE %UROPESE 5NIE VORMT DE FACTUUR NAMELIJK EEN SLEUTELDOCUMENT VOOR "47 HEF½NG EN TERUGGAVE 6IA VOORLICHTING ZOU DE OVERHEID EEN ROL KUNNEN SPELEN BIJ HET WEGNEMEN VAN DEZE JURIDISCHE DREMPEL !NDERE GESPREKSPARTNERS WILLEN ZELFS ELEKTRONISCH FACTUREREN VERPLICHT GAAN STELLEN±HET IS TOCH ACHTERHAALD DAT EEN POSTBODE DE STRAAT OP MOET OM EEN VERZOEK TOT BETALING AF TE LEVEREN² !LLE BOVENSTAANDE KNELPUNTEN RONDOM DE DIGITALE SAMENWERKING BINNEN DE BRANCHE VOOR MODE SCHOENEN EN SPORT WORDEN BESCHREVEN IN &IGUUR &IGUUR /VERZICHT VAN WAARGENOMEN KNELPUNTEN BINNEN DE KETEN

$E HANDELSPARTNERS ERVAREN NOG TEVEEL JURIDISCHE DREMPELS VOOR HET VERZENDEN EN VERWERKEN VAN ELEKTRONISCHE FACTUREN

"ETALING e

4RANSPORT GOEDEREN )NFORMATIESYSTEMEN ZIJN ONDERLING NOG ONVOLDOENDE GEKOPPELD %R IS ALGEHELE SPRAAKVERWARRING OMTRENT DE OMSCHRIJVING VAN ARTIKELEN EENHEDEN TYPE BERICHTEN EN LOCATIE AANDUIDING


3TOFFEN FABRIKANT

+LEDING ONTWERP




2ETAIL$ETAILHANDEL

%R IS EEN VERSCHEIDENHEID AAN 0/3 SYSTEMEN EN ER ZIJN GEEN UNIFORME AFSPRAKEN OVER DE WIJZE WAAROP %$) 8-, (440 DE BERICHTEN DIGITAAL WORDEN UITGEWISSELD

$OOR EEN GEBREK AAN VERTROUWEN KENNIS EN VAARDIGHEDEN TIJD EN GELD ONDUIDELIJKE 2/) STELT DE DETAILHANDEL HAAR OVERSTAP UIT %VENEENS IS ZIJ NIET ENTHOUSIAST OM HAAR DOORVERKOOPCIJFERS PRIJS TE GEVEN

#ONSUMENT




"ESTAANDE EN TOEKOMSTIGE OVERHEIDSREGELINGEN /P BASIS VAN DE GESPREKKEN IN DE SECTOR STELLEN WIJ VAST DAT OVER HET ALGEMEEN WEINIG GEBRUIK WORDT GEMAAKT VAN OVERHEIDSREGELINGEN DIE DIGITALE SAMENWERKING BEOGEN TE STIMULEREN 6OORAL DE BRANCHE VERENIGINGEN VOOR RETAIL ORGANISATIES EN LEVERANCIERS RESPECTIEVELIJK -)4%8 -/$).4 &.3 6)-!'2/ EN &'(3 SPELEN EEN BELANGRIJKE REGIE ROL BIJ HET OVERTUIGEN VAN DE NUT NOODZAAK VAN DIGITALE SAMEN WERKING 2EGELINGEN DIE ³MOGELIJK´ WEL GEBRUIKT WORDEN DOOR ONDERNEMERS LIGGEN IN HET VERLENGDE VAN DE INNOVATIE PRESTATIECONTRACTEN )0# OF DE ADVIESUREN VAN 3YNTENS %EN ENKELE GESPREKSPARTNER IS ZELFS VAN MENING DAT ONDERNEMERS ³HUN EIGEN BROEK MOETEN LEREN OPHOUDEN´ $ESONDANKS HEBBEN DE GESPREKSPARTNERS WEL HUN WENSENLIJSTJES $AARBIJ ZOU DE OVERHEID MEER ½NANCIpLE REGELINGEN BESCHIKBAAR MOETEN STELLEN DIE DE KOSTEN VAN EEN ONDERNEMER COMPENSEREN VOOR DE INSCHAKE LING VAN EEN EXTERNE ADVISEUR 6IA BORGSTELLINGKREDIETEN KAN DE OVERHEID TEVENS DE ONDERNEMER HELPEN BIJ DE ³INVESTERING´ IN )#4 MIDDELEN $AARNAAST ZOU DE OVERHEID KENNIS BESCHIKBAAR KUNNEN STELLEN WAARMEE EEN ONDERNEMER EEN SLUITEND BUSINESSPLAN 2/) KAN MAKEN 6IA EEN ³STARTERSPAKKET´ DIGITALE SAMENWERKING EN WORKSHOPS IS AANVULLENDE VOORLICHTING MOGELIJK 6ERDER ZOU DE OVERHEID DIT ONDERWERP OP DE AGENDA BINNEN HET (OGER /NDERWIJS BIJV OP DE MODEACADEMIE MOETEN KRIJGEN ZODAT ER VOLDOENDE GEKWALI½CEERD PERSONEEL OP DE ARBEIDSMARKT BESCHIKBAAR KOMT 5IT HET OOGPUNT VAN MILIEU EN MOBILITEIT LIJKT HET &ASHION ,OGISTICS PROJECT ZIE AANKNOPINGSPUNTEN TE BIEDEN VOOR TOEKOMSTIG BELEID 4OT SLOT PLEITEN DE GESPREKSPARTNERS VOOR EEN OVERHEIDSROL WAARBIJ NORMERINGEN SPELREGELS EN STANDAARDEN VOOR DIGITALE SAMENWERKING WORDEN OPGESTELD MET CONTROLE OP NALEVING

#ONCLUSIE

"INNEN DE MODE SCHOENEN EN SPORTBRANCHE LIGT EEN DUIDELIJKE AANLEIDING OM DIGITAAL TE GAAN SAMEN WERKEN !LS GEVOLG VAN TOENEMENDE CONCURRENTIE EN EEN STEEDS KORTER WORDEN VAN DE VERKOOPHORIZON HET ASSORTIMENT MOET STEEDS SNELLER WORDEN VERNIEUWD WORDEN DE VERKOOPMARGES KLEINER EN VERSCHUIFT DE ½XATIE VAN PRIJSCONCURRENTIE NAAR PRODUCTDIFFERENTIATIE $AARBIJ IS HET VOOR ALLE PARTNERS VAN BELANG DAT DE KETEN SLAGVAARDIG WORDT INGERICHT ZODAT ER SNEL GEREAGEERD KAN WORDEN OP DE VERANDERENDE WENSEN VAN DE CONSUMENT $E EXTERNE DRUK ½LIALISERING EN OPKOMST VAN INTERNETWINKELS DWINGT DE DETAILHANDEL OM OOK EEN PROFESSIONALISERINGSSLAG TE MAKEN %CHTER DE ADOPTIE VAN DIGITALE SAMENWERKING ONTBRAK VOORAL AAN DE ZIJDE VAN DE KLEINERE DETAILHANDEL .A DE GROTE MODECONCERNS GAAN NU OOK DE KLEINERE ONDERNE MERS LANGZAAM OVERSTAG $AARBIJ IS ER NOG ZEKER EEN AANTAL TECHNISCHE KOPPELING VAN SYSTEMEN JURIDISCHE E FACTUREREN EN BOVENAL ORGANISATORISCHE UNIFORME BERICHTENUITWISSELING DREMPELS TE OVERWINNEN $E HUIDIGE OVERHEIDSREGELINGEN WORDEN NIET GEVONDEN OF SLUITEN ONVOLDOENDE AAN OP DEZE UITDAGINGEN /M DE INVOERING VAN DIGITALE SAMENWERKING TE VERSNELLEN IS ER VOLGENS DE GESPREKSPARTNERS MEER BEHOEFTE AAN ½NANCIpLE ONDERSTEUNING IN DE VORM VAN VERGOEDING VAN INSCHAKELING EXTERNE EXPERTISE OF EEN BORGSTEL LINGSKREDIET $AARNAAST IS KENNIS VIA EEN STARTERPAKKET WORKSHOPS EN HULP OP DE WERKVLOER NOODZAKELIJK OM DE )#4 VAARDIGHEDEN TE VERBETEREN $E INGESLAGEN ROUTE VAN '3 MET HAAR REFERENTIEMODEL ZAL VERDER UITGEDRAGEN MOETEN WORDEN EN DE OVERHEID MOET DUIDELIJKER COMMUNICEREN WAT WEL EN NIET MAG OP HET GEBIED VAN E FACTUREREN $OOR SUCCESVOLLE VOORBEELDEN OP TE SCHALEN KAN EEN OLIEVLEKWERKING IN GANG WOR DEN GEZET

6ARKENS $IT HOOFDSTUK BEHANDELT DE VARKENSSECTOR VAN TOP FOKKERIJ TOT EN MET DE SLACHT EN VERWERKENDE BEDRIJVEN !LLEREERST SCHETSEN WE DE SECTOR IN CIJFERS 6ERVOLGENS GEVEN WE EEN OVERZICHT VAN DE KETEN 5IT DEZE PARA GRAAF BLIJKT WELKE PARTIJEN EEN ROL SPELEN IN DEZE SECTOR EN OOK WELKE MOGELIJKHEDEN ER BESTAAN VOOR DIGITALE SAMENWERKING )N DE DAAROPVOLGENDE PARAGRAAF GAAN WE IN OP DE MATE WAARIN ER AL DIGITALE SAMENWERKING

!NNEX

BESTAAT WORDEN ENKELE PROJECTEN EN INITIATIEVEN GENOEMD EN AANVERWANTE ONDERWERPEN ZOALS DE REGIEROL BIJ DE TOTSTANDKOMING VAN EN PRIKKELS VOOR DIGITALE SAMENWERKING )N DE VIERDE PARAGRAAF BEHANDELEN WIJ UITDAGINGEN VOOR DIGITALE SAMENWERKING EN HET GEBRUIK VAN EN TEVREDENHEID OVER OVERHEIDSREGELINGEN EN

PROGRAMMA´S DIE DIGITALE SAMENWERKING ONDERSTEUNEN $E LAATSTE PARAGRAAF IS EEN CONCLUSIE

3ECTOR IN CIJFERS

4OEGEVOEGDE WAARDE )N DE ONDERSTAANDE ½GUUR IS HET AANTAL VLEESVARKENS IN .EDERLAND AFGEZET TEGEN HET TOTAAL AANTAL VARKENS GEPRESENTEERD VOOR DE AFGELOPEN ZES JAREN 2UIM EEN DERDE VAN DE VARKENS IN .EDERLAND IS VLEESVARKEN VAN DE MILJOEN /NGEVEER DE HELFT VAN DE PRODUCTIE WORDT GEpXPORTEERD 6LEES DAT NIET KAN WORDEN AFGEZET IN HET BUITENLAND WORDT VAAK TEGEN BODEMPRIJZEN ³KILOKNALLERS MET MERKLOOS VLEES´ OP DE THUIS MARKT GEDUMPT $IT VERSTERKT HET BEELD VAN DE .EDERLANDSE CONSUMENT DIE VARKENSVLEES LOUTER ALS COMMODITY ZIET $E MOGELIJKHEID OM PRIJSDIFFERENTIATIE ¯ ALTHANS IN BEPAALDE NICHES ¯ TOE TE KUNNEN PASSEN IS DAARDOOR BEPERKT ¯ HET GAAT UITEINDELIJK OM DE GOEDKOOPSTE PRIJS PER KILO (ET 0RODUCTSCHAP 6EE EN 6LEES MELDDE RECENT DAT DE OMZET VAN DE VARKENSHOUDERIJ IN W PER VLEES VARKEN BEDROEG 5ITGAANDE VAN VLEESVARKENS KOMT DE OMZET VAN DE VARKENSHOUDERIJ DAN NEER OP RUIM W MILJOEN IN $E WINST WAARBIJ DE OMZET IS VERMINDERD MET TOEGEREKENDE KOSTEN BEDROEG W PER VLEESVARKEN IN /PMERKELIJK IS DE STERK DALENDE WINST PER VLEESVARKEN 4ER VERGELIJKING IN WAS HET SALDO OMZET ¯ KOSTEN W W IN EN W IN (OEWEL EEN DUIDELIJKE AFNAME HERKEN BAAR IS IS DE ³VRIJE VAL´ VAN DE ZEUGOPBRENGSTEN VERMEERDERIJ VELE MALEN GROTER )MMERS IN BEDROEG HET SALDO VAN EEN ZEUG NOG W IN EN STEEG DIE OPBRENGST ZELFS RESPECTIEVELIJK W EN W TERWIJL HET SALDO IN SLECHTS W PER ZEUG BEDROEG $E HEVIGE PRIJS¾UCTUATIES ZIJN DEELS INHERENT AAN DE SECTOR $E BEKENDE VARKENSCYCLUS ZORGT ERVOOR DAT VEEL BOEREN OP DE PIEK VAN DE PRIJS HUN PRODUCTIE VERHOGEN WAARDOOR ER ENIGE TIJD LATER EEN OVERSCHOT AAN VARKENS ONTSTAAT WAARDOOR DE PRIJS WEER STERK DAALT $E STERKE SCHOMMELINGEN IN DE WINSTMARGE ZIJN EEN NEGATIEVE PRIKKEL VOOR INNOVATIE IN DE SECTOR .ORMALITER KOMT INNOVATIE TOT STAND BIJ SUPRANORMALE WINSTEN OF VERLIEZEN )N DE VARKENSSECTOR WEET MEN ECHTER DAT DE EXTREME WINSTEN EN VERLIEZEN VAN KORTDURENDE AARD ZIJN ZE VORMEN MET ANDERE WOORDEN GEEN PRIKKEL OM STRUCTURELE VERANDERINGEN DOOR TE VOEREN !NDERS GEZEGD HET IS NOG MAAR ZEER DE VRAAG OF DE PIJN DIE OP DIT MOMENT IN DE VARKENSSECTOR WORDT GEVOELD VANWEGE DE ZEER LAGE OF ZELFS NEGATIEVE WINSTMARGES VOLDOENDE ERG IS OM TOT INNOVATIES TE KOMEN

$E PERCEPTIE VAN DE CONSUMENT IS HIER VAN DOORSLAGGEVEND BELANG :O IS IN "ELGIp IN KORTE TIJD DE VERKOOP VAN HET RELATIEF DURE ³"ELGISCH VLEES´ ¯ ALS MERK ¯ TOEGENOMEN VAN TOT HTTPSBEDRIJFSNETPVEAGRONL


&IGUUR !ANTAL VLEESVARKENS EN TOTAAL AANTAL VARKENS IN .EDERLAND #"3 3TATLINE BEWERKT DOOR $IALOGIC

!ANTAL X

4OTAAL VARKENS

6LEESVARKENS

&IGUUR 0RIJSOPBOUW VAN DE KOSTPRIJS VAN VARKENSPRODUCTIE IN .EDERLAND EN ZEVEN REFERENTIELANDEN IN

.,

&2

%$$+

%3

0,

63

"2

Q /VERIG Q +APITAAL Q (UISVESTING Q !RBEID Q 6OER

(OSTE EN "ONDT STELLEN AANVULLEND DAT DE KOSTPRIJS VAN .EDERLANDS VARKENSVLEES VERGELEKEN MET REFERENTIELANDEN GUNSTIG IS W PER KILOGRAM SLACHTGEWICHT $AARMEE IS .EDERLAND GOEDKOPER DAN &RANKRIJK W $UITSLAND W $ENEMARKEN W 3PANJE W EN 0OLEN W $AT KOMT VOORAL OMDAT .EDERLANDSE VARKENSBOEREN EF½CIpNT MET VOER WETEN OM TE GAAN :E WETEN DOOR UITGEKIEND MICRO MANAGEMENT HET MEESTE VLEES UIT EEN EENHEID VOER TE KRIJGEN $E 6ERENIGDE 3TATEN EN "RAZILIp ZIJN MET RESPECTIEVELIJK W EN W WEL GOEDKOPER $AAR ZITTEN VOORAL COMPARATIEVE VOORDELEN ACHTER LAND EN VOER VOOR DE 63 EN LAND VOER mN ARBEID VOOR "RAZILIp (ET HOGE LONENLAND .EDERLAND VOLGT DUS NET ALS CONCURRENT

(OSTE 2 "ONDT . 0RODUCTIEKOSTEN VARKENSVLEES $EN (AAG ,%) P

!NNEX

$ENEMARKEN EEN SUCCESVOLLE KAPITAAL EN KENNISINTENSIEVE ³HIGHTECH STRATEGIE´ /MDAT DIT EEN RELATIEF DURE STRATEGIE IS GAAT DEZE HAND IN HAND MET SCHAALVERGROTING (OSTE EN "ONDT BENADRUKKEN OVERIGENS DAT ER NAUWELIJKS EEN FEITELIJK VERSCHIL TUSSEN .EDERLAND ENERZIJDS EN DE 63 EN "RAZILIp ANDERZIJDS IS VANWEGE DE %UROPESE INVOERHEF½NG EN TRANSPORTKOSTEN $OOR DIE DREMPEL ONTSTAAT EEN VRIJ GESLOTEN %UROPESE MARKT VOOR VARKENSVLEES "INNEN DIE MARKT WORDT ER WEL VOLOP GECONCURREERD $AT IS DE REDEN DAT DE VLEESVERWERKER 6)/. ¯ EEN ZEER GROTE SPELER IN .EDERLAND MET EEN MARKTAANDEEL VAN ¯ NOG STEEDS AAN DE TUCHT VAN DE MARKT ONDERHEVIG IS 6ARKENSBOEREN KUNNEN TE ALLEN TIJDE BESLUITEN HUN VARKENS ELDERS IN %UROPA MET NAME $UITSLAND AF TE ZETTEN

%XPORT (EIN 6ROLIJK IN 3NIJDERS 6ROLIJK EN *ACOBS HEEFT GESTELD DAT HET .EDERLANDSE AANDEEL IN DE WERELD EXPORT EEN ¾INKE DEUK HEEFT OPGELOPEN NA DE VARKENSPEST IN (OEWEL ER SINDSDIEN SPRAKE IS VAN EEN STIJGING GELDT VOOR BIGGEN EN SLACHTVARKENS DAT HET NIVEAU VAN VOOR NOG NIET GEHAALD IS .EDERLAND VOERT ZOWEL LEVENDE VARKENS ALS VARKENSVLEES UIT )N WAARDE UITGEDRUKT IS HET AANDEEL VAN LEVENDE VARKENS TWEE KEER ZO KLEIN ALS DAT VAN VLEES (ET AANDEEL IS SINDS WEL CONSTANT GESTEGEN VAN TOT BIJNA IN :OWEL VOOR LEVENDE VARKENS ALS VOOR VLEES IS $UITSLAND VERREWEG DE BELANGRIJKSTE AFZETMARKT $AT BETEKENT DAT DE .EDERLANDSE VARKENSSECTOR IN HOGE MATE AFHANKELIJK IS VAN DE ONTWIKKELINGEN IN $UITSLAND $E VOORNAAMSTE REDEN DAT DE MARGES OP DIT MOMENT ZO LAAG ZIJN IS OMDAT DE VRAAG IN $UITSLAND IN STERK IS INGEZAKT OM ZICH VERVOLGENS VOORZICHTIG TE HERSTELLEN IN $AT DE ZELFVOORZIENINGSGRAAD IN .EDERLAND ZO HOOG IS BLIJKT OOK UIT HET FEIT DAT DE IMPORT IN VERHOUDING TOT DE EXPORT WEINIG VOORSTELT AL IS HET RELATIEVE AANDEEL WEL STERK GEGROEID IN DE PERIODE %EN OPVALLEND FEIT IS DAT DE WAARDE VAN DE VARKENS DIE WORDEN INGEVOERD OVER DE GEHELE PERIODE CONSTANT HOGER LIGT DAN DE WAARDE VAN DE VARKENS DIE WORDEN UITGEVOERD 6OOR VLEES GELDT DAT NIET ¯ DAAR LIGGEN DE VERHOUDINGEN IN WAARDE TUSSEN IMPORT EN EXPORT NAGENOEG GELIJK

$E WAARDEKETEN

$E ONDERSTAANDE ½GUUR TOONT DE WAARDEKETEN WAARIN DE VARKENSSECTOR CENTRAAL IS GEPLAATST $AARONDER WORDEN KORT DE BELANGRIJKSTE SPELERS TOEGELICHT (ET IS BELANGRIJK TE VERMELDEN DAT DEZE WAARDEKETEN NIET PAS BEGINT BIJ DE FOKKERIJ EN STOPT NA DE SLACHTERIJ BELANGRIJKSTE SPELERS AAN HET BEGIN VAN DE KETEN ZIJN BIJVOORBEELD DE TOPFOKKERIJ VOERINDUSTRIE TOELEVERENDE INDUSTRIE AAN DE VOERINDUSTRIE EN VEEARTSEN VETERINAIRE DIENST $E TRANSPORTINDUSTRIE EN RETAIL SPELEN DAARENTEGEN EEN GROTE ROL NA DE SLACHT EN VERWER KING

6EEVOERINDUSTRIE 5IT &IGUUR BLIJKT DAT HET VAN GROOT BELANG IS VOOR DE CONCURRENTIEPOSITIE VAN DE .EDERLANDSE VARKENS BOEREN OM ZOVEEL MOGELIJK RENDEMENT UIT HET DURE VEEVOER TE HALEN -EDE OM DIE REDEN IS DE VOERINDUS TRIE VOOR DE VARKENSKETEN VAN GROOT BELANG -ET HET OOG OP DIGITALE SAMENWERKING IS DEZE INDUSTRIE OM NOG EEN ANDERE REDEN BETROKKEN VOEDSELVEILIGHEID EN ¯KWALITEIT %ERDERE INCIDENTEN IN DE VEEHOUDERIJ BIJVOORBEELD DE UITBRAAK VAN "3% GEEN VARKENSCASUS DUS EN DE DIOXINEAFFAIRE HIELDEN VERBAND MET VOER EN INGREDIpNTEN DAARVAN (ET GAAT ZODOENDE OOK OM DE TOELEVERENDE SECTOREN AAN DE VEEVOERINDUSTRIE .A DEZE VOERGERELATEERDE INCIDENTEN IS DE BEHOEFTE AAN KWALITEITSYSTEMEN BINNEN DE KETEN STERK TOEGENOMEN

6ERGELIJK DE ONTWIKKELINGEN IN DE BLOEMSIERTEELT EN DE GEVOLGEN DAARVAN VOOR DE SECTOR ZIE ONDER ANDERE 4AVOLETTI % EN 6ELDE 2! TE #UTTING 0ORTER´S LAST DIAMOND #OMPETITIVE AND COMPARATIVE DIS ADVANTAGES IN THE $UTCH ¾OWER CLUSTER 4RANSITION 3TUDIES 2EVIEW 6OLUME 86 (ET AANDEEL VOOR LEVENDE VARKENS IS GESTEGEN VAN IN TOT IN HET AANDEEL VOOR VLEES BEDROEG SLECHTS IN MAAR IS NA EXPLO SIEF GESTEGEN TOT IN )N WAS DE VERHOUDING IMPORTEXPORT NOG NA LIGT DIE VERHOUDING CONSTANT ROND DE


!NNEX

3UBFOKKERIJ GEITEN

6EEARTS 6ETERINAIRE $IENST

6LEESVERWERKINGS INDUSTRIE

6LEESBEWERKINGS INDUSTRIE

6)/.

/VERHEIDREGULATIEVE OMGEVING ,.6 67! 62/- %5

#OLLECTIEVE BELANGENORGANISATIES 06% ,4/ .66 #/6 ."(6 EN MAATSCHAPPELIJKE ORGANISATIES

6EILINGEN 6ARKENSBEURS

4RANSPORT

-+" #/6

3LACHTERIJ

3LACHTERIJ EN VERWERKING BUITEN .,

BIOMASSA

%NERGIE BEDRIJVEN

-ESTENVARKENS HOUDERIJ VLEESVARKENS

-+" .66

6ERMEERDEREN ZEUGEN

'ESLOTEN BEDRIJF

-ENG VOER BEDRIJVEN

.UTRECO

6OEDINGS MIDDELEN INDUSTRIE

&IGUUR 7AARDEKETEN VAN DE VARKENSSECTOR

&OKKERIJ BIGGEN

+UNSTMATIGE INSEMINATIE

4/0)'3

,ABORATORIA TOPFOK

4OELEVERANCIERS VOEDMIDD GRONDSTOFFEN

+ENNISINSTELLINGEN 752 !3'

6LEESEXPORT

2ETAIL .EDERLAND SUPERMARKTSLAGERIJ

#ONSUMENT %5 $ 5+ )4

#ONSUMENT .EDERLAND

$E BELANGRIJKSTE ORGANISATIE BINNEN DE VEEVOERINDUSTRIE IS .UTRECO EEN STERK INTERNATIONAAL GEORIpNTEERD BEDRIJF /OK #EHAVE $E (EUS EN 0ROVIMI ZIJN GROTE AANBIEDERS VAN VEEVOER .UTRECO RICHTTE ZICH IN EERSTE INSTANTIE OP DE GEHELE KETEN EN HAD DAAR IN HOUSE OOK EEN GEAVANCEERD TRACKING TRACING SYSTEEM .U4RACE VOOR ONTWIKKELD 6RIJWEL METEEN NADAT HET SYSTEEM OPERATIONEEL IS GEWORDEN HEEFT .UTRECO ECH TER BESLOTEN ZICH OP HAAR CORE COMPETENCE ¯ HET PRODUCEREN VAN VEEVOER ¯ TE RICHTEN $E SLACHTHUIZEN ZIJN TOEN AAN 6)/. VERKOCHT EN DAARMEE IS OOK EEN DEEL VAN .U4RACE IN HANDEN GEKOMEN VAN 6)/.

4OPFOKKERIJ FOKKERIJ EN SUBFOKKERIJ 7E MAKEN EEN ONDERSCHEID TUSSEN TOPFOK ENERZIJDS EN FOKKERIJ PLUS SUBFOKKERIJ ANDERZIJDS "INNEN DE TOPFOKKERIJ IS 4OPIGS MET EEN MARKTAANDEEL VAN MEER DAN VERREWEG HET GROOTSTE BEDRIJF 4OPFOK IN DE VARKENSSECTOR IS GERICHT OP HET VERBETEREN VAN VARKENSRASSEN OM ZO PRODUCTIVITEIT TE VERHOGEN $ENK DAARBIJ ONDER ANDERE AAN DE JUISTE SPEKDIKTE GROEI VOEREF½CIpNTIE EN HET AANTAL GEWORPEN BIGGEN PER ZEUG )0' HET 2$ CENTRUM GERELATEERD AAN 4OPICS MAAKT BIJVOORBEELD OP BASIS VAN DE DOOR AGRARIpRS AANGELE VERDE DIERSPECI½CATIES EEN INSCHATTING VAN ZOGENAAMDE FOKWAARDEN $E INGESCHATTE FOKWAARDEN WORDEN GEBRUIKT DOOR DE FOKKERIJ EN SUBFOKKERIJ OM KEUZES TE MAKEN WELK DIER WORDT GEBRUIKT OM VERDER MEE TE FOKKEN EN ZODOENDE VIA KRUISING EN SELECTIE DE KANS OP BETERE BIGGEN TE LATEN TOENEMEN

6ERMEERDERING EN VARKENSHOUDERIJ )NDIEN VERMEERDERING EN VARKENSHOUDERIJ MESTEN OP mmN BEDRIJF PLAATSVINDEN SPREKEN WE VAN EEN GE SLOTEN BEDRIJF "IJ DE VERMEERDERING GAAT HET OM HET WERPEN VAN BIGGEN $E BIGGEN BLIJVEN SLECHTS ENKELE WEKEN BIJ DE ZEUG WAARNA BIGGEN DIE GESCHIKT ZIJN OM TE MESTEN ALS VLEESVARKEN NAAR DE VARKENSHOUDERIJ GAAN 6ERMEERDERINGSBEDRIJVEN EN VARKENSHOUDERS ZIJN VEELAL -+" ONDERNEMINGEN $E NADRUK OP EF½CIpN TIE EN HET VERHOGEN VAN DE ARBEIDSPRODUCTIVITEIT LEIDT TOT EEN GESTAAG VOORTSCHRIJDENDE SCHAALVERGROTING EN PROFESSIONALISERING BINNEN DE VARKENSHOUDERIJ %EN GEVOLG DAARVAN IS DAT HET AANTAL VEELAL KLEINE BEDRIJVEN DAT VARKENSHOUDERIJ ALS NEVENACTIVITEIT HEEFT DE LAATSTE JAREN SNEL IS GEDAALD

3LACHTERIJ EN VERWERKENDE INDUSTRIE $E VLEESVERWERKENDE INDUSTRIE BESTAAT UIT DE SLACHTERIJ EN EEN VERWERKENDE BEWERKENDE SECTOR 6ROLIJK BENADRUKT BOVENDIEN DAT BINNEN DEZE SCHAKEL IN .EDERLAND ALTHANS DE VOORVERPAKKER STEEDS BELANGRIJKER IS GEWORDEN 6AN AL HET VERWERKTE VLEES DAT IN .EDERLAND BLIJFT DUS LOS VAN DE EXPORT KOMT ONGEVEER DE HELFT IN DE SUPERMARKT TERECHT (ET VARKENSVLEES DAT WIJ IN .EDERLAND IN DE SUPERMARKTEN KOPEN IS VERVOLGENS IN MEER DAN VAN DE GEVALLEN VOORVERPAKT )N .EDERLAND OPEREREN MIDDELGROTE ORGANISATIES IN DE SLACHTERIJ EN VERWERKENDE INDUSTRIE WAARVAN 6)/. .EDERLAND MET ONGEVEER DE GROOTSTE IS 6)/. HEEFT SLACHTERIJEN WAAR IN TOTAAL RUIM VARKENS PER WEEK GESLACHT WORDEN WWWVIONNL -ET DIE PRODUCTIE KENT 6)/. EEN BELANGRIJKE ROL IN DE TOTALE PRODUCTIEKETEN EN IS BOVENDIEN DE VERBINDENDE SCHAKEL TUSSEN HET PRIMAIRE BEDRIJF EN DE RETAIL

2ETAIL :OALS GESTELD IS RETAIL SUPERMARKTEN EEN BELANGRIJKE AFNEMER VAN VARKENSVLEES IN .EDERLAND 2ETAIL IS GOED VOOR ONGEVEER DE HELFT VAN DE OMZET VAN VARKENSVLEES GEVOLGD DOOR DE ZOGENAAMDE BUITENHUISHOUDELIJKE MARKT MET $IE MARKT WORDT GEKENMERKT DOOR HORECA AFHAALSERVICES CATERINGSERVICES IN DE INSTITUTIO NELE MARKT BIJVOORBEELD IN ZIEKENHUIZEN VERZORGINGSINSTELLINGEN EN SLAGERIJEN MET 6ROLIJK

6OLGENS DE ONTWIKKELAAR ZIJN DE VERSCHILLENDE DELEN VAN .U4RACE .UTRECO EN 6)/. IN PRINCIPE ZO WEER AAN ELKAAR TE KOPPELEN WAARDOOR DE GEHELE KETEN ALSNOG WORDT GEDEKT


/NTWIKKELINGEN IN DE KETEN /M EEN SCHERPER BEELD TE KRIJGEN VAN DE WAARDEKETEN NOEMEN WE NAAST DE BELANGRIJKSTE SPELERS OOK EEN AANTAL EIGENSCHAPPEN EN ONTWIKKELINGEN 4EN EERSTE IS IN .EDERLAND VERGELEKEN MET ANDERE LANDEN HET AANDEEL GESLOTEN BEDRIJVEN ZEER GERING /OK DE SLACHTERIJ EN VERWERKENDE INDUSTRIE ZIJN APARTE SCHAKELS )N ANDERE LANDEN BIJVOORBEELD IN #HINA 2USLAND EN "RAZILIp GAAT HET VAAK OM mmN MEGA BEDRIJF $IE BE DRIJVEN PRODUCEREN VLEES ONDER EEN EIGEN MERK )N .EDERLAND DAARENTEGEN IS HET MERENDEEL VAN HET VLEES MERKLOOS VERKRIJGBAAR IN DE SUPERMARKTEN $IE VERSCHILLEN IN VERSNIPPERING VEEL KLEINE ORGANISATIES VERSUS ENKELE GROTE ORGANISATIES HEBBEN EFFECT OP KETENAFSTEMMING COMPLEXITEIT VAN KWALITEITSMANAGEMENT AFHANKELIJKHEID EN TRANSACTIEKOSTEN %EN AFGELEIDE HIERVAN IS DE TEGENSTELLING TUSSEN KLEINE EN GROTE ONDER NEMINGEN BINNEN DE .EDERLANDSE KETEN $AAR WAAR DE PRIMAIRE BEDRIJVEN VAN FOKKERIJ TOT EN MET VEEHOU DERIJ VEELAL -+" ONDERNEMINGEN ZIJN BESTAAN IN DE TOELEVERENDE INDUSTRIE .UTRECO 4OPIGS EN VERWERKEN DE INDUSTRIE 6)/. ZEER GROTE ONDERNEMINGEN $EZE VERSCHILLEN WERKEN DOOR OP BIJVOORBEELD DE MATE VAN PROFESSIONALITEIT EN MOGELIJKE INVESTERINGEN IN )#4 EN AUTOMATISERING %EN DUIDELIJKE TREND IN DE SECTOR MEDE VEROORZAAKT DOOR MAATSCHAPPELIJKE DRUK IS DE HANG NAAR DUURZAAMHEID AANDACHT VOOR DIERENWELZIJN EN KWALITEITSSYSTEMEN $AARNAAST KOMT VANUIT DE SECTOR MEER NADRUK TE LIGGEN OP EF½CIpNTIE VERHOGING VAN ARBEIDSPRODUCTIVITEIT EN PROFESSIONALISERING VAN DE EIGEN BEDRIJFSVOERING "EIDE PRESSIES ZORGEN ERVOOR DAT DIGITALE SAMENWERKING EN E BUSINESS IN DE VARKENSKETEN EEN TOEVLUCHT NEMEN 4EN SLOTTE DE ROL VAN SECTORORGANISATIES )N DE AGRARISCHE SECTOR ZIJN VERENIGINGEN EN PRODUCTSCHAPPEN ZOALS DE 066 ALTIJD ERG BELANGRIJK GEWEEST MEDE DOOR DE ZOJUIST BESPROKEN VERSNIPPERING (ET PRODUCTSCHAP IS BIJVOORBEELD LANGE TIJD VERANTWOORDELIJK GEWEEST VOOR PROMOTIE OP DE BUITENLANDSE AFZETMARKTEN $E TEGENSTELLING TUSSEN KLEINE EN GROTE ORGANISATIES IN DE KETEN WERKT DOOR OP HET BELANG EN DE EFFECTI VITEIT VAN SECTORORGANISATIES 'ROTERE ORGANISATIES BINNEN DE KETEN ZOALS 6)/. ZIJN ZELF VERANTWOORDELIJK VOOR COMMERCIEGERELATEERDE ACTIVITEITEN ZOALS DE INTERNATIONALE MARKETING $IT VERZWAKT DE POSITIE VAN DE BRANCHEORGANISATIES AANZIENLIJK $E LAKMOESPROEF IS OF DEZE ORGANISATIES IN STAAT ZIJN OM MAATREGELEN TE NEMEN TEGEN DE ³ROTTE APPELS IN DE SCHAKELS´ ¯ BIJVOORBEELD DE BEDRIJVEN DIE HET NIET ZO NAUW NEMEN MET VOEDSELVEILIGHEID OF DIERENWELZIJN $EZE BEDRIJVEN ZIJN VAAK WEL BEKEND ZIE VERDEROP IN DIT DOCUMENT MAAR DE SECTOR HEEFT NIET DE JURIDISCHE MIDDELEN EN OF DE WIL OM HARD TEGEN DEZE BEDRIJVEN OP TE TREDEN MET ALLE RISICO´S VAN DIEN VOOR DE SECTOR ALS GEHEEL


(OUDING EN GEDRAG TEN AANZIEN VAN DIGITALE SAMENWERKING %R IS EEN VERSCHIL IN HOUDING TUSSEN DE PRIMAIRE BEDRIJVEN VEELAL -+" EN DE SECUNDAIRE BEDRIJVEN ZOALS TOE LEVERENDE EN VERWERKENDE INDUSTRIE EN RETAIL $E PRIMAIRE BEDRIJVEN ZIJN HET MINST GEORGANISEERD MAAR WEL VAN ELEMENTAIR BELANG VOOR DIGITALE UITWISSELING VAN INFORMATIE )MMERS PRIMAIRE BEDRIJVEN VORMEN DE KERN VAN DE WAARDEKETEN EN STAAN IN DIRECT CONTACT MET DE AANLEVERENDE EN VERWERKENDE INDUSTRIE $EZE SPAN NING VRAAGT OM EEN SOCIAAL PROCES BOEREN MOETEN BEWUST GEMAAKT WORDEN DAT DIGITALE SAMENWERKING OOK

"INNEN DE VARKENSSECTOR WORDT DUURZAAMHEID GEZIEN ALS EEN HYPE 6OLGENS DE VARKENSHOUDERS IS HET NAtEF VAN HET PUBLIEK OM TE VERONDERSTELLEN DAT DIERGEZONDHEID EN DIERENWELZIJN SAMENGAAN *UIST IN GROOTSCHALIGE INDUSTRIpLE LANDBOUW KAN DE GEZONDHEID VAN BEESTEN BETER WORDEN GEWAARBORGD 6ARKENS¾ATS ZIJN DUS NIET ALLEEN DE MEEST EF½CIpNTE OPLOSSING MAAR UITEINDELIJK OOK BETER VOOR DE DIEREN (ET PUBLIEK ASSOCIEERT GROTE BEDRIJVEN ECHTER MET EEN DIERONVRIENDELIJKE AANPAK %R BESTAAT DUS EEN GROTE SPANNING TUSSEN DE ENE EXTERNE DRUK DUURZAAMHEID KLEINSCHALIGE BIOLOGISCHE LANDBOUW EN DE ANDERE EXTERNE DRUK SCHAALVERGROTING OM EF½CIpNTIE TE VERHOGEN DE INDUSTRIpLE ³HIGHTECH´ ROUTE /P KLEINERE SCHAAL ¯ BINNEN EEN SCHAKEL WAAR NIET AL TEVEEL BEDRIJVEN AANWEZIG ZIJN ¯ LUKT HET SOMS WEL :O HEEFT #HAINFOOD VOOR VEEVOEDERBEDRIJVEN EEN GEZAMENLIJK INFORMATIESYSTEEM GEKOPPELD AAN DE INDIVIDUELE AUDITPROCESSEN VOOR TOELEVERENDE BEDRIJVEN !LS BIJ EEN VAN DE VEEVOEDERBEDRIJVEN EEN TOELEVERANCIER NIET DOOR DE AUDIT KOMT WORDT DIT OP HET GEDEELDE SYSTEEM GEMELD $E TOELEVERANCIER KOMT ER DAN OOK BIJ DE ANDERE AFNEMERS NIET MEER IN (OEWEL HET HARDE CONCURRENTEN VAN ELKAAR ZIJN IS HET GEZAMENLIJKE BELANG VOORKOMEN VAN CLAIMS EN IMAGOSCHADE VAN DUSDANIG GROOT BELANG DAT ZE IN DIT SPECI½EKE GEVAL ALS KRACHTIG FRONT KUNNEN OPTREKKEN

!NNEX

VOOR HEN RELEVANT IS 6ARKENSHOUDERS HEBBEN EEN LASTIGE PERIODE GEKEND DENK AAN DE VARKENSPEST IN EN DAAROPVOLGEND HET DIEPTEPUNT VAN DE MAATSCHAPPELIJKE ACCEPTATIE EN VERTROUWEN /OK DE REGELGEVING IS HIERDOOR VERSCHERPT (ET IS DAN OOK NIET VERWONDERLIJK DAT JUIST PRIMAIRE BEDRIJVEN HUIVERIG ZIJN OM BEDRIJFS INFORMATIE DIRECT OPENBAAR TE MAKEN -ET DE VOORTSCHRIJDENDE PROFESSIONALISERING VAN DE BEDRIJFSVOERING LIJKT ECHTER HET BESEF TE KOMEN VAN DE BEDRIJFSECONOMISCHE VOORDELEN VAN UITWISSELING VAN INFORMATIE ZOALS HET GEBRUIKEN VAN DIGITALE FOKWAARDEN EN HET DIGITAAL OPHALEN VAN SLACHTINFORMATIE $IGITALE SAMENWER KING KOMT ZO LANGZAAM MAAR ZEKER OP GANG $E STANDAARDISATIE VAN BEDRIJFSINFORMATIESYSTEMEN DRAAGT EVENEENS BIJ AAN EEN POSITIEVE HOUDING VAN PRIMAIRE BEDRIJVEN /NGEVEER VAN DE .EDERLANDSE BOEREN MAAKT GEBRUIK VAN EEN UNIFORM BEDRIJFSINFORMATIESYSTEEM 6ERZONDEN INFORMATIE KOMT UIT DIT SYSTEEM EN OOK ONTVANGEN INFORMATIE BIJVOORBEELD DE FOKWAARDEN EN SLACHTGEWICHT EN ¯OPBRENGSTEN WORDEN DIRECT OPGESLAGEN (ET RESULTAAT IS DAT DE BOER ZELF WEINIG MOEITE HOEFT TE DOEN VOOR DEZE INFORMATIETRANSACTIES $E PROBLEMEN LIGGEN DAN OOK NIET ZOZEER IN DE TECHNISCHE PRAKTISCHE MAAR VEEL MEER IN DE JURIDISCHE NORMATIEVE SFEER $E CRUCIALE VRAAG IS WIE DE EIGENAAR IS VAN DE DATA EN WELKE DERDE PARTIJEN ONDER WELKE CONDITIES TOEGANG KRIJGEN TOT DIE INFORMATIE 6OOR SLACHTERIJEN EN DE VERWERKENDE INDUSTRIE VEELAL DE GROTERE ORGANISATIES IS DIGITALE SAMENWERKING VAN BELANG MET HET OOG OP KWALITEITSYSTEMEN EN VOEDSELVEILIGHEID )N DE PARAGRAAF ³PRIKKELS VOOR DIGITALE SAMENWERKING´ WORDT DAT STANDPUNT VERDER UITGEWERKT %EN PARTIJ DIE IN MINDERE MATE GEBAAT IS BIJ DIGITALE SAMENWERKING ¯ EN GEZIEN DE INTERMEDIAIRE ROL BOVEN DIEN VOOR RUIS KAN ZORGEN ¯ IS DE TUSSENHANDEL TUSSEN VEEHOUDERS EN DE SLACHTERIJ .IET ALLE SLACHTVARKENS WORDEN DIRECT DOOR VEEHOUDERS GELEVERD %EN DEEL KOMT INDIRECT BIJ 6)/. EN ANDERE SLACHTERIJEN TERECHT NAMELIJK VIA TUSSENHANDELAREN $EZE GROEP KENT SMALLE MARGES EN IS GEBAAT BIJ ENIGE ONDOORZICHTIGHEID VAN DE MARKT 4RANSPARANTIE IS IMMERS RELATIEF RIJKE INFORMATIE LEVERT CONCURRENTIEVOORDELEN OP WAARDOOR SAMENWERKING IN EEN COMPETITIEVE MARKT NIET ALTIJD VANZELFSPREKEND IS (ET SCHERP KRIJGEN VAN GOEDEREN STROMEN BIJVOORBEELD OM DOOR MIDDEL VAN TRACKING TRACING TE KUNNEN ACHTERHALEN WELK DIER WELK VOER HEEFT TOEGEDIEND GEKREGEN WORDT OVER HET ALGEMEEN LASTIGER DOOR EEN TUSSENHANDEL !NDERZIJDS MOET HET BELANG VAN DEZE INTERMEDIAIRS VOOR HET FUNCTIONEREN NIET WORDEN ONDERSCHAT )N TEGENSTELLING TOT VEEL ANDERE SECTOREN DRAGEN DE TUSSENHANDELAREN IN VARKENS ZELF GROTE RISICO´S IN DE ZEER DYNAMISCHE IN EN VERKOOPPROCESSEN VAN VARKENS :E NEMEN EEN GROOT DEEL VAN DE ONZEKERHEID VOOR ZOWEL DE PARTIJEN AAN DE AANBODKANT DE VARKENSHOUDERS ALS AAN DE VRAAGKANT DE SLACHTERIJEN WEG -AAR VANUIT INFORMATIEKUNDIG OOGPUNT VORMT DEZE GROEP EEN COMPLICERENDE FACTOR

3TAND VAN ZAKEN DIGITALE SAMENWERKING "INNEN DE WAARDEKETEN LOPEN EEN AANTAL PROJECTEN OP HET GEBIED VAN DIGITALE SAMENWERKING AL VOLOP ANDERE INITIATIEVEN ZIJN NOG IN ONTWIKKELING !AN DE BASIS STAAT ZOALS EERDER BESCHREVEN VAAK HET BEDRIJFS INFORMATIESYSTEEM VAN DE PRIMAIRE ONDERNEMER (ET ")3 IS ZODANIG INGESTELD DAT OP BASIS VAN %LEKTRONIC $ATA )NTERCHANGE %$) EEN VORM VAN STANDAARDISATIE GEGEVENSUITWISSELING MET ANDERE KETENPARTIJEN MOGELIJK WORDT $E VERENIGING %$) 0IGS EEN ZUSTERORGANISATIE VAN DE %$) !GRO 6ERENIGING IS VERANTWOOR DELIJK VOOR HET ONTWIKKELEN EN BEHEREN VAN STANDAARDEN $E VOLGENDE MODULES ZIJN TOT OP HEDEN ONTWIK KELD %$) 3TANDAARDKOPPELING INFORMATIE UITWISSELING MET STALPROCESCOMPUTERS %$) 3LACHT UITWISSELING MET SLACHTERIJEN %$) 0IGS UITWISSELING MET TOPFOKKERIJ %$) $!0 UITWISSELING MET DIERENARTSEN %$) &IN

(ET OPTIMAAL BENUTTEN VAN INFORMATIE OM BIJVOORBEELD DE VOERPROGRAMMA´S BIJ TE STUREN IS VAN CRUCIAAL BELANG GEWORDEN OM TE OVERLEVEN /P DEZE MANIER IS HET NOG STEEDS MOGELIJK VOLDOENDE MARGES TE BEHALEN ANDERS NIET MEER ALTHANS NIET OP DIT MOMENT 0IGMANAGER VAN HET BEDRIJF !GROVISION $IT GELDT OVERIGENS OOK VOOR DE GROTE PARTIJEN IN DE SECTOR DIE OVER KRITIEKE OPERATIONELE DATA BESCHIKKEN ZOALS 4OPIGS .UTRECO EN 6ION !L DEZE PARTIJEN ZIJN GEBAAT BIJ HET VOORTBESTAAN VAN INFORMATION ASYMMETRY DOOR DE VARKENSHOUDERS NIET VOLLEDIG TE INFORMEREN


UITWISSELING MET BOEKHOUDKUNDIGE SYSTEMEN %$) 6OER UITWISSELING MET VOERINDUSTRIE EN %$) )2 UIT WISSELING MET HET IDENTI½CATIE EN REGISTRATIEBUREAU /OK ELEKTRONISCHE FACTURERING IS GEBASEERD OP DE %$) STANDAARDEN %$) SLUIT AAN OP INTERNATIONALE STANDAARDEN BIJVOORBEELD DIE ZIJN ONTWIKKELD DOOR HET 5NITED .ATIONS #ENTRE FOR 4RADE &ACILITATION AND %LECTRONIC "USINESS 5.#%&!#4 $E VERENIGING %$) 0IGS STAAT AAN DE VOORAVOND VAN EEN OMSCHAKELING NAAR 8-, EN 3/!0 WEBSERVICES %EN ANDER INITIATIEF IS ONTWIKKELD DOOR 6)/. &ARMINGNET &ARMINGNET IS FEITELIJK EEN STUKJE DIGITALE DIENST VERLENING VAN 6)/. AAN DE PRIMAIRE BEDRIJVEN 6OORHEEN BOOD DE SLACHTERIJ EEN HALFJAARLIJKS RAPPORT AAN BOEREN WAARIN ALLE SLACHTINFORMATIE GEWICHT OPBRENGSTEN EVENTUELE ZIEKTEN AFWIJKINGEN ETCETERA WERD GEPRESENTEERD &ARMINGNET IS NU EEN GEHEEL ¾EXIBEL SYSTEEM $E VEEHOUDER KAN VIA EEN ONLINE MODULE DIRECT ZIEN WAT HIJ DE DAG ERVOOR AAN DE SLACHTERIJ HEEFT AANGELEVERD %EN DAG NA DE SLACHT IS NAMELIJK DE KWALITEITSINFORMATIE ZOALS HET GEWICHT BESCHIKBAAR ENKELE DAGEN LATER OOK DE ½NANCIpLE INFORMATIE WAT LEVERT MIJ DIT OP .AAST MANAGEMENTINFORMATIE KAN DE BOER OOK AFGELEIDE TRENDS INZIEN $ENK AAN HET AANTAL ZIEKE DIEREN OF EFFECTEN VAN EIGEN INTERVENTIES ZOALS HET IN GEBRUIK NEMEN VAN ANDER VOER /VER HET ALGEMEEN MAKEN DE GROTERE PRIMAIRE BEDRIJVEN INTENSIEVER GEBRUIK VAN &ARMINGNET DAN KLEINE BEDRIJVEN :OALS BESCHREVEN IS ER IN TOENEMENDE MATE BEHOEFTE AAN INTEGRALE KWALITEITSSYSTEMEN TRACKING TRACING DOOR DE KETEN HEEN 4RACKING TRACING ZOU HET NAMELIJK MOGELIJK MAKEN OM PRODUCTIESTROMEN TE VOLGEN VAN VOERINGREDIpNTEN TOT AAN HET PAKJE VLEES IN DE SUPERMARKT /NDER ANDERE HET BEDRIJF #HAINFOOD WERKT AAN DE ONTWIKKELING VAN DERGELIJKE SYSTEMEN /OK .UTRECO VOORHEEN NAAST DE TOELEVERING VAN VEEVOER OOK WERKZAAM IN DE VERWERKENDE INDUSTRIE HEEFT EEN TRACKING TRACING SYSTEEM ONTWIKKELD .UTRACE (OLSTER ET AL BESCHRIJVEN IN HUN ONDERZOEKSRAPPORT TWEE POTENTIpLE INFORMATIEARCHITECTUUR MODELLEN VOOR INTEGRALE SYSTEMEN HET !NGELSAKSISCHE MARKTMODEL EN HET 2IJNLANDS AFSTEMMINGSMODEL )N HET EERST GENOEMDE MODEL STAAT DE PRIMAIRE ONDERNEMER EN ZIJN BEDRIJFSINFORMATIESYSTEEM CENTRAAL (ET 2IJNLANDS AFSTEMMINGSMODEL GAAT DAARENTEGEN MEER UIT VAN DE STAKEHOLDERSBENADERING MET EEN CENTRALE DATABASE $E ³GEGEVENSMANAGER´ TREEDT OP ALS REGISSEUR /NDANKS POGINGEN OM EEN INTEGRAAL SYSTEEM TE ONTWIK KELEN BLIJKT FEITELIJKE TRACEERBAARHEID LASTIG TE ZIJN )MMERS TOT AAN DE SLACHT IS EEN VARKEN NOG mmN DIER NA DE SLACHT WORDT HET KARKAS OPGEDEELD IN ONGEVEER STUKKEN .A DE VERPAKKING KOMT TRACEERBAARHEID OM EEN ANDERE REDEN IN HET GEDRANG NIET IEDER DIER LEVERT BIJVOORBEELD EVENVEEL KARBONADES OP MAAR DE PAKJES VOOR DE SUPERMARKT WORDEN WEL OPGEVULD TOT KARBONADES (ET PAKJE IS DAN NIET DIRECT TE HERLEIDEN TOT mmN DIER /OK HET VERDER TERUGLEIDEN IN DE KETEN BIJVOORBEELD NAAR VOERLEVERANCIERS OF GRONDSTO¾EVERANCIERS DAARVAN IS DAN LASTIGER $E MEETEENHEID VAN VOERLEVERANCIERS IS OOK ANDERS BATCHES (OE NAUWKEURIGER TRACKING TRACING SYSTEMEN ZIJN HOE HOGER OPERATIONELE KOSTEN ZULLEN WORDEN %EN KWALITEITSSYSTEEM DAT PER SCHAKEL IN DE KETEN CONTROLEERT ¯ FEITELIJK WORDT DAN PER SCHAKEL DE GARANTIE DOORGEGEVEN ¯ IS )+" VARKEN )+" RICHT ZICH OP DE SCHAKELS TUSSEN DE VEEHOUDERIJ EN SLAGERIJ $E KWALITEITS CONTROLE GAAT ONDER ANDERE IN OP HET GEBRUIK VAN VEEVOER EN DRINKWATER MEDICIJNGEBRUIK HYGIpNE EN TRANS PORT %EN ONAFHANKELIJKE ORGANISATIE DE KWALITEITSKEURING DIERLIJKE SECTOR IS VERANTWOORDELIJK VOOR DE CONTRO LES #"3 BEREKENDE IN 3TATLINE DAT PRIMAIRE BEDRIJVEN AANGESLOTEN ZIJN OP )+" VARKEN

0RIKKELS VOOR DIGITALE SAMENWERKING $E DRIE BELANGRIJKSTE PRIKKELS OM TE KOMEN TOT DIGITALE SAMENWERKING ZIJN HET VERHOGEN VAN DE EF½CIpNTIE VAN BEDRIJFSPROCESSEN EN ¯ IN HET SPECI½EKE GEVAL VAN DE VARKENSSECTOR ¯ HET BEWAKEN VAN DE VOEDSELVEILIG HEID EN HET OPTIMALISEREN VAN DE INFORMATIE UITWISSELING TUSSEN OVERHEID EN BEDRIJFSLEVEN $E LAATSTE TWEE PUNTEN HANGEN UITERAARD MET ELKAAR SAMEN

(OLSTER (# -EULEN (!" VAN DER 3CHREUDER 2 !NNEVELINK % (mT STRUCTUREEL AANSLUITEN OP KETENINFORMATIE IN DE AGROSECTOR ,ELYSTAD !NIMAL 3CIENCES 'ROUP 2APPORT !NIMAL 3CIENCES 'ROUP

!NNEX

)N HET EERSTE GEVAL KOMT DIGITALE SAMENWERKING ALLEEN VAN DE GROND WANNEER ZE VOOR ALLE BETROKKEN PARTIJ EN DIRECT ECONOMISCH VOORDEELT OPLEVERT )N DEZE CASUS ONTSTAAN DIE VOORDELEN ONDER ANDERE DOORDAT BETER EN SNELLER FOKWAARDEN GESCHAT KUNNEN WORDEN PRIMAIRE ONDERNEMERS GEMAKKELIJKER EFFECTEN VAN EIGEN INTERVENTIES ZOALS DE INVOERING VAN ANDER VEEVOER KUNNEN MONITOREN EN CONTROLEKOSTEN EN ADMINISTRATIEVE LASTEN VERMINDEREN )N HET TWEEDE GEVAL IS ER SPRAKE VAN EEN NEGATIEVE PRIKKEL OM DE SCHADELIJKE GEVOLGEN VAN CALAMITEITEN TE BEPERKEN IS ER BEHOEFTE AAN INTEGRALE KWALITEITSSYSTEMEN !LS ER IMMERS EEN KANS BESTAAT DAT BESMET VLEES VANUIT DE VERWERKENDE INDUSTRIE NAAR DE RETAIL IS GEGAAN VOLGT EEN RECALL AL HET VLEES UIT EEN BEPAALDE BATCH DIENT DAN TERUGGEHAALD TE WORDEN $E NAUWKEURIGHEID VAN TRACKING TRACING BEPAALT DE GROOTTE VAN DIE BATCH MOET HET VLEES VAN EEN HELE WEEK EEN DAG OF EEN DAGDEEL UIT DE SCHAPPEN WORDEN GEHAALD 0ROBLEEM HIERBIJ IS DAT EEN GROTE VERWERKER ZOALS 6)/. GEEN DIRECT BELANG HEEFT BIJ HET INRICHTEN VAN EEN DERGELIJK GEAVANCEERD TRACKING TRACING SYSTEEM 6ANWEGE DE PRODUCTAANSPRAKELIJKHEIDKETEN IS IMMERS UITEINDELIJK DE VARKENSHOUDER ZELF VERANTWOORDELIJK /P MICRONIVEAU KAN EEN DERGELIJKE INVESTERING VAAK HELEMAAL NIET UIT $E KANS DAT EEN RECALL VOORKOMT IS ZO KLEIN DAT HET RISICO VERMENIGVULDIGD MET DE KOSTEN KLEINER IS DAN DE ONTWIKKEL EN ONDERHOUDSKOSTEN VAN HET SYSTEEM )N DIE AFWEGING WORDT ECHTER NIET DE IMAGOSCHADE VERDISCONTEERD DIE DE SECTOR ALS GEHEEL OPLOOPT ¯ EN DIE IS VAAK EEN FACTOR TOT HOGER DAN DE DIRECTE SCHADE 7AT BETREFT DE DERDE PRIKKEL GELDT HET ADAGIUM ³.EDERLAND 2EGELLAND´ $E STRUCTUUR DIE DAARDOOR ONTSTAAT KAN OOK ALS EEN KANS WORDEN GEZIEN OM DIGITALE SAMENWERKING VAN DE GROND TE KRIJGEN :O IS OP GROND VAN HET DIERENWELZIJN BIJVOORBEELD BIJ WET VOORGESCHREVEN DAT DIEREN MAXIMAAL TWEE KEER IN HUN LEVEN EEN INGREEP VOOR IDENTI½CATIE MOGEN ONDERGAAN $IE RESTRICTIE LEVERT MET ENIGE REGELMAAT PROBLEMEN OP BIJVOORBEELD OMDAT DIEREN TIJDENS HET TRANSPORT HUN OORMERK VERLIEZEN %LEKTRONISCHE IDENTI½CATIE ZOU TEGEMOET KOMEN AAN DE VRAAG OM DIEREN SLECHTS EENMAAL FYSIEK TE BELASTEN MET IDENTI½CATIE NAMELIJK HET INBRENGEN VAN DE TRANSPONDER EN TOCH MEER DAN TWEE IDENTI½CATIEMOMENTEN TE GEBRUIKEN $EZE ONTWIK KELING KAN VERVOLGENS DIGITALE SAMENWERKING AANJAGEN WAAROM NIET INFORMATIE UITWISSELEN ALS DE UNIEKE GEGEVENS PER DIER TOCH AL GEDIGITALISEERD ZIJN $IT IS BIJVOORBEELD GEBEURD IN DE MELKVEEHOUDERIJ IN HET #LIENT %XPORT :UIVEL PROJECT VAN HET -INISTERIE VAN ,.6 %R IS NOG VEEL TE WINNEN MET DE OPTIMALISATIE VAN DE INFORMATIE UITWISSELING TUSSEN OVERHEID EN BEDRIJFSLEVEN )N HET IDEALE GEVAL WORDT ER EEN GENERIEKE VOOR ZIENING GEBOUWD DIE VOOR BEIDE PARTIJEN VOORDEEL OPLEVERT /P DIT MOMENT ZIJN HET NOG TWEE GESCHEIDEN SYSTEMEN .66 ZOU BIJVOORBEELD GRAAG HAAR LEDENADMINISTRATIE CONTROLEREN AAN DE HAND VAN DE DATA IN HET )2 SYSTEEM OM TE KIJKEN WELKE VARKENSHOUDERIJEN NIET MEER ACTIEF ZIJN MAAR ,.6 STAAT DAT NIET TOE $AAR WORDEN PRIVACYREDENEN VOOR AANGEVOERD MAAR WAARSCHIJNLIJK HEBBEN ZE ZELF DE DATA GEWOONWEG NIET OP ORDE $E VERKOKERING TREEDT OOK OP BINNEN DE OVERHEID $IE GEBRUIKT DAN HET BEDRIJFSLEVEN OM DE INFOR MATIE TE HALEN HET BEDRIJFSLEVEN WORDT DAARDOOR INFORMATIEKOERIER KOPIEERSLAAF OF BEWAKER VAN EEN ARCHIEF $E OVERHEID IS NOG NIET GOED INGEVOERD MET HAAR EIGEN ROL VAN INFORMATIELEVERANCIER

%EN VUISTREGEL IS DAT EEN PROJECT BINNEN ZES MAANDEN ZICHTBARE WINST MOET OPLEVEREN )S DAT NIET HET GEVAL DAN HAKEN BEDRIJVEN OVER HET ALGEMEEN AF .UTRECO ONDERSTEUNT BIJVOORBEELD VARKENSHOUDERS MET STRATEGISCHE INFORMATIE UIT HAAR EIGEN BEDRIJF ZODAT DEZE VARKENSHOUDERS MEER RENDEMENT HALEN UIT HUN VOER $E DEAL IS DAN WEL DAT DIE VARKENSHOUDERS HET RELATIEF DURE VOER VAN .UTRECO AFNEMEN -ET ANDERE WOORDEN .UTRECO IS VANWEGE DE RELATIEF HOGE PRIJZEN VAN HAAR PRODUCTEN AANGEWEZEN OP DE ³HIGH END MARKET´ IN IS OOK BEWUST BEZIG OM DIE MARKT TE CREpREN EN TE ONDERHOUDEN $E MATE VAN DETAIL IS STERK AFHANKELIJK VAN DE MATE VAN SAMENWERKING TUSSEN DE PARTNERS IN DE KETEN )N HET MEEST OPTIMALE GEVAL KAN TOT OP EEN DAGDEEL DE BEWUSTE BATCH WORDEN GEtDENTI½CEERD .OTA BENE HET GAAT DAN NOG STEEDS OM CA HONDERD VARKENSHOUDERS WAARVAN HET VLEES OP DAT DAGDEEL IS VER WERKT $E VARKENSHOUDER IS UITEINDELIJK AANSPRAKELIJK VOOR DE KWALITEIT VAN HET PRODUCT $E VERWERKER VAN HET VLEES ZIET ER DUS GEEN BEEN IN OM HET VLEES VAN ALLE HONDERD VARKENSHOUDERS AF TE KEUREN ¯ DIE MOETEN DAN ONDERLING MAAR UITVECHTEN WIE DE BRON VAN DE PROBLEMEN WAS -ET ANDERE WOORDEN DE VERWERKER HEEFT ER NIET DIRECT BELANG BIJ OM HET TRACKING TRACING SYSTEEM PRECIESER TE MAKEN :IE VOOR DIT PUNT OOK "RENNENRAEDTS ET AL 'O WITH THE DATA¾OW !NALYSING THE )NTERNET AS A DATA SOURCE $EN (AAG -INISTERIE VAN %CONOMISCHE ZAKEN


2EGIEROL DIGITALE SAMENWERKING 7ELKE ORGANISATIES ZIJN AANSTUREND ALS HET GAAT OM DIGITALE SAMENWERKING 7IE TREKT DE KAR BIJ NIEUWE INITIATIEVEN )S ER SPRAKE VAN EEN DWINGENDE SPELER 5IT DE BESCHREVEN ONTWIKKELINGEN ZIE BLIJKT AL DAT DE WAARDEKETEN GETYPEERD WORDT DOOR VEEL KLEINE ORGANISATIES VOORAL IN DE PRIMAIRE SECTOR EN EEN AANTAL GROTE ORGANISATIES 6OORAL DE GROTERE ORGANISATIES HEBBEN DE POTENTIE OM EEN REGIEROL OP ZICH TE NEMEN HOEWEL MINSTENS ZO BELANGRIJK IS DAT DEZE ORGANISATIES OOK REGISSEREND WILLEN ZIJN 6)/. HEEFT GEZIEN DE CENTRALE ROL BINNEN DE KETEN WELLICHT DE BESTE PAPIEREN OM DIGITALE SAMENWERKING OP TE ZETTEN WAARVAN DE OPZET VAN &ARMINGNET OOK GETUIGT &ARMINGNET IS ECHTER NIET ZOZEER GERICHT OP INTEGRALE DIGITALE SAMENWER KING MAAR FACILITEERT VOORAL DE SAMENWERKING VANUIT 6)/. MET HAAR TOELEVERANCIERS .UTRECO DAARENTEGEN ZIT NU NADAT ACTIVITEITEN IN DE VERWERKENDE INDUSTRIE ZIJN AFGESCHEIDEN STERK AAN DE VOORKANT VAN DE KETEN EN HEEFT EEN MINDER STURENDE FUNCTIE /OK AAN HET ANDERE UITERSTE VAN DE KETEN DE RETAIL IS STURING BEPERKT ,4/ SPEELT WEL EEN BELANGRIJKE ROL HOEWEL REGISSEREND NIET DIRECT HET JUISTE LABEL IS ,4/ ZET MEER IN OP KENNISONTWIKKELING HET BEPALEN VAN INNOVATIEAGENDA´S CREpREN VAN DRAAGVLAK ONDER PRIMAIRE ONDERNEMERS EN HET BIJEENBRENGEN VAN RELEVANTE PARTIJEN ,4/ HEEFT IN DIE ZIN GEEN DWINGENDE MAAR EERDER EEN STIMULE RENDE ROL 7AGENINGEN 5NIVERSITEIT EN 2ESEARCHCENTRUM IS DAARNAAST VAAK BETROKKEN ALS KENNISPARTNER $E VRAAG RESTEERT IN HOEVERRE DE OVERHEID STUREND DIENT TE ZIJN )N HET VERLEDEN HEEFT HET MINISTERIE VAN ,.6 GEPROBEERD EEN KETENINFORMATIESYSTEEM OP TE ZETTEN $AT IS TOEN NIET VOLDOENDE VAN DE GROND GEKOMEN !AN DE ANDERE KANT SPEELT DE OVERHEID IN DE FUNCTIE TOEZICHTHOUDER EEN NATUURLIJKE ROL !LS HET GAAT OM DIGITALE SAMENWERKING KAN DE OVERHEID ZODOENDE OOK mmN VAN DE VASTE PARTIJEN IN HET BESTAANDE PROCES BIJVOORBEELD VAN EXPORT EN MILIEUCONTROLES ZIJN $E #LIENT %XPORT :UIVEL IS EEN GOED VOORBEELD VAN DE VOOR DELEN VAN DIGITALE SAMENWERKING VOOR ZOWEL DE OVERHEID ALS DE PRIVATE SECTOR $ANKZIJ DE AUTOMATISERING VAN DE PROCESSEN KUNNEN DE KOSTEN WORDEN GEDRUKT %EN BELANGRIJKE VRAAG BETREFT DAN WEL HET ½NANCIE RINGSMODEL 5ITEINDELIJK ZIJN ALLE PARTIJEN GEBAAT BIJ DE OPLOSSING MAAR NIEMAND ZAL ALS EERSTE ¯ VOORAF ¯ INVESTEREN )N HET GEVAL VAN #LIENT %XPORT ZIJN DE ONTWERPKOSTEN DAAROM UITEINDELIJK BETAALD DOOR DE OVER HEID ,.6 ¯ DE EXPLOITATIEKOSTEN WORDEN WEL AAN DE SECTOR DOORBEREKEND $IT ZORGT WEL VOOR VOORTDURENDE FUNCTIONALITY CREEP OMDAT DE ONTWIKKELKOSTEN TOCH AL ZIJN GEDEKT WILLEN BEDRIJVEN STEEDS MEER EISEN IN HET PAKKET ONDERBRENGEN )DEALITER ZOU HET OMGEKEERDE ½NANCIERINGSMODEL MOETEN GELDEN DE SECTOR BETAALT ZELF DE ONTWIKKELKOSTEN EN DE OVERHEID DEKT DE EXPLOITATIEKOSTEN


+NELPUNTEN DIGITALE SAMENWERKING /NDANKS DE PRIKKELS TOT SAMENWERKING LOPENDE PROJECTEN EN NIEUWE INITIATIEVEN BESTAAN ER VERSCHILLENDE KNELPUNTEN DIE DIGITALE SAMENWERKING IN DE VARKENSSECTOR IN DE WEG STAAN :OALS AL AANGEGEVEN ZIJN VEEL BEDRIJVEN IN DE SECTOR KLEINSCHALIG (OEWEL VOOR KLEINE BEDRIJVEN DE BENODIGDE INVESTERINGEN IN AUTOMATISE RING TE OVERZIEN ZIJN DE ADOPTIEGRAAD LIGT IMMERS ROND DE HANGT DE VERSNIPPERING WEL NEGATIEF SAMEN MET UNIFORMITEIT VAN VRAAG NAAR EN BEHOEFTE AAN DIGITALE SAMENWERKING 4ER ILLUSTRATIE ALS VAN DE BOEREN GEtNTERESSEERD IS IN ELEKTRONISCHE IDENTI½CATIE DIENEN ANDERE KETENSPELERS ALSNOG INGESTELD TE ZIJN OP TWEE SYSTEMEN OM OOK DE RESTERENDE TEGEMOET TE KOMEN $AT IS ERG KOSTBAAR EN NIET EF½CIpNT

!NDERZIJDS WORDT IN DE SECTOR NOG STEEDS BETOOGD DAT ER BEHOEFTE IS AAN EEN SUBSTANTIpLE STARTSUBSIDIE OM DIGITALE SAMENWERKING VAN DE GROND TE KRIJGEN $IT GELDT DAN MET NAME VOOR DE STERK GEFRAGMENTEERDE SCHAKEL VAN DE VARKENSHOUDERS DIE DE KRITISCHE MASSA ONTBEREN OM TOT INVESTERINGEN TE KOMEN )NNOVATIEVOUCHERS ZIJN DAN NIET VOLDOENDE EN DE COMBINATIE VAN VOUCHERS KOMT IN DE PRAKTIJK NIET TOT NAUWELIJKS VOOR %EN VAN DE SUCCESVERHALEN IS HIER DE INTRODUCTIE VAN EEN KWALITEITSSYSTEEM IN "ELGIp DAT AAN DE BASIS HEEFT GELEGEN VAN HET SUCCES VAN HET ³MADE IN "ELGIUM´ VLEES ZIE VOETNOOT $E ONTWIK KELING VAN DIT SYSTEEM WAS ALLEEN MOGELIJK VANWEGE EEN START½NANCIERING VAN DE OVERHEID

!NNEX

/OK WANTROUWEN EN CONCURRENTIE ZORGEN VOOR EEN GROTERE GESLOTENHEID WAARDOOR SUCCESVOLLE IMPLEMEN TATIE VAN INTEGRALE KETENSYSTEMEN IN HET GEDRANG KOMT /NTWIKKELINGEN IN DE SECTOR DRAGEN DAAR NIET ALTIJD AAN BIJ :O IS DE GEZONDHEIDSDIENST GERICHT OP MONITORING VAN DIERGEZONDHEID PREVENTIE EN BESTRIJDING VAN DIERZIEKTEN ENKELE JAREN GELEDEN GEPRIVATISEERD WAARDOOR CONCURRENTIE MET DIERENARTSEN IS ONTSTAAN $E GROOTSTE UITDAGING IS ZODOENDE OM ALLE BELANGEN OP mmN LIJN TE KRIJGEN EN STAKEHOLDERS TE OVERTUIGEN VAN ZIN EN NUT 6OOR DE PRIMAIRE ONDERNEMER MOET BIJVOORBEELD DUIDELIJK WORDEN DAT HET DIGITALISEREN EN UITWISSELEN VAN INFORMATIE OVER ZIEKTE EN MEDICIJNGEBRUIK BIJDRAAGT AAN VEILIGE MONITORING EN SNELLE INTERVENTIE ALS ER IETS LOOS BLIJKT TE ZIJN (IJ MOET DUS IN DE PRAKTIJK KUNNEN MERKEN DAT ER VAN EEN VERBETE RING SPRAKE IS DIE HEM PERSOONLIJK RAAKT %EN ANDER LASTIG PUNT IS DE ½NANCIERING VAN PILOTS EN INITIATIEVEN GERICHT OP DIGITALE SAMENWERKING 0ILOTS ZIJN NOODZAKELIJK OM IN EEN KLEINE TESTOMGEVING MEERWAARDE TE LATEN ZIEN $AARNA KAN HET GROTE PUBLIEK AANHAKEN 6EEL BEDRIJVEN ZEKER DE KLEINERE ONDERNEMINGEN WILLEN NIET HET ½NANCIpLE RISICO NEMEN TIJDENS DE PILOTS EN BLIJVEN VEELAL OP DE ACHTERGROND OM BUITEN SCHOT TE BLIJVEN )N DERGELIJKE GEVALLEN ONTSTAAT EEN SOCIAAL DILEMMA WIE INVESTEERT KOOPT DAARMEE DE ONZEKERHEID AF EN LOOPT DAARMEE HET RISICO OP VERZON KEN KOSTEN /OK HET VRAAGSTUK VAN INFORMATIE EIGENDOM IS ZOALS GEZEGD EEN CRUCIAAL PROBLEEM 6AN WIE IS INFORMATIE 7ELKE GEGEVENS ZIJN OPENBAAR EN WAT SCHERM JE AF %EN ANDERE CRUCIALE AFWEGING IS HOE DE LENGTE VAN DE KETEN IS GEDE½NIEERD $IE IS NIET VOORAF GEGEVEN MAAR KAN AL NAAR GELANG DE UITKOMST VAN HET ONDERHANDELINGSPROCES WORDEN UITGEBREID OF INGEKORT $IT BEtNVLOEDT DE POSITIE VAN DE DOMINANTE SPELERS IN DE KETEN IN BELANGRIJKE MATE (ET AANTAL SCHAKELS IN DE KETEN HANGT OMGEKEERD EVENREDIG SAMEN MET DE SLAAGKANS VAN HET ONDERHANDELINGSPROCES (ET IS DUS ZAAK OM EEN KETEN NIET TE LANG TE WILLEN MAKEN 7ILLEN WE BIJVOORBEELD EEN INFORMATIESYSTEEM DAT DE GE HELE KETEN VAN ½GUUR DEKT ¯ ³VAN ZAADJE TOT KARBONAADJE´ ¯ OF ALLEEN DELEN VAN DE KETEN ZOALS NU GEBEURT IN DE EXTRANETTEN VAN 4OPIGS .UTRECO EN 6)/. )N HET LAATSTE GEVAL STA JE DAN LATER WEL VOOR DE ZEER LASTIGE OPGAVE OM DE VERSCHILLENDE INCOMPATIBELE SYSTEMEN WEER AAN ELKAAR TE KNOPEN

/VERHEIDSREGELINGEN EN ¯PROGRAMMA´S .AAST HET .$I6 PROGRAMMA WAARVAN HET MINISTERIE VAN %: %#0 ("$ -EDIA 0LAZA .", 3YNTENS EN 3ENTER.OVEM PARTNERS ZIJN STIMULEERT OOK HET MINISTERIE VAN ,.6 DIGITALE SAMENWERKING 6OORBEELDEN ZIJN DE 0RAKTIJKNETWERKEN ,.6 DE REGELING 3AMENWERKING BIJ INNOVATIEPROJECTEN EN DE VOUCHERS VOOR KENNIS OVERDRACHT $E WEG NAAR HET MINISTERIE VAN ,.6 WORDT OVER HET ALGEMEEN SNELLER GEVONDEN DAN DIE NAAR HET MINISTERIE VAN %: 3YNTENS 3ENTER.OVEM OF ANDERE .$I6 PARTNERS /P ZICH IS DAT NIET VERWONDERLIJK GEZIEN DE DOMEINSPECI½CITEIT VAN ,.6 EN DE LANGE TRADITIE VAN INVESTEREN IN DE AGRARISCHE INNOVATIE EN KENNISINFRASTRUCTUUR (ET FEIT DAT DE SECTOR DICHTER BIJ HET MINISTERIE VAN ,.6 STAAT DAN %: VERKLAART MOGELIJK WAAROM DE SECTOR IN HET ALGEMEEN KRITISCHER IS OP HET ,.6 INNOVATIE INSTRUMENTARIUM DAN OP DAT VAN %: )NNOVATIE INSTRU

%EN VOORBEELD IS DE REGISTRATIE VAN MEDICIJNGEBRUIK OP VARKENSHOUDERIJEN (ET IS IN HET COLLECTIEVE BELANG OM INFORMATIE TE DELEN BIJVOORBEELD OM RESISTENTIE TEGEN ANTIBIOTICA TE VOORKOMEN (ET IS DAARENTEGEN IN HET INDIVIDUELE BELANG PRIVACY VAN DE VARKENSHOUDER OM ZIJN MEDISCHE GEGEVENS AF TE SCHERMEN "INNEN HET )+" .EDERLAND KWALITEITSSYSTEEM IS DEZE IMPASSE DOORBROKEN DOOR AAN DEELNEMERS VERPLICHT TE STELLEN OM DEZE INFORMATIE AAN TE LEVEREN ¯ WIE DAT NIET WIL KRIJGT GEEN CERTI½CAAT $IT LOST HET PROBLEEM VAN DE ³ROTTE APPELS´ ECHTER NOG NIET OP !LS DEZE NIET GECERTI½CEERDE BEDRIJVEN SLECHT IN DE PERS KOMEN BIJVOORBEELD OM HUN OVERMATIGE MEDICIJNGEBRUIK DAN HEEFT DIT VANWEGE DE IMAGOSCHADE GROTE NEGATIEVE GEVOLGEN VOOR DE GEHELE SECTOR %EN THEORETISCH ARGUMENT TEGEN DE ONTWIKKELING VAN DE SECTORBREED INFORMATIESYSTEEM IS DAT DIT NIET MOGELIJK IS OMDAT DE ENTITEIT EEN VARKEN VERDEROP IN DE KETEN IN TIENTALLEN STUKKEN VLEES WORDT VERDEELD DIE DAN ALLEMAAL APART EEN )$ ZOUDEN MOETEN KRIJGEN EN ZOUDEN MOETEN GEVOLGD (IERIN VERSCHILT HET TRACKING TRACING VAN VARKENS ZICH BIJVOORBEELD TEN OPZICHTE VAN EIEREN $AAR KAN TEGEN WORDEN INGEBRACHT DAT HET OP DIT MOMENT TECHNISCH AL ZEER WEL MOGELIJK IS OM )$´S OP KLEINE BIOLOGISCHE DELEN AAN TE BRENGEN ZOALS DE STREEPJESCODES OP CRANBERRY APPELS OF DE ³STIPPENCODE´ VAN DE VORIGE VERSIE VAN .UTRACE OP HAMMEN EN ANDERE HOOFDONDERDELEN VAN EEN VARKEN


MENTEN VAN ,.6 ZOUDEN IN MINDERE MATE AANSLUITEN OP DE BEHOEFTEN VAN EN WERKWIJZEN UIT DE SECTOR (ET GELUID UIT HET VELD IS DAT IN HET INSTRUMENTARIUM TE VEEL INHOUDELIJKE RESTRICTIES EN KADERS ZIJN OPGENO MEN (ET OPZETTEN VAN INNOVATIEVE PROJECTEN VANUIT ONDERNEMERSCHAP SPOORT DAAR NIET ALTIJD MEE $E MEESTE ONDERNEMERS PREFEREREN JUIST EEN ³OPEN CALL´ WAARBINNEN ZIJ ZELF EEN KENNISVRAAG OF ONDERWERP KUNNEN DE½NIpREN %EN SUBSIDIEAANVRAAG BESCHOUWT MEN BOVENDIEN SNEL ALS EEN PAPIEREN ROMPSLOMP 3OMMIGE REGELINGEN VERGEN DAT VAN TE VOREN EEN UITGEBREID PLAN WORDT INGEDIEND 6OORINVESTERINGEN IN TERMEN VAN TIJD ZIJN OP DIE MANIER HOOG ZEKER VOOR KLEINE ONDERNEMINGEN %EN KENTERING IS ECHTER HERKEN BAAR IN DE ZIN DAT HET MINISTERIE VAN ,.6 IN TOENEMENDE MATE INZET OP VRAAGSTURING EN INNOVATIETRAJECTEN OP BASIS VAN EEN PUBLIEK PRIVAAT SAMENWERKINGSMODEL START (OLLAND +AASHOEK $EN (ERTOG EN "ONGERS %EN VOORBEELD IS DE ,.6 VOUCHER VOOR KENNISOVERDRACHT DIE ALS GEBRUIKERSVRIENDELIJK VRAAGGEDREVEN EN LAAGDREMPELIG WORDT ERVAREN 6OOR GROTERE PILOTS GERICHT OP DIGITALE SAMENWERKING IS DE STEUN VAN EEN VOUCHER OVERIGENS AAN DE KRAPPE KANT 0AS NA BUNDELING DAT WIL ZEGGEN DAT MEERDERE -+"ÉRS EEN VOUCHER AANVRAGEN EN DE BIJDRAGEN BUNDELEN ONTSTAAT EEN BEDRAG DAT IN DE RICHTING KOMT W WAAR VAN W DOOR DE PARTIJEN ZELF WORDT GE½NANCIERD INDIEN BEDRIJVEN EEN VOUCHER AANVRAGEN W PER BEDRIJF INCLUSIEF MATCHING $E ERVARING VAN DE GESPROKEN ONDERNEMERS LEERT DAT DERGELIJKE PILOTS AL SNEL UITKOMEN OP W TOT W ZIE HIERVOOR $E OVERHEID KAN OOK VANUIT EEN ANDERE FUNCTIE BETROKKEN ZIJN BIJ HET STIMULEREN VAN DIGITALE SAMENWERKING ALS ZIJ ZELF EEN POSITIE IN HET BESTAANDE KETENPROCES HEEFT $IT ZIEN WE ONDER ANDERE BIJ MILIEU EN EXPORT CONTROLES (ET PROJECT #LIENT BIJVOORBEELD DIGITALISEERT ADMINISTRATIEVE EN LOGISTIEKE PROCESSEN OM IN EN EXPORT VAN LANDBOUWGOEDEREN TE VERBETEREN !ANGIFTES BIJ DE DOUANE 0LANTENZIEKTENKUNDIGE $IENST 0$ EN 67! WORDEN ELEKTRONISCH MOGELIJK GEMAAKT WAARDOOR DE EF½CIpNTIE EN SNELHEID VAN GRENSCONTROLES OP LANDBOUWGOEDEREN EN AFGIFTE VAN EXPORTCERTI½CATEN TOENEMEN +ORTERE DOORLOOPTIJDEN VAN DERGELIJKE INSPECTIES BETEKENEN LAGERE KOSTEN VOOR HET BEDRIJFSLEVEN IN DEZE SECTOR BETEKENT EEN LANGERE DOORLOOPTIJD OOK VAAK EEN AFNAME VAN KWALITEIT VAN DE PRODUCTEN DIERLIJKE EN PLANTAARDIGE PRODUCTEN /OK VOOR PROCES SEN VAN DE OVERHEID KAN HET STIMULEREN VAN DIGITALISERING BINNEN DE SECTOR LONEN AANGEZIEN CONTROLEKOSTEN AFNEMEN EN DE RIJKHEID VAN EIGEN DIGITALE INFORMATIE OVER CONTROLEPROCESSEN EN DE SECTOR MET ALLE VOOR DELEN VAN DIEN OVERZICHT SNEL KUNNEN INGRIJPEN TOENEMEN %EN INTEGRAAL KETENSYSTEEM MAAKT HET OVERI GENS VOOR DE OVERHEID MAKKELIJKER OM SELECTIEVER TE ZIJN IN CONTROLES OF ZELF OP E LIJNTOEZICHT TE GAAN ZITTEN

#ONCLUSIE

$E STERKE SCHOMMELINGEN IN DE WINSTMARGE VARKENSCYCLUS ZIJN EEN NEGATIEVE PRIKKEL VOOR INNOVATIE IN DE SECTOR (ET IS NOG MAAR ZEER DE VRAAG OF DIE PIJN DIE OP DIT MOMENT MET NAME AAN ³DE ONDERKANT´ VAN DE VARKENSSECTOR WORDT GEVOELD VANWEGE DE ZEER LAGE OF ZELFS NEGATIEVE WINSTMARGES VOLDOENDE ERG IS OM TOT INNOVATIES TE KOMEN 6ARKENSHOUDERS HEBBEN EEN LASTIGE PERIODE GEKEND DENK AAN DE VARKENSPEST IN EN DAAROPVOLGEND HET DIEPTEPUNT VAN DE MAATSCHAPPELIJKE ACCEPTATIE EN VERTROUWEN /OK DE REGELGEVING IS HIERDOOR VERSCHERPT (ET IS DAN OOK NIET VERWONDERLIJK DAT JUIST PRIMAIRE BEDRIJVEN HUIVERIG ZIJN OM BEDRIJFS INFORMATIE DIRECT OPENBAAR TE MAKEN !NDERZIJDS LEIDT DE NADRUK OP EF½CIpNTIE EN HET VERHOGEN VAN DE ARBEIDSPRODUCTIVITEIT TOT EEN GESTAAG VOORTSCHRIJDENDE SCHAALVERGROTING EN PROFESSIONALISERING BINNEN DE VARKENSHOUDERIJ %EN GEVOLG DAARVAN IS DAT HET AANTAL VEELAL KLEINE BEDRIJVEN DAT EEN RELATIEF LAAG INNOVATIEPOTENTIEEL HEEFT SNEL AAN HET DALEN IS -ET DE VOORTSCHRIJDENDE PROFESSIONALISERING VAN DE BEDRIJFSVOERING LIJKT HET BESEF TE KOMEN VAN DE BEDRIJFSECONOMISCHE VOORDELEN VAN UITWISSELING VAN INFOR MATIE

%EN VERGELIJKEND INSTRUMENT IS DE INNOVATIEVOUCHER VAN HET MINISTERIE VAN %: )N EERDERE COHORTEN VAN DIE REGELING KONDEN PRIMAIRE BEDRIJVEN GEEN IN NOVATIEVOUCHER AANVRAGEN 6ANAF IS DE ,.6 VOUCHER VOOR KENNISOVERDRACHT KOMEN TE VERVALLEN EN KUNNEN PRIMAIRE BEDRIJVEN GEBRUIKMAKEN VAN DE INNOVATIEVOUCHER

!NNEX

$E VARKENSSECTOR IS ZEER ONDERNEMEND ¯ IS ER BEPAALD GEEN GEBREK AAN )#4 INITIATIEVEN /OK DE TECHNIEK VORMT NIET DE BOTTLENECK $ATZELFDE GELDT IN FEITE VOOR DE JURIDISCHE ASPECTEN DIE NU ALS VOORNAAMSTE BELEMMERING WORDEN AANGEVOERD /OK DIE ZIJN VOLGEND ¯ HET ONDERLIGGENDE PROBLEEM IS HET GEBREK AAN BEREIDHEID TOT SAMENWERKING EN HET GEBREK AAN VERTROUWEN TUSSEN EN BINNEN SCHAKELS (OEWEL VANUIT THEORETISCH TECHNISCH PERSPECTIEF DE OPTIMALE OPLOSSING IS OM IN EEN KEER KETENBREED DIGITALE SAMEN WERKING TE ORGANISEREN IS DIT VANUIT PRAKTISCH PROCESMATIG OOGPUNT VAAK EEN BRUG TE VER (ET AANTAL SCHAKELS IN DE KETEN HANGT IMMERS OMGEKEERD EVENREDIG SAMEN MET DE SLAAGKANS VAN HET ONDERHANDE LINGSPROCES $IT GELDT IN NOG STERKERE MATE VOOR DE VARKENSSECTOR 0ROCESMANAGEMENT IS ZEER BELANGRIJK EN WORDT OVER HET ALGEMEEN ZEER ONDERSCHAT %EN NIEUW SYSTEEM BETEKENT IMMERS NIET ALLEEN DAT ER NIEUWE PROCESSEN WORDEN GEtNTRODUCEERD BINNEN BEDRIJVEN MAAR OOK DAT DE MACHT VERHOUDINGEN TUSSEN BEDRIJ VEN IN DE KETEN ZICH VERANDEREN $E DE½NITIE VAN DE KETENLENGTE HEEFT DAN OOK EEN STERKE POLITIEKE LADING 0ROCESMANAGEMENT IS NOOIT AF $OOR ALLERHANDE EXTERNE FACTOREN KUNNEN DE BELANGEN GEDURENDE EEN PROJECT OOK VOORTDUREND VERANDEREN $AAR MOET CONSTANT OP WORDEN BIJGESTUURD $E DRIE BELANGRIJKSTE PRIKKELS OM TE KOMEN TOT DIGITALE SAMENWERKING ZIJN HET VERHOGEN VAN DE EF½CIpNTIE VAN BEDRIJFSPROCESSEN HET BEWAKEN VAN DE VOEDSELVEILIGHEID EN HET OPTIMALISEREN VAN DE INFORMATIE UIT WISSELING TUSSEN OVERHEID EN BEDRIJFSLEVEN )N HET EERSTE GEVAL KOMT DIGITALE SAMENWERKING ALLEEN VAN DE GROND WANNEER ZE VOOR ALLE BETROKKEN PARTIJEN DIRECT ECONOMISCH VOORDEELT OPLEVERT $IGITAAL SAMENWERKEN KOMT PAS VAN DE GROND ALS PARTIJEN HET BELANG ER VAN INZIEN DE PRIJS VAN NIET SAMENWERKEN IS ZmmR GROOT DE WINST VAN SAMENWERKEN IS ZmmR EVIDENT 0ROBLEEM IS DAT DE WINST VAAK TERECHTKOMT BIJ EEN ANDERE PARTIJ DAN DIE DE KOSTEN MAAKT %R ZIJN ECHTER WELDEGELIJK MANIEREN OM DEZE IMPASSE TE DOORBREKEN "EDRIJVEN OPEREREN MEESTAL IN VERSCHILLENDE PARALLELLE KETENS 7INSTEN ERVARING EN KENNIS UIT KETEN ! KAN DE ORGANISATIE GEBRUIKEN VOOR HAAR ROL BINNEN KETEN " ZIE &IGUUR (ET IS DAARBIJ VERDER VAN BELANG OM HIERBIJ HET ONDERSCHEID TE MAKEN TUSSEN A INFORMATIE DOORGEVEN IN DE KETEN OF B KWALITEIT OF TOEGEVOEGDE WAARDE IN DE KETEN LEVEREN $IT HOEFT NIET PERSE SAMEN TE VALLEN BEDRIJVEN KUNNEN WAARDE TOEVOEGEN ZONDER DAARBIJ BIJ TE DRAGEN AAN INFORMATIEVOORZIENING EN VICE VERSA )N HET TWEEDE GEVAL IS ER SPRAKE VAN EEN NEGATIEVE PRIKKEL OM DE SCHADELIJKE GEVOLGEN VAN CALAMITEITEN TE BEPERKEN IS ER BEHOEFTE AAN INTEGRALE KWALITEITSSYSTEMEN /P MICRONIVEAU WEGEN DE KOSTEN VAN DE INVESTE RING NIET OP TEGEN DE BATEN (ET KETENBREDE SYSTEEM ZAL NOOIT VAN DE GROND KOMEN /P MACRONIVEAU ZOU DE INVESTERINGEN WEL GERECHTVAARDIGD ZIJN OMDAT DE IMAGOSCHADE DAN MEE WORDT GENOMEN IN DE AFWEGING %EN DEELOPLOSSING IS DOOR OP KLEINERE SCHAAL BIJVOORBEELD BINNEN EEN SCHAKEL DE KWALITEIT TE WAARBORGEN DOOR ONDERLING INFORMATIE UIT TE WISSELEN OVER DE ³ROTTE APPELS´ BINNEN DIE SCHAKEL "IJ EEN BEPERKT AANTAL BETROKKEN BEDRIJVEN ZEG MAX IS DAT HAALBAAR

$ENK DAARBIJ AAN PRIJZEN DIE ONDER DRUK STAAN TOENEMEND BELANG VAN EXPORT INTRODUCTIE VAN NIEUWE WETGEVING ENZOVOORT %EN GOED VOORBEELD VAN ³SCHUI VENDE BELANGEN´ IS HET INVOERINGSPROCES VAN )+" 6ARKENS $AT SYSTEEM IS OORSPRONKELIJK VOORTGEKOMEN UIT DE SCHAKEL VAN DE SLACHTERIJEN MAAR DIE PROBEREN OP DIT MOMENT JUIST VAN HET SYSTEEM AF TE KOMEN


)N HET DERDE GEVAL GELDT DAT DE HOGE MATE VAN REGULERING ZOWEL EEN BELEMMERING ALS EEN KANS VORMT VOOR DIGITALE SAMENWERKING $OOR DE INFORMATIE UITWISSELING BINNEN DE OVERHEID TE OPTIMALISEREN KUNNEN DE ADMINISTRATIEVE LASTEN VOOR ZOWEL HET BEDRIJFSLEVEN ALS DE OVERHEID AANZIENLIJK WORDEN BEPERKT )N HET IDEALE GEVAL WORDT ER EEN GENERIEK SYSTEEM INGERICHT DAT ALTHANS VOOR BEPAALDE DELEN DOOR BEIDE PARTIJEN KAN WORDEN GEBRUIKT :O WORDEN DUBBELE INVESTERINGEN VOORKOMEN $IT IS EEN VOORBEELD VAN DE MANIER WAAROP IMPASSES BINNEN EEN KETEN PUBLIEK OF PRIVAAT KUNNEN WORDEN DOORBROKEN DOOR DWARSVERBANDEN TUSSEN DE KETENS AAN TE BRENGEN &IGUUR /VERLAPPENDE KETENS ¯ VERSCHILLENDE KETENLENGTES 0 ,AENEN MIMEO -ISSIE "EDRIJFS VOERING

"ELEID

4IJD

'ELD

3YSTEMEN

0ERSONELE ORGANI SATIE

"EDRIJFS MIDDELEN

#APACITEIT

-ISSIE

4IJD

-ISSIE "EDRIJFS VOERING

"ELEID

'ELD

3YSTEMEN

4IJD


"EDRIJFS MIDDELEN

3YSTEMEN

"EDRIJFS VOERING

"ELEID

'ELD

4IJD


"EDRIJFS MIDDELEN

#APACITEIT

-ISSIE "EDRIJFS VOERING

"ELEID

'ELD

3YSTEMEN


"EDRIJFS MIDDELEN

#APACITEIT

#APACITEIT

-ISSIE -ISSIE "EDRIJFS VOERING

"ELEID

4IJD

-ISSIE 4IJD

"EDRIJFS VOERING

"ELEID

3YSTEMEN

'ELD "ELEID


"EDRIJFS MIDDELEN


"EDRIJFS MIDDELEN

4IJD

'ELD

3YSTEMEN

"EDRIJFS VOERING

3YSTEMEN

'ELD

#APACITEIT

#APACITEIT


"EDRIJFS MIDDELEN

#APACITEIT

(IERBIJ WERD TIJDENS DE WORKSHOP EXPLICIET VERWEZEN NAAR DE ROL VAN DE OVERHEID IN HET DIGITALISERENDE CONTROLEPROCES $AARIN IS DE OVERHEID NOG ZOE KENDE 67! MOET DRASTISCH BEZUINIGEN EN TEGELIJKERTIJD EFFECTIEVER CONTROLEREN %EN OPTIE IS OM DE CERTI½CERING AAN DE SECTOR ZELF OVER TE LATEN EN OM DE INSPANNINGEN VERVOLGENS TE CONCENTREREN OP DE NIET GECERTI½CEERDE BEDRIJVEN %EN HEKEL PUNT IS DAN WEL OP WELKE MANIER DE CONTROLE WORDT UITGEVOERD PROCESMATIG IEDEREEN DIE DIGITAAL INFORMATIE AANLEVERT GOED OF INHOUDELIJKE ALS JE DIGITAAL INFORMATIE AANLEVERT WAARUIT BLIJKT DAT BEPAALDE NORMEN ZIJN OVERSCHREDEN KRIJG JE EEN BOETE $AT MAAKT EEN GROOT VERSCHIL BIJ BEREIDHEID UIT DE SECTOR (ET LAATSTE ZOU ERTOE KUNNEN LEIDEN DAT MINDER PARTIJEN GENEIGD ZIJN OM INFORMATIE DIGITAAL TE DELEN

!NNEX

"OUWMATERIALEN $EZE BIJLAGE PRESENTEERT DE CASUS RONDOM DIGITALE SAMENWERKING IN DE .EDERLANDSE BOUWMATERIALEN SECTOR !LLEREERST WORDT EEN OVERZICHT GEGEVEN VAN DE KETEN WELKE PARTIJEN ZIJN ACTIEF WELKE VORMEN VAN SAMENWERKING BESTAAN ER EN WAAR LIGGEN DUS MOGELIJKHEDEN VOOR DIGITALE SAMENWERKING 6ERVOLGENS WORDT BEHANDELD WAT IN DE BOUWMATERIALENKETEN DE PRIKKELS ZIJN OM DIGITAAL SAMEN TE WERKEN EN HOEVER DIGITALE SAMENWERKING GEVORDERD IS 4OT SLOT WORDEN UITDAGINGEN BIJ DE TOTSTANDKOMING VAN DIGITALE SAMENWERKING BESPROKEN EN HOE OVERHEIDSPROGRAMMA´S EN ¯REGELINGEN HELPEN EN ZOUDEN KUNNEN HELPEN OM DIE UITDAGINGEN AAN TE PAKKEN

$E BOUWMATERIALENKETEN

+ETENANALYSE $E TOELEVERING VAN BOUWMATERIAAL IS SLECHTS EEN ONDERDEEL VAN HET GEHELE BOUWPROCES $IT ONDERSCHEID IS VAN BELANG OMDAT INVLOEDRIJKE PARTIJEN IN DE BOUWMATERIALENKETEN NIET PER DE½NITIE DOMINANT ZIJN IN HET GEHELE BOUWPROCES EN ANDERSOM (ET IS OOK VAN BELANG OMDAT SAMENWERKING TUSSEN DE ACTOREN IN DE BOUWMATERIALENKETEN ¯ BIJVOORBEELD DE UITWISSELING VAN BESTELINFORMATIE TUSSEN EEN TEGELPRODUCENT EN EEN GROOTHANDEL IN BOUWMATERIAAL ¯ VAAK VAN EEN ANDERE AARD ZAL ZIJN DAN DE SAMENWERKING TUSSEN ANDERE PARTIJEN IN HET BOUWPROCES ¯ BIJVOORBEELD DE UITWISSELING VAN BOUWTEKENINGEN TUSSEN EEN ARCHITECT EN EEN AANNEMER $E BOUWMATERIALENSECTOR IS BINNEN DIT ONDERZOEK NOG OP TWEE ANDERE MANIEREN AFGEBAKEND !LLEREERST GAAT HET OM DE TOELEVERING VAN BOUWMATERIAAL AAN DE BURGERLIJKE EN UTILITEITSBOUW "5 TOELEVERING AAN GROND WEG EN WATERBOUW '77 WORDT BUITEN BESCHOUWING GELATEN $E REDEN HIERVOOR IS DAT BOUW MATERIALEN DIE IN DE '77 WORDEN GEBRUIKT DOORGAANS VAN EEN GEHEEL ANDERE AARD ZIJN 4EN TWEEDE WORDT ALLEEN GEKEKEN NAAR DE LEVERING VAN BOUWMATERIAAL AAN EEN GROOTHANDEL OF RECHTSTREEKS AAN DE BOUW PLAATS ,EVERING AAN DOE HET ZELFZAKEN WORDT BINNEN DIT ONDERZOEK NIET MEEGENOMEN OMDAT DEZE WINKELS RETAIL DOORGAANS IN EIGENDOM ZIJN VAN EEN GROOTHANDEL DIE DE BEVOORRADING ERVAN ZELF VERZORGT &IGUUR TOONT DE BELANGRIJKSTE PARTIJEN IN DE BOUWMATERIALENKETEN EN DE UITWISSELING VAN INFORMATIE DUNNE TWEERICHTINGSPIJLEN GOEDEREN EN GELD !ANSLUITEND OP DE BOVENSTAANDE AFBAKENING BESPREKEN WE DRIE SCHAKELS IN DETAIL ) 4OELEVERENDE INDUSTRIE )) "OUWMATERIALENGROOTHANDEL ))) "OUWNIJVERHEID

"IJ DE CIJFERS DIE BIJ DE BESCHRIJVING VAN DE VERSCHILLENDE SCHAKELS WORDEN GENOEMD IS HET NIET ALTIJD MOGELIJK DIT ONDERSCHEID TE MAKEN OMDAT BRONRAPPOR TEN CIJFERS VAAK AGGREGEREN VOOR DE GEHELE SECTOR


&IGUUR +ETENANALYSE BOUWMATERIALENSECTOR

"ETALING


6ERSCHILLENDE FUNCTIE /PSLAGCAPACITEIT +ENNISLEVERANCIER &INANCIEEL INTERMEDIAR

+ANTOREN

/NDERHOUD 2ENOVATIE

"OUWNIJVERHEID


7ONINGEN "OUWMATERIALEN GROOTHANDEL

.IEUWBOUW






4RANSPORT GOEDEREN

!NDERE SECTOREN

$OE HET ZELF ZAKEN

3CHAKEL )³TOELEVERENDE INDUSTRIE´ "INNEN DE TOELEVERENDE INDUSTRIE IS EEN DRIEDELING OP ZIJN PLAATS DE BOUWMATERIALEN HOUT EN METAAL INDUSTRIE VERSCHILLEN NAMELIJK WAT BETREFT GROOTTE EN VOORAL OOK WAT BETREFT AFHANKELIJKHEID VAN DE BOUW SECTOR /NDER DE BOUWMATERIALENINDUSTRIE SCHAREN WE OA DE GIPS GLAS EN KERAMIEKINDUSTRIE EN ¯ MEEST BELANGRIJK ¯ DE BETONINDUSTRIE )N DEZE SUBSECTOR ZIJN MENSEN WERKZAAM BIJ BEDRIJVEN EN DE TOTALE JAARLIJKSE PRODUCTIEWAARDE IS W MILJARD $E INDUSTRIE IS VOOR RUIM PROCENT AFHANKELIJK VAN DE BOUWSECTOR )N DE HOUTINDUSTRIE ZIJN OA ZAGERIJEN TIMMERBEDRIJVEN EN PRODUCENTEN VAN PLAATMATERIAAL ACTIEF %R ZIJN MENSEN WERKZAAM BIJ BEDRIJVEN $E PRODUCTIEWAARDE IS W MILJARD WAARVAN GEBASEERD IS OP LEVERING AAN DE BOUWSECTOR $E METAALINDUSTRIE IS MET EEN PRODUCTIEWAARDE VAN W MILJARD EN WERKNEMERS BIJ BEDRIJVEN VERREWEG DE GROOTSTE TOELEVERENDE INDUSTRIE %CHTER DE METAALINDUSTRIE IS VOOR SLECHTS AFHANKELIJK VAN DE BOUWSECTOR 3CHAKEL ))³BOUWMATERIALENGROOTHANDEL´ "INNEN DE SUBSECTOR BOUWMATERIALENGROOTHANDEL ZIJN BEDRIJVEN ACTIEF DIE GEZAMENLIJK EEN OMZET GENEREREN VAN W MILJARD /VERIGENS NEEMT HET AANTAL BEDRIJVEN AF ALS GEVOLG VAN SCHAALVERGROTING $EZE WORDT ENERZIJDS INGEGEVEN DOOR MARGES DIE ONDER STEEDS GROTERE DRUK KOMEN TE STAAN ANDERZIJDS DOOR INVESTERINGEN IN )#4 DIE EEN ¾INKE HOEVEELHEID KAPITAAL VEREISEN (OEWEL ER BIJ KETENINTEGRATIE VAAK GETRACHT WORDT OM DE KETEN IN TE KORTEN DOOR OVERBODIGE SCHAKELS WEG TE NEMEN VERVULT DE GROOTHANDEL IN VEEL GEVALLEN EEN BELANGRIJKE ROL DIE VERDER GAAT DAN MATCHMAKER 4RADI TIEGETROUW HEEFT ZIJ EEN BELANGRIJKE VOORRAADFUNCTIE !LS ½NANCIEEL INTERMEDIAIR NEEMT ZIJ TEVENS HET RISICO

3ANTE -'07 VAN ,EE¾ANG .3* 3ECTORSTUDIES TOELEVERANCIERS BOUW %CONOMISCH "UREAU ).' JANUARI

!NNEX

VAN DIEFSTAL EN STORMSCHADE OVER VAN EEN AANNEMER RISICO´S DIE ONTSTAAN ALS GOEDEREN OP DE BOUWPLAATS WORDEN GESTALD /OK WAT BETREFT KENNIS OVER BOUWMATERIAAL SPEELT DE HANDEL EEN BELANGRIJKE ROL $E BOUWNIJVERHEID KAN BIJ HET BESTELLEN VAN BOUWMATERIALEN NIET ZONDER DEZE KENNIS $AARNAAST VERVULT ZIJ OP TRANSPORTGEBIED EEN BELANGRIJKE FUNCTIE DOORDAT ZIJ VERZENDINGEN KAN COMBINEREN $E VERWACHTING IS DAT DE GROOTHANDEL IN DE TOEKOMST NOG MEER SCHAKELOVERSCHRIJDEND ZAL ZIJN DOOR BIJVOORBEELD DE GEHELE VOOR RAADBEHEERSING VAN HAAR KLANTEN OVER TE NEMEN 3CHAKEL )))³BOUWNIJVERHEID´ $E BOUWNIJVERHEID IS ¯ EXCLUSIEF '77 ¯ GOED VOOR EEN PRODUCTIEWAARDE VAN BIJNA W MILJARD $AARVAN KOMT HET GROOTSTE DEEL ¯ RUIM W MILJARD ¯ OP HET CONTO VAN DE WONINGBOUW %R WORDT VOOR W MILJARD NIEUW GE BOUWD W MILJARD WORDT UITGEGEVEN AAN ONDERHOUD EN RENOVATIE $E UTILITEITSBOUW BEHAALT EEN OMZET VAN RUIM W MILJARD $E VERHOUDING NIEUWBOUW VERSUS ONDERHOUD EN RENOVATIE IS OOK HIER LICHT IN HET VOORDEEL VAN DE EERSTE )N ZOWEL DE BURGERLIJKE ALS DE UTILITEITSBOUW ZIEN WE OVERIGENS DAT HET AANDEEL VAN ONDERHOUD EN RENOVATIE LICHT STIJGT TEN OPZICHTE VAN NIEUWBOUW $AT IS ALLEREERST VAN INVLOED OP HET SOORT BOUWMATERIAAL DAT NODIG IS "IJ ONDERHOUD EN RENOVATIE WORDT VOORNAMELIJK MET LICHT BOUWMATERIAAL GEWERKT OMDAT HET ZWARE MATERIAAL BLIJFT STAAN (ET IS DAARNAAST VAN INVLOED OP DE DISTRIBUTIE VAN BOUWMATERIAAL /NDERHOUD EN RENOVATIE VINDEN VAKER PLAATS OP MOEILIJK TE BEREIKEN PLEKKEN WAT DE TOELEVERING BEMOEILIJKT 7AT BETREFT BEDRIJFSGROOTTE NEMEN WE IN DE BOUWNIJVERHEID TEGENGESTELDE ONTWIKKELINGEN WAAR %NERZIJDS VINDT ONDER DE MIDDEL GROTE AANNEMERS EEN CONSOLIDATIESLAG PLAATS ANDERZIJDS IS ER EEN ¾INKE TOENAME VAN HET AANTAL :ELFSTANDIGEN :ONDER 0ERSONEEL ::0ÉRS /VERIGENS IS DE BOUWNIJVERHEID STERK CONJUNCTUURGEVOELIG WAT OOK ZIJN WEERSLAG HEEFT OP DE BOUWMATERIALENGROOTHANDEL EN DE TOELEVERENDE INDUSTRIE


0RIKKELS VOOR DIGITALE SAMENWERKING $E BOUWSECTOR IS ZEER COMPETITIEF EN WORDT GEKENMERKT DOOR KLEINE WINSTMARGES OP ALLE PRODUCTIE MIDDELEN $IT KAN DEELS WORDEN VERKLAARD DOOR DE HOGE FAALKOSTEN OOK WEL VERMIJDBARE KOSTEN &AALKOSTEN ONTSTAAN BIJVOORBEELD OMDAT BIJ VOORTSCHRIJDEND INZICHT VAN EEN ARCHITECT EEN WIJZIGING IN HET ONTWERP WmL DOOR WORDT GEGEVEN AAN DE AANNEMER MAAR NIET AAN DE INSTALLATEUR -AAR ZE ONTSTAAN ZEKER OOK DOOR PROBLEMEN ROND DE LEVERING VAN BOUWMATERIAAL "IJVOORBEELD ALS ER NIEMAND OP DE BOUWPLAATS AANWEZIG IS OM GELEVERD MATERIAAL IN ONTVANGST TE NEMEN EN DE VRACHT TERUG MOET NAAR DE GROOTHANDEL ALS GOEDEREN WORDEN BESTELD DIE NIET LANGER ONDERDEEL ZIJN VAN HET ASSORTIMENT VAN EEN GROOTHANDEL OF DE INDUSTRIE OF ALS BEPAALDE BOUWMATERIALEN ZICH SLECHT LATEN COMBINEREN MET ANDERE BESTELDE ARTIKELEN 3CHATTINGEN OVER FAALKOSTEN LOPEN UITEEN VAN TOT PROCENT VAN DE TOTALE KOSTEN IN HET BOUWPROCES %EN BELANGRIJKE OOR ZAAK IS GEBREKKIGE COMMUNICATIE EN SAMENWERKING TUSSEN EN BINNEN DE VERSCHILLENDE SCHAKELS IN DE KETEN !NDERS GEZEGD DOOR BETER DIGITAAL SAMEN TE WERKEN ZOUDEN FAALKOSTEN KUNNEN WORDEN GEREDUCEERD .AAST FAALKOSTEN BESTAAN ER ANDERE PROBLEMEN WAAR DIGITALE SAMENWERKING EEN BIJDRAGE AAN DE OPLOSSING ZOU KUNNEN LEVEREN :O KAN HET LEIDEN TOT EEN HOGERE ARBEIDSPRODUCTIVITEIT BIJVOORBEELD WAAR HET HAND MATIG INVOEREN VAN ORDERS PAKBONNEN EN FACTUREN OVERBODIG MAAKT .IET ONBELANGRIJK IN EEN SECTOR WAAR EEN CHRONISCH TEKORT BESTAAT AAN PERSONEEL $E VLUCHT VAN HET AANTAL ::0ÉRS TEN TWEEDE HEEFT EEN EFFECT OP DE AFHANKELIJKHEID VAN )#4 (ET FEIT DAT ZIJ OVERDAG DRUK BEZIG ZIJN OM HUN KLUSSEN BIJ DE KLANT AF TE RONDEN VEREIST ¾EXIBILITEIT OM HUN BENODIGDE BOUWMATERIALEN BUITEN KANTOORUREN TE KUNNEN BESTELLEN

)BID "OUWEND .EDERLAND +ERNCIJFERS BOUW ALGEMEEN HTTPWWWBOUWENDNEDERLANDNLPERSCENTRUMPUBLICATIES CIJFERS0AGESDEFAULTASPX DECEMBER :OGENAAMDE BROWN½ELDS WAAR NIEUWBOUW VOORNAMELIJK OP GREEN½ELDS PLAATSVINDT


/OK DE OPKOMST VAN PREFAB EN DUS SAMENGESTELDE PRODUCTEN VRAAGT OM EEN BETERE AFSTEMMING WELIS WAAR MINDER IN DE KETEN MAAR WEL BINNEN DE KOLOM VAN TOELEVERANCIERS

(OUDING KETENPARTNERS TAV DIGITALE SAMENWERKING (ELAAS LIJKT DIT BESEF ¯ DAT DIGITALE SAMENWERKING KAN BIJDRAGEN AAN HET OPLOSSEN VAN BELANGRIJKE KNELPUN TEN ¯ NOG WEINIG DOORGEDRONGEN IN DE BOUWSECTOR .ATUURLIJK WERKEN DE VERSCHILLENDE KETENPARTNERS MET ELKAAR SAMEN ANDERS ZOU DE TOELEVERING VAN BOUWMATERIAAL NIET EENS MOGELIJK ZIJN -AAR ¯ ZOALS IN MEER DERE INTERVIEWS WERD AANGEGEVEN ¯ IN DE BOUW WORDT SAMENGEWERKT VOLGENS HET ³SCHUTTINGMODEL´ 6AN EEN ECHTE STRATEGISCHE SAMENWERKING WAARBIJ GEKEKEN WORDT HOE MEN DOOR SAMENWERKING DE GEZAMENLIJK EF ½CIpNTIE KAN VERHOGEN IS NAUWELIJKS SPRAKE %R LIJKT HIER SPRAKE TE ZIJN VAN EEN CULTUURPROBLEEM )N DE BOUW WORDT STERK GEFOCUST OP PRIJSKOPEN EN MINDER OP KWALITEIT OF PRIJS NAAR PRESTATIE MEN GAAT IN ZEE MET DE PARTNER DIE PRODUCTEN VOOR DE LAAGSTE PRIJS KAN BIEDEN 6AAK OOK WORDT SAMENWERKING VANUIT EEN WIN LOSE PERSPECTIEF BENADERD ALS DE ENE PARTIJ ER BETER VAN WORDT ZULLEN ZIJN SAMENWERKINGSPARTNERS ER WEL OP ACHTERUIT GAAN :ELFS ALS ER WELDEGELIJK SPRAKE IS VAN EEN WIN WIN SITUATIE WORDT DIE NOG ALS EEN WIN LOSE SITUATIE GEPERCIPIEERD OMDAT DE BATEN ONGELIJK VERDEELD ZIJN OVER DE SAMENWERKINGSPARTNERS 4OEN IN HET KADER VAN 3 LES IN DE "OUW EEN BELANGRIJK INITIATIEF WAT BETREFT DIGITALE SAMENWERKING IN DE BOUWMATERI ALENKETEN ER ZAL LATER IN DEZE BIJLAGE VERDER OP IN GEGAAN WORDEN AAN VERSCHILLENDE GROOTHANDELS GEVRAAGD WERD DIGITALE ARTIKELBESTANDEN UIT TE BREIDEN MET ARTIKELPRIJZEN WILDEN ZIJ HIER NIET AAN MEEWERKEN $E ANGST BESTOND DAT DE FOCUS VAN DE SECTOR OP PRIJS IN COMBINATIE MET DE BESCHIKBAARHEID VAN PRIJSINFORMA TIE TOT EEN CONCURRENTIESLAG EN DUS EEN ¾INKE PRIJSDALING ZOU LEIDEN $AT DOOR HET BESCHIKBAAR STELLEN VAN INFORMATIE JUIST OOK EEN COMPETITIEF VOORDEEL TE BEHALEN IS WERD NIET OF NAUWELIJKS GEZIEN $AT STRATEGISCHE OF DIGITALE SAMENWERKING NIET OP DE AGENDA STAAT HEEFT ¯ BEHALVE DAT HET ZOALS AAN GEGEVEN NIET IN DE CULTUUR ZIT ¯ TWEE REDENEN 7AT ALLEREERST ONTBREEKT ZIJN AANSPREKENDE VOORBEELDEN DAT SAMENWERKING DAADWERKELIJK VOORDEEL OPLEVERT EN HOE GROOT DAT VOORDEEL VERVOLGENS IS 7AT DAARMEE SAMENHANGT IS DAT ENKEL OVER FAALKOSTEN IN DE BOUWSECTOR ALS GEHEEL GESPROKEN WORDT 6AN DIE ALGEMENE FAALKOSTEN IS NIEMAND EIGENAAR DAT WORDT MEN PAS ALS FAALKOSTEN PRECIEZER GEDE½NIEERD WORDEN BIJVOOR BEELD FAALKOSTEN DOOR HET RETOURNEREN VAN VERKEERD BEZORGD MATERIAAL OF FAALKOSTEN DOOR HET BESTELLEN VAN INCOMPATIBEL MATERIAAL $AT DIGITALE SAMENWERKING VOORDELIG IS ¯ NAMELIJK FAALKOSTEN VERMINDERT ¯ MAG DAN ALGEMEEN AANGENOMEN WORDEN HET BLIJFT VOOR ONDERNEMERS IN DE BOUWMATERIALENSECTOR VOORALSNOG VAAK HYPOTHETISCH %EN TWEEDE REDEN IS DAT PRIKKELS OM DIGITAAL SAMEN TE WERKEN ONVOLDOENDE GEVOELD WORDEN &AALKOSTEN ZIJN WELISWAAR HOOG MAAR ZE WORDEN UITEINDELIJK GROTENDEELS BETAALD DOOR DE KLANT %EN SITUATIE ZOALS IN DE MODEBRANCHE WAAR :!2! DOOR SLIMME DIGITALE SAMENWERKING DE PRIJZEN VAN HAAR PRODUCTEN KAN VERLAGEN KLANTEN VOOR ZICH WINT EN DAARMEE HET GEBREK AAN DIGITALE SAMENWERKING BIJ CON CURRENTEN AFSTRAFT ONTBREEKT IN DE BOUW "OVENSTAANDE GELDT OVERIGENS STERKER VOOR DE SAMENWERKING TUSSEN ENERZIJDS TOELEVERENDE INDUSTRIE OF GROOTHANDEL EN ANDERZIJDS BOUWNIJVERHEID DE IN ONDERSTAANDE ½GUUR GENOEMDE RELATIES " EN # DAN VOOR DE SAMENWERKING TUSSEN TOELEVERENDE INDUSTRIE EN GROOTHANDEL RELATIE ! !AN DE LEVERING VAN BOUWMATE RIAAL GERELATEERDE FAALKOSTEN MAKEN IN HET LAATSTE GEVAL NATUURLIJK EEN GROTER DEEL UIT VAN DE TOTALE FAAL KOSTEN BOUWMATERIAAL IS VOOR BEIDE SCHAKELS IMMERS DE CORE BUSINESS $E INCENTIVE OM DIGITAAL SAMEN TE WERKEN IS DAARMEE OOK HOGER 6OOR DE BOUWNIJVERHEID LIGT DAT ANDERS $E TOELEVERING VAN BOUWMATERIAAL IS SLECHTS mmN VAN DE KOSTENPOSTEN "ELANGRIJKER ¯ EN DAARMEE OOK EEN BELANGRIJKERE VEROORZAKER VAN FAALKOS TEN ¯ ZIJN BIJVOORBEELD HET ONTWERP EN ONDERAANNEMING 3TRATEGISCH SAMENWERKEN MET DE GROOTHANDEL HEEFT DAAROM MINDER PRIORITEIT

!NNEX

-ATE VAN DIGITALE SAMENWERKING TUSSEN KETENPARTNERS /VER HET ALGEMEEN HEBBEN DE VERSCHILLENDE SCHAKELS IN DE BOUWMATERIALENKETEN HUN INTERNE BEDRIJFS VOERING GOED GEAUTOMATISEERD $IGITALE SAMENWERKING OVER DE BEDRIJFSGRENZEN HEEN KOMT ¯ ZOALS BOVEN STAANDE PARAGRAAF OVER DE HOUDING VAN KETENPARTNERS TAV DIGITALE SAMENWERKING DOET VERMOEDEN ¯ OP EEN VEEL KLEINERE SCHAAL VOOR $AT WIL NIET ZEGGEN DAT ER GEEN INTERESSANTE INITIATIEVEN ONTPLOOID WORDEN $E DIVERSE KOPPELINGEN TUSSEN DE KETENPARTNERS ZIJN WEERGEGEVEN IN ONDERSTAANDE ½GUUR &IGUUR +OPPELINGEN TUSSEN PARTIJEN IN DE BOUWMATERIALENKETEN

) 4OELEVERENDE INDUSTRIE

!

)) "OUWMATERIALEN GROOTHANDEL

" ))) "OUWNIJVERHEID

# +OPPELING ! "EVOORRADING ¯ TOELEVERENDE INDUSTRIE ¬ GROOTHANDEL +OPPELING " ,EVERING ¯ GROOTHANDEL ¬ BOUWNIJVERHEID +OPPELING # "UITENOM ¯ TOELEVERENDE INDUSTRIE ¬ BOUWNIJVERHEID 0ER RELATIE ZULLEN WE HIERONDER DE MATE VAN KETENDIGITALISERING BESPREKEN AAN DE HAND EEN AANTAL VOOR BEELDEN UIT DE PRAKTIJK +OPPELING ! "EVOORRADING ¯ TOELEVERENDE INDUSTRIE ¬ GROOTHANDEL 4RADITIONEEL LEVERT DE TOELEVERENDE INDUSTRIE NIET DIRECT AAN DE BOUWNIJVERHEID MAAR LOOPT LEVERING VIA DE GROOTHANDEL 6OORAL STANDAARDARTIKELEN KUNNEN EENVOUDIG AAN DE HANDEL WORDEN AANGEBODEN !ANGEZIEN DE TOELEVERENDE INDUSTRIE DE COMPLEXITEIT VAN ALLE LOSSE VERZOEKEN VAN DE BOUWNIJVERHEID LOGISTIEK NIET KAN VERWERKEN MAAKT ZIJ DANKBAAR GEBRUIK VAN DIT TUSSENSTATION "EIDE SCHAKELS DENKEN IN TERMEN VAN DISTRIBU TIE EN HEBBEN DAARMEE EEN GEDEELD BELANG 3AMENWERKING WORDT DOOR INDIVIDUELE BEDRIJVEN IN TOENEMEN DE MATE GEDIGITALISEERD %EN GOED VOORBEELD IS GROOTHANDEL 6%2)3 BOUWMATERIALENGROEP WAAR INMIDDELS PROCENT VAN DE TOELEVERENDE BEDRIJVEN BESTEL EN FACTURERINGSINFORMATIE DIGITAAL AANLEVERT $AT IS BEWERKSTELLIGD MIDDELS EEN BOETESYSTEEM DE MEERKOSTEN VAN .)%4 DIGITAAL AANLEVEREN BRENGT 6%2)3 IN REKENING BIJ DE BETREFFENDE TOELEVERANCIER %EN INTERESSANT INITIATIEF IS DAARNAAST 4/0"OUW (ET INITIATIEF RICHT ZICH ONDER ANDERE OP HET VERMINDEREN VAN FAALKOSTEN DOOR KETENSAMENWERKING )N EERSTE INSTANTIE ZIJN VOORNAMELIJK TOELEVERENDE INDUSTRIE EN GROOTHANDELS BETROKKEN MAAR HET IS DE BEDOELING DAT DE BOUWNIJVERHEID IN EEN LATER STADIUM OOK GAAT DEELNEMEN )N EEN VAN HAAR PROJECTEN KIJKT 4/0"OUW NAAR HET EF½CIpNTER INRICHTEN VAN LOGISTIEK ROND BINNENSTEDELIJK BOUWEN $OOR BIJVOORBEELD TOELEVERING TE COMBINEREN EN GOED GEBRUIK TE MAKEN VAN OPSLAGRUIMTE TER PLAATSE KAN HET AANTAL TRANSPORTBEWEGINGEN WORDEN VERMINDERD /VERIGENS WORDT NIET SPECI½EK GEFOCUST OP KETENDIGITALISERING DAT WORDT ALS EEN VAN DE MOGELIJKE MIDDELEN GEZIEN VOOR BETERE SAMENWERKING IN DE KETEN +OPPELING " ,EVERING ¯ GROOTHANDEL ¬ BOUWNIJVERHEID 6ANUIT DE GROOTHANDEL WORDT MATERIAAL GELEVERD AAN ZAKELIJKE AFNEMERS ZOALS BOUWBEDRIJVEN AANNEMERS EN KLEINE ZELFSTANDIGEN ZONDER PERSONEEL $IGITALE SAMENWERKING IS HIER MINDER VERGEVORDERD :OALS AANGE GEVEN DE BOUWNIJVERHEID DENKT IN TERMEN VAN HET BOUWPROCES IN PLAATS VAN DISTRIBUTIE SAMENWERKING IS DAAROM MINDER ³NATUURLIJK´ $AT BETEKENT NIET DAT ER GEEN DIGITALE SAMENWERKING PLAATSVINDT %EN INTERES


SANT INITIATIEF IN DEZE IS 3 LES IN DE "OUW GEDRAGEN DOOR "OUWEND .EDERLAND DE BRANCHEORGANISATIE VAN DE BOUWNIJVERHEID 3YNTENS EN 7ABEKE -! %R ZIJN OP 8-, GEBASEERDE EN DOOR DE '3 BEHEERDE STAN DAARDEN ONTWIKKELD VOOR BERICHTENUITWISSELING 4EGELIJKERTIJD ZIJN DE TOELEVERENDE INDUSTRIE EN GROOTHANDEL CA BEDRIJVEN DE BOUWNIJVERHEID CA AANNEMERS EN VERSCHILLENDE SOFTWARELEVERANCIERS OPGEROE PEN SAMEN TE WERKEN AAN DE IMPLEMENTATIE VAN DIE STANDAARDEN EN DE ONTWIKKELING EN IMPLEMENTATIE VAN BIJBEHORENDE SYSTEMEN (ET PROJECT KENDE IN HET EERSTE KWARTAAL VAN EEN DOORBRAAK TOEN DE EERSTE VIER SPELERS GROOTHANDEL EN AANNEMERS ALLEDRIE DE ONDERDELEN VAN 3 LES IN DE "OUW HADDEN GEtMPLE MENTEERD TE WETEN KOPPELING DIGITALE ARTIKELLIJSTEN DIGITAAL BESTELLEN DIGITAAL FACTUREREN -OMENTEEL WORDEN BIJ NOG BEDRIJVEN DEZE DRIE STAPPEN GEtMPLEMENTEERD $AARNAAST ZIJN OOK EEN AANTAL INDIVIDUELE AANNEMERS BEZIG HET BOUWPROCES TE DIGITALISEREN $AT BETEKENT OOK DIGITAAL SAMENWERKEN MET DE GROOTHANDEL EN TOELEVERENDE INDUSTRIE (ET GAAT VAAK OM MIDDELGROTE SPELERS :IJ KUNNEN ENERZIJDS RELATIEF MAKKELIJK TIJD EN GELD VRIJ MAKEN OM DE BENODIGDE SYSTEMEN TE ONTWIK KELEN EN IMPLEMENTEREN ANDERZIJDS ZIJN HET BEDRIJVEN DIE DUIDELIJK VOOR OGEN HEBBEN WAT DIGITALE SAMEN WERKING IN TERMEN VAN EF½CIpNTIE KAN OPLEVEREN EN SNEL KUNNEN SCHAKELEN +OPPELING # "UITENOM ¯ TOELEVERENDE INDUSTRIE ¬ BOUWNIJVERHEID $OOR DE OPKOMST VAN PREFAB ONDERDELEN WORDT VAKER DIRECT AAN DE BOUWNIJVERHEID GELEVERD :O ZIJN ER PREFAB WANDEN MUREN DAKEN EN DAKKAPELLEN MET TOEBEHOREN BESCHIKBAAR $EZE OPKOMST VAN PREFAB SLUIT AAN BIJ DE ARBEIDSKRAPTE BINNEN DE BOUWNIJVERHEID 7ERKZAAMHEDEN DIE VOORHEEN OP DE BOUWPLAATS WERDEN VERRICHT WORDEN NU DOOR TOELEVERANCIERS OVERGENOMEN /OK HET ³ZWAARDERE´ BOUWMATERIAAL OA SPANTEN WORDT VAKER DIRECT AFGELEVERD OP DE BOUWPLAATS ZONDER TUSSENKOMST VAN DE GROOTHANDEL $IGITALE SAMENWERKING TUSSEN TOELEVERENDE INDUSTRIE EN DE BOUWNIJVERHEID IS TEVENS ONDERDEEL VAN HET HIERBOVEN BESCHREVEN PROJECT 3 LES IN DE "OUW %CHTER HET AANTAL DEELNEMENDE BEDRIJVEN UIT DE TOELEVERENDE INDUS TRIE IS LAGER DAN HET AANTAL DEELNEMENDE GROOTHANDELS DE FOCUS VAN 3 LES IN DE "OUW LIJKT DAARMEE OP DE KOPPELING TUSSEN GROOTHANDEL EN BOUWNIJVERHEID TE LIGGEN 4OT SLOT WORDT OOK OP EEN ³HOGER NIVEAU´ NAAR DIGITALE SAMENWERKING GEKEKEN %EN VOORBEELD IS DE "OUW )NFORMATIE 2AAD WAARBINNEN GEWERKT WORDT AAN SECTORBREDE STANDAARDEN VOOR INFORMATIE UITWISSELING IN DE BOUW %CHTER DOOR VERSCHILLENDE INTERVIEWPARTNERS IS AANGEGEVEN DAT DIT INITIATIEF ONVOLDOENDE PRAG MATISCH IS $E AMBITIE KETENBREED TE DIGITALISEREN STRANDT IN EINDELOZE DISCUSSIES EN ONDERZOEKEN 3UCCES VOLLER LIJKT HET DIGITALISERING VAN DE KETEN STAPJE VOOR STAPJE AAN TE PAKKEN EN PAS VERDER TE GAAN ALS DIGITALE SAMENWERKING DAADWERKELIJK PLAATSVINDT ZOALS BIJVOORBEELD 3 LES IN DE "OUW EN 4/0"OUW DAT DOEN /VERIGENS HET STADIUM WAARIN DEZE LAATSTE TWEE INITIATIEVEN ZICH BEVINDEN HEEFT ZEKER ZIJN WEERSLAG OP DE EERDER BESPROKEN HOUDING DIE IN DE KETEN TEN AANZIEN VAN DIGITALE SAMENWERKING BESTAAT :OALS EERDER AANGEGEVEN STEEDS WORDT GEZEGD HOE BELANGRIJK DIGITALE SAMENWERKING IS IN DE STRIJD TEGEN FAALKOSTEN MAAR OVERTUIGEND BEWIJS ¯ EEN GEtMPLEMENTEERD SYSTEEM WAARBIJ DE EF½CIpNTIEWINST OPWEEGT TEGEN DE GEDANE INVESTERINGEN ¯ IS ER NAUWELIJKS $AT TERWIJL DE SECTOR DOOR NEGATIEVE ERVARINGEN MET )#4 IN HET VERLEDEN EN DOOR HET GEBREK AAN AANDACHT VOOR MOGELIJKE EF½CIpNTIEVERBETERINGEN TOCH ECHT OVERTUIGD ZAL MOETEN WORDEN

5ITDAGINGEN BIJ DIGITALE SAMENWERKING

)N DE BOUWMATERIALENSECTOR LIJKT EEN GROTE NOODZAAK TE BESTAAN OM BETER DIGITAAL SAMEN TE WERKEN EN INFORMATIE TE DELEN FAALKOSTEN ZIJN IMMERS AANZIENLIJK 4EGELIJK IS HET AANTAL INITIATIEVEN WAARBINNEN SAMENWERKING EN INFORMATIEDELING SUCCESVOL ZIJN GEDIGITALISEERD RELATIEF KLEIN $AT DOET VERMOEDEN DAT ER BEPAALDE UITDAGINGEN OF KNELPUNTEN BESTAAN DIE KETENDIGITALISERING IN DE WEG STAAN $E EERSTE VAN DIE UITDAGINGEN IS EERDER AL AAN DE ORDE GEKOMEN MAAR IS BELANGRIJK GENOEG OM TE HERHALEN DE NOODZAAK

!NNEX

OM DIGITAAL SAMEN TE WERKEN WORDT ONVOLDOENDE GEZIEN IN DE BOUWMATERIALENSECTOR EN DE BOUWNIJVER HEID IN HET ALGEMEEN 2EDENEN DAARVOOR ZIJN IN EERDERE PARAGRAAF REEDS AAN DE ORDE GEKOMEN 3TRATEGISCH SAMENWERKEN ZIT ALLEREERST NIET IN DE CULTUUR DE FOCUS LIGT OP DE LAAGSTE PRIJS EN NIET OP DE PRIJS PRESTATIE VERHOUDING $AARNAAST IS ER VEEL WANTROUWEN IN DE SECTOR 3AMENWERKING WORDT VAAK VANUIT EEN WIN LOSE PERSPECTIEF BENADERD $AAR KOMT BIJ DAT DE VOORDELEN VAN DIGITAAL SAMENWERKEN NOG ONVOLDOENDE INZICHTE LIJK WORDEN GEMAAKT %R BESTAAN NAUWELIJKS VOORBEELDEN VAN PROJECTEN WAARIN DIGITAAL SAMENWERKEN WAT BETREFT KOSTEN OF TOEGEVOEGDE WAARDE EEN GROOT VOORDEEL OPLEVERT 3AMENGEVAT BEHALVE DAT DE BOUW MATERIALENSECTOR MOEILIJK TE OVERTUIGEN IS WAAR HET OP SAMENWERKING AANKOMT IS ER OOK WEINIG OM DE SECTOR MEE TE OVERTUIGEN "OVENSTAANDE IS ECHTER GEEN AFDOENDE VERKLARING VOOR HET LAGE NIVEAU VAN DIGITALE SAMENWERKING IN DE BOUWMATERIALENSECTOR /OK IN DIE GEVALLEN WAAR DE VOORDELEN VAN DIGITALE SAMENWERKING EVIDENT ZIJN EN DE SAMENWERKING ZICH IN RELATIEF CONCURRENTIENEUTRAAL TERREIN BEVINDT KOMT DIGITALISERING RELATIEF MOEI ZAAM VAN DE GROND /NDERNEMERS LOPEN TEGEN ANDERE PROBLEMEN AAN $E INVESTERINGEN ¯ ZOWEL IN GELD ALS IN TIJD ¯ DIE NODIG ZIJN OM SYSTEMEN VOOR DIGITALE SAMENWERKING TE ONTWIKKELEN EN IMPLEMENTEREN ZIJN NIET GERING $E VERSCHILLENDE ACTOREN NEMEN DAAROM EEN AFWACHTENDE HOUDING AAN ER ONTSTAAT EEN KIP EI SITUATIE )#4 LEVERANCIERS ONTWIKKELEN PAS SYSTEMEN ALS ER VOLDOENDE VRAAG LIJKT TE BESTAAN $E GROOTHANDEL WACHT MET INVESTERINGEN TOT ZIJ RICHTING BOUWNIJVERHEID EEN GROTE MARKT KUNNEN BEDIENEN %N DE BOUWNIJ VERHEID WACHT TOT ER AAN DE KANT VAN DE TOELEVERING EEN GOED SYSTEEM BESTAAT $E EERDER BESCHREVEN ³KNIP´ IN DE KETEN ¯ TUSSEN ENERZIJDS DE TOELEVERENDE INDUSTRIE EN DE GROOTHANDEL EN ANDERZIJDS DE BOUWNIJVERHEID ¯ MAAKT DIT PROBLEEM ALLEEN MAAR GROTER /VERIGENS OOK HIER SPEELT HET GEBREK AAN OVERTUIGENDE VOORBEEL DEN EEN BELANGRIJKE ROL !LS HET ONDERNEMERS DUIDELIJK ZOU ZIJN DAT EEN INVESTERING IN DIGITALE SAMENWER KING GEMAKKELIJK KAN WORDEN TERUGVERDIEND WAREN DE MOGELIJKHEDEN DAARTOE WAARSCHIJNLIJK WmL AANWEZIG $AARNAAST LIJKT DE SECTOR OVER HET ALGEMEEN WEINIG E VAARDIG OP VERSCHILLENDE MANIEREN !AN DE KANT VAN )#4 AANBIEDERS BESTAAT EEN GROTE DIVERSITEIT AAN AANGEBODEN SYSTEMEN $AT MAAKT HET LATEN SAMENWERKEN VAN DIE SYSTEMEN GEEN SINECURE ER IS DUIDELIJK GEBREK AAN DOOR DE GEHELE BRANCHE GEDRAGEN STANDAARDEN :OALS AANGEVEN WORDT WmL AAN DIE STANDAARDEN GEWERKT MAAR DE SCHAAL WAAROP DAT GEBEURT IS ZO AMBITI EUS DAT ER MAAR WEINIG VOORUITGANG WORDT GEBOEKT 0OSITIEVE UITZONDERING IN DEZE ZIJN DE STANDAARDEN DIE DOOR HET 3 LES IN DE "OUW PROJECT WORDEN GEBRUIKT !AN DE KANT VAN DE AFNEMERS BESTAAN EVENEENS PROBLEMEN /M EEN VOORBEELD TE GEVEN NU BELT EEN BOUWVAKKER VOOR HET BESTELLEN VAN EEN BEPAALD BOUWMATERIAAL VANAF DE BOUWPLAATS NAAR DE GROOTHANDEL EN WORDT DOOR EEN WERKNEMER VAN DIE GROOT HANDEL DOOR DE BESTELPROCEDURE GELEID 7IL JE DAT PROCES DIGITALISEREN DAN LOOP JE TEGEN TWEE PROBLEMEN AAN %R WORDT ALLEREERST VAAK OP PLEKKEN GEWERKT WAAR GEEN )#4 FACILITEITEN AANWEZIG ZIJN BIJVOORBEELD EEN BOUWPLAATS AAN DE RAND VAN EEN STAD "OVENDIEN ZIJN VEEL WERKNEMERS NIET GEWEND OM MET )#4 TE WERKEN /VERIGENS GEEFT BOVENSTAANDE EEN ALGEMEEN BEELD %R BESTAAN WEL DEGELIJK )#4 AANBIEDERS DIE PROBEREN SYSTEMEN TE ONTWIKKELEN DIE MAKKELIJK TE KOPPELEN ZIJN AAN DE SYSTEMEN VAN CONCURRENTEN /OK ZIJN ER BOUWBEDRIJVEN EN GROOTHANDELS DIE )#4 ONTWIKKELINGEN IN DE BRANCHE OP DE VOET VOLGEN %EN VOORBEELD IS OPNIEUW 3 LES IN DE "OUW $E VRAAG WAAROM EEN TOCH REDELIJK SUCCESVOL INITIATIEF ALS 3 LES IN DE "OUW NOG NIET IS OPGEPAKT IN ANDERE KOPPELINGEN IN DE KETEN MEEST BELANGRIJK DIE TUSSEN TOELEVERENDE INDUSTRIE EN GROOTHANDEL WIJST

$E VERSCHILLENDE ONDERDELEN VAN 3 LES IN DE "OUW LIJKEN HIER EEN VOORBEELD VAN DIGITAAL KUNNEN BESTELLEN EN PAKBONNEN EN FACTUREN DUS NIET LANGER HANDMATIG HOEVEN INVOEREN IS EEN EVIDENT VOORDEEL DOORDAT DIGITALE PRIJSLIJSTEN ENKEL OP BESCHIKBAAR WORDEN GESTELD IS DE SAMENWERKING CONCUR RENTIENEUTRAAL )N DE HUIDIGE ECONOMISCHE SITUATIE ¯ DE BOUW IS EEN STERK CONJUNCTUURAFHANKELIJKE SECTOR EN DE ORDERPORTEFEUILLES ZIJN DAN OOK GOED GEVULD ¯ IS TIJD EEN GROTER PROBLEEM DAN GELD 'AAT HET MINDER MET DE ECONOMIE DAN HEBBEN BEDRIJVEN IN DE SECTOR VAAK WEINIG INVESTERINGSRUIMTE


OP MOGELIJK NOG EEN UITDAGING BIJ DE TOTSTANDKOMING VAN DIGITALE SAMENWERKING DE ORGANISATIEGRAAD IN DE SECTOR -ET NAME IN DE TOELEVERENDE INDUSTRIE IS DE ORGANISATIEGRAAD RELATIEF LAAG %R BESTAAT WELISWAAR EEN KOEPELORGANISATIE ¯ HET .EDERLANDS 6ERBOND 4OELEVERING "OUW ¯ MAAR DEZE BESTAAT UIT LOSSE BRANCHE VERENIGINGEN "INNEN DE SCHAKEL GROOTHANDEL MET ()"). ALS BRANCHEORGANISATIE EN DE SCHAKEL BOUWNIJVER HEID MET "OUWEND .EDERLAND ALS BRANCHEORGANISATIE IS DE ORGANISATIEGRAAD HOGER /OK DIE ORGANISATIES SPREKEN OVERIGENS NAMENS ZEER DIVERSE PARTIJEN ZOWEL WAT BETREFT OMVANG BIJVOORBEELD "OUWEND., VAN GROTE AANNEMERS TOT ::0ÉRS ALS ONTWIKKELING VAN ORGANISATIES BIJVOORBEELD ()"). VAN GROOTHANDELS DIE ZICHZELF PUUR ALS SIMPELE MATCHMAKER ZIEN TOT GROOTHANDELS DIE ZICHZELF ALS VEEL BREDERE INTERMEDIAIR ZIEN (ET IS DAARNAAST EEN GEGEVEN DAT DE BRANCHEORGANISATIES NIET ALTIJD VOLDOENDE MIDDELEN HEBBEN OM GROOTSCHALIGE DIGITALE SAMENWERKINGSPROJECTEN TE INITIpREN EN TE ½NANCIEREN &IGUUR VAT DE GENOEMDE UITDAGINGEN BIJ KETENDIGITALISERING SAMEN &IGUUR 5ITDAGINGEN BIJ DIGITALE SAMENWERKING IN DE BOUWMATERIALENKETEN

"ETALING $E VERSCHILLENDE SCHAKELS ZIJN WEINIG GEORGANISEERD MN DE TOELEVERENDE INDUSTRIE OF ZIJN ZEER DIVERS WAT BETREFT OMVANG EN ONTWIKKELING VAN ORGANISATIES $AT BEMOEILIJKT DE OPSCHALING VAN SUCCESVOLLE KLEINERE INTIATIEVEN

7ONINGEN




"OUWMATERIALEN GROOTHANDEL 6ERSCHILLENDE FUNCTIES /PSLAGCAPACITEIT +ENNISLEVERANCIER &INANCIEEL INTERMEDIAR

+ANTOREN

/NDERHOUD 2ENOVATIE


(ET ONTBREEKT BEDRIJVEN AAN TIJD GELD RESPECTIEVELIJK TEN TIJDE VAN HOOG EN LAAG CONJUNCTUUR EN KENNIS OM DIGITALE SAMENWERKING VAN DE GROND TE KRIJGEN /VERHEIDSREGELINGEN DIE DAARBIJ ONDERSTEUNEN LIJKEN WEINIG BEKEND TE ZIJN

"OUWNIJVERHEID


.IEUWBOUW

$E SECTOR BENADERT SAMENWERKING VANUIT EEN WIN LOSE PERSPECTIEF (ET VERTROUWEN OM SAMEN TE WERKEN AAN EEN VERBETERING VAN DE EFFICIENCY ONTBREEKT DAARDOOR



&AALKOSTEN WORDEN NAUWELIJKS GEVOELD IN DE SECTOR OMDAT ZE UITEINDELIJK WORDEN BETAALD DOOR DE AFNEMER $AT VERMINDERT DE INCENTIVE OM DIGITAAL SAMEN TE WERKEN

4RANSPORT GOEDEREN

!NDERE SECTOREN

$OE HET ZELF ZAKEN

2OL OVERHEID

$E UITDAGINGEN BIJ DIGITALE SAMENWERKING DIE IN DE VORIGE PARAGRAAF ZIJN BESCHREVEN LIJKEN IN VIER GROEPEN UITEEN TE VALLEN $E SECTOR IS ZICH ONVOLDOENDE BEWUST VAN DE VOORDELEN DIE STRATEGISCHE SAMENWERKING KAN BRENGEN $AARBIJ SPEELT DAT FAALKOSTEN ¯ EEN VAN DE PROBLEMEN DIE KETENDIGITALISERING KAN HELPEN TACKELEN ¯ VAAK NIET WORDEN GEVOELD $E SECTOR BESCHOUWT SAMENWERKING VANUIT EEN WIN LOSE PERSPEC TIEF ER IS ONVOLDOENDE VERTROUWEN TUSSEN DE VERSCHILLENDE SCHAKELS IN DE KETEN %R BESTAAT BINNEN DE SECTOR GEBREK AAN TIJD GELD KENNIS EN VAARDIGHEDEN DIE NODIG ZIJN VOOR DE ONTWIKKELING EN IMPLEMENTATIE VAN STANDAARDEN EN SYSTEMEN $E PAAR INITIATIEVEN WAAR KETENDIGITALISERING SUCCESVOL IS LIJKEN NIET TE KUNNEN OPSCHALEN DOOR ONVOLDOENDE ORGANISATIE EN OF MIDDELEN OP SECTOROVERSTIJGEND NIVEAU /M DEZE UITDAGINGEN TE TACKELEN LIJKEN VERSCHILLENDE OVERHEIDSINTERVENTIES ZINVOL /M DRAAGVLAK TE CREpREN VOOR OF LIEVER BEWUSTWORDING OVER DE VOORDELEN VAN DIGITALE SAMENWERKING MOET VOORLICHTING WORDEN GEGEVEN $E OVERHEID DOET DAT AL 3YNTENS PROBEERT VIA HAAR ADVISEURS EN DOOR HET ORGANISEREN VAN WORK

!NNEX

SHOPS HET DRAAGVLAK VOOR DIGITALE SAMENWERKING TE VERGROTEN :IJ IS WAT DAT BETREFT MET NAME ACTIEF BINNEN HET PROJECT 3 LES IN DE BOUW IN SAMENWERKING MET "OUWEND ., -AAR BINNEN DAT PROJECT GAAT MEN VERDER MET DIGITALE SAMENWERKING %R WORDEN COALITIES GEVORMD TUSSEN GROOTHANDELS AANNEMERS EN )#4 LEVERAN CIERS OM VERTROUWENSPROBLEMEN TUSSEN DE VERSCHILLENDE SCHAKELS WEG TE NEMEN UITDAGING $AARNAAST WORDEN PARTIJEN ONDERSTEUND BIJ DE ONTWIKKELING EN IMPLEMENTATIE VAN SYSTEMEN VOOR DIGITALE SAMEN WERKING UITDAGING $E VRAAG IS OF BOVENGENOEMDE AANPAK EFFECT ZAL HEBBEN :OLANG STRATEGISCHE KETENSAMENWERKING HET UITEINDELIJKE DOEL NIET OP DE AGENDA STAAT VAN HET GROS VAN DE ONDERNEMINGEN IN DE BOUWMATERIALEN SECTOR ZAL DIGITALE SAMENWERKING HET MIDDEL DAARTOE NOOIT ECHT VAN DE GROND KOMEN $E OVERHEID HEEFT MOMENTEEL EEN SMALLE FOCUS -ET 3 LES IN DE "OUW IS ZIJ SLECHTS ACTIEF IN EEN BEPERKT DEEL VAN DE KETEN EN ZELFS BINNEN DAT INITIATIEF WORDT AAN CHERRY PICKING GEDAAN $IGITALE SAMENWERKING WORDT DOORGEVOERD BIJ EEN AANTAL ONDERNEMINGEN DIE DAARTOE RELATIEF MAKKELIJK TE OVERTUIGEN ZIJN (ETZIJ VANUIT HET OOGPUNT VAN MEER STRATEGISCHE SAMENWERKING OP DE LANGE TERMIJN HETZIJ VANUIT EEN MEER KORTE TERMIJN OOGPUNT ALS VER HOOGDE ARBEIDSPRODUCTIVITEIT 6ERVOLGENS KAN WORDEN OPGESCHAALD $EZE BOTTOM UP BENADERING KAN ZEKER EEN ALTERNATIEF ZIJN VOOR DE EERDER GENOEMDE TOP DOWN BENADERING HET ALLEREERST OP DE AGENDA KRIJGEN VAN STRATEGISCHE SAMENWERKING MAAR DAN IS HET CRUCIAAL DAT WERK WORDT GEMAAKT VAN DE OPSCHALING $IE OPSCHALING IS GEEN SINECURE :OALS EERDER GENOEMD MOET ³DE :!2! VAN DE BOUW´ NOG OPSTAAN DE DRUK OM DIGITAAL SAMEN TE WERKEN WORDT NOG NAUWELIJKS GEVOELD $E OVERHEID LIJKT TWEE MIDDELEN IN HANDEN TE HEBBEN OM OPSCHALING UITDAGING EEN IMPULS TE GEVEN :IJ KAN HET SUCCES VAN EEN INITIATIEF ALS 3 LES IN DE "OUW ALLEREERST UITVENTEN (ET GAAT HIER OM VOORBEELD WERKING MIDDELS SUCCESVOLLE PILOTS OF PROJECTEN KAN INZICHTELIJK WORDEN GEMAAKT WAT DE KOSTEN EN BATEN VAN DIGITALE SAMENWERKING ZIJN $AARBIJ MOET ONDERSCHEID WORDEN GEMAAKT TUSSEN DE VERSCHILLENDE SCHA KELS IN DE KETEN DE BATEN ZIJN VOOR DE GROOTHANDEL ANDERS DAN VOOR DE BOUWNIJVERHEID EN TUSSEN KORTE BIJVOORBEELD VERHOOGDE ARBEIDSPRODUCTIVITEIT EN LANGE TERMIJN BETERE PRIJS KWALITEIT DOOR STRATEGISCHE SAMENWERKING :OWEL BIJ HET OPZETTEN VAN PILOTS OF PROJECTEN ALS BIJ HET COMMUNICEREN VAN DE RESULTATEN ERVAN LIJKEN DE BRANCHEORGANISATIES EEN GESCHIKTE INTERMEDIAIR /VERIGENS WORDEN OVERHEIDSREGELINGEN DIE INGEZET KUNNEN WORDEN BIJ HET OPZETTEN VAN EEN PILOT OF PROJECT ALS COMPLEX ERVAREN ALS ZE AL BEKEND ZIJN /OK WAT DAT LAATSTE BETREFT KUNNEN BRANCHEVERENIGINGEN EEN ROL SPELEN $AARNAAST KAN DE OVERHEID IN HAAR HOEDANIGHEID VAN OPDRACHTGEVER INVLOED UITOEFENEN *UIST BIJ DE OPDRACHTGEVER ZIT DE WIL OM FAALKOSTEN TE REDUCEREN EN ZO TOT EEN HOGERE EF½CIpNTIE TE KOMEN /MDAT DE OVERHEID VOOR VEEL BOUWBEDRIJVEN EEN ZEER BELANGRIJK OPDRACHTGEVER IS KUNNEN ZIJ EEN BESLUIT VAN DE OVERHEID OM IN ZEE TE GAAN MET PARTIJEN DIE VERGEVORDERD ZIJN WAT BETREFT DIGITALE SAMENWERKING NIET NEGEREN

#ONCLUSIE

$E BOUWMATERIALENSECTOR ZOU GEBAAT ZIJN BIJ BETERE DIGITALE SAMENWERKING $E SECTOR KENT KLEINE MARGES ONDER ANDERE DOOR DE ZEER HOGE FAALKOSTEN $IGITALE SAMENWERKING KAN HELPEN DIE FAALKOSTEN TE VERMINDE REN (ELAAS IS DAT BESEF ONVOLDOENDE DOORGEDRONGEN IN DE SECTOR EN DAT HEEFT TWEE REDENEN %R IS ALLEREERST EEN GEBREK AAN SUCCESVERHALEN KETENDIGITALISERINGSPROJECTEN WAAR INDERDAAD EEN SUBSTANTIpLE VERMINDE RING VAN FAALKOSTEN IS GEREALISEERD "ELANGRIJKER IS DAT FAALKOSTEN NIET OF NAUWELIJKS GEVOELD WORDEN UITEIN DELIJK WORDEN ZIJ BETAALD DOOR DE AFNEMER 'EVOLG IS DAT KETENDIGITALISERING NOG IN DE KINDERSCHOENEN STAAT %R BESTAAN SUCCESVOLLE PROJECTEN GEDRAGEN DOOR INDIVIDUELE BEDRIJVEN OF DOOR BRANCHEORGANISATIES MAAR HET BEREIK DAARVAN IS RELATIEF KLEIN %EN GEBREK AAN BEWUSTWORDING IS ECHTER NIET DE ENIGE UITDAGING BIJ DE TOTSTANDKOMING VAN DIGITALE SAMEN WERKING "EDRIJVEN DIE WEL ZIEN DAT SAMENWERKING VOORDEEL KAN BRENGEN LOPEN VAAK TEGEN EEN GEBREK AAN VERTROUWEN AAN 3AMENWERKING WORDT VANUIT EEN WIN LOSE PERSPECTIEF BENADERD WAT ER BIJVOORBEELD TOE


LEIDT DAT PARTIJEN PRODUCT OF PRIJSINFORMATIE NIET DIGITAAL BESCHIKBAAR WILLEN MAKEN UIT ANGST VOOR VERLIES VAN HUN POSITIE )S OOK DIE HORDE GENOMEN DAN BLIJKT DAT BEDRIJVEN VAAK NIET OVER DE MIDDELEN IN TERMEN VAN GELD TIJD EN OF KENNIS BESCHIKKEN OM EEN SYSTEEM VOOR DIGITALE SAMENWERKING TE ONTWIKKELEN EN IMPLEMENTEREN $E OVERHEID BESCHIKT OVER INSTRUMENTEN WAARMEE ZIJ DEZE KNELPUNTEN KAN TACKELEN EN DOET DAT OOK AL -EEST IN HET OOG SPRINGEND IS DE ROL VAN 3YNTENS BINNEN 3 LES IN DE "OUW "INNEN DAT PROJECT WORDT GEPOOGD DIGITALE SAMENWERKING TUSSEN GROOTHANDELS EN IN MINDERE MATE DE TOELEVERENDE INDUSTRIE EN DE BOUWNIJVERHEID VAN DE GROND TE KRIJGEN !LS EEN VAN DE DEELNEMERS GEEFT 3YNTENS VOORLICHTING HELPT COALITIES TE SMEDEN EN BEGELEIDT ONTWIKKELINGS EN IMPLEMENTATIEPROJECTEN $E FOCUS IS ECHTER SMAL 3 LES IN DE "OUW BESTRIJKT SLECHTS EEN DEEL VAN DE KETEN EN BINNEN DAT INITIATIEF IS EEN BEPERKT AANTAL BEDRIJVEN ACTIEF $E OVERHEID ZOU DAAROM OP TWEE MANIEREN AAN OPSCHALING KUNNEN WERKEN !LLEREERST ZOUDEN DE SUCCESSEN VAN BESTAANDE INITIATIEVEN UITGEVENT KUNNEN WORDEN OM MEER ONDERNEMERS TE OVERTUIGEN ZICH ERBIJ AAN TE SLUITEN $AARNAAST ZOUDEN PILOT PROJECTEN GESTART KUNNEN WORDEN IN ANDERE DELEN VAN DE KETEN $AT LAATSTE IS BELANGRIJK OMDAT FAALKOSTEN VOOR IEDERE PARTIJ IN DE KETEN ANDERS ZIJN $IGITALE SAMENWERKING KOMT ALLEEN VAN DE GROND ALS AANGEDUID KAN WORDEN WAT HET BIJDRAAGT AAN HET OPLOSSEN VAN FAALKOSTEN IN SPECI½EKE DELEN VAN DE KETEN 7AT BETREFT UITVOERING IN BEIDE GEVALLEN KUNNEN BRANCHEORGANISATIES EEN GESCHIKTE INTERMEDIAIR ZIJN $AARNAAST BLIJKEN OVERHEIDSPROGRAMMA´S EN ¯REGELINGEN DIE UITERMATE GESCHIKT ZIJN TER ONDERSTEUNING VAN HET OPZETTEN VAN PILOT PROJECTEN WEINIG BEKEND TE ZIJN IN DE SECTOR

-AKELAARDIJ $IT HOOFDSTUK BEHANDELT DE MAKELAARDIJ IN DE BREDE CONTEXT VAN DE WAARDEKETEN VAN BOUW TOT ½NANCIpLE EN JURIDISCHE AFHANDELING BIJ DE AAN EN VERKOOP VAN VASTGOED !LLEREERST SCHETSEN WE DE SECTOR IN CIJFERS 6ERVOLGENS GEVEN WE EEN OVERZICHT VAN DE KETEN 5IT DEZE PARAGRAAF BLIJKT WELKE PARTIJEN EEN ROL SPELEN IN DEZE SECTOR EN OOK WELKE MOGELIJKHEDEN ER BESTAAN VOOR DIGITALE SAMENWERKING )N DE DAAROPVOLGENDE PARAGRAAF GAAN WE IN OP DE MATE WAARIN ER AL DIGITALE SAMENWERKING BESTAAT WORDEN ENKELE PROJECTEN EN INITIATIEVEN GENOEMD EN AANVERWANTE ONDERWERPEN ZOALS DE REGIEROL BIJ DE TOTSTANDKOMING VAN DIGITALE SAMENWERKING )N DE VIERDE PARAGRAAF BESPREKEN WIJ UITDAGINGEN VOOR DIGITALE SAMENWERKING EN HET GEBRUIK VAN OVERHEIDSREGELINGEN EN ¯PROGRAMMA´S DIE DIGITALE SAMENWERKING ONDERSTEUNEN $E LAATSTE PARAGRAAF IS EEN CONCLUSIE

3ECTOR IN CIJFERS

-ARKTCIJFERS GEMIDDELDE HUIZENPRIJS EN AANTAL TRANSACTIES 3INDS ¾UCTUEERT HET AANTAL VERKOCHTE WONINGEN HOEWEL EEN LICHT STIJGENDE LIJN TE HERKENNEN IS $E GEMIDDELDE WONINGPRIJS GROEIT DAARENTEGEN GESTAAG )N RUIM JAAR IS DE GEMIDDELDE PRIJS DIE CONSUMEN TEN VOOR WONINGEN BETALEN MEER DAN VERDUBBELD )N DE ONDERSTAANDE ½GUUR ZIJN ZOWEL DE GEMIDDELDE PRIJS ALS HET AANTAL TRANSACTIES VANAF GEPRESENTEERD

!NNEX

&IGUUR !ANTAL TRANSACTIES EN DE GEMIDDELDE KOOPPRIJS #"3 EN +ADASTER

!ANTAL TRANSACTIES

'EMIDDELDE PRIJS %URO

'EMIDDELDE PRIJS

!ANTAL TRANSACTIES

-AKELAARSKANTOREN DIE IN EEN INTERMEDIAIRE ROL BETROKKEN ZIJN BIJ TRANSACTIES ZIJN GROTENDEELS VERENIGD $E GROOTSTE VERENIGINGEN ZIJN .6- ,-6 EN 6"/ (ET AANTAL ONGEBONDEN MAKELAARS IS BEPERKT $E ONDERSTAANDE ½GUUR LAAT ZIEN DAT ER SPRAKE IS VAN SPECIALISATIE NIET IEDERE MAKELAAR RICHT ZICH OP DEZELFDE MARKT :O KAN EEN MAKELAARSKANTOOR TOEGELEGD ZIJN OP DE WONINGMARKT CIJFERS GEPRESENTEERD IN &IGUUR BEDRIJFSONROEREND GOED "/' AGRARISCH VASTGOED VASTGOEDMANAGEMENT OF BEMIDDELING IN ½NANCIpLE PRODUCTEN HYPOTHEKEN ASSURANTIpN &IGUUR !CTIEVE KANTOREN PER DEELMARKT IN PROCENT VAN ALLE .6- KANTOREN EN GEMIDDELDE PORTEFEUILLEOMVANG "RANCHE VERKENNING MAKELAARDIJ ONROEREND GOED

Q Q Q Q Q

WONEN

"/'

HYPOTHEKEN

ASSURANTIE

6'-

!/'

(ARDE GEGEVENS OVER MARKTAANDELEN NAAR AANTAL TRANSACTIES KANTOREN ETCETERA ONTBREKEN AANGEZIEN VERENIGINGEN NIET BEREID ZIJN DERGELIJKE JAARCIJFERS TE PUBLICEREN OF TE DELEN


Q Q Q Q Q

WONEN

"/'

HYPOTHEKEN

ASSURANTIE

6'-

!/'

/NDANKS DAT VOOR &IGUUR ALLEEN NAAR DE .6- KANTOREN BEKEKEN IS KAN GECONCLUDEERD WORDEN DAT DE AFGELOPEN JAREN SPECIALISATIE HEEFT PLAATSGEVONDEN (ET AANTAL KANTOREN DAT ACTIEF WAS IN DE DEELMARKTEN WONEN BEMIDDELING ONROEREND GOED HYPOTHEKEN ASSURANTIE VASTGOEDMANAGEMENT EN AGRARISCH ONROE REND GOED NAM STEEDS VERDER AF TERWIJL DE GEMIDDELDE PORTEFEUILLEOMVANG TEGELIJKERTIJD EEN TOENEMENDE TREND VERTOONDE $EZE VORM VAN SPECIALISATIE HANGT MOGELIJK SAMEN MET DE 7ET &INANCIpLE $IENSTVERLENING 7&$ DIE PER JANUARI VAN KRACHT IS GEWORDEN +ANTOREN DIE NAAST BEMIDDELING OP DE ONROEREND GOED MARKT ½NANCIpLE DIENSTEN WILLEN AANBIEDEN HEBBEN TE MAKEN GEKREGEN MET VERSCHERPTE KWALITEITSBORGING 6OOR DE KLEINERE KANTOREN ZIJN DE INVESTERINGEN IN DIE BORGING TE HOOG OM OP MEERDERE DEELMARKTEN ACTIEF TE ZIJN )N EEN GROEIENDE OF STABIELE MARKT ZULLEN DE GESPECIALISEERDE KANTOREN GROTER WORDEN EN ZICH ONT WIKKELEN BINNEN EEN NICHE ZOALS BIJVOORBEELD BIJ AGRARISCHE MAKELAARDIJ TE ZIEN IS

$E WAARDEKETEN

$E ONDERSTAANDE ½GUUR TOONT DE WAARDEKETEN WAARIN DE MAKELAARDIJ ALS INTERMEDIAIRE SPELER CENTRAAL IS GEPLAATST WAARNA KORT DE BELANGRIJKSTE SPELERS TOEGELICHT WORDEN

.IEUW EN BESTAANDE BOUW $E MAKELAARDIJ IS IN DE ±TOEVOER² AFHANKELIJK VAN ZOWEL NIEUW ALS BESTAANDE BOUW )N DE SCHEMATISCHE WEERGAVE VAN DE WAARDEKETEN HEBBEN WE NIEUWBOUW BEWUST GESCHEIDEN VAN BESTAANDE BOUW AANGEZIEN DE ROL VAN DE MAKELAARDIJ IN HET VERKOOPPROCES VAN OBJECTEN VERSCHILLEND IS "IJ NIEUWBOUW VERZORGT DE PROJECTONTWIKKELAAR AL DAN NIET SAMEN MET EEN MARKETINGCOMMUNICATIEBUREAU DE MARKETING WAARUIT EEN GROOT DEEL VAN DE VERKOPEN VOLGT )N DIE VOORVERKOOP IS VAAK AL ZOŃ VERKOCHT $IE LAATSTE VERKOPEN WAAR EEN MAKELAAR BIJ BETROKKEN IS ZIJN OVERIGENS VAN ELEMENTAIR BELANG VOOR DE PROJECTONTWIKKELAAR OM TOT WINST TE KOMEN "OVENDIEN ZIJN INFORMATIESTROMEN TUSSEN ACTOREN VERSCHILLEND $E PROJECTONTWIKKELAAR LE VERT IMMERS INFORMATIE OP NIET DE CONSUMENT DIE ZIJN HUIS WIL VERKOPEN $AARNAAST IS EEN PROJECT MOGELIJK NOG NIET VOLLEDIG AF ±WEL PLANNEN GEEN TASTBARE BAKSTENEN² WAARDOOR ANDERE MEER VIRTUELE INFORMATIE DE BOVENTOON VOERT $AT LAATSTE SPEELT EEN DUIDELIJKE ROL BIJ DIGITALE SAMENWERKING $E TOEGEVOEGDE WAARDE VAN DE BOUW ALS SCHAKEL IN HET GEHEEL HEBBEN WE AL UITEENGEZET IN DE CASUS VAN DE BOUWMATERIALEN

-AKELAARDIJ (ET ENE MAKELAARSKANTOOR IS HET ANDERE NIET /VER HET ALGEMEEN KUNNEN WE ECHTER STELLEN DAT EEN MAKE LAAR DE BEMIDDELAAR IS BIJ DE AAN EN VERKOOP VAN WONINGEN ZAKELIJKE OBJECTEN BEDRIJFSONROEREND GOED "/' ROERENDE ZAKEN OF ½NANCIpLE PRODUCTEN OF ADDITIONELE DIENSTEN AANBIEDT ZOALS VASTGOEDMANAGE

"ERG - VAN DEN 2ISSEEUW 0 "RANCHEVERKENNING MAKELAARDIJ /NROEREND 'OED !MSTERDAM 3TICHTING %CONOMISCH /NDERZOEK

!NNEX

MENT $EZE OPSOMMING VERRAADT TEN EERSTE DAT ER EEN SCHEIDING IS TUSSEN EEN BUSINESS TO CONSUMER MARKT WONINGMAKELAARDIJ EN EEN BUSINESS TO BUSINESS MARKT WAARBIJ DE MAKELAARDIJ WERKT IN OPDRACHT VAN ZA KELIJKE KLANTEN $ENK DAARBIJ AAN "/' INCLUSIEF DE BEMIDDELING IN INDUSTRIEEL EN RETAIL VASTGOED AGRARISCHE MAKELAARDIJ EN VASTGOEDMANAGEMENT %EN ANDER ZINVOL ONDERSCHEID ZEKER IN HET KADER VAN DIGITALE SAMENWERKING IS OP BASIS VAN VERENIGINGEN TE MAKEN .AAST DE DRIE GROOTSTE LANDELIJKE VERENIGINGEN .EDERLANDSE 6ERENIGING VAN -AKELAARS .6- ,ANDELIJKE -AKELAARS 6ERENIGING ,-6 6ERENIGING "EMIDDELING /NROEREND GOED 6"/ ZIJN EEN AANTAL KLEI NERE OF LOKAAL GEORIpNTEERDE VERENIGINGEN EN NETWERKEN ACTIEF ZOALS DE -AKELAARS 6ERENIGING !MSTERDAM :OALS WE LATER IN DIT HOOFDSTUK NOG BESCHRIJVEN IS DE VERENIGINGENSTRUCTUUR BELANGRIJK VOOR HET UITWISSELEN VAN TRANSACTIE EN OBJECTINFORMATIE )N HET RAPPORT VAN %)- OVER TOETREDINGSBARRInRES IN DE MAKELAAR DIJ WORDT BENADRUKT DAT DE FACILITEITEN DIE BINNEN VERENIGINGEN WORDEN ONTWIKKELD VOOR KENNISUITWISSELING VAN GROOT BELANG ZIJN VOOR INDIVIDUELE KANTOREN (ET IS OVERIGENS NIET EEN VANZELFSPREKENDHEID OF VERPLICH TING OM AANGESLOTEN TE ZIJN BIJ EEN VAN DEZE NETWERKEN :O WERKT NOG ALTIJD EEN DEEL VAN DE MAKELAARDIJ KANTOREN ONAFHANKELIJK WE SPREKEN DAN VAN DE ONGEBONDEN MAKELAARS (OEWEL MAKELAAR EEN VRIJ BEROEP IS IS CERTI½CERING NOODZAKELIJK OM KWALITEIT VAN DE BEMIDDELAAR TE WAARBORGEN

0LATFORMEN 3TICHTING 2EAL.EXT EN &UNDA )NTERNET WORDT STEEDS BELANGRIJKER ZOWEL VOOR DE WONINGMARKT ALS DE "/' MARKT /M AANSLUITING TE ZOEKEN BIJ DE INFORMATIEVRAGENDE CONSUMENT EN DAARNAAST OF JUIST DAARMEE HET BEREIK ONDER POTENTIpLE KOPERS TE VERGROTEN BESTAAN ZOWEL VOOR DE WONINGMARKT ALS "/' MARKT ONLINE PLATFORMEN WEBSITES MET AANBOD 6OOR DE WONINGMARKT IS DAT PRIMAIR &UNDA OPGERICHT DOOR .6- 2EALNEXT IS DAARENTEGEN HET PLAT FORM VOOR "/' OBJECTEN 2EAL.EXT IS OPGERICHT DOOR DRIE GROTE INTERNATIONALE "/' SPELERS NAMELIJK $4: :ADELHOFF *ONES ,ANG ,ASALLE EN #" 2ICHARD %LLIS "IJ 2EAL.EXT IS INMIDDELS DE TOP VAN INTERNATIONALE "/' MAKELAARS AANGESLOTEN ALS OOK VAN DE REGIONALE LEIDERS (ET NETWERK GROEIT BOVENDIEN DUIDELIJK %IND WAREN ER ORGANISATIES INCLUSIEF DE BRANCHEORGANISATIES 6"/ EN ,-6 AANGESLOTEN IN WAREN DAT ER EN IN ONGEVEER $AAR WAAR &UNDA KIEST VOOR EEN EIGEN MERK PRO½LEERT 2EALNEXT ZICH VEEL MINDER ZELFSTANDIG $E DATABASE VAN 2EALNEXT WORDT NAMELIJK VIA DE WEBSITES VAN AANGESLOTEN MAKELAARS ONTSLOTEN (ET IS BELANGRIJK TE VERMELDEN DAT ER MEERDERE INITIATIEVEN BESTAAN DIE EEN BREED AANBOD VAN ONROEREND GOED PRESENTEREN VOORBEELDEN ZIJN :OEKALLEHUIZENNL EN *AAPNL ,ATER IN DEZE PARAGRAAF ONDER DE NOEMER ONTWIKKELINGEN IN DE KETEN KOMEN WE HIER NOG OP TERUG

)NFORMATIELEVERANCIERS )NFORMATIELEVERANCIERS ZIJN APART OPGENOMEN IN DE KETEN 7E KUNNEN STELLEN DAT DE OPKOMST VAN E COM MERCE EN DE INFORMATIEBEHOEFTE VAN CONSUMENTEN HEEFT GELEID TOT DE OPKOMST VAN DIGITALE INFORMATIELE VERANCIERS (ET GAAT DAN ZOWEL OM PARTIJEN DIE PUUR NIEUWE DIGITALE PRODUCTEN OF DIENSTEN AANBIEDEN ZOALS 'OOGLE -APS OF #YCLO -EDIA DIE PANORAMAFOTO´S MAAKT VAN BUURTEN !NDERZIJDS ONTSTAAN ER PARTIJEN DIE NIET PER DE½NITIE EEN DIGITAAL PRODUCT LEVEREN BIJVOORBEELD TRANSACTIERAPPORTEN MAAR SLIM GEBRUIK MAKEN VAN DIGITALE INFORMATIE EN EEN VEELVOUD AAN DATABASES %EN VOORBEELD IS HET "RITSE ,ANDMARK SINDS OKTOBER OOK OPERATIONEEL OP DE .EDERLANDSE MARKT $E KLANT PRIMAIR DE MAKELAARDIJ VRAAGT ONLINE mmN OF MEERDERE VAN DE ZES BESCHIKBARE RAPPORTEN AAN UITGAANDE VAN EEN POSTCODE $IRECT WORDT PER PDF EEN RAPPORT GEMAILD $IT RAPPORT BEVAT VERSCHILLENDE VARIABELEN ZOALS TRANSACTIE INFORMATIE KADASTRALE GEGEVENS OMGEVINGS EN MILIEUTECHNISCHE INFORMATIE

$IT HARDE ONDERSCHEID IS NIET GEHEEL TERECHT AANGEZIEN &UNDA OOK &UNDA "USINESS EXPLOITEERT EEN DATABASE WAARIN JUIST "/' IS OPGENOMEN $E .EDERLANDSE "/' MARKT WORDT GEKENMERKT DOOR ENKELE GROTE INTERNATIONALE SPELERS EN REGIONALE SPELERS $E MEESTE "/' MAKELAARS WERKEN MET OBJECTEN DIE TEN MINSTE M BESLAAN 6EEL MAKELAARS DIE NIET SPECI½EK "/' MAKELAAR ZIJN MAAR ADDITIONEEL WEL BEDRIJFSOBJECTEN AANBIEDEN HEBBEN VAAK KLEINERE BEDRIJFSOBJECTEN IN HUN OBJECTBESTANDEN


"ESTAANDE BOUW

.6-

)NTEGRAAL 'ERICHT

(UUR 6ERHUUR

!ANKOOP 6ERKOOP

4AXATEURS 4-6 264




/NGEBONDEN



"EMIDDELING EN VERKOOP VAN FINANCIpLE PRODUCTEN VERZEKERINGEN ASSURANTIpN " TO #

7ONINGMAKELAARDIJ " TO #

"EDRIJFSMAKELAARDIJ "/' INCLUSIEF INDUSTRIEEL VASTGOED " TO "

6ASTGOED MANAGEMENT

!GRARISCHE MAKELAARDIJ

-AKELAARDIJ

6"/

,-6


3#6CERTIFICERING

"ANKEN HYPOTHEEK VERSTREKKERS



+ADASTER "2+ EN "24

.OTARIAAT

&IGUUR 7AARDEKETEN VAN DE MAKELAARDIJ







" TO " " TO #

.IEUWBOUW

# TO #

!NNEX

+."

/OK $ATALAND BEHOORT TOT DE ELEMENTAIRE INFORMATIELEVERANCIERS BINNEN DEZE KETEN $ANKZIJ DE $ATALAND DATABASE DIE VOORZIET IN DE GEMEENTELIJKE GEGEVENS VAN MEER DAN VAN DE WONINGEN EN KANTOOR GEBOUWEN EN HUN OMGEVINGEN IN .EDERLAND ONTSTAAN STEEDS MEER TOEPASSINGSMOGELIJKHEDEN $E GE GEVENS KUNNEN NIET ALLEEN INDIVIDUEEL PER ADRES WORDEN BEKEKEN MAAR OOK IN RELATIE TOT ELKAAR EN DOOR MIDDEL VAN UITGEBREIDE SELECTIES AGGREGATIES COMBINATIES EN ANALYSES $E GEGEVENS VAN $ATA,AND WORDEN DOOR ORGANISATIES EN BEDRIJVEN UIT DIVERSE MARKTSEGMENTEN GEBRUIKT 6OORBEELDEN ZIJN RISICOANALYSE BIJ HYPOTHEEK VERSTREKKERS STRATEGISCHE VOORRAADANALYSE BIJ WONINGCORPORATIES ZOEKPRO½LERING VOOR KLANTEN BIJ MAKELAARS WAARDETAXATIE BIJ CONSUMENTEN EN BEREIKBAARHEIDSANALYSES VOOR DE REGIONALE BRANDWEER

+ADASTER (ET +ADASTER IS EEN ZELFSTANDIG BESTUURSORGAAN :"/ MET ALS PUBLIEKE TAAK HET VERZAMELEN VAN GEGEVENS OVER REGISTERGOEDEREN IN .EDERLAND HET BIJHOUDEN VAN DIE GEGEVENS IN OPENBARE REGISTERS EN KADASTRALE KAARTEN (ET +ADASTER ZORGT ER BOVENDIEN VOOR DAT INFORMATIE OP VERSCHILLENDE MANIEREN TEGEN BETALING ONTSLOTEN WORDT ZOWEL AAN ZAKELIJKE GEBRUIKERS ALS BURGERS (ET +ADASTER SPEELT ZODOENDE EEN BELANGRIJKE ROL IN DE AFWIKKELING NADAT DE KOPER EN VERKOPER HET EENS ZIJN GEWORDEN 7E NOEMEN HIER BEWUST DE OVEREENKOMST TUSSEN KOPER EN VERKOPER ONGEACHT OF HET PARTICULIEREN OF ZAKELIJKE GEBRUIKERS BETREFT (OEWEL WE IN DEZE CASE DE ROL VAN DE MAKELAARDIJ BINNEN DE GEHELE WAARDEKETEN BEKIJKEN IS HET GOED TE NOEMEN DAT EEN MAKELAAR IN HET PROCES VAN AAN EN VERKOOP GEEN JURIDISCHE VERPLICHTE ROL HEEFT !NDERS GESTELD TRANSACTIES KUNNEN PLAATSVINDEN ZONDER BETROKKENHEID VAN EEN MAKELAAR MAAR NIET ZONDER BETROKKENHEID VAN HET +ADASTER

.OTARIAAT /NDERZOEKSINSTITUUT %)- ONDERSTREEPT DAT DE MARKT VOOR NOTARISSEN VRIJER IS GEWORDEN NA DE OPERA TIE -ARKTWERKING $EREGULERING EN 7ETGEVINGSKWALITEIT -$7 6OORHEEN WAS HET ENKEL MOGELIJK OM ALS NOTARIS ACTIEF TE ZIJN BINNEN HET EIGEN ARRONDISSEMENT EN OOK DE PRIJZEN WAREN VASTGESTELD .ET ALS HET +ADASTER SPEELT DE NOTARIS EEN JURIDISCHE EN DUS VASTE ROL IN HET TRANSACTIEPROCES :O IS HET WETTELIJK VASTGELEGD DAT DE LEVERINGSAKTE EN HYPOTHEEKAKTE PASSEREN BIJ DE NOTARIS $E LEVERINGSAKTE IS HET FEITELIJKE BEWIJS DAT ONROEREND GOED WORDT OVERGEDRAGEN DE HYPOTHEEKAKTE DAARENTEGEN BEVESTIGT DAT EEN HYPOTHEEKNEMER HET ONROEREND GOED ALS ONDERPAND AANWIJST $IT IN RUIL TEGEN DE HYPOTHECAIRE LENING OM HET ONROEREND GOED TE KOPEN 6OORAFGAAND AAN DE LEVERINGSAKTE WORDT EEN KOOPAKTE OPGEMAAKT $IE KOOPAKTE MAG BIJ HET +ADASTER WORDEN INGESCHREVEN MAAR AANGEZIEN DE LEVERINGSAKTE NOG PASSEERT IS DAT NIET VERPLICHT 5IT HET BOVENSTAANDE BLIJKT DAT DE NOTARIS IN HET PROCES VAN AFWIKKELING NAUW VERKNOOPT IS MET HET +ADASTER EN DE BANCAIRE SECTOR $E LAATSTGENOEMDE ACTOR BESCHRIJVEN WE KORT ONDER HET VOLGENDE KOPJE

"ANCAIRE EN VERZEKERINGSSECTOR $E BANCAIRE SECTOR SPEELT EEN ROL BIJ HET VERSTREKKEN VAN LENINGEN OM ONROERENDE ZAKEN TE KOPEN $AARBIJ WORDT DOORGAANS HET ONROEREND GOED ALS ONDERPAND GEZIEN $EZE SCHAKEL IN DE KETEN SPEELT ZOWEL EEN ROL BIJ DE AFWIKKELING ZOALS BLIJKT UIT DE INSCHRIJVING BIJ HET +ADASTER EN DE PASSAGE VAN AKTES BIJ DE NOTARIS ALS EERDER IN HET PROCES MAKELAARS KUNNEN NAMELIJK BEMIDDELEN BIJ DE VERKOOP VAN ½NANCIpLE PRODUCTEN ZOALS VERZEKERINGEN EN ASSURANTIpN 3AMENWERKING MET DE BANCAIRE SECTOR IN DAT EERDERE STADIUM IS DUS NIET ONDENKBAAR 4ER ILLUSTRATIE &UNDA INTRODUCEERDE ENKELE JAREN GELDEN DE MAANDLASTENINDICATOR OP HAAR WEB SITE 7ONINGZOEKERS KONDEN DIRECT ZIEN WAT DE NETTO LASTEN ZOUDEN ZIJN VAN EEN BEPAALDE WONING EN DIRECT


EEN HYPOTHEEKOFFERTE AANVRAGEN BIJ DE (YPOTHEEKSHOP (UIS (YPOTHEEK EN 7AGNER 0ARTNERS $AAR NAAST HEBBEN DE 2ABOBANK EN $3" AANDELEN IN ONTPLOOIDE INITIATIEVEN ZOALS *AAPNL EN :OEKALLEHUIZENNL

/NTWIKKELINGEN IN DE KETEN /M EEN SCHERPER BEELD TE KRIJGEN VAN DE WAARDEKETEN NOEMEN WE NAAST DE BELANGRIJKSTE SPELERS OOK EEN AANTAL EIGENSCHAPPEN EN ONTWIKKELINGEN $E BELANGRIJKSTE ONTWIKKELING IS DE PROMINENTE ROL VAN INTERNET EN TOENEMENDE INFORMATIEVOORZIENING (ET SUCCES VAN &UNDA IS DAAR EEN VOORBEELD MAAR OOK EEN DUIDE LIJKE AANJAGER VAN $OOR DE TOENAME VAN DE INFORMATIEBEHOEFTE VAN GEBRUIKERS ENERZIJDS EN HET AANBOD ANDERZIJDS IS EEN ±WEB ² ACHTIGE SITUATIE ONTSTAAN WAARIN AANBOD EN VRAAG ELKAAR GEMAKKELIJKER KUNNEN VINDEN MET ALS GEVOLG EEN TOENAME VAN DE INTERACTIE EN TRANSPARANTIE IN DE MARKT $EZE TREND HEEFT INVLOED OP ZOWEL DE ROL VAN DE GEBRUIKER ALS DIE VAN DE MAKELAAR ALS KLASSIEKE INTERMEDIAIR IN HET AAN EN VERKOOP PROCES VAN ONROEREND GOED "EIDE ROLLEN LICHTEN WE KORT TOE )NTERNET ZORGT VOOR DE WONINGZOEKENDE DUIDELIJK VOOR TRANSPARANTIE 7AAR VOORHEEN HET IN DE ARM NEMEN VAN EEN MAKELAAR NOODZAKELIJK WAS OM EEN INDRUK TE KRIJGEN VAN HET UP TO DATE WONINGAANBOD BIEDEN TAL VAN WEBSITES INMIDDELS EEN OVERZICHT :OALS WE AL HEBBEN GESCHREVEN IS &UNDA IN DEZE ONTWIKKELING LEIDEND $E CONCURRENTIESTRIJD IS ECHTER LOSGEBARSTEN ZO GETUIGE HET RECENTE KORT GEDING DAT .6- EN &UNDA HEBBEN AANGESPANNEN TEGEN *AAPNL :OWEL DE LAATSTGENOEMDE PARTIJ ALS :OEKALLEHUIZENNL TRACHTEN HET GEHELE WONINGAANBOD TE PRESENTEREN $AARTOE MAKEN ZIJ ECHTER GEEN GEBRUIK VAN EIGEN DATA MAAR WORDT INFORMATIE VAN ANDERE WEBSITES OVERGENOMEN /OK &UNDA PRESENTEERT SINDS BEGIN SEPTEMBER HET GEHELE WONINGAANBOD OP HAAR WEBSITE EN DUS NIET ALLEEN HET .6- WONINGAANBOD WONINGAANBOD ZOALS DE PRIMAIRE INSTEEK VAN &UNDA WAS (ET GAAT DAN OM CIRCA ADDITIONELE WONINGEN DIE IN EEN BEPERKTE VORM VRAAGPRIJS ADRES KLEINE FOTO EN EEN KORTE TEKST WORDEN GETOOND $AT NIET ALLEEN DE ROL VAN DE WONINGZOEKENDE VERANDERT MAAR OOK DIE VAN DE VERKOPENDE PARTIJ BLIJKT UIT DE OPKOMST VAN EEN CONSUMER TO CONSUMER MARKT WAARBIJ INTERNET ALS ONTMOETINGSPLAATS WORDT GEBRUIKT .IET ALLEEN GENE RIEKE ONLINE MARKTPLAATSEN ZOALS -ARKTPLAATSNL EN 3PEURDERSNL WORDEN GEBRUIKT OM WONINGEN TE KOOP AAN TE BIEDEN OOK NIEUWE PLATFORMEN EN DIENSTEN ONTSTAAN 6OORBEELDEN ZIJN )KWILMIJNHUISVERKOPENNL 7ONINGMARKTNL EN -AKELAARSLANDNL $AT DE POPULARITEIT VAN MARKTPLAATSEN DE LAATSTE TIJD IS TOEGENOMEN BEWIJZEN $EN (ERTOG EN *ANSEN DOOR TE KIJKEN NAAR DE CONSUMER TO CONSUMER WONINGMARKT OVER HET PLATFORM VAN -ARKTPLAATSNL TUSSEN OKTOBER EN OKTOBER IS HET AANTAL ADVERTENTIES TOEGE NOMEN VAN RUIM TOT BIJNA $E OPKOMST VAN EEN AFGELEIDE "/' MARKT WAARBIJ DE VRAGER EN AANBIEDER DIRECT ONDERHANDELEN ZONDER TUSSENKOMST VAN EEN MAKELAAR IS NIET ZO ZICHTBAAR ALS OP DE WONINGMARKT %EN ZAKELIJKE GEBRUIKER BLIJKT VOORALSNOG MINDER SNEL GENEIGD TE ZIJN OM TAKEN VAN DE MAKELAAR OVER TE NEMEN $E "/' MARKT WORDT DAARNAAST GEZIEN ALS RATIONELER AANGEZIEN VERPLAATSING VAN BEDRIJVEN VERREGAANDE ECONOMISCHE GEVOLGEN KAN HEBBEN $E TOENEMENDE TRANSPARANTIE OP DE HUIZENMARKT MAAKT DE MAKELAAR NIET OVERBODIG MAAR VERANDERT WEL DE ROL :O BIEDT DE MAKELAAR IN TOENEMENDE MATE GERICHTE DIENSTEN AAN IN PLAATS VAN EEN INTEGRAAL DIEN STENPAKKET 'ERICHTE DIENSTVERLENING WIL ZEGGEN DAT DE INTERMEDIAIR NIET ALLE TAKEN IN HET ZOEKPROCES OP ZICH NEEMT MAAR VOORAL TOEGEVOEGDE WAARDE ACTIVITEITEN AANBIEDT DIE DE AAN OF VERKOPENDE KLANT KUNNEN

)N VERBAND MET NIEUWE WETGEVING IS &UNDA GESTOPT MET DE MAANDLASTEN INDICATOR $E 7ET &INANCIpLE $IENSTVERLENING MAAKT EEN DUIDELIJKER ONDERSCHEID TUSSEN INFORMEREN EN ADVISEREN )N HET LAATSTE GEVAL IS EEN 7FT VERGUNNING VEREIST 3AMEN MET )NDEPENDER WORDT NOG WEL HYPOTHEEKINFORMATIE VERSTREKT /NTLEEND AAN EEN PERSBERICHT VAN &UNDA DD SEPTEMBER 7E KUNNEN ECHTER NIET STELLEN DAT DIT ALLEMAAL DOOR CONSUMENTEN AANGEBODEN OBJECTEN ZIJN # TO # /OK MAKELAARS HEBBEN DE KRACHT VAN -ARKTPLAATSNL ONTDEKT EN ADVERTEREN VIA DIT KANAAL

!NNEX

ONDERSTEUNEN BIJ HET BESLUITVORMINGSPROCES ZOALS WAARDE INDICATIE ONDERHANDELING EN AFWIKKELING 5IT HET ONDERZOEK VAN 3%/ BLIJKT GERICHTE DIENSTVERLENING STEEDS BELANGRIJKER TE WORDEN TUSSEN EN IS HET AANDEEL GERICHTE VERKOPEN TEN OPZICHTE VAN HET TOTAAL OPGELOPEN VAN NAAR RUIM $AARNAAST ONTSTAAN CONCRETE HYBRIDE VERKOOPVORMEN PRODUCTEN WAARBIJ PARTICULIEREN ZELF HUN HUIS VER KOPEN MET HULP VAN EEN MAKELAAR %EN DUIDELIJK VOORBEELD IS "EETJEHULPNL $IFFERENTIATIE ZIEN WE ECHTER OOK ALS GEKEKEN WORDT NAAR PRIJSOPBOUW OPKOMST VAN UURTARIEVEN EN VASTE PRIJZEN %EN SAMENHANGENDE ONTWIKKELING IS DE MATE WAARIN DE BANCAIRE SECTOR BETROKKEN IS BIJ INFORMATIEVOORZIE NING OVER DE WONINGMARKT $ENK AAN HET BELANG VAN BANKEN ZOALS DE 2ABOBANK EN $3" IN RESPECTIEVELIJK :OEKALLEHUIZENNL EN *AAPNL -ET HET OOG OP DIGITALE SAMENWERKING IS DEZE VERREGAANDE INTEGRATIE VAN GROOT BELANG

$IGITALE SAMENWERKING (OUDING EN GEDRAG TEN AANZIEN VAN DIGITALE SAMENWERKING 3AMENWERKING IS OP ZICH POPULAIR IN DE MAKELAARDIJ .IET VOOR NIETS IS ZOŃ VAN DE MAKELAARS AANGESLO TEN BIJ EEN VERENIGING ZOALS .6- 6"/ EN ,-6 /OK ALS HET GAAT OM DIGITALE SAMENWERKING DAT VEELAL NEER KOMT OP HET DELEN VAN MARKT OBJECT EN TRANSACTIEGEGEVENS IS DE VERKOKERING NAAR BESTAANDE STRUCTUREN VERENIGINGEN ZICHTBAAR 7E KUNNEN ZELFS STELLEN DAT HET AANGESLOTEN ZIJN BIJ EEN VERENIGING EEN BELANG RIJKE ASSET IS VOOR DE MAKELAAR ALLEEN AL IN HET KADER VAN INFORMATIE UITWISSELING±$OOR BEPAALDE INFORMATIE IN CASU NIEUW AANBOD TIJDELIJK EXCLUSIEF TOEGANKELIJK TE MAKEN VOOR LEDEN VAN HET EIGEN NETWERK WORDT DE TOEGEVOEGDE WAARDE VAN ZOŃ NETWERK GROTER )MMERS WANNEER MAKELAARS VRAAG EN AANBOD BIJ ELKAAR WILLEN BRENGEN IS HET AANTREKKELIJK OM ³AANGESLOTEN´ TE ZIJN OP EEN ZO GROOT MOGELIJK NETWERK MET ZO VEEL MOGELIJK KOPERS CQ VERKOPERS )N ECONOMISCHE TERMEN IS DIT ALDUS TE VERTALEN DAT HET GROOTSTE NETWERK DE HOOGSTE TOEGEVOEGDE WAARDE OPLEVERT (IERMEE LIJKT DE MAKELAARDIJ BEPAALDE KENMERKEN VAN EEN NETWERKSECTOR TE HEBBEN² %)- $AT SAMENWERKING BUITEN DE VERENIGINGSTRUCTUREN LASTIG VERLOOPT IS GEZIEN DEZE STELLING NIET VERWONDERLIJK ZIE /NTWIKKELINGEN IN DE KETEN DE STRIJD TUSSEN .6- EN AANBIEDERS VAN GESPIDERDE INFORMATIE $E INSTITUTIONELE VORM VAN DE .EDERLANDSE MAKELAARSMARKT MET DE STERKE POSITIE VAN .6- HANGT DAN OOK SAMEN MET DE OPKOMST VAN DIGITALISERING 7E KUNNEN STELLEN DAT MEDE DOOR DE KRITISCHE MASSA VAN .6- &UNDA EEN SUCCES IS GEWORDEN )N ANDERE LANDEN WAAR NIET ZOŃ DOMINANTE EN INFORMATIE RIJKE SPELER AANWEZIG IS HEEFT SPIDERING VOORAL DE TOEKOMST %EN ANDERE SPANNING ONTSTAAT TUSSEN INFORMATIELEVERANCIERS DIE LEVEN BIJ DE GRATIE VAN ASYMMETRIE EN INFORMATIEBEHOEFTE EN PUBLIEKE ORGANISATIES DIE VANUIT HUN WETTELIJKE TAAK INFORMATIERIJK ZIJN /P %URO PEES NIVEAU BESTAAT AL JAREN DE DISCUSSIE OF OVERHEIDSINFORMATIE VOOR COMMERCIEEL HERGEBRUIK NIET TEGEN KOSTPRIJS TER BESCHIKKING MOET WORDEN GESTELD "URGERS EN BEDRIJVEN HEBBEN IMMERS AL VIA DE BELASTING VOOR DE PRODUCTIE VAN DE INFORMATIE BETAALD $OOR COMMERCIEEL HERGEBRUIK VAN INFORMATIE ZIJN NAAR VERLUIDT ENORME WINSTEN TE BEHALEN ¯ HET VERLIES AAN INKOMSTEN VOOR DE PUBLIEKE ORGANISATIES ZOU DAAR DAN VELE MALEN DOOR WORDEN GECOMPENSEERD )N DE %5 03) $IRECTIVE IS VOOR EEN HALFSLACHTIGE OPLOSSING GEKOZEN DE VERPLICHTING OM OVERHEIDSINFORMATIE TER BESCHIKKING TE STELLEN VOOR COMMERCIEEL HERGEBRUIK GELDT NIET VOOR INFORMATIE DIE ALS HOOFDTAAK VAN DE PUBLIEKE ORGANISATIE WORDT GEGENEREERD VANDAAR HERGEBRUIK EN NIET GEBRUIK SEC BEPAALDE SECTOREN KUNST CULTUUR ZIJN UITGESLOTEN EN DE PUBLIEKE ORGANISATIE MAG NOG STEEDS EEN ³REDELIJKE´ MARGE MAKEN BOVENOP DE KOSTPRIJS

0UBLIC 3ECTOR )NFORMATION OF 03)

:IE HTTPWWWEPSIPLUSNETREPORTS VOOR EEN UITGEBREID OVERZICHT VAN RELEVANTE LITERATUUR OP DIT GEBIED


$E HOUDING VAN PARTIJEN TEN AANZIEN VAN ONDERLINGE AFSTEMMING EN DIGITALE SAMENWERKING IN DE AFWIK KELING HET +ADASTER BANCAIRE SECTOR EN NOTARIAAT IS POSITIEF .AAST EF½CIpNTIE HANGT DIE POSITIEVE HOUDING SAMEN MET HET ALGEMEEN BELANG DAT AAN KREDIETWAARDIGHEID EN FRAUDEPREVENTIE WORDT GEHECHT DOOR INFORMATIE JUIST TE DELEN EN TIJDIG AAN DE BEL TE TREKKEN ALS AFWIJKENDE ACTOREN OF TRANSACTIES OPGEMERKT WORDEN KAN FRAUDE VOORKOMEN WORDEN

3TAND VAN ZAKEN DIGITALE SAMENWERKING $IGITALE SAMENWERKING KOMT VOORALSNOG VOOR BINNEN SCHAKELS EN DAN SPECI½EK BINNEN BEPAALDE STRUCTU REN VERENIGINGEN OF DEELMARKTEN "IJ 2EAL.EXT LIGT DE NADRUK OP AANBODGERELATEERDE OBJECTINFORMATIE WELK OBJECT IS TE HUUR STAAT TE KOOP WAT ZIJN DE SPECI½CATIES LOCATIE VRAAGPRIJS ETCETERA )NTERESSANTE TOEKOMSTIGE DIGITALE SAMENWERKING EN INFORMATIE UITWISSELING LIGT OP HET VLAK VAN TRANSACTIE INFORMATIE VOOR WELK BEDRAG IS HET OBJECT UITEINDELIJK VERHUURD OF VERKOCHT /P DIE MANIER KAN BIJVOORBEELD EEN BETERE INSCHATTING WORDEN GEMAAKT VAN DE ±HITTE² OP DE MARKT HOE LANG STAAN OBJECTEN TE KOOP OF TE HUUR EN WAT IS HET ABSOLUTE EN RELATIEVE VERSCHIL TUSSEN DE VRAAG EN UITEINDELIJKE TRANSACTIEPRIJS $AARBIJ MOET ECHTER WORDEN OPGEMERKT DAT TRANSACTIE INFORMATIE GERELATEERD AAN HUUR LASTIGER TE VERZAMELEN EN VERWERKEN IS DAN AAN VER KOOP INFORMATIE AANGEZIEN EEN PAND OP NAAM BLIJFT STAAN VAN DE VERHURENDE PARTIJ !ANGEZIEN .6- TEN EERSTE EEN GROTE EN BELANGRIJKE SPELER IN DE MAKELAARDIJ IS EN TEN TWEEDE EEN ZWARE STEMPEL HEEFT GEDRUKT OP DIGITALE SAMENWERKING EN INFORMATIE UITWISSELING IN DE KETEN BESPREKEN WE HUN CASUS HIER SPECI½EK *AREN GELEDEN WERD DE .6- DATABASE GEVULD OP BASIS VAN EEN CLIENT SERVER ARCHITEC TUUR #3! )EDERE MAKELAAR KON INDIVIDUEEL INBELLEN EN GEGEVENS WERDEN CENTRAAL OPGESLAGEN %R WAREN DRIE KANTTEKENINGEN TE PLAATSEN BIJ DEZE ARCHITECTUUR 4EN EERSTE WAS HET EEN BETREKKELIJK DURE OPLOS SING 0ER MAKELAAR KWAM DE #3! NEER OP ZOŃ GULDEN PLUS ADDITIONELE TELECOMKOSTEN 4EN TWEEDE WAS ER SPRAKE VAN EEN UNIFORME MANIER VAN BEHEREN !NDER GESTELD ZOWEL DE mmNPITTER ALS HET GROTERE MAKELAARSKANTOOR LEVERDE OP DEZELFDE MANIER INFORMATIE AAN 4EN DERDE WERDEN OBJECTEN OF KEER HANDMATIG INGEVOERD EENMAAL VIA DE #3! VOOR DE EIGEN BEDRIJFSVOERING VOOR DE DRUKKER HUIZENKRANTEN SOMS VOOR REGIONALE SAMENWERKINGSVERBANDEN EN OOK WEL EENS VOOR LOKALE ONLINE INITIATIEVEN +ORTOM ER WAS BEHOEFTE AAN mmN GEtNTEGREERD SYSTEEM VOOR OBJECTEN MET VERSCHILLENDE VORMEN OM INFORMATIE TE ONTSLUITEN )NMIDDELS IS DE 4)!2! GATEWAY VOOR GEGEVENSVERZAMELING EN ¯OPSLAG ONTWIKKELD±(ET .6- UITWISSELINGSSYSTEEM 4)!2! VOORZIET IN DE CENTRALE UITWISSELING VAN OBJECTGEGEVENS TUSSEN .6- MAKELAARS EN FUNGEERT ALS DISTRIBUTIEMEDIUM TUSSEN .6- LEDEN EN PARTIJEN ALS FUNDANL DRUKKERIJEN EN INDIVIDUELE WEB SITES VAN MAKELAARSKANTOREN (ET SYSTEEM IS GEBASEERD EEN GOEDE KANTOORAUTOMATISERING /NDER HET BEGRIP KANTOORAUTOMATISERING VERSTAAT DE .6- DE COMPLETE SET SOFTWARE DIE DRAAIT OP EEN MAKELAARSKANTOOR EN DIE COMMUNICEERT MET HET .6- UITWISSELINGSSYSTEEM² WWWNVMNL .6- LEDEN KUNNEN KIEZEN UIT EEN AANTAL DOOR .6- GECERTI½CEERDE KANTOORAUTOMATISERINGPAKKETTEN .AAST EEN AANTAL GECERTI½CEERDE MARKTPARTIJEN HEEFT .6- MET DE PAKKETLEVERANCIER "ASENET MIDDELS EEN JOINT VENTURE 2EALWORKS OPGERICHT -AKELAARS ZIJN OP DIE MANIER NIET GEDWONGEN TE KIEZEN VOOR EEN BESTAANDE MARKTPARTIJ 3OMMIGE PAKKETTEN ZIJN OVERI GENS NOG STEEDS GEBASEERD OP EEN #3! ZOALS /-! ANDERE PAKKETTEN WERKEN MET EEN ONLINE SERVICE .6ONDERSCHEIDT CERTI½CERING VOOR DE WONINGMARKT "/' EN AGRARISCH VASTGOED %EN OVERZICHT VAN CERTI½CE RING IS IN ONDERSTAANDE TABEL GEPRESENTEERD

6OOR VASTGOEDMANAGEMENT 6'- IS GEGEVENSUITWISSELING WEL MOGELIJK MAAR WORDT NIET DE 4)!2! 'ATEWAY GEBRUIKT

!NNEX

4ABEL #ERTI½CERING VAN AUTOMATISERINGPAKKETAANBIEDERS

2EALWORKS 9ES CO #UBIC%YES 3KARABEE /-! 'OES EN 2OOS

7ONEN Q Q Q Q Q Q

"/' Q Q Q Q Q Q

!,6 Q Q Q Q Q Q

'EBASEERD OP 4)!2! ZIJN ER APPLICATIES HET -)$!3 SYSTEEM VOOR ANALYSE EN MONITORINGDOELEINDEN $EZE APPLICATIES ZIJN VOOR DE LEDEN VAN DE .6- VIA HET INTERNET TE BENADEREN EN TE GEBRUIKEN .6- ZIET EEN DUI DELIJKE PIRAMIDEOPBOUW IN HET GEBRUIK VAN -)$!3 VAN DE AANGESLOTEN MAKELAARS IS LIGHT USER VAN DE APPLICATIES MEDIUM USER EN HEAVY USER (ET MODEL VAN 4)!2! WORDT CONTINU UITGEBREID DENK AAN HET INVOEREN VAN HET WONINGTYPE PENTHOUSE ENERGIELABELS VAN WONINGEN EN DE MATE WAARIN EEN WONING TOEGANKELIJK IS VOOR OUDEREN EN GEHANDICAPTEN 7E HEBBEN ZOJUIST UITEENGEZET DAT DIGITALE SAMENWERKING VOORAL BINNEN DE SCHAKEL MAKELAARDIJ PLAATS VINDT )S ER OOK SPRAKE VAN KETENOVERSTIJGENDE SAMENWERKING *A ECHTER ZIEN WE DAT VOORAL IN HET TRAJECT VAN AFWIKKELING :O WERKEN HET NOTARIAAT EN HET +ADASTER SAMEN AAN GEAUTOMATISEERDE AANLEVERING VAN DE NOTARIpLE AKTE VOORZIEN VAN GEKWALI½CEERDE HANDTEKENINGEN -ET RESULTAAT INMIDDELS WORDT VAN DE AKTES DIGITAAL AANGELEVERD DOOR NOTARISSEN AAN HET +ADASTER -OMENTEEL WORDT GEWERKT AAN VERDERGAANDE KETENINTEGRATIE DIE MOET LEIDEN TOT GEAUTOMATISEERDE VERWERKING (ET VOORDEEL VOOR NOTARISSEN IS DAT ZIJ NIET LOUTER GEGEVENS AANLEVEREN MAAR OOK TERUGKRIJGEN DIGITALE TERUGKOPPELING EN WERKEN VIA EEN VAST MODEL WAARDOOR DE KANS OP FOUTEN GERING IS (ET +ADASTER WERKT DAARNAAST SAMEN MET HET NOTARIAAT EN DE BANCAIRE SECTOR OM HYPOTHECAIRE INSCHRIJVINGSGEGEVENS TE DIGITALISEREN "ELANGRIJKE DIENSTVERLENERS EN AAN JAGERS VAN DIGITALE SAMENWERKING OP DIT DOMEIN ZIJN DE 3TICHTING %LEKTRONISCHE #OMMUNICATIE (YPOTHEKEN %#( EN 3TATER %#( VERZORGT ONLINE BERICHTENUITWISSELING TUSSEN HET NOTARIAAT EN DE BANCAIRE SECTOR WAARBIJ EEN DUIDELIJKE FOCUS LIGT OP EF½CIpNTIE KOSTENBESPARING BETROUWBAARHEID EN STANDAARDISATIE 3TATER SPEELT ALS DIENSTVERLENING IN OP DE ONTVLECHTING VAN DE HYPOTHEEKMARKT DOOR DE PROCESSEN VAN VERKOOP BEHANDELING EN FUNDING VAN HYPOTHEKEN DIGITAAL AF TE STEMMEN (ET +ADASTER BIEDT OVERIGENS IN TOENEMENDE MATE WEBSERVICES AAN WAARVAN DE MAKELAAR EEN BELANGRIJKE GEBRUIKER IS $E MAKELAARDIJ IS DAARENTEGEN NIET EEN VASTE SPELER IN HET AANLEVERPROCES VAN DATA WAAR HET +ADASTER GEBRUIK VAN MAAKT $E VRAAG DIE HIER OP VOLGT IS IN HOEVERRE DE MAKELAARDIJ ONDANKS HET ONTBREKEN VAN EEN JURIDISCHE ROL IN HET TRANSACTIEPROCES NUTTIG ZOU KUNNEN ZIJN VOOR HET +ADASTER OF ANDERE SPELERS BIJ DE AFWIKKELING $E MAKELAARDIJ ZOU ALS GRAADMETER KUNNEN FUNGEREN VOOR TRANSACTIEPIEKEN :IJ MERKEN NAMELIJK ALS EERSTE ALS HET AANTAL VERKOCHTE OBJECTEN GAAT TOENEMEN $EZE INFORMATIE IS VOOR HET +ADASTER INTERESSANT OM HAAR EIGEN PLANNINGSPROCES TE STROOMLIJNEN /OK ALS HET GAAT OM RECHTSZEKERHEID EN FRAUDEPREVENTIE KAN DE MAKELAAR OF TAXATEUR TIJDIG AAN DE BEL TREKKEN ALS TRANSACTIES VERDACHT LIJKEN TE ZIJN $E WONINGMARKT KENT EEN TRADITIE VAN REGULERING EN NADRUKKELIJKE ROL VAN DE OVERHEID $EN (ERTOG EN *ANSEN ±IN WONINGMARKTNOTA´S WORDT IN DIT VERBAND GESPROKEN OVER DE ±IJZEREN DRIEHOEK² VAN BEVORDERING VAN VOLDOENDE AANBOD VAN WONINGEN HET GARANDEREN VAN EEN MINIMALE KWALITEIT VAN WONIN GEN EN WOONOMGEVING EN HET ZORGDRAGEN VOOR DE BETAALBAARHEID VAN WONINGEN .AAST DIRECTE STURING VIA WONINGMARKTBELEID WORDT OOK GESTUURD VIA BIJVOORBEELD MILIEU EN VEILIGHEIDSBELEID INKOMENSBELEID ½SCAAL BELEID EN RUIMTELIJK BELEID² $IGITALE SAMENWERKING MET DE OVERHEID IS ZODOENDE NIET VERWONDERLIJK 'ELUI


DEN UIT DE MAKELAARDIJ BENADRUKKEN DAT SAMENWERKING IN HET KADER VAN 7/: WAARDEN NUTSVOORZIENINGEN VERGUNNINGENBELEID EN HET AANPAKKEN VAN SCHEEFGROEI IN DE SOCIALE WONINGHUUR KANSRIJK ZIJN


+NELPUNTEN DIGITALE SAMENWERKING 4EN EERSTE MAKEN DE VERSCHILLEN IN DE REGIONALE HUIZENMARKTEN HET LASTIG OM SOMMIGE DIGITALE TOEPASSIN GEN LANDELIJK AAN TE BIEDEN !MSTERDAM IS BIJVOORBEELD EEN DUIDELIJKE BIEDERSMARKT DE REST VAN .EDERLAND EEN VRAGERSMARKT /OK HET ACHTERBLIJVEN VAN )#4 KENNIS EN VAARDIGHEDEN BINNEN DE MAKELAARDIJ KAN EEN BELEMMERING ZIJN VOOR DIGITALE SAMENWERKING :O ONTSTAAT ER NAUWELIJKS DIGITALE SAMENWERKING VANUIT INDIVIDUELE MAKELAAR SKANTOREN BOTTOM UP VEELAL IS ER SPRAKE VAN TOP DOWN ONTWIKKELING BINNEN DE VERENIGING $AARNAAST HEB BEN KLEINERE MAKELAARSKANTOREN IN BEPERKTE MATE )#4 KENNIS IN HUIS EN OOK BINNEN GROTERE "/' KANTOREN IS )#4 EEN ONDERGESCHOVEN KINDJE NAAST COMPETENTIEDOMEINEN ZOALS AGENCY TAXATIE EN BELEGGINGEN 5IT DE GEBRUIKERSTYPOLOGIE VAN .6- BLIJKT BOVENDIEN DAT EEN GROOT DEEL VAN HAAR LEDEN EEN LIGHT USER IS VAN BRUIKBARE APPLICATIES $E NUANCERING DAARBIJ IS DAT DE BEHOEFTE AAN -)$!3 GEDEELTELIJK AFHANGT VAN SPECIALISATIE 7ONINGMARKTANALISTEN GEBRUIKEN DE TOOL BIJVOORBEELD INTENSIEF EN HEBBEN RELATIEF GOEDE )#4 VAARDIGHEDEN 6OOR DE WONINGMAKELAAR GELDT DAT MINDER AANGEZIEN EEN MARKTANALYSE OP WIJKNIVEAU NIET FREQUENT UITGEVOERD HOEFT TE WORDEN :OALS WE EERDER HEBBEN AANGEGEVEN IS DE INSTITUTIONELE STRUCTUUR VAN DE .EDERLANDSE MAKELAARDIJ BEPA LEND GEWEEST BIJ DE TOTSTANDKOMING VAN DIGITALE SAMENWERKING !AN DE ANDERE KANT ZORGT DEZE STRUCTUUR VOOR LOCK IN EFFECTEN EN PADAFHANKELIJKHEID $EZE AFHANKELIJKHEID RESULTEERT ALLEREERST IN HET UITBLIJVEN VAN STANDAARDISATIE :O BLIJKT UIT EEN ARTIKEL OVER 2EAL.EXT DAT MEERDERE "/' PLATFORMS ONTWIKKELD ZIJN $AT LEIDT TOT EXTRA KOSTEN VOOR DE MAKELAAR OM AANGESLOTEN TE ZIJN OP DIE PLATFORMS EN BOVENDIEN TOT HET DUBBEL INVOEREN VAN OBJECTENGEGEVENS :O HEBBEN DE BRANCHEORGANISATIES EN GROTERE INTERNATIONALE SPELERS EIGEN DATABASES ONTWIKKELD DIE ENKEL GEDEELD WORDEN MET ANDERE LEDEN !ANGEZIEN ER GEEN SPRAKE WAS VAN STANDAARDISATIE HEEFT 2EAL.EXT RECENT EEN ³VERLOOPSTEKKER´ ONTWIKKELD OM DIE SYSTEMEN TE LATEN AANSLUITEN OP HAAR EIGEN DATABASE 4EN TWEEDE BEMOEILIJKEN LOCK IN EN VERKOKERING DE AANSLUITING MET PARTIJEN DIE EEN VASTE JURIDISCHE ROL IN HET TRANSACTIEPROCES HEBBEN ZOALS HET NOTARIAAT EN +ADASTER 6OOR DEZE PARTIJEN IS HET NAMELIJK VAN BELANGRIJK DAT ALLE MAKELAARS MEEWERKEN !ANSLUITEND KAN INCONSISTENTE GEGEVENSUITWISSELING EEN KNELPUNT VORMEN "INNEN DE OVERHEID WORDT NAMELIJK GESTREEFD NAAR mmN UITWIS SELINGSFORMAT OP BASIS VAN DE /VERHEIDS3ERVICE"US /3" EN ./2! /3" BIEDT DE MOGELIJKHEID OM OP EEN STERK GESTANDAARDISEERDE WIJZE BERICHTEN UIT TE WISSELEN TUSSEN SERVICE PROVIDERS EN SERVICEAFNEMERS BIN NEN DE OVERHEID "UITEN DE OVERHEID STREEFT HET +ADASTER BIJVOORBEELD NAAR HET LEVEREN VAN INFORMATIE VIA WEBSERVICES 3OMMIGE OVERHEIDSORGANISATIES COMMUNICEREN VIA ANDERE MODELLEN MET EXTERNEN /OK HET WETTELIJKE KADER KAN BELEMMERD WERKEN $IGITALE DIENSTVERLENING VAN HET +ADASTER IS NIET GRA TIS DAT IS WETTELIJK BEPAALD !LS :"/ MOET HET +ADASTER KOSTENDEKKEND ZIJN 6OOR EEN GEGEVENSTRANSACTIE BETAALT DE GEBRUIKER ZODOENDE W )N PRINCIPE IS HET +ADASTER VOORSTANDER VAN HET VERGOEDINGSMODEL OM ZODOENDE BEDRIJFSMATIG TE WERK TE GAAN HETGEEN TOT EIGEN INNOVATIES KAN LEIDEN (ET +ADASTER KAN NAMELIJK DE ONTWIKKELING VAN KETENINTEGRATIE EN WEBSERVICES OP DIE MANIER BEDRIJFSMATIG DOORZETTEN %EN BEPERKING ZIT WEL IN HET GEBRUIK VAN KADASTRALE GEGEVENS OP CONSUMENTGERICHTE GRATIS SITES ZOALS &UNDA OMDAT HET VOOR HEN LASTIGER IS OM DAAR EEN TERUGVERDIENMODEL OP IN TE RICHTEN (ET OPVRAGEN VAN KADAS TRALE GEGEVENS VIA DE WEBSITE VAN MAKELAARS OF &UNDA KAN ZO RESULTEREN IN EEN GROTE KOSTENPOST VOOR DE MAKELAARDIJ $IT PUNT RAAKT DE DISCUSSIE OVER HERGEBRUIK VAN PUBLIEKE SECTORINFORMATIE DOOR COMMERCIpLE PARTIJEN IN HOEVERRE IS PUBLIEKE INFORMATIE EEN PUBLIEK GOED

!NNEX

)N DE ONDERSTAANDE ½GUUR ZIJN KNELPUNTEN IN DE CONTEXT VAN DE WAARDEKETEN GEPRESENTEERD

/VERHEIDSREGELINGEN EN PROGRAMMA´S (ET .$I6 PROGRAMMA IS NAUWELIJKS BEKEND BINNEN DE MAKELAARDIJ /OK CONCRETE INSTRUMENTEN BINNEN HET INNOVATIE INSTRUMENTARIUM ZOALS DE INNOVATIEVOUCHERREGELING OF INNOVATIEPRESTATIE CONTRACTEN )0#´S SCHORT HET AAN BEKENDHEID 7AAR LIGT DAT AAN %EN MOGELIJKE VERKLARING IS WEDEROM HET BESTAAN VAN DE INSTITUTIONELE STRUCTUUR $OOR HET ZOEKEN VAN AANSLUITING BIJ EEN VERENIGING ZOALS .6- MAAKT DE MAKE LAAR GEBRUIK VAN DIENSTEN DIE BUITEN DE EIGEN KERNCOMPETENTIE LIGGEN $ENK AAN PROMOTIE EN MARKETING HET UITZOEKEN VAN JURIDISCHE KADERS EN ONTWIKKELINGEN DAARIN EN ONTWIKKELING EN ONDERHOUD VAN EEN )#4 INFRASTRUCTUUR DIE GESCHIKT IS VOOR INFORMATIE UITWISSELING 4EN TWEEDE IS DIGITALE SAMENWERKING NIET DIRECT EEN ONDERWERP WAARBIJ KETENPARTNERS DENKEN DAT HULP VAN DE OVERHEID NOODZAKELIJK IS !SPECTEN WAAR DAARENTEGEN WEL AAN WORDT GEDACHT ZIJN I GEGEVENSUITWISSELING MET DE OVERHEID IN VERBAND MET BETROUWBAARHEID KREDIETWAARDIGHEID EN FRAUDEPREVENTIE II INNOVATIES IN HET MAATSCHAPPELIJKE DOMEIN BIJVOORBEELD MET HET OOG OP ENERGIE EN DUURZAAMHEID VERGRIJZING ZORG EN ONDERWIJSINFORMATIE EN EEN KOPPELING MET BASISREGISTRATIES VAN DE OVERHEID -ET NAME DE INFORMATIELEVERANCIERS PARTIJEN DIE INFORMA TIE VOOR DE MAKELAARDIJ BUNDELEN ZOUDEN TEN SLOTTE GRAAG OPHELDERING ZIEN OVER HERGEBRUIK VAN PUBLIEKE SECTOR INFORMATIE

#ONCLUSIE

)N DEZE PARAGRAAF NOEMEN WE BONDIG DE BELANGRIJKSTE CONCLUSIES TEN AANZIEN VAN DIGITALE SAMENWERKING IN DE WAARDEKETEN WAARIN MAKELAARDIJ CENTRAAL STAAT $IGITALE SAMENWERKING SPECI½EK KENNISUITWISSE LING OVER OBJECTEN EN TRANSACTIES EN HET DELEN VAN DIGITALE PLATFORMEN OM HET BEREIK TE VERGROTEN &UNDA 2EAL.EXT ZIEN WE VOORAL TERUG BINNEN DE SCHAKEL MAKELAARDIJ +ORTOM ER IS SPRAKE VAN HORIZONTALE SAMEN WERKING (ET IS BELANGRIJK TE NOEMEN DAT HET GAAT OM OBJECT EN TRANSACTIE INFORMATIE )N DE WAARDEKETEN WORDEN NAMELIJK NIET ZOALS BIJ EEN PRODUCTIEKETEN GOEDEREN VAN SCHAKEL ! OVERGEBRACHT NAAR SCHAKEL " $IGITALE SAMENWERKING ZOALS TRACKING EN TRACING VARKENSSECTOR SNIJBLOEMEN KOMEN WE DAN OOK NIET TEGEN 6ERTICALE SAMENWERKING WAARBIJ ORGANISATIES UIT MEERDERE SCHAKELS IN DE WAARDEKETEN BETROKKEN ZIJN KOMT VOORAL VOOR IN HET AFWIKKELINGSPROCES FUL½LLMENT PROCESS (ET +ADASTER EN NOTARIAAT SPELEN DAN OOK EEN JURIDISCHE ROL BIJ DE TRANSACTIE 6ERVLECHTING VAN DEZE TWEE VORMEN VAN SAMENWERKING IS NIET UIT TE SLUITEN AANGEZIEN DE BANCAIRE SECTOR ZICH IN TOENEMENDE MATE BEGEEFT OP HET TERREIN VAN DE MAKELAARDIJ 2ABOBANK AANDEEL :OEKALLEHUIZENNL EN $3" "ANK AANDEEL *AAPNL ZIJN DAAR VOORBEELDEN VAN %EN DRIVER VOOR DIGITALE SAMENWERKING IS DE HOGE MATE VAN VERENIGING IN DE MAKELAARDIJ .6- 6"/ EN ,-6 $AAR DOOR ONTSTAAT ENERZIJDS KRITISCHE MASSA OM DIENSTEN VAN DE GROND TE KRIJGEN OF SYSTEMEN TE IMPLEMENTEREN BIJVOORBEELD 4)!2! EN ANDERZIJDS BESTAAT ER EEN EXTRA LAAG DIE GERICHT IS OP OVERHEADPROCESSEN WAARDOOR DE -+"ÉR DE MAKELAAR DUS ZICH KAN TOELEGGEN OP KERNCOMPETENTIES :ONDERMEER EEN BELANGRIJKE DRIVER IS DE PROMINENTE ROL VAN INTERNET EN TOENEMENDE INFORMATIEBEHOEFTE EN VOORZIENING VAN CONSUMENTEN UIT DE SECTOR EN VAN RELATIEVE NIEUWKOMERS DIE LEVEN VAN INFORMATIEVOORZIENING (ET SUCCES VAN &UNDA IS DAAR EEN VOORBEELD MAAR OOK EEN DUIDELIJKE AANJAGER VAN /NTWIKKELINGEN IN DE MAKELAARDIJ KOMEN OP GANG ZONDER INTERVENTIE VAN DE OVERHEID (ET PROGRAMMA .$I6 IS BIJVOORBEELD NAUWELIJKS BEKEND $AT IS ANDERS VOOR DE PARTIJEN IN HET AFWIKKELINGSPROCES :IJ MAKEN NIET ZOZEER GEBRUIK VAN INNOVATIEPROGRAMMA´S OF SUBSIDIEREGELINGEN MAAR DE OVERHEID IS IN DAT PROCES BE TROKKEN +ADASTER :"/ IN VERBAND MET RECHTSZEKERHEID EN HAAR WETTELIJKE TAAK OM REGISTERS BIJ TE HOUDEN /M HET GEBRUIK VAN REGELINGEN .$I6 TE STIMULEREN ZOU ER MEER BEKENDHEID AAN GEGEVEN MOETEN WORDEN :OALS VOOR MEER SECTOREN GELDT KAN EEN SUCCESVOLLE PILOT BIJDRAGEN AAN HET GEBRUIK VAN HET INSTRUMENTA RIUM

:OALS LOCATIE INFORMATIE KOPPELING MET DE /NDERWIJSINSPECTIE OM KWALITEIT VAN ONDERWIJS IN EEN REGIO TE BEKIJKEN


"ESTAANDE BOUW

)NTEGRAAL 'ERICHT

(UUR 6ERHUUR

!ANKOOP 6ERKOOP

4-6 264






/NGEBONDEN



.OTARIAAT

'EBREK AAN KETENOVERSTIJGENDE STANDAARDISATIE BINNEN DE OVERHEID WORDT GESTREEFD NAAR mmN UITWISSELINGSFORMAT OP BASIS VAN DE /VERHEIDS 3ERVICE"US /3" EN ./2! /3" BIEDT DE MOGELIJKHEID OM OP EEN STERK GESTANDAARDISEERDE WIJZE BERICHTEN UIT TE WISSELEN TUSSEN SERVICE PROVIDERS EN SERVICE AFNEMERS BINNEN DE OVERHEID /VERHEIDSORGANISATIES COMMUNICEREN VIA ANDERE MODELLEN MET EXTERNEN

"ANKEN HYPOTHEEK VERSTREKKERS

+ADASTER "2+ EN "24

&IGUUR 7AARDEKETEN VAN DE MAKELAARDIJ KNELPUNTEN MET HET OOG OP DIGITALE SAMENWERKING

+."

(ER GEBRUIK VAN PUBLIEKE INFORMATIE DIGITALE DIENSTVERLENING VAN HET +ADASTER IS NIET GRATIS DAT IS WETTELIJK BEPAALD !LS :"/ MOET HET +ADASTER KOSTENDEKKEND ZIJN $E VRAAG IS BOVENDIEN IN HOEVERRE IS PUBLIEKE INFORMATIE EEN PUBLIEK GOED DISCUSSIE OVER HERGEBRUIK VAN PUBLIEKE INFORMATIE


4AXATEURS

"EMIDDELING EN VERKOOP VAN FINANCIpLE PRODUCTEN VERZEKERINGEN ASSURANTIpN " TO #

7ONINGMAKELAARDIJ " TO #

"EDRIJFSMAKELAARDIJ "/' INCLUSIEF INDUSTRIEEL VASTGOED " TO "

6ASTGOED MANAGEMENT

!GRARISCHE MAKELAARDIJ

-AKELAARDIJ

.6-

,-6

6"/

!CHTERBLIJVEN VAN )#4 KENNIS EN VAARDIGHEDEN ER ONTSTAAT NAUWELIJKS DIGITALE SAMENWERKING VANUIT INDIVIDUELE MAKELAARSKANTOREN BOTTOM UP +LEINERE MAKELAARSKANTOREN HEBBEN IN BEPERKTE MATE )#4 KENNIS IN HUIS EN OOK BINNEN GROTERE "/' KANTOREN IS )#4 EEN ONDERGESCHOVEN KINDJE VAN DE GEBRUIKERS VAN ONLINE DIENSTEN VAN .6- KAN GEKENMERKT WORDEN ALS LIGHT USER







3#6CERTIFICERING

" TO " " TO #

.IEUWBOUW

)NSTITUTIONELE STRUCTUUR DE VERENIGINGENSTRUCTUUR ZORGT VOOR LOCK IN EFFECTEN EN PADAFHANKELIJKHEID $EZE AFHANKELIJKHEID RESULTEERT ALLEREERST IN HET UITBLIJVEN VAN STANDAARDISATIE $AT LEIDT TOT EXTRA KOSTEN VOOR DE MAKELAAR OM AANGESLOTEN TE ZIJN OP MEERDERE PLATFORMS EN BOVENDIEN TOT HET DUBBEL INVOEREN VAN OBJECTEN GEGEVENS 4EN TWEEDE BEMOEILIJKT LOCK IN EN VERKOKERING DE AAN SLUITING MET PARTIJEN DIE EEN VASTE JURIDISCHE ROL IN HET TRANSACTIE PROCES HEBBEN ZOALS HET NOTARIAAT EN +ADASTER 6OOR DEZE PARTIJEN IS HET NAMELIJK BELANGRIJK DAT ALLE MAKELAARS MEEWERKEN

# TO #

!NNEX

,ITERATUUR

!". !-2/ &OCUS OP RETAIL BRANCHERAPPORT !MSTERDAM !". !-2/ "ATENBURG 23 3EGERS * 0LOMP -'! )NNOVATIEPOSITIE +ETENDIGITALISERING .EDERLANDSE $ETAILHANDEL 5TRECHT $IALOGIC "ERG - VAN DEN 2ISSEEUW 0 "RANCHEVERKENNING MAKELAARDIJ /NROEREND 'OED !MSTERDAM 3TICHTING %CONOMISCH /NDERZOEK "RENNENRAEDTS 2 ET AL 'O WITH THE DATA¾OW !NALYSING THE )NTERNET AS A DATA SOURCE $EN (AAG -INISTERIE VAN %CONOMISCHE ZAKEN "ONGERS & (ERTOG 0 DEN +AASHOEK " "EKKERS 2 "RENNENRAEDTS 2 %VALUATIE INNOVATIEVOUCHER REGELING 5TRECHT $IALOGIC "ONGERS & 6ELDE 2 TE (OLLAND # /NDERNEMERS OF ELEKTRONISCHE OVERHEIDSDIENSTVERLENING 5TRECHT $IALOGIC "OUWEND .EDERLAND HTTPWWWBOUWENDNEDERLANDNLPERSCENTRUMPUBLICATIESCIJFERS0AGES DEFAULTASPX #HRISTENSEN #- 4HE )NNOVATOR´S $ILEMMA 4HE 2EVOLUTIONARY "OOK THAT 7ILL #HANGE THE 7AY 9OU $O "USINESS .EW 9ORK (ARPER#OLLINS 0UBLISHERS E03)PLUS HTTPWWWEPSIPLUSNETREPORTS 'RANOVETTER - 4HE STRENGTH OF WEAK TIES A NETWORK THEORY REVISITED 3OCIOLOGICAL 4HEORY PP ("$ *AARBOEK DETAILHANDEL $EN (AAG ("$ (ERTOG 0 DEN "ONGERS & 3EGERS * "ATENBURG 2 'ILLEBAARD ( %VALUATIE .EDERLAND 'AAT $IGITAAL EN #)# 5ITSTRALING ."$) 5TRECHT $IALOGIC (ERTOG 0 DEN (OLLAND # &IJNVANDRAAT - .IEUWENHUIS " 1UICK SCAN ECONOMISCHE ASPECTEN OPSCHALING )#4 DIENSTEN EN ¯TOEPASSINGEN 5TRECHT $IALOGIC (ERTOG 0 DEN (OLLAND # -ALTHA 3 .AAR EEN VERNIEUWDE PROBLEEMGERICHTE EN VRAAGGESTUURDE


)#4 AGENDA 5TRECHT $IALOGIC P (OLSTER (# -EULEN (!" VAN DER 3CHREUDER 2 !NNEVELINK % (mT STRUCTUREEL AANSLUITEN OP KETENINFORMATIE IN DE AGROSECTOR ,ELYSTAD !NIMAL 3CIENCES 'ROUP 2APPORT !NIMAL 3CIENCES 'ROUP (OSTE 2 "ONDT . 0RODUCTIEKOSTEN VARKENSVLEES $EN (AAG ,%) P +LEIN 7OLTHUIS 2 ,ANKHUIZEN - 'ILSING 6 ! SYSTEM FAILURE FRAMEWORK FOR INNOVATION POLICY DESIGN 4ECHNOVATION PP -)#4 !CTIEPROGRAMMA -AATSCHAPPELIJKE 3ECTOREN )#4 "ETER BENUTTEN MEER KWALITEIT $EN (AAG P 0RODUCTSCHAPPEN 6EE 6LEES EN %IEREN HTTPSBEDRIJFSNETPVEAGRONL 0RODUCTSCHAP 4UINBOUW HTTPWWWTUINBOUWNL 2!!+ HTTPWWWSTOPKINDERMISHANDELINGNL 3ANTE -'07 VAN ,EE¾ANG .3* 3ECTORSTUDIES TOELEVERANCIERS BOUW $IEMEN 0APYRUS $IEMEN 3%2 3OCIAAL ECONOMISCH BELEID DEEL # $EN (AAG 3%2 3HAPIRO 7 6ARIAN (, )NFORMATION 2ULES ! 3TRATEGIC 'UIDE TO THE .ETWORK %CONOMY "OSTON -! (ARVARD "USINESS 3CHOOL 0RESS 4AVOLETTI % 6ELDE 2! TE #UTTING 0ORTER´S LAST DIAMOND #OMPETITIVE AND COMPARATIVE DIS ADVANTAGES IN THE $UTCH ¾OWER CLUSTER 4RANSITION 3TUDIES 2EVIEW 6OLUME 86

,ITERATUUR

,IJST VAN GESPREKSPARTNERS

.AAM

/RGANISATIE

0IETER "RONS 4OBIAS VAN DEN "ROEK (ENNIE *ORDAAN #OCK DE 6RIES 2ENm 7INTER !RJAN VAN 7INGERDEN *OHAN :ANDBERGEN 7IM VAN 0ELT !RNOLD 3TEINFORT 7ERNER "OTMAN -ARCEL .OORDHUIS (ARRY "ROKHOF %RIK 2ICKELMAN -ARIANNE VAN 6UGT /LAF ,AARHOVEN &RANS 0ETER $ECHERING *EROEN 7ILHELM (ERMAN 3ANS 'ERT 3MIT $IRK -ULDER *AN VAN DER $OELEN *AN -ERKS 2IK %BBELING 2INSKE (OFMAN 7OUTER VAN 7IJK (ENK "OELRIJK !DJAN +ODDE (ARRY "IJL (AN "EKKE -ANFRED (ESSING 2ONALD 7ALLENBURG -ARK ,OGTENBERG "ERNARD VAN 2AAIJ $ICK /OSTHOEK "EREND VAN (EMEL !LBERT ,USSEVELD

!GROVISION !GROVISION !MSTERDAM &ASHION )NSTITUTE ""% BLOEMEN "OUWBEDRIJF !PPELMAN "OUWEND .EDERLAND #HAINFOOD #/6 $ATALAND $E *ONG 2OOS $ELOITTE 2EAL %STATE $UTCH &LOWER 'ROUP %MPULSPLATFORM KETENDIGITALISERING -33 %SPRIT%$# &ASHION5NITED &LORECOM &UNDA (ERMAN 3ANS +LEDING 2IJSSEN "6 ()"). ).' ).' )NSTITUTE FOR 0IG 'ENETICS +ADASTER +ADASTER ,ANDMARK .EDERLAND ,4/ -IRABEAU -)4%8 -ODINT .UTRECO .6 .66$'" 1 2AY 2ABOBANK 2EAL NEXT 3YNTENS


)VO VAN (AM -ONIQUE &LEDDERMAN 4ON VAN %RP *OEP VAN DER 6AT 0ATRICK ,AENEN .ICO 4RAPMAN 2OBERT ,ANDSMAN (ERMAN DE "OON .ICK /UDEJANS 'EERT VAN DER 0EET (ENRI (OLSTER

,IJST VAN GESPREKSPARTNERS

3YNTENS 3YNTENS 4OPIGS)0' 5NIT!GRESSO 6ELLEKOOP -EESTERS 6ERIS 6ERIS 6'" 6)/. &OOD 'ROUP 7AGENINGEN 5NIVERSITEIT EN 2ESEARCHCENTRUM 752!'&3

#ONTACT $IALOGIC (OOGHIEMSTRAPLEIN ¯ !8 5TRECHT 4EL &AX WWWDIALOGICNL


+NELPUNTEN BIJ DIGITALE SAMENWERKING &OCUS VOOR HET PROGRAMMA.$I6

Recommend Documents