Nedervlaams Vlaams voor Nederlanders en Nederlands voor Vlamingen
Dit document beschrijft de richtlijnen die Schrijf.be, het toonaangevende Vlaamse tekstbureau, volgt om knopen door te hakken bij taalverschillen tussen België en Nederland. En dit zowel voor Nederlandstalige copywriting (voor het hele taalgebied of voor België alleen), als voor het ‘vervlaamsen’ van teksten geschreven door Nederlanders. Noord-Zuidtaalchaos Dit document wil enige klaarheid in de taalchaos scheppen. Chaos die ontstaat doordat het Nederlands in het Noorden en het Nederlands in het Zuiden steeds meer van elkaar afwijken. Dat heeft zijn weerslag op bedrijfscommunicatie – websites, brochures, persberichten enz. Want welke keuze maakt een tekstschrijver? Gaat hij onwrikbaar voor standaardtaal – ook als hij daarmee een deel van de doelgroep buitenspel zet? Of vergaloppeert hij zich aan Vlaamse tussentaal? Waar ligt de ‘taalgrens’? Professionals kiezen voor duidelijkheid Hier beschrijft Schrijf.be alvast waar zijn grenzen liggen, na een decennium copywriting voor duizenden Vlaamse én Nederlandse klanten. En na vele maanden van onderzoek, discussie en finetuning. We publiceren deze richtlijnen als hulp bij de keuzes die u maakt in uw bedrijf. Neem ze over of smeed ze tot ze perfect passen bij úw organisatie. Waar het om gaat, is streven naar een uniforme aanpak van al uw geschreven communicatie in heel uw bedrijf. Dan toont u aan dat u met het Nederlands even professioneel omspringt als met uw dienstverlening. Twijfelgevallen Moet u met dit document in de hand dan nooit meer twijfelen? Helaas wel. Want taal is geen wiskunde: ze laat zich nooit helemaal vangen in regels. Bovendien evolueert ze, waardoor ze de richtlijnen vroeg of laat inhaalt. Twijfelen of discussiëren over een heikele taalkwestie is dan ook geen teken van zwakte. Net zomin als uw opinie vroeg of laat bijschaven. Géén pamflet Wat is dit document níét? Een pamflet waarmee Schrijf.be op de taalbarricades klimt. Dit is géén pleidooi voor de standaardtaal – wel voor een standaardaanpak van het geschreven Nederlands in het bedrijfsleven. En die aanpak is gestoeld op de grootste gemene deler: standaardtaal (ST), zoals Van Dale die gebruikt. We wensen u alvast veel moed en volharding bij het ontwarren van de Noord-Zuidtaalknopen! En is dit voer voor discussie? Laat dan van u horen op schrf.be/nedervlaams.
Wim Van Rompuy
Liesa Carton & Stefanie Vanstaen
Schrijf.be-bedrijfsleider
Schrijf.be-eindredacteurs
Nedervlaams: Schrijf.be-richtlijnen voor het gebruik van standaardtaal en vervlaamsing (versie 1.02 van 25/07/2013)
1
Terminologie De taalexperts maken u, en ons, het leven moeilijk. Want de diverse (versies van) woordenboeken en taalorganisaties maken er een potje van. Ze gebruiken de meest exotische beschrijvingen om een lemma al dan niet als ‘Vlaams’ te bestempelen, zoals: •
Belgisch-Nederlands
•
Belgisch-Nederlands, algemeen
•
Belgisch-Nederlands, niet algemeen
•
Belgisch-Nederlands, pregnant
•
in België, niet algemeen
•
Belgisch-Nederlands, spreektaal
•
Standaardtaal in België
Bovendien kennen ze de omgekeerde beweging niet, hoewel ‘pinnen’ (standaardtaal!) een Vlaming niets zegt. En een wethouder in België gewoonweg niet bestaat – niet in de wetteksten en niet in de omgangstaal. Een uitweg uit de impasse? Schrijf.be gebruikt, naast standaardtaal (ST), maar drie categorieën: •
ST (standaardtaal) Standaardtaal in het hele taalgebied volgens de taalinstanties. Zowel Nederlanders als Vlamingen zouden deze woorden, constructies en uitdrukkingen moeten begrijpen. o
•
schrijven
NL-NL (Nederlands-Nederlands) Standaardtaal in Nederland: alle Nederlanders begrijpen deze woorden, constructies en uitdrukkingen, maar Vlamingen vaak niet. o
•
06-nummer (ST = gsm-nummer)
SB-NL (Standaard-Belgisch-Nederlands) Standaardtaal in België: alle Vlamingen begrijpen deze woorden, constructies en uitdrukkingen, maar Nederlanders vaak niet. De Nederlandse Taalunie omschrijft zulke lemma’s als ‘standaardtaal in België’, de Dikke Van Dale duidt ze aan met ‘Belgisch-Nederlands’ of ‘Belgisch-Nederlands, algemeen’.
•
o
opvolging (ST = follow-up)
o
bouwwerf (ST = bouwplaats)
NiSB-NL (Niet-standaard-Belgisch-Nederlands) Belgisch-Nederlands, maar niet door alle Vlamingen goedgekeurd. Hieronder valt dus spreektaal, dialect en tussentaal. De Dikke Van Dale duidt deze lemma’s aan met ‘Belgisch-Nederlands, spreektaal’, ‘Belgisch-Nederlands, niet algemeen’, ‘Belgisch-Nederlands, pregnant’ of ‘gewestelijk’. o
terug (ST = weer)
o
Aandacht! (ST = Opgelet!)
Nedervlaams: Schrijf.be-richtlijnen voor het gebruik van standaardtaal en vervlaamsing (versie 1.02 van 25/07/2013)
2
Copywriting: wanneer mag Belgisch-Nederlands? Regel 1: schrijf ST Optie 1: de tekst is bestemd voor het hele taalgebied. Richtlijn
Voorbeeld(en)
Bestaat er geen ST-woord?
kmo (mkb)
Vermeld dan beide termen (SB-NL + NL-NL).
bvba (bv)
Bestaat er wél een ST-woord, dat in Vlaan-
milieupark (België: containerpark)
deren toch verkeerd of niet begrepen wordt?
deurtelefoon (België: parlofoon)
Gebruik dan het ST-woord, gevolgd door de SB-NL-variant tussen haakjes.
Optie 2: de tekst is bestemd voor België. Gebruik dan SB-NL in de volgende gevallen: Richtlijn
Voorbeeld(en)
De ST-variant heeft niet overal in het
Tekst voor het hele taalgebied: binnen 24 uur
taalgebied dezelfde betekenis.
Tekst voor België: binnen de 24 uur
De ST-variant klinkt de Vlaamse lezer vreemd
Tekst voor het hele taalgebied: open dag
in de oren of hij kent de betekenis niet.
Tekst voor België: opendeurdag
Er bestaat geen ST-woord.
Tekst voor het hele taalgebied: kmo (mkb), bvba (bv) Tekst voor België: kmo, bvba
Wordt de tekst uitgesproken (bijv. speech of telefonische enquête)? Zoek dan de limieten op van wat qua taalgebruik toelaatbaar of gangbaar is voor de doelgroep.
Regel 2: klant is koning Vraagt de klant specifiek om één of
chauffage (ST = centrale verwarming)
meerdere SB-NL- of NiSB-NL-term(en)? Dan krijgt hij die.
Regel 3: Google is keizer(tje) Gaat het om een SEO-tekst?
chape (SB-NL)
Gebruik dan altijd de meest geschikte
remorque (NiSB-NL)
zoekterm voor de doelgroep die de klánt wil bereiken, ook als het geen ST is. SB-NL én NiSB-NL kunnen hier: Google beslist!
Nedervlaams: Schrijf.be-richtlijnen voor het gebruik van standaardtaal en vervlaamsing (versie 1.02 van 25/07/2013)
3
Vervlaamsen: hoever gaat u? Vraagt u aan Schrijf.be om een tekst te vervlaamsen? Dan moet uw lezer ervan overtuigd zijn dat de originele versie door een Vlaming geschreven werd. Dit is onze gestandaardiseerde werkwijze:
ST, NL-NL, SB-NL, NiSB-NL? U vindt de verklaring van de afkortingen op pagina 2 van dit document.
1. U kiest uw vervlaamsingsniveau U beslist zélf hoever u wilt gaan in de vervlaamsing op de volgende pagina: •
niveau groen: standaardtaal (ST);
•
niveau geel: Standaard-Belgisch-Nederlands (SB-NL) toegelaten;
•
niveau rood: Niet-standaard-Belgisch-Nederlands (NiSB-NL) toegelaten;
•
niveau zwart: voor SEO-doeleinden.
2. U krijgt een voorbeeld Schrijf.be wil dat u krijgt wat u verwacht. Daarom ontvangt u eerst één herwerkte testalinea in drie kolommen met bovenaan de prijs voor elk van de twee formules, beschreven in punt 3: 1. kolom 0: brontekst; 2. kolom 1: herwerkte tekst volgens formule 1; 3. kolom 2: herschreven tekst volgens formule 2. 3. U kiest uw schrijfformule Schrijf.be biedt u voor de vervlaamsing van uw tekst twee formules aan: Formule 1: vervlaamsing + eindredactie Hier grijpt alleen de eindredacteur (EIND) in. EIND vervlaamst de tekst volgens de Schrijf.be-vervlaamsingsrichtlijnen (zie volgende pagina) die horen bij het vervlaamsingsniveau dat u koos, en de daarbij horende Schrijf.bevervlaamsingswoordenlijsten. Hij verbetert ook tikfouten en fouten tegen grammatica, spelling, interpunctie en consistentie. Hij verzorgt de uniformiteit en signaleert gedachtesprongen. Formule 2: vervlaamsing + herschrijven + kwaliteitsbewaking + eindredactie Een copywriter herschrijft de tekst volledig en volgt dezelfde richtlijnen als in formule 1. Daarna passeert de werktekst bij de kwaliteitsbewaker (KWAL), die de tekst inhoudelijk finetunet, en bij EIND voor de eindredactie. Deze formule heeft twee voordelen: de inhoud is overtuigender en de stijl is consistenter. Bovendien vermijdt u bij webteksten de SEO-valkuil ‘duplicate content’. 4. U bestelt uw keuze U kruist op de bestelbon uw keuzes aan: •
vervlaamsingsniveau: zwart (SEO), groen, geel of – uitzonderlijk – rood;
•
schrijfformule: 1 (vervlaamsing zonder herschrijven) of 2 (vervlaamsing mét herschrijven).
Nedervlaams: Schrijf.be-richtlijnen voor het gebruik van standaardtaal en vervlaamsing (versie 1.02 van 25/07/2013)
4
Richtlijnen voor elk niveau
Voorbeeld(en)
NIVEAU GROEN: ST Vervang een Nederlands(e) concept/
wethouder (ST) > schepen (SB-NL)
term door het Belgische equivalent.
mkb (NL-NL) > kmo (SB-NL)
Vervang ST door ST die
repareren (ST) > herstellen (ST)
gebruikelijker is in België.
na aan het hart (ST) > nauw aan het hart (ST)
NIVEAU GEEL: SB-NL Vervang ST en NL-NL door SB-NL.
de klok rond (ST) > 24 uur op 24 (SB-NL) fysiotherapeut (NL-NL) > kinesist/kinesitherapeut (SB-NL) pinpas (NL-NL) > betaalkaart (ST) > bankkaart (SB-NL)
NIVEAU ROOD: NiSB-NL Vervang NL-NL, ST of SB-NL door
jus d’orange (NL-NL) > fruitsap (NiSB-NL)
NiSB-NL, voor specifieke doeleinden.
om te lachen (ST) > voor te lachen (NiSB-NL)
(bijv. blog van een lokale sportclub)
kipkap (SB-NL) > uufflakke (NiSB-NL in Gent)
NIVEAU ZWART: SEO Gaat het om een SEO-tekst? Vervang
dekvloer (ST) > chape (SB-NL)
NL-NL of ST dan altijd door SB-NL óf
aanhangwagen (ST) > remorque (NiSB-NL)
NiSB-NL, als daar beduidend meer naar gezocht wordt. Of wissel de STvorm af met de niet-ST-variant.
Nedervlaams: Schrijf.be-richtlijnen voor het gebruik van standaardtaal en vervlaamsing (versie 1.02 van 25/07/2013)
5
