Nederlandse Vereniging van Banken. Kwartaalblad, nummer 3, december Bankiers voor de klas. Nepmail. Daar trapt u niet in!

Nederlandse Vereniging van Banken

Bank|Wereld Kwartaalblad, nummer 3, december 2011

Bankiers voor de klas

‘Nepmail. Daar trapt u niet in!’ Zorgen over de eurozone

Bank|Wereld

Tijdens de bijeenkomst werd er door twee bancaire experts, te weten Barend Salemink, (Rabobank, voorzitter van de NVB Stuurgroep FATCA) en Albert Hollander (Triodosbank, lid van de NVB Stuurgroep FATCA), nader ingegaan op de reikwijdte en consequenties van de wet en hoe deze te implementeren binnen een financiële instelling. FATCA (Foreign Account Tax Compliance Act) is een Amerikaanse wetgeving die in

FATCA een feit maart 2010 is aangenomen door het Amerikaanse Congres. De bedoeling ervan is het identificeren en opsporen van Amerikaanse belastingontduikers die vermogen verborgen houden buiten de Verenigde Staten. Onder deze wet worden alle niet-Amerikaanse financiële instellingen gedwongen om een zogeheten FFI-(Foreign Financial Institution) overeenkomst te sluiten, de FFI-agreement. Iedere FFI die dat niet doet, wordt geconfronteerd met een bronheffing van 30% op betalingen uit de US-bron die aan haar worden gedaan, ook als dat betalingen ten behoeve van klanten zijn. De wetgeving is vastgesteld door het Amerikaanse Congres en zal dus niet meer wijzigen. De uitvoeringsvoorschriften zijn dat nog niet. Wel zijn al verschillende notices gepubliceerd waarin een redelijk beeld wordt geschetst van de inhoud van de uitvoeringsvoorschriften. Naar verwachting zullen eind 2011 de uitvoeringsvoorschriften worden voorgesteld die dan in de zomer van 2012 worden rondgemaakt. Waarschijnlijk zal rond die tijd ook de FFI-agreement gepubliceerd worden.

De kern van de FFI-agreement is dat van iedere financiële instelling verwacht wordt dat zij: — haar klanten (zowel natuurlijke als rechtspersonen) identificeert — over US-accounts rapporteert — bronbelasting inhoudt op betalingen aan zogeheten recalcitrant accountholders of Non-Participating FFI’s. De centrale boodschap van de informatiebijeenkomst was dat ondanks het feit dat nog niet alle details bekend zijn, financiële instellingen niet langer kunnen wachten en moeten starten met het implementatieproces. Om onze leden hierin te ondersteunen komt de NVB, naast de uitleg over de regelgeving, met de nodige guidance in de vorm van Q&A’s. Voor NVB-leden is deze informatie beschikbaar op het NVB-ledennet, onder het dossier FATCA. Yvonne Willemsen | Juridische, Fiscale & Veiligheids­ zaken [email protected]

‘Zuid-Europese problemen komen niet door de euro’ De muntunie moet blijven en we moeten verder met de Europese integratie. Dat is de enige kans op groei en om een vuist te kunnen maken tegen China, India en de VS.

Dat was de conclusie van een door ING georganiseerd symposium over de euro, op 15 november gehouden in Breukelen op de Universiteit Nyenrode. Henny Koemans, directeur Public and Government Affairs van ING, zette in zijn openingstoespraak de toon: zijn 'overtuiging' was niet veranderd: de euro is goed voor Europa en de euro is goed voor Nederland. 'Dus de euro mag niet uiteenspatten.' Oud-DNB-bestuurder Lex Hoogduin plaatste de muntunie in het brede proces van Europese integratie. Hoogduin benadrukte dat de economische integratie, noch de invoering van de muntunie tot de huidige problemen heeft geleid. Oorzaak is 'onvoldoende politieke wil' om landen aan de overeengekomen

criteria te houden. De les: meer Europese economische integratie en op termijn ook meer politieke integratie. Marc de Jong van Philips was duidelijk: voor een multinational kan de Europese integratie niet snel genoeg gaan en niet ver genoeg. En Mark Cliffe, hoofdeconoom van ING, had 'geruststellende' woorden: 'Als je naar de schuldenpositie van de Eurolanden gezamenlijk kijkt, dan is er geen probleem.' Ook Jaap Koelewijn, hoogleraar Corporate Finance aan Nyenrode, voelt niets voor het opbreken van het 'Europees project': 'You can't unscramble scrambled eggs.' Daan van Seventer

Uitgesproken

Op 10 november 2011 heeft de Nederlandse Vereniging van Banken een succesvolle en druk­bezochte informatie­ bijeen­komst georgani­ seerd, over de gevolgen die de Amerikaanse wet FATCA heeft. De wet is bedoeld om belastingontduiking door Amerikanen tegen te gaan.

2

Inhoudsopgave Oogpunt

4

Vraagtekens rond bankenbelasting

7

Kort

8

‘Reparatie wet nodig nu financiering van groene projecten is stilgevallen

9

Europarlementariërs op werkbezoek

9

Betaalvereniging Nederland opgericht

10

Campagne tegen phishing

12

Financiële educatie werkt!

16

‘De politiek moet over landsgrenzen heenstappen’

19

Boeken/media

16 20

Nawoord

Bank|Wereld is een uitgave van de Nederlandse Vereniging van Banken

Colofon Redactieadres: Gustav Mahlerplein 29-35, 1082 MS Amsterdam Postbus 7400, 1007 JK Amsterdam t 020 550 28 96 e [email protected]

3 Oogpunt

3

Bank|Wereld Samen werken aan vertrouwen Een mooi moment voor mij de afgelopen tijd was de Week van het geld. Net als vele bankmedewerkers verzorgde ik enkele gastlessen op de basisschool van mijn kinderen in Den Haag. Met leerlingen van groep 7 speelde ik de Cash Quiz, met vragen over bijvoorbeeld geld uitgeven, sparen en rente. De kinderen speelden het geestdriftig, vooral als groepjes elkaar mochten uitdagen voor een ‘battle’. Dan schoten de bordjes omhoog met het antwoord op vragen als ‘Wat kost een sms’je?’ of ‘Hoeveel verschillende euromunten zijn er?’ Gelukkig zaten zij er niet ver naast. Een sms’je kost gemiddeld negen cent; als je dat niet weet, kan de rekening snel oplopen. Vooral op de middelbare school kunnen kinderen ten prooi vallen aan verleidingen zoals veel mobiel bellen. Kinderen moeten leren met geld om te gaan. Daarom is het zo belangrijk dat professionals uit de banksector maar liefst 1500 gastlessen in de hoogste groepen van het basisonderwijs hebben verzorgd. Ik ben daar ook trots op. Een op de zeven basisscholen werd zo bereikt. De tijd lijkt rijp om financiële educatie op te nemen in het reguliere onderwijsprogramma. U leest erover in dit nummer. Onze kinderen zijn vertrouwd met de euro, hún munt. Welk gevoel bekruipt kinderen als zij in het Jeugdjournaal horen pleiten voor afschaffing van de euro en terugkeer naar de gulden (‘Wat is dat?’)? Alsof er ineens een barst in de hemel zit, denk ik. Bij volwassenen werkt dat anders, maar ook voor hen heeft de euro te maken met vertrouwen in het financiële stelsel. Dat vertrouwen is het afgelopen jaar sterk op de proef gesteld. Onze voorzitter Boele Staal roept in deze Bank|Wereld politici op over de grenzen heen te kijken. Een slagvaardiger Europa schraagt de Euro. Ook het betalingsverkeer is gebaseerd op vertrouwen. Rond de elf miljoen mensen bankieren via internet. Dat is uiterst veilig, maar het succes daarvan trekt de aandacht van internetcriminelen. Uit cijfers over het eerste halfjaar blijkt dat er ruim 2400 fraude-incidenten zijn geweest; op elf miljoen gebruikers zeer gering maar vervelend als het je overkomt. Bovendien leidt het tot schade voor de bank. Mede daarom is de Nederlandse Vereniging van Banken een campagne begonnen met als boodschap: ‘Nepmail. Daar trapt u niet in!’ Ook daarover leest u meer in dit nummer. Vertrouwen, daar draait het allemaal om in de bancaire wereld. Daar werken we samen hard aan en daar gaan wij mee door. Vertrouwen is de basis om tot bloei te kunnen komen. Dat wens ik u en al die basisschoolleerlingen toe voor 2012! Wim Mijs | directeur Nederlandse Vereniging van Banken [email protected]

Hoofdredactie: Hanan Laghmouchi, Eelco Dubbeling Redactie: Floris Mreijen, Aleid van der Zwan, Bart van Leeuwen, Yvonne Willemsen & Daan van Seventer Fotografie: Henk Boom, Tiemen Eskes Overname van artikelen uit deze uitgave of delen daarvan is toegestaan, mits met bronvermelding. Voor meer informatie over de inhoud van dit nummer kunt u terecht bij de redactie. Vormgeving: Gijs Sierman, Amsterdam Productie: Yardmen, Amsterdam

3

Bank|Wereld

4 Dossier

Op 1 juli kondigde minister De Jager, als verrassing voor velen, de invoering van de bankenbelasting aan. Er volgden hevige reacties uit de sector. De belasting moet in de loop van 2012 zijn ingevoerd en zal de schatkist naar verwachting 300 miljoen opleveren. Het is afwachten hoe het exacte wetsvoorstel er uit zal zien en wat de effecten zullen zijn.

Cyprus

Hongarije

Oostenrijk Zweden

Denemarken

Duitsland

België

Frankrijk

Verenigd Koninkrijk

Portugal

Vraagtekens rond

Bank|Wereld

Wetsvoorstel bankenbelasting binnenkort naar Tweede Kamer

Doel? Toen minister De Jager in het voorjaar de overdrachtsbelasting verlaagde, van 6 naar 2%, ontstond een gat in de rijksbegroting dat moest worden gedicht. Het leek alsof een gedeeltelijke oplossing snel gevonden was: een extra belasting voor banken. Op dat moment was nog niet helemaal bekend hoe deze belasting eruit zou gaan zien en ook op dit moment zijn de details nog niet duidelijk. Wat de belasting op zou moeten leveren, was

bankenbelasting Financial Transaction Tax Prof. dr. Jaap Koelewijn, parttime Professor of Corporate Finance a Nyenrode Business Universiteit 5 november 2011, FD

‘Mijn belangrijkste bezwaar is dat de bankenbelasting een strafexpeditie is tegen het bankwezen. Dat mag niet de bedoeling zijn van een belasting.’

Hans Biesheuvel, voorzitter MKB Nederland 26 oktober 2011

‘Het sentiment om banken te straffen gaat niet helpen. Concreet zal de belasting betekenen dat er vijf miljard euro minder beschikbaar is voor kredietverstrekking.’

In Brussel ligt een voorstel voor, van de Europese Commissie, om belasting op transacties in te voeren in de 27 Europese lidstaten, de zogenaamde Financial Transaction Tax (FTT). De belasting zal worden geheven op alle transacties in financiële instrumenten, waarbij ten minste één van de contractpartijen in de EU is gevestigd. Transacties in aandelen en obligaties zullen met 0,1% worden belast en derivatencontracten met 0,01%. De belasting zal jaarlijks 57 miljard euro opleveren. Deze inkomsten worden gedeeld tussen de EU en de lidstaten. De Europese Commissie is voornemens de FTT vanaf 1 januari 2014 in te voeren. Het voorstel moest tevens dienen als voorbeeld voor een mondiale belasting tijdens de G20-top in Cannes op 3 en 4 november 2011. De bedoeling was dat de G20-leiders het voorstel zouden overnemen zodat de FTT mondiaal ingevoerd kon worden. Landen zoals de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Canada konden het voorstel echter niet onderschrijven. Duitsland heeft al aangekondigd dat, indien het niet lukt om 27 EU-lidstaten te overtuigen, de FTT mogelijk alleen in de Eurolanden zal worden ingevoerd. Het voorstel van de Europese Commissie maakt niet duidelijk hoe met de nationale bankenbelasting om zal worden gegaan. Het politieke leiderschap in de Europese Unie moet uitwijzen of Nederland hierbij te maken gaat krijgen met een dubbele belasting, of dat er een ‘eerlijke’ concurrentie zal plaatsvinden met de lidstaten die nog geen nationale belasting hebben ingevoerd.

wel al bekend, namelijk 300 miljoen euro. Na advies van de Raad van State en bespreking in de Ministerraad, zal het wetsvoorstel binnenkort naar de Tweede Kamer worden gestuurd. Het ministerie van Financiën heeft laten weten dat het heffen van de bankenbelasting moet bijdragen aan het vergroten van de financiële stabiliteit. Door het aantrekken van kortetermijn-funding van banken zwaarder te belasten dan de langetermijn-funding, zal de zogenaamde ‘risk-appetite’ afnemen, zo is de redenering. De belasting zou banken moeten stimuleren om meer langlopende ongedekte schuld aan te trekken dan kortlopende ongedekte schuld (langlopende ongedekte schuld wordt over het algemeen als minder risicovol gezien dan kortlopende ongedekte). De Europese Commissie heeft echter in een rapport over Financial Levies* gesteld dat het op voorhand zeker niet vaststaat dat het introduceren van risico-incentives zal gaan werken. Het effect zal volgens de Commissie zeer bankspecifiek haar doorwerking hebben en is afhankelijk van andere regelgevende initiatieven. Het uitgangspunt van het ministerie dat door een onderscheid te maken in kort en lang lopende ongedekte schuld bij de belasting zal leiden tot meer financiële stabiliteit is daarom niet zeker. Van de bankenbelasting mag dan ook geen wonder worden verwacht, noch voor wat betreft gedragsverandering bij de banken, noch wat betreft de inzet van de opbrengst. Verstoring van speelveld Banken vragen zich af waarom een bankenbelasting nodig is. Een mogelijke reden zou kunnen zijn dat in ons omringende landen ook een bankenbelasting is of wordt ingevoerd. De verschillende landen die een bankenbelasting of -heffing hebben ingevoerd verschillen sterk in de doelstelling daarmee en in de hoogte van het tarief. De kans is groot dat niet alle Europese landen een bankenbelasting gaan invoeren, met als resultaat een ongelijke concurrentiepositie tussen de banken in Europa. Tegelijkertijd is de situatie op de financiële markten uiterst onzeker. Effecten van de bankenbelasting Over de effecten van de invoering van de bankenbelasting is de ondernemersorganisatie VNO-NCW helder. Zij stelt dat een sector, die het toch al niet gemakkelijk heeft, nog * Report on Financial Levies, European Commission, 30 november 2010

5

Bank|Wereld verder in de problemen wordt gebracht en dat is spelen met vuur. Een goed functionerend bankenstelsel is van het grootste belang voor de hele samenleving. Als betalingsverkeer en kredietverlening niet meer 'soepel' verlopen, krijgt de economie onvoldoende zuurstof en 'stikken' veel ondernemers. VNO-NCW en MKB-Nederland roepen de Tweede Kamer dan ook op om de plannen voor een bankenbelasting te schrappen. Tijdens het jaarcongres van MKB-Nederland op 7 november 2011 was MKB-voorzitter Hans Biesheuvel duidelijk over de bankenbelasting: daarmee draai je de kredietkraan voor het MKB dicht. ‘Kabinet, doe het niet!’ Eerder constateerde Hans Biesheuvel al dat een vermindering van circa vijf miljard euro

VNO-NCW en MKB-Nederland 27 oktober 2011

‘Het invoeren van een banken­belasting gaat ten koste van de kredietverlening. Van de maatregel, die vooral als straf aan banken wordt gezien, zijn vooral mkbondernemers de dupe.’

Bankenbelasting De bankenbelasting zal worden geheven over het onverzekerde gedeelte van het vreemd vermogen. Kort samengevat zal er belasting moeten worden betaald over het geld dat de banken ophalen op de kapitaalmarkt. Het ministerie zal hierbij een onderscheid maken in het tarief voor de belasting op kortlopende ongedekte schulden en langlopende ongedekte schuld. Het tarief voor de funding voor de kortere termijn zal tweemaal zo hoog zijn als die van de langetermijn-funding. De verwachting is dat de bankenbelas-ting 300 miljoen euro zal opbrengen. Daarnaast heeft de minister voorgesteld om een ‘doelmatigheidsdrempel’ op te nemen. Banken die boven deze drempel komen, zullen moeten voldoen aan de belasting. Gesteld wordt dat dit de negatieve impact op de kredietverlening zou beperken. Echter, de banken die boven de drempel komen, zijn nu de banken die het grootste gedeelte van de kredietverlening in Nederland voor hun rekening nemen.

Onno Ruding, minister van Financiën van 1982 tot 1989, CDA-politicus en voormalig bankier FD, 8 oktober 2011

‘Het kabinet slaat de plank mis met die koppeling van bankenbelasting en overdrachtsbelasting. Het gaat hier om een opportunistische adhocmaatregel die niet voldoet aan de hoge normen van fiscaal beleid die het ministerie van Financiën al decennialang hanteert.’

6

aan kredietverlenend vermogen voor het MKB ontstaat door de invoering van bankenbelasting. De NVB is van mening dat een goed functionerend bankenstelsel – voor nu en voor de toekomst – ontstaat mede dankzij de invoering van Basel III en een ex-ante depositogarantiestelsel. Deze maatregelen dragen bij aan het vergroten van de financiële stabiliteit en creëren een gelijk speelveld in Europa. Zo zorgt Basel III ervoor dat banken beter en meer kapitaal aanhouden waardoor zij in staat zullen zijn eventuele toekomstige klappen op te vangen. Een ex-ante depositogarantiestelsel stelt een fonds in van waaruit de depositohouders uitbetaald krijgen in geval hun bank zou failleren. De banken zelf vullen dit fonds op basis van een risicomodel. Dit

stelsel draagt bij aan meer risicobewustzijn bij de banken en meer zekerheid voor de consument dat er een fonds is waaruit hij uitbetaald krijgt. Voor leden is er meer informatie te vinden in het dossier Bankbelasting op het Ledennet van de NVB. Het artikel gaat uit van de stand van zaken van 22 november 2011. Aleid van der Zwan | Public Affairs Den Haag [email protected] Koen Holdtgrefe | Toezicht en Financiële Markten [email protected] Wybe van Dijk | Financiële Markten [email protected] Martijn Vliegenthart | Public Affairs Brussel [email protected]

Bank|Wereld

Er komt een nieuwe bank op de Zuidas. De Kunst Reserve Bank heeft haar bouwplannen ingediend voor een imponerend, transparant gebouw op een van de laatste stukken open terrein van de Zuidas. De bank is een initiatief van een groep kunstenaars, die willen aantonen ‘dat kunst wel degelijk een functie heeft in de reële economie’. Gesteund door een comité van aanbeveling met financieel-economische zwaargewichten als Herman Wijffels, Arnold Heertje en Rick van der Ploeg, willen de kunstenaars aantonen dat kunst ‘zelfs als basis kan dienen voor een totaal nieuw monetair systeem. Kern van dat systeem is een nieuwe reservemunt. Een munt waarvan de waarde niet is gebaseerd op oneindige economische groei, maar op de waarde van kunst. Een munt die de bank zelf gaat slaan. In het openbaar — midden op de Zuidas in Amsterdam’. Simpel gezegd: er wordt honderd keer een artistieke munt geslagen, telkens in een oplage van honderd stuks. En die munt wordt verkocht — voor euro’s, dat dan weer wel. Meer informatie? Zie www.kunstreservebank.nl.

Sustainable Finance Lab De bijeenkomsten van het Sustainable Finance Lab trokken veel (media-)aandacht. Zo besteedde zowel Nieuwsuur als Buitenhof aandacht aan dit ‘Lab’ waarin wetenschappers uit verschillende disciplines samengebracht zijn om ideeën te ontwikkelen voor een ‘daadwerkelijke verduurzaming van de financiële sector, een stabiele en robuuste financiële sector die bijdraagt aan een economie die de mens dient zonder daarbij zijn leefmilieu uit te putten'. Het initiatief van Herman Wijffels en Klaas van Egmond (Universiteit Utrecht en het Utrecht Sustainability Institute (USI)) en Peter Blom (Triodos Bank) heeft in de eerste reeks van vijf bijeenkomsten vooral gekeken naar wat er ‘mis’ is gegaan in het financiële systeem. Aanwezigen uit de financiële sector, politiek, overheid, toezichthouders en de wetenschap gaven hun analyse van het financiële en bancaire systeem. De bijeenkomsten zijn terug te zien op www.sustainablefinancelab.nl. In het voorjaar van 2012 zal nog een reeks discussieavonden plaatsvinden, houd hiervoor de website in de gaten.

Financiering zorgsector behoeft breder draagvlak Op 21 november jl. heeft de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) een diner georganiseerd voor topbestuurders van zorginstellingen, het ministerie van VWS, de NZA, zorgverzekeraars en de banksector om te praten over het waarborgen van de financierbaarheid van de zorgsector. Zorginstellingen moeten zich steeds meer gaan gedragen als ondernemingen. Tegelijkertijd staat de zorgsector voor de enorme opdracht om de kostenontwikkeling te beteugelen. De NVB ziet de bijeenkomst als het begin van een verdere dialoog over de financiering van de zorg waar alle betrokken actoren hun verantwoordelijkheid moeten nemen.

ING beperkt pinbedrag jongeren Vanaf 1 september jl. kunnen jongeren tot 18 jaar bij ING Bank nog maar maximaal 250 euro per dag pinnen, schrijft de Volkskrant. Tot nu toe konden jongeren nog tot 1000 euro per dag uit de muur halen. Reden daarvoor is dat ze zich steeds vaker laten gebruiken als ‘geldezels’. Tegen geringe vergoeding geven jongeren hun bankpas af aan criminelen die geld op de rekening zetten. Die dient dan als een soort doorgeefluik, want de criminelen halen de bedragen er ook snel weer af. Zodoende komt de politie later dan niet bij de echte daders. De jongeren kunnen worden aangeklaagd voor fraude en diefstal, en mogen dan acht jaar lang geen bankrekening hebben.

 

Meer dan 70% transacties via nieuwe pinnen Ruim een halfjaar na de invoering, verloopt meer dan 70 procent van alle pintransacties via het nieuwe pinnen. Dat liet betaalorganisatie Currence, de eigenaar van PIN, weten. Volgens Currence wordt aan het eind van het jaar 99,9% van alle pinbetalingen gedaan door de pas in een pinapparaat te steken, in plaats van erdoor te halen. Het nieuwe pinnen werd in maart 2011 ingevoerd omdat het veiliger is. Door de invoering van de betaling met een chip in plaats van met de magneetstrip is het onder meer voor skimmers veel moeilijker geworden om een bankpas te kopiëren. Alle grote winkelketens en retailers zijn al overgegaan op het nieuwe systeem. Slechts de kleinere spelers in de markt blijven nog achter. Ook het aantal klachten over de nieuwe betaalwijze neemt volgens de betaalorganisatie af. Vaak vergaten consumenten de bankpas na het pinnen weer uit het apparaat te halen. Volgens Currence is dat slechts een kwestie van gewenning.

Kort

Kunst Reserve Bank

7

Bank|Wereld

Verlaging van het belastingvoordeel op fiscaal gefaciliteerd groen beleggen heeft ervoor gezorgd dat groenfinanciering van projecten­­ dit jaar vrijwel is stilgevallen. Ondernemers en banken zoeken politieke steun voor reanimatie van de succesvolle publiek-private samenwerking ‘Groen Beleggen’, die innovatie, duurzaamheid en handelsgeest verbindt. De Nederlandse Vereniging van Banken heeft daarom een alternatief plan opgesteld. Een brede maatschappelijke coalitie uitte eind vorig jaar haar zorgen. Bouwend Nederland, Energie Nederland, LTO Nederland, Aedes en de NVB wisten te voorkomen dat het belastingvoordeel op groen beleggen, sociaal-ethisch beleggen, cultureel beleggen en beleggingen in durfkapitaal per direct werden afgeschaft. In plaats daarvan koos het kabinet ervoor de heffingskorting voor deze beleggingen in vier jaar tijd af te schaffen. Het effect blijkt nu bijna gelijk: de vermindering van de heffingskorting heeft er al in het eerste jaar voor gezorgd dat de groenfinanciering vrijwel is stilgevallen. De officiële evaluatie van de gefaseerde afschaffing van de heffingskorting, die staatssecretaris Weekers vorig jaar aan de Eerste Kamer heeft toegezegd, wordt deze maand verwacht. Maar volgens de Nederlandse banken is de conclusie helder: het kind wordt met het badwater weggegooid. Er moet haast gemaakt worden met een reparatie van de wet. Met het nu al stilvallen van groene financieringen en de voorgenomen verdere afbouw van de heffingskorting in de komende jaren, is de

toekomst van groen beleggen — zacht gezegd — uiterst onzeker. Hoogste tijd om het groen beleggen te reanimeren, meent de NVB. Innovatieve bedrijven De eerdergenoemde brede coalitie van ondernemers toonde al eerder aan dat groen beleggen zich leent voor een succesvolle publiek-private samenwerking. De jaarlijkse kosten voor de overheid bedragen dan ook slechts 1,9% van de inleg (voor 2012). Eén euro overheidsgeld zorgt voor méér dan vijftig euro privaat geld voor groene financiering; dat is dus een opmerkelijk grote multiplier van meer dan 50. Bovendien zijn het innovatieve ondernemers die met het goedkopere geld van de particuliere groenspaarders voorop kunnen lopen in de economisch belangrijke verduurzaming van de onderneming. Zo zijn veel vernieuwende glastuinders voor de gewenste vernieuwingen op energiegebied afhankelijk van de groenfondsen. Pas op termijn kan de reguliere markt dit soort investeringen op zich nemen. Helaas biedt de 500 miljoen euro van het risico- en innovatiefonds, dat komend jaar van start gaat, onvoldoende soelaas voor veel waardevolle bedrijven die een verduurzamingsrisico willen nemen. Alternatief plan Staatssecretaris Weekers heeft vorig jaar, gelijk met de aankondiging van de evaluatie, aangegeven dat hij mogelijke alternatieven voor afschaffing van de heffingskorting bij fiscaal gefaciliteerd groen beleggen zal onderzoeken als daar aanleiding voor is, bijvoorbeeld als de markt daarmee komt. De NVB heeft — aangespoord door het wegvallen van het groene inleg dit jaar — een alternatief uitgewerkt dat een duurzame voortzetting van groen beleggen beoogt binnen het geldende budgettaire kader. Het alternatief houdt in dat vanaf 1 januari 2012 de heffingskorting voor de belegger op 0,7% wordt gefixeerd bij een maximaal volume van de inleg van ruim 4,1 miljard euro. Als het kabinet dit alternatief overneemt, wordt zelfs circa 50 miljoen euro extra bespaard ten opzichte van de met het belastingplan 2011 aangenomen begroting, heeft de NVB berekend. Menko Been | Fiscale Zaken [email protected]

Toegelicht

‘Reparatie wet nodig nu financiering van groene projecten is stilgevallen’

8

Bank|Wereld

Op donderdag 3 november jl. was Corien Wortmann, Europarlementariër en lid van de Commissie Economische en Monetaire Zaken in het Europees Parlement, voor een werkbezoek te gast bij de NVB in Amsterdam. Wortmann werd op de hoogte gesteld van de laatste standpunten en ontwikkeling op een groot aantal onderwerpen en had onder andere een werklunch met de NVB Commissie Toezicht onder leiding van commissievoorzitter en ABN AMRO-CFO Jan van Rutte en vertegenwoordigers van diverse banken. Daar werden onderwerpen besproken zoals CRD 4, DGS, crisismanagement en de Financial Transaction Tax. Daarnaast was er speciale aandacht voor de opname van zogeheten RMBS in de Liquidity Coverage Ratio IN de CRD 4-wetgeving, een belangrijk punt voor Nederlandse banken in deze wetgeving. Dit punt werd verder toegelicht door Kees Van Dijkhuizen (NIBC). Voorzitter Boele Staal en directeur Wim Mijs spraken verder met Corien Wortmann over zaken rondom de schuldencrisis en stapeling van regelgeving. Tevens werd vooruitgeblikt op het aankomend voorzitterschap van Wim Mijs van de Executive Committee (ExCo) van de European Banking Federation (EBF). De Executive Committee, samengesteld uit directeuren van 31 Europese bankassociaties, leidt de EBF en komt acht keer per jaar bijeen om o.a. de strategie en standpunten van de Europese bancaire sector te bepalen. Op vrijdag 18 november is Europarlementariër Hans van Baalen in het kader van een werkbezoek te gast geweest bij de NVB. Martijn Vliegenthart | Public Affairs Brussel [email protected]

Betaalvereniging Nederland opgericht Op 29 november jl. heeft de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) na meer dan een jaar voorbereiding en stakeholderconsultatie Betaalvereniging Nederland opgericht. Deze zal gemeenschappelijke operationele taken verrichten voor haar leden (zowel banken als betaaldienstverleners) die betaaldiensten op de Nederlandse markt aanbieden en daarbij gebruikmaken van de gemeenschappelijke standaarden en infrastructuur. De betaalmarkt wordt steeds Europeser, en Nederland schakelt over van nationale naar Europese betaalproducten en -diensten. Zo verdwijnt per 1 januari 2012 het Nederlandse product PIN, omdat banken overschakelen op internationale betaalmerken. Ook de vertrouwde Nederlandse incasso wordt vervangen. Een nieuwe Europese Verordening stelt overgang naar de nieuwe Europese incasso verplicht. Dat betekent dat Currence Nederland op termijn zal opgaan in de nieuwe betaalvereniging. Toch blijft nationale operationele samenwerking tussen de banken, betaalinstellingen en elektronisch geldinstellingen op het gebied van infrastructuur nodig. Het betalingsverkeer moet immers efficiënt, veilig en betrouwbaar blijven.

Ook de NVB verrichtte enkele meer operationele taken in het betalingsverkeer. Die pasten echter minder goed bij een branche-organisatie. Mede omdat niet-bancaire betaaldienstverleners geen lid kunnen worden van de NVB zijn deze taken, inclusief de betrokken medewerkers, ondergebracht bij de Betaalvereniging. NVB-directeur Wim Mijs en directeur van de Betaalvereniging Piet Mallekoote tekenden daartoe een Overdrachtovereenkomst. De NVB heeft nu meer focus op haar belangenbehartiging op het gebied van betalingsverkeer voor de banken. De Betaalvereniging bundelt kennis en regelt vrijwel alles op het gebied van veiligheid en betrouwbaarheid, standaarden en fraudebestrijding bij het elektronisch betalen. Omdat betalingsverkeer een steeds belangrijkere maatschappelijk functie vervult hebben NVB en Currence veel tijd gestoken in een afgewogen governance, die recht doet aan de belangen van zowel de leden als de stakeholders, en deze laatsten ook betrekt bij de besluitvormingsprocessen. Het bestuur van de Betaalvereniging bestaat uit negen leden, waarvan drie onafhankelijke, inclusief voorzitter Henk Brouwer (ex-directeur DNB). Gijs Boudewijn | Betalingsverkeer, Ondernemingsklimaat & Financiële Educatie [email protected]

Uitgelicht

Europarlementariërs op werkbezoek

9

Bank|Wereld

10 Reportage

Criminelen vissen steeds vaker naar persoonlijke gegevens van bankklanten, vaak via nep-mail. Tv-spotjes waarin vissers hengelen naar privégegevens moeten het publiek bekendmaken met deze fraude. Motto van de campagne: 'Nepmail. Daar trapt u niet in!’

Campagne tegen phishing In de tv-spot zie je een stel vissers die in een doodgewone straat in de tuin zitten en over daken en door de straat lopen en hun hengels uitwerpen met een enveloppe die uiteindelijk in een huis belandt. De voice-over zegt: ‘Dit lijkt misschien raar. Maar online gebeurt dit voortdurend. Phishing. Internetcriminelen sturen u een mailtje dat van uw bank lijkt te zijn met een link naar een nepsite waar gevraagd wordt naar uw gegevens en inlogcode.’ De spot toont inmiddels een man die in zijn studeerkamer aandachtig naar het computerscherm staart waarop een keurige mail te lezen is, zogenaamd van de bank. Dan zie je het pictogram van de prullenbak, waar de man op klikt. De voice-over geeft tegelijk de instructie: ‘Weg ermee. Uw bank doet dat nooit!’ Daarna sluit de stem af: ‘Nepmail. Daar trapt u niet in! Ga naar veiligbankieren.nl’.

Commissaris Martijn van Beek over resultaten bankenteam

Nep-mail Wie — door de commercial aangemoedigd — naar veiligbankieren.nl gaat, ziet acht blanco enveloppen verleidelijk aan een waslijn bungelen. Ze roepen de associatie op van ontbijtkoek aan een touwtje. Erboven staat wat je krijgt als je toehapt: ‘Klik op de enveloppen voor voorbeelden van nepmail.’ Een van de voorbeelden: ‘Beste gewaardeerde klant, U hebt een nieuwe beveiligingsupdate van ING. Alstublieft  Log in op uw account om deze update te bevestigen  Update your online bankieren ING Bank NV Handelsregister Leeuwarden nr. 33031431' Een tweede voorbeeld: ‘ABN AMRO is niet in staat om uw account te verifinren. Uw account moet zo snel mogelijk worden
gecontroleerd.  Je kunt controleren of uw account  heel eenvoudig door te op de volgende link. abnamro.nl/nl/logon/ identification.007 Opmerking:  Je zal gecontacteerd worden door medewerkers van ABN AMRO voor meer informatie
over dit

nieuwe systeem update voor 2011-2012. Hoogachtend,Customer Service, 
2011 ABNAMRO Bank N.V. Nederland’ Bij de voorbeelden van de voor phishing gebruikte nepmail komt, als je over het scherm scrollt, uitleg over punten die je argwaan zouden moeten doen toenemen bij zulke nepmail. Zo valt te lezen: ‘Uw bank zal nooit je en u door elkaar gebruiken in eenzelfde email.’ En ‘Uw bank zal nooit een e-mail sturen met een link waarmee u zich moet aanmelden (om iets te controleren).’ Instructie De boodschap van de campagne is duidelijk: als je phishing herkent, kun je misbruik voorkomen. Voor ontvangers van nepmail zijn er drie regels, dan gaat er niets mis: - verstrek geen persoonlijke gegevens, behalve op de inlogpagina van het internetbankieren; - klik nooit op links in een nepmail; - verwijder nepmail.

Bank|Wereld 11 Verdubbeling NVB-voorzitter Boele Staal benadrukte bij de lancering van de campagne op 14 november jl. dat internetbankieren ‘uiterst veilig’ is. Maar hij gaf ook aan dat de fraudecijfers nog steeds een stijgende trend laten zien. ‘Bedroeg de fraude met internetbankieren vorig jaar nog bijna 10 miljoen euro, de eerste helft van dit jaar is dit bedrag gestegen tot 11,2 miljoen euro.’ Net als de totale schade nam ook het aantal incidenten toe. ‘In 2010 waren er 1383 fraude-incidenten met internetbankieren. De eerste helft van dit jaar waren er 2418 incidenten.’ Afgezet tegen het aantal mensen dat via internet bankiert — in Nederland inmiddels rond de miljoen — zijn de schade en het aantal incidenten echter ‘nog steeds zeer gering’, meent Staal. Hij vermoedt dat het internetbetaalsysteem van de banken, iDEAL, juist door die veiligheid zo succesvol is. Transactiemonitoring Naast de voorlichting door de banken, bedoeld om de consument bewuster te maken van mogelijke vormen van pogingen tot fraude, doen de banken ook veel op de achtergrond aan het voorkomen van fraude. Zo worden de aanvallen op hun inernetbankiersystemen, die banken bijna dagelijks te verduren krijgen, vaak succesvol afgewend. Ook bij malware — schadelijke software die zich op iemands computer nestelt — is de schade tot nu toe in Nederland beperkt, mede doordat banken het op tijd detecteren.

Banken zijn volgens Staal ‘steeds beter’ in staat om frauduleuze transacties ‘vooraan in het traject te onderscheppen en schade zo te voorkomen.’ Cybercrime Voor de aanpak van de toenemende internetcriminaliteit werken de banken overigens sinds vorig jaar nauw samen met de Nationale Recherche en het OM in het ‘bankenteam’ (Electronic Crimes Taskforce). Idee daarachter is dat de markt en de opsporingsautoriteiten samen belang hebben bij uitwisseling van kennis, informatie en expertise. Commissaris Martijn van Beek van de Taskforce verwacht komend jaar verdere voortgang met opsporing en vervolging van bankgerelateerde cybercriminaliteit. Maar mede omdat veel cybercrimaliteit een internationale component heeft, is opsporing en vervolging lastig. Einde van skimming Opmerkelijk is de sterke daling van de schade door incasso. Leden de banken daardoor in 2010 nog 4,5 miljoen euro schade, datadvertentie is in de eerste helft van dit jaar spectaculair teruggebracht tot 102.000 euro. De schade als gevolg van skimming (kopieren) van betaalpassen is na een sterke daling vorig jaar (tot 19,7 miljoen euro) de eerste helft van dit jaar wel weer fors toegenomen. De verwachting is echter dat als het ‘nieuwe pinnen’ (met chip in plaats van magneetstrip), eind dit jaar over-

al is ingevoerd, deze vorm van fraude vrijwel zal uitsterven. In de criminologie is het een bekend gegeven dat als de ene vorm van criminaliteit uitsterft de volgende opgang doet. Naast de opkomst van phishing en malware houden zowel de banken als politie en justitie ook rekening met een mogelijke toename van ‘social engineering’, waarbij mensen worden gebeld door iemand die zich voordoet als een bankmedewerker en die vervolgens om persoonlijke bankgegevens vraagt. Doordat dit vaak leidt tot een phishing-aanval, hopen de banken dat de van phishing bewuste consument ook beter bestand is tegen het neptelefoontje, ofwel social engineering. Gijs Boudewijn | Betalingsverkeer, Ondernemings­ klimaat & Financiële Educatie [email protected] Marjolein Drijkoningen | Communicatie [email protected]

Phishing: Het vissen naar uw bankgegevens

Stel, u ontvangt een e-mail waarin wordt gevraagd om uw inloggegevens voor internetbankieren. Of waarin een link staat naar een andere inlogpagina dan u gewend bent. Wat doet u? U verwijdert de e-mail. De bank zou zo’n mail namelijk nooit sturen.

Wat is phishing? Phishing is het vissen naar uw gegevens door internetcriminelen. Meestal gebeurt dit via een e-mail die van uw bank afkomstig lijkt. Hierin wordt u gevraagd uw gegevens terug te sturen of in te voeren op een website. Bijvoorbeeld uw naam, adres, telefoonnummer, rekeningnummers en beveiligingscodes. Deze gegevens gebruiken de criminelen vervolgens om toegang te krijgen tot uw bankrekening.

Wat is ertegen te doen? De banken volgen de ontwikkelingen op het gebied van internetfraude nauwgezet en nemen maatregelen waar nodig. Daarnaast werken ze nauw samen met opsporingsinstanties om phishingsites op te sporen en uit de lucht te halen. En mocht u schade oplopen door phishing, dan wordt dit meestal vergoed. Voor u wordt het steeds lastiger om nepmails en nepsites te herkennen. Criminelen worden namelijk steeds behendiger in het namaken. Eigenlijk kunt u maar een ding doen: onthoud dat uw bank nóóit ergens anders dan op de eigen inlogpagina om uw inloggegevens zal vragen.

19%LQGG

Nepmail: daar trapt u niet in! Verstrek nooit persoonlijke bankgegevens of inlogcodes

O

Klik niet op links in een nepmail en verwijder de e-mail uit uw mailbox

O

Kijk voor meer informatie op

O

www.veiligbankieren.nl



Bank|Wereld

Uitgesproken

Banken leren kinderen goed met geld omgaan

12

Financiële educatie werkt! Prinses Máxima, ballonnen en petjes, gratis spaarblikken en 37.500 kinderen die in de klas een Cash Quiz speelden onder leiding van een bankmedewerker. Financiële educatie kan heel leuk zijn, bleek in de Week van het geld.

Feestelijke opening Ambtenaren van Financiën mogen niet gewoon via de hoofdingang naar binnen, maar worden naar een zij-ingang geleid. Een meer dan levensgrote Week van het geld-munt geeft aan het plein voor het ministerie een feestelijk tintje. Bij de ingang staat een schoolklas met paarse petjes op vol spanning te wachten, net als een batterij fotografen en cameramensen. De vrolijke hectiek komt door de komst van Prinses Máxima. De opening van de Week van het geld wordt opgeluisterd door de prinses, die erevoorzitter is van het platform Wijzer in Geldzaken, de overkoepelende organisator van de week vol financiële educatie voor basisschoolleerlingen. De Week van het geld werd dit jaar voor de tweede keer gehouden, van 7 tot 12 november. Als de prinses onder luid gejoel van de schoolkinderen op de voorste rij heeft plaatsgenomen, houdt minister van Financiën Jan Kees de Jager een toespraakje over het belang van de Week. ‘Er zijn veel mensen, en veel landen, die moeite hebben met het omgaan met geld. Dat is jammer, want dat is goed te voorkomen: als je inkomen en uitgaven maar in balans houdt,’ zegt De Jager tegen de kinderen. Zelf heeft hij het rond z’n achtste geleerd en hij heeft er nu, als minister van Financiën, nog steeds plezier van.

Bank|Wereld 13

Opeens fietst een jongetje van een jaar of tien op een blinkend witte Week van het geld-krantenbezorgfiets het ministerie in. ‘Meneer, meneer! Het laatste financiële nieuws!’, roept de jongen enthousiast met een Week van het geld-krant in de hand. Even later overhandigen De Jager en de krantenjongen de geldkrant aan een lachende Prinses Máxima. Ook Máxima benadrukt het profijt dat je ervan hebt als je je uitgaven binnen het budget weet te houden. Ze hoopt dat door de themaweek ‘heel veel kinderen heel veel leren’ over geld en goed met geld omgaan. Cash Quiz tijdens gastlessen De hele week vinden op zo’n 1.000 basisscholen in Nederland totaal vijftienhonderd gastlessen plaats over omgaan met geld. Medewerkers van acht banken en van de Nederlandse Vereniging van Banken geven les aan leerlingen van groep 7 of 8 (kinderen van tien, elf jaar). De aftrap van dit bankenprogramma van de Week van het geld vindt ‘s maandags plaats in Den Haag. ‘s Middags verwisselen zeven topmanagers van de deelnemende banken (Rabobank, SNS Bank/ RegioBank, ABN AMRO, ING, Delta Lloyd Bank, Friesland Bank, Triodos Bank) hun colbertjasje voor een Week van het geld-trui. Daarna gaan ze in koppels de klas in om hun gastles te geven; het vierde koppel wordt compleet door Arthur Reitsma, beleidsadviseur Financiële Educatie bij de NVB.

Week van het geld 2011: 50.000 spaarblikken uitgedeeld 1.500 gastlessen gegeven 1.100 gastdocenten voor de klas 1.000 scholen doen mee

In klas 8B staat Jurgen Vroegh, directeur Betalen, Sparen & Financieren van de Friesland Bank, gebroederlijk naast Christiaan Smit, regiodirecteur Kantoren Zuid-Holland van ING. Het lijkt wel of het bankenkoppel dagelijks voor de klas staat. De leerlingen luisteren aandachtig naar ‘de mensen van de bank’. Bijna alle kinderen steken hun vinger op als hun wordt gevraagd wie een bankpasje heeft. ‘Waarom betaalt een bank rente?’, wil ‘meester’ Jurgen Vroegh weten. ‘Omdat de bank blij is met het geld’, zegt een leerling. ‘Ja, maar waarom?’, vraagt Jurgen. ‘Dan kunnen zij het weer uitlenen aan anderen’, verklaart de leerling. De gastdocenten hebben zichtbaar lol in hun rol als meester. En ze zijn tevreden over hun leerlingen. Na enkele vragen uit de losse pols,begint het hoofdprogramma: het speciaal voor de week door de NVB, het NIBUD en Identity Games ontwikkelde spel Cash Quiz. Als volleerde quizmasters begeleiden Jurgen Vroegh en Christiaan Smit de klas bij het spelen van de Cash Quiz. De klas is opgedeeld in groepjes, die ieder een eigen groepsnaam hebben gekozen en als team meespelen. Voor goede antwoorden krijgen ze ‘zakgeld’. Het groepje dat het eerst 50 euro heeft is de winnaar. Overigens wordt er gespeeld met ‘speelgeld’, maar dat hindert de kinderen niet. Christiaan kijkt vrolijk rond als hij de eerste vraag stelt: ‘We doen eerst een proefvraag: ze zeggen wel dat meisjes beter kunnen sparen dan jongens. Klopt dat?’

Bank|Wereld

zal één school geloot worden die met alle groepen 7 en 8 een dag naar het Geldmuseum in Utrecht mag. ‘Spaar voor een doel’ De NVB is een belangrijke partner van Wijzer in Geldzaken, het platform dat de consument helpt ‘wijzer in geldzaken’ te worden en voor basisschoolleerlingen de Week van het geld heeft opgezet. Arthur Reitsma, die namens de NVB het bankenprogramma tijdens de week coördineert, is ‘heel blij’ dat zo veel bankmedewerkers zich zo enthousiast inzetten voor de Week van het geld. ‘Financiële educatie is heel belangrijk en als je er vroeg mee begint, werkt het het beste', zegt Reitsma. Ook NVB'ers geven daarom gastlessen tijdens de week. NVB-directeur Wim Mijs gaf zelf twee lessen op de school van zijn kinderen. Mijs vraagt, nadat hij zichzelf losjes heeft geïntroduceerd (‘Ik doe iets met banken’), of de klas eigenlijk weet wat een bank is. Je kunt er geld lenen en je kunt er geld sparen, zegt de klas. Mijs is tevreden, maar wil dat sparen het liefst nog wat stimuleren — een van de doelen van de banken. Dus geeft Mijs meteen een tip: ‘Bedenk een spaardoel. Want als je weet waarvoor je wilt sparen, is sparen veel gemakkelijker.’ De Cash Quiz is soms lastig, maar op andere momenten weten de leerlingen Mijs te verrassen met een goed antwoord op een lastige vraag. Zo weet iemand dat er – wat waarde betreft –

Uitgesproken

Bij de eerste ‘echte’ vraag blijkt dat het besef van de waarde van geld bij sommige kinderen nog beperkt is. Op de vraag hoeveel een goudvis kost, antwoordt een groepje bloedserieus ‘23,50 euro’. Veel andere groepjes zitten meer in de buurt, met bedragen tussen de 2,50 en 8 euro. Soms zijn de gastdocenten streng: het team Dagobert Duck schat dat een patatje met 1,80 euro kost. Volgens de spelgegevens kost het echter gemiddeld 2,05 euro. ‘Dus het is fout. Jullie krijgen geen zakgeld.’ Bij rekenvragen valt op dat eenvoudigere geldsommen gemakkelijk gemaakt worden, maar dat ingewikkeldere sommen voor sommige groepjes nog lastig zijn. Zo is voor iedereen wel duidelijk dat je 6,50 euro overhoudt als je 14 euro hebt en iets koopt van 7,50 euro. Bij een ingewikkeldere vraag moet beoordeeld worden of iets goedkoper is als je het via internet in de Verenigde Staten koopt of als je het in Nederland koopt. Daarvoor moet je de dollarprijs omrekenen en je moet ook de verzendkosten erbij betrekken. Sommige groepjes hebben het antwoord goed, maar het is duidelijk een lastige vraag. Na afloop mogen de leerlingen zelf vragen stellen, aan de mensen van de bank. Een meisje wil weten waarom er niet ‘gewoon’ meer biljetten van 50 of 100 euro worden gemaakt, als ze even duur zijn om te maken als die van 5 of 10 euro. Christiaan legt het gevaar van inflatie uit: ‘Als jullie zo oud zijn als wij, kost een patatje misschien wel 5 euro. Alles wordt steeds duurder. En als je zomaar veel geld bijmaakt wordt alles sneller duurder.’ Na afloop mag de klas de Cash Quiz houden. ‘Yes, we mogen hem houden', roept iemand. De gastdocenten verlaten de klas met een grote glimlach. Uit alle winaars die het spel hebben gespeeld

14

Bank|Wereld 15

acht verschillende euromunten zijn. ‘Briljant’, roept Mijs, die meer weg heeft van een liefhebbende vader dan van een strenge leraar of quizmaster. Voor de quiz werkt het prima. En de kinderen, de juf en Mijs zelf zijn heel enthousiast over de quiz. ‘We gaan de quiz zeker nog eens doen', zegt de juf. Ten slotte krijgen de leerlingen, net als de leerlingen op de andere deelnemende scholen, een spaarblik waarop je met een schoolkrijtje een spaardoel kunt schrijven. ‘Ik ga sparen voor een outfit van Barcelona’, zegt een jongetje. Toch geen Máxima Munt Donderdag wordt opnieuw door Prinses Máxima opgeluisterd. In de Koninklijke Munt in Utrecht zou zij, volgens de geldkrant, de eerste Week van het geld-munt slaan. Ook hier heerst een feestelijke, opgewonden stemming. Er is een schoolklas uit Groningen die bij het slaan van de munt aanwezig mag zijn omdat een leerling uit de klas, Chanelle Marcos, het winnende ontwerp heeft gemaakt. Voordat de ‘munt’ geslagen wordt, moet de muntmeester echter wel wat rechtzetten: ‘Eigenlijk is het geen munt, maar een penning, die door Prinses Máxima wordt geslagen. Het is namelijk niet bedoeld als wettig betaalmiddel. Het is een herdenkingspenning.’ De prinses lacht vrolijk om de nuancering en slaat even later met veel lawaai de eerste Week van het geld-penning. *Er zijn verschillende commissies bij de NVB. De CCZ is verantwoordelijk voor beleidsmatige, toezichts- en publiekszaken binnen het 'retail domein'.

Ter afsluiting is een besloten bijeenkomst met de prinses en de Commissie Consumenten Zaken* (CCZ) van de NVB georganiseerd; vertegenwoordigers van de acht deelnemende banken en de NVB zijn hierbij aanwezig. Tijdens dit gesprek is het belang van financiële educatie en de rol van banken besproken. Wim Mijs heeft het boekje ‘Wijs met geld’ gepresenteerd aan de prinses en de CCZ-leden. Alle individuele financiële educatieprojecten zijn in dit boekje verzameld. Arthur Reitsma heeft het spel overhandigd aan Prinses Máxima en hoopt voorzichtig dat de prinses dit spel met haar kinderen gaat spelen. Spaarzamer Ook volgend jaar willen de banken weer een Week van het geld organiseren. ‘Want financiële educatie werkt!’, zegt Arthur Reitsma. De Wijzer in geldzaken Junior Monitor 2011 lijkt hem gelijk te geven. Nederlandse kinderen zijn spaarzamer geworden. Kinderen sparen meer in vergelijking tot 2008. 84% van de basisschoolkinderen tussen de acht en de twaalf jaar krijgt zakgeld. Slechts 14% van de ondervraagden geeft het meeste geld direct uit, terwijl dit in 2008 nog respectievelijk 23% in groep 5/6 en 30% in groep 7/8 betrof. Arthur Reitsma | Consumentenzaken [email protected]

Bank|Wereld

De ontmoeting

‘De politiek moet over landsgrenzen heenstappen’

16

Bank|Wereld Boele Staal, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Banken, heeft net als velen op dit moment grote zorgen over de economische en financiële ontwikkelingen in Europa. Gaf de financiële crisis van 2008 de aanzet tot een cultuurverandering bij banken en toezichthouders, nu zijn de politici aan zet. De ‘schuldencrisis’ betekent dat het roer radicaal om moet.

Boele Staal voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Banken

‘We moeten af van de politieke cultuur in Europa van pappen en nathouden en vetorechten op cruciale en urgente economische dossiers. De huidige structuur van de Europese besluitvorming past niet bij de situatie waar Europa in zit. Het ontbreken van een politieke unie naast de monetaire unie die wij hebben opgebouwd schaadt de financiële economische positie van Europa en Nederland. De politieke leiders moeten over hun schaduw heenstappen en de politiek moet over landsgrenzen heen kijken.’ Sinds de financiële crisis van 2008 staan de schijnwerpers vol op de banksector. Boele Staal begrijpt dat. ’Er is wereldwijd een hang geweest naar schuldmaximalisatie. Banken hebben daaraan meegewerkt en zijn daarom mede verantwoordelijk. Dit bewustzijn is belangrijk om lessen te trekken, en dat is ook gedaan. De klanten staan meer centraal en de risico’s zijn aanzienlijk beperkt. De boodschap aan de klant is: uw spaargeld wordt goed beheerd, en tegelijkertijd willen wij samen met de klant verantwoorde keuzes maken. Banken hebben hun publieke taak en verantwoordelijkheden hervonden. Natuurlijk, banken zijn ondernemingen en maken winst. Maar het belang van de aandeelhouders wordt evenwichtiger afgewogen met de belangen van de andere stakeholders van de bank.’ De banksector heeft veel om trots op te zijn, vindt Boele Staal. ‘De Nederlandse banken staan er relatief goed voor in deze stormachtige tijden. Banken leveren een belangrijke bijdrage aan de economie, bijvoorbeeld door hun rol in het betalingsverkeer en de kredietverlening. Banken zijn van groot belang bij de financiering van maatschappelijk nuttige doelen zoals infrastructuur, gezondheidszorg en innovatie.

17

Bank|Wereld

De ontmoeting

‘Banken hebben hun publieke taak en verantwoordelijkheden hervonden’ De huidige crisis is een landencrisis, geen bankencrisis. Landen moeten hun huishoudboekje op orde brengen. Om dat te bereiken is politiek leiderschap nodig.’ De politiek legt ‘eenzijdige eisen’ neer bij de banken, volgens Boele Staal. ‘Wij moeten blijven uitleggen waar wij mee bezig zijn. In gesprekken en ontmoetingen gaat dat vaak heel goed. Maar voor het oog van het publiek klinkt veelal emotie door, wat ik op zich begrijpelijk vind. Wel wordt te gemakkelijk gezegd dat banken de crisis hebben veroorzaakt en moeten bloeden. Terwijl juist de parlementaire onderzoekscommissie De Wit heeft geconcludeerd dat er niet één schuldige was aan de financiële crisis, maar dat banken, toezichthouders, politici en andere betrokkenen bij de financiële wereld gezamenlijk verantwoordelijk waren. Dat neemt niet weg dat banken hun verantwoordelijkheid nemen. We moeten nu samen naar de toekomst kijken.’ ‘In het verleden richtte het toezicht zich op wat minimaal moest in plaats van maximaal. Dat hebben we gezien rond Icesave en de overname van ABN AMRO. Daar was de politieke sfeer ook naar. In het toezicht dient te gelden: beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald. Men moet eerder een grens trekken. Tot nu toe gold: alleen als het moet, doen we het. Men was vooral bezig met de vraag over de eigen bevoegdheid. Die cultuur moet 180 graden om.’ Naast banken en toezichthouders is ook de politiek ‘omgegaan’, als het gaat om het aandeelhoudersbelang, vindt Boele Staal. Nog in 2011, maar zeker in 2012 is een verandering in het Europese bestuur noodzakelijk. ‘Met de zorgen over de deelname toetreding van Griekenland en Italië tot de eurozone is destijds niets gedaan. Bij de vorming van de eurozone hebben politieke overwegingen geprevaleerd boven de financieel-economische. Landen als Griekenland hebben hun nationale huishoudboekje niet op orde. Daar betalen wij allemaal nu de rekening voor. Europa moet beslissingen kunnen forceren en

‘We moeten af van de politieke cultuur in Europa van pappen en nathouden’

18

lidstaten kunnen dwingen zo snel mogelijk te hervormen. De eerste stappen zijn genomen, maar meer slagkracht is nodig.’ Gevraagd naar de kredietverlening aan bedrijven zegt hij: ‘De kredietruimte zal komende jaren niet toenemen. Door verhoogde kapitaaleisen en verslechterende economische vooruitzichten moeten banken meer risicomijdend zijn en zal krediet schaarser en duurder worden. Ondernemers moeten naast kredietverstrekking door banken daarom ook kijken naar alternatieve vormen van financiering en kapitaalverstrekking. In den brede zullen we er weer aan moeten wennen dat de bank niet altijd meer de enige partij is die krediet verstrekt. Ook huizenkopers zullen zelf meer kapitaal mee moeten nemen.’ Intussen ziet het ernaar uit dat banken de rekening krijgen gepresenteerd voor de overheidssteun die een aantal banken hebben gekregen tijdens de crisis in 2008: een nationale bankenbelasting. ‘In het licht van het werken aan economisch herstel, het centrale doel van het kabinet, is een dergelijke belasting het paard achter de wagen spannen. Een bankenbelasting verkleint de ruimte voor kredietverlening met een factor 15! Juist nu is dit een onwenselijke ontwikkeling. Het is ook niet verwonderlijk dat de ondernemersorganisaties, VNO-NCW en MKB-Nederland, zich er fel tegen verzetten. Het verstoort de concurrentiepositie van Nederland. Mijn oproep aan de Nederlandse politiek is: begin er niet aan. Het is beter het mondiale pad te volgen.’ In ruimere zin waarschuwt Boele Staal tegen de stapeling van regelgeving ten aanzien van banken. ‘We omarmen financiële regelgeving die als doel heeft de weerbaarheid van banken te vergroten, maar de stapeling baart ons zorgen. Daarbij ontbreekt het zowel in Nederland als in de Europese Unie vaak aan gedegen onderzoek naar de impact van maatregelen.’ Dit interview is afgenomen op 21 november 2011. Bart van Leeuwen | Senior woordvoerder [email protected] Eelco Dubbeling | Hoofd Communicatie & Public Affairs [email protected]

Bank|Wereld 19

Over de toekomst van financieel beleid

Titel: Crisis economie Over de toekomst van financieel beleid Pagina’s: 371 Taal: Nederlands Uitgever: Nieuwezijds B.V. ISBN: 9057123312 Prijs: € 29,95

Dit boek brengt crises terug in het centrum van economisch onderzoek. Het plaatst de recente crisis in de context van andere historische crises, en toont aan dat ze in de economie geen uitzondering maar norm zijn. Crises lijken op orkanen: ze verlopen betrekkelijk voorspelbaar, maar kunnen van richting veranderen, bedaren, en zelfs spontaan weer aanzwellen. Dit boek schetst de methoden waarmee deze economische stormen gevolgd, onderzocht, voorspeld en zelfs voorkomen kunnen worden. Het tracht aan te tonen hoe we onze financiële ‘dijken’ kunnen versterken om toekomstige stormen beter te doorstaan. Ontstond de recente crisis louter door het wegvallen van het vertrouwen, het wegkwijnen van wat Keynes de ‘dierlijke driften’ van het kapitalisme noemde? Door een tekort aan liquiditeit of door een diepgaand gebrek aan solvabiliteit? Moeten we ons nu meer zorgen maken over inflatie of over deflatie? Wat zijn op de lange termijn de consequenties van alle stimuleringspakketten en noodkredieten? Wat is de toekomst van het laissez-faire kapitalisme? En die van de dollar en de euro? Met zijn heldere en systematische opzet is Crisis economie geschikt voor iedereen die weet dat je slechts op eigen risico de werking van de internationale financiële wereld kunt negeren. Nouriel Roubini is hoogleraar economie aan New York University’s Stern School of Business. Hij verwierf internationale faam — en de bijnaam ‘Dr. Doom’ — toen hij ruim voor 2008 de kredietcrisis en de grote recessie in detail voorspelde. Stephen Mihm doceert economische geschiedenis aan de University of Georgia en schrijft voor The New York Times Magazine, The Boston Globe en The Washington Post.

Beyond The Crisis The future of capitalism

Titel: Beyond The Crisis The future of capitalism Auteur: Adjiedj Bakas Pagina’s: 279 Taal: Engels Uitgever: Lannoo ISBN: 0929652363 Prijs: € 21,99

Trendwatcher Adjiedj Bakas plaatst in dit nieuwe, superactuele boek de huidige economische crisis in perspectief. Hoe is deze crisis ontstaan? Welke vergelijkingen met de jaren dertig en tachtig van de vorige eeuw zijn terecht en welke zijn onzinnig? Welke toekomstscenario’s zijn er? Hoelang duurt het en wat kunnen we nog verwachten? Wat voorspelden leidende astrologen jaren geleden al over deze crisis en wat voorspelden leidende economen? En wat voorspellen ze nu? Bakas raadpleegde voor dit boek economen, historici, technologiespecialisten, bankiers, pensioenexperts, politici, ambtenaren, verzekeraars en… astrologen. Een greep uit de conclusies. Internetcriminaliteit in de financiële sector neemt de komende tijd dramatisch toe. Pensioenen worden de komende vijftien jaar structureel lager. De helft van de welvaart in de wereld is nu verdampt. Nieuw innovatief ondernemerschap zal ervoor zorgen dat dit terugverdiend wordt. Ondanks interne problemen verwerft een onzeker China een leidende economische rol. Er is markt voor nieuwe banken. Dit veelkleurige Engelstalige boek bundelt deskundigheid uit verschillende vakgebieden, legt in toegankelijke, heldere taal aan een breed publiek uit wat er aan de hand is, achter de krantenkoppen van vandaag. Het boek is realistisch en optimistisch. De crisis biedt veel kansen, volgens de auteur, die in 2008 werd uitgeroepen tot Zwarte Zakenman van het Jaar en in 2009 tot Trendwatcher of the Year.

Uitgelezen

Crisis economie

‘Bonussen zijn bedoeld om mensen dingen te laten doen die ze uit zichzelf niet zouden doen, zoals het verkopen van producten die het meeste opleveren en niet omdat die het beste zijn voor de klant.’ Herman Wijffels, Universiteit Utrecht, Financieel Dagblad, 25 november 2011

  ‘Strategie draait vooral om kiezen wat je niet doet, heb ik vroeger ergens opgepikt. Het is verleidelijk om in te gaan op alle kansen die de markt biedt. Maar je kunt alleen succesvol zijn wanneer je duidelijke prioriteiten stelt. Alles doen is falen.’ Kees de Jong, BBI Group, Financieel Dagblad, 17 november 2011

  ‘Dat ondernemers de aandelenbeleggers kennelijk niet opzoeken als geldschieters, kan komen doordat ze elders – zo begrijp ik dat er in een ‘parallelle markt’ steeds meer ondernemers andere ondernemers leningen verstrekken- genoeg financiering krijgen.  Mogelijk hebben ze überhaupt geen extra financiering nodig. Of laten mooie MKBbedrijven de eigenlijk gewenste groei aan zich voorbijgaan?’ Maarten Hartog, directeur/mede-eigenaar van Teslin Capital Management, 14 november 2011

  ‘Toen het erop aankwam bleek het Stabiliteits- en Groeipact een lachertje. De beslissing over sancties tegen landen die zich niet aan de afspraken houden, ligt namelijk bij de regeringen.’ Klaas Knot, directeur DNB in DNB magazine, september 2011

  ‘Politici, economische instituten en banken beschrijven om de beurt de moeilijke economische fase van ons land. Dat doet geen recht aan de situatie met juist groei.’ Hans Biesheuvel, MKB-voorzitter, GPD, 22 oktober 2011

'Bij ons onderzoek zijn we op een aantal zaken gestuit die verbetering behoeven. Het belangrijkste is bewustwording. De bankbestuurders moeten meer reflecteren. Sommige besturen zijn in de greep van groepsdenken, wat kan ontaarden in collectief optimisme en onderschatting van de risico's.' Klaas Knot, directeur DNB, Volkskrant, 19 november 2011