Nederlandse taal Kidscorner
Postbus 1350 1300 BJ Almere www.centrum-hout.nl www.houtinfo.nl/kidscorner Houtinformatielijn: 0900 - 56329946 (€ 0,45 p.m.)
1 van 8
Nederlandse taal
©Centrum hout
Nederlandse taal 1.Inleiding De Nederlandse taal biedt een schat aan mogelijkheden om aandacht te besteden aan hout, houtproducten, bomen en het bos in het algemeen. Hieronder treft u een aantal suggesties om bos en hout te integreren in de les Nederlands. 2.Aanknopingspunten: - Spreekwoorden, gezegden en uitdrukkingen - Woordenschat - Mondelinge en schriftelijke uitdrukkingsvaardigheid. 3. Kerndoelen: 2, 3, 6, 8, 9 en 12. 4. -
Opdrachten Spreekwoorden, gezegden en uitdrukkingen Houtwoordenschat Bos en hout in het nieuws.
5. Kidscorner - Geen specifieke verwijzingen. 6. Kidsstuff werkbladen - Bomen I. 7. Bijlagen - Spreekwoorden, gezegden en uitdrukkingen.
2 van 8
Nederlandse taal
©Centrum hout
Spreekwoorden, gezegden en uitdrukkingen Inleiding De Nederlandse taal kent een groot aantal uitdrukkingen en gezegden die te maken hebben met hout, houtproducten, bossen en bomen. Wie kent niet de uitdrukkingen: ‘hoge bomen vangen veel wind’, ‘door de bomen het bos niet meer zien’. Soms zijn ook de achtergronden van een spreekwoord of gezegde erg interessant: ‘iets op je kerfstok hebben’ betekent dat iemand iets op zijn geweten heeft. Een kerfstok is een latje van hout. Als iemand vroeger een bepaald bedrag niet kon betalen, werd er door de schuldeiser een kerf in een stok gezet. Het aantal kerven gaf dus de openstaande schuld aan.
Kern Vraag de leerlingen welke spreekwoorden, gezegden of uitdrukkingen ze kennen. Laat de spreekwoorden, gezegden of uitdrukkingen opschrijven. Vraag of ze ook de betekenis kennen. Laat de betekenis opschrijven. Laat de leerlingen nog drie spreekwoorden, gezegden en uitdrukkingen opzoeken in een woordenboek. (Ook via internet (bijvoorbeeld: www.spreekwoorden.nl) kunnen de leerlingen deze vinden)
Afsluiting Bespreek de zoekopdracht na. Voor mogelijke antwoorden zie bijlage ‘Spreekwoorden, gezegden en uitdrukkingen’. Hierin vindt u een aantal spreekwoorden, gezegden en uitdrukkingen en hun betekenis.
3 van 8
Nederlandse taal
©Centrum hout
Houtwoordenschat Inleiding De Nederlandse taal is rijk aan woorden die met hout-, plank-, boom- en bos- beginnen. Bijvoorbeeld: houtakker, plankschaatsen, boomkunde, bosbouw. Welke woorden kennen de leerlingen? Door een woordenboek of het internet te gebruiken kunnen ze er nog meer vinden. Kern Vraag de leerlingen welke woorden ze kennen die beginnen met hout-, plank,- boom- of bos-. Schrijf de woorden op/Laat de woorden opschrijven. Wat betekenen deze woorden? Schrijf de betekenis op/Laat de betekenis opschrijven. Laat de leerlingen in een woordenboek nog vijf verschillende woorden zoeken. Laat de betekenis er achter schrijven.
Afsluiting Bespreek de opdracht na. Welke woorden zijn gevonden. Welke betekenis hebben de woorden. In welke zin zou je de woorden kunnen plaatsen? Suggestie U kunt de leerlingen ook de ‘boom’woordenpuzzel laten maken van werkblad Bomen I (Kidsstuff). Vraag wat de woorden betekenen. Laat die woorden die niet bekend zijn, opzoeken in een woordenboek. Geef daarna eventueel een toelichting of laat ze daarna Bomen op de Kidscorner bezoeken. Laat ze de antwoorden opschrijven.
4 van 8
Nederlandse taal
©Centrum hout
Bos en hout in het nieuws Inleiding Onderwerpen rond bos en hout zijn ideaal om de mondelinge en schriftelijke uitdrukkingsvaardigheden te oefenen. Hieronder volgen een aantal suggesties voor opdrachten: Kern Bos, bomen en hout zijn regelmatig in het nieuws. Leuk om samen met de klas eens te kijken welk nieuws de kranten haalt. De volgende opdrachten zouden geplaatst kunnen worden in het volgende kader: De leerlingen zijn door de lokale omroep (vul zelf in…) gevraagd een actie te starten om meer aandacht te vragen voor bomen, bos en hout in de omgeving. De leerlingen mogen posters ophangen en een vertegenwoordiger van de klas mag in een uitzending het belangrijkste nieuws presenteren. Vraag de leerlingen of ze gisteren nog iets in het nieuws of de krant hebben gehoord wat te maken heeft met bossen, bomen of hout? Waar hebben ze het gehoord of gelezen? Wat vonden ze van dat nieuws? Waar zouden ze nieuws over bomen, bossen en hout kunnen vinden?
Schets het kader Maak een aantal groepen. Laat de leerlingen thuis een week lang de krant lezen. Dit kunnen landelijke dagbladen zijn, maar de voorkeur gaat uit naar regionale kranten omdat dit meer betrokkenheid oplevert. Welk nieuws vinden zij over hout, bossen of bomen? De artikelen over deze onderwerpen moeten de leerlingen thuis uitknippen en meenemen naar school. Zoeken op internet mag ook. Laat de kinderen een poster ontwerpen waar de (kranten)knipsels in worden verwerkt. Voorzie de groepen van een groot vel papier en andere benodigdheden zodat ze poster kunnen maken. Afsluiting Laat binnen de groepen bepalen wat zij van alle (kranten)knipsels het belangrijkste nieuws vinden en waarom. Hang de posters op. (in de klas of in de gang, waar iedereen ze goed kan zien) Laat de groep een vertegenwoordiger uitkiezen die iets over de poster en het belangrijkste nieuws vertelt. Laat de groepsvertegenwoordiger een korte presentatie geven. Suggestie In plaats van een presentatie door een groepsvertegenwoordiger kan er ook gekozen worden de leerlingen individueel een kort opstel (één kantje) te laten schrijven over het belangrijkste nieuws. De leerling met het leukste, boeiendste opstel of met het hoogste cijfer kan gevraagd worden, zijn of haar opstel voor te lezen.
5 van 8
Nederlandse taal
©Centrum hout
Bijlage: SPREEKWOORDEN, GEZEGDEN EN UITDRUKKINGEN Hieronder treft u een aantal spreekwoorden, gezegden en uitdrukkingen aan uit de Nederlandse taal, die betrekking hebben op hout, houtproducten, bos en bomen. De betekenis ervan is ernaast vermeld.
Hout Alle hout is geen timmerhout. Dat is brandhout. Dat is een pleister op een houten been. Een houten Klaas. Het voor geen houten daalder willen. Hij is brandhout voor de hel. Hij is een Christus van palmhout. Hout naar het bos dragen. Op een houtje moeten bijten. Op eigen houtje. Slecht houtje dat van 't liggen breekt. Uit het goede hout gesneden zijn. Van dik hout zaagt men planken. Van elzenhout kan men geen eiken spaanders maken.
Niet alles is bruikbaar. Dat heeft geen waarde. Dat is een hulpmiddel waar men niets aan heeft. Men is niet toeschietelijk. Niet willen dat een bepaalde zaak gebeurt. Een slecht mens. Erg mager. Overbodig werk. Armoede lijden. Op eigen gezag. Een dutje doen. Beschikken over goede eigenschappen. Dan is het grof gedaan. Verwacht geen grote prestaties van lieden die tot weinig in staat zijn.
Van ´t houtje zijn. Zijn geweten is met brandhout dichtgeschroeid. Zo mager als brandhout. Houterig doen. Er geen hout van snappen.
Rooms-katholiek. Hij is gewetenloos. Erg mager. Niet lenig zijn Er niets van begrijpen
Plank Dat is er een van de bedplank. De plank mis slaan. Een scheet op een plank (willen) spijkeren. Hij heeft voldoende brood op de plank. Plankenkoorts hebben. Van de bovenste plank. Op de planken
Een kind dat negen maanden na het huwelijk wordt geboren. Zich vergissen. Het onmogelijke (willen) doen. Zich goed kunnen redden. Zenuwachtig zijn voor een optreden. Het beste van iets. Op het toneel
Balk Balken naar Noorwegen brengen. Balken onder de ogen hebben. Dat mag met een krijtje aan de balk. Een balk in zijn wapen voeren. Een huis met gouden balken. Geld over de balk gooien.
6 van 8
Werk verrichten dat zinloos is. Dikke wallen onder de ogen hebben. Dat is iets heel bijzonders, dat komt niet vaak voor. Niet echt zijn. Daar zit hypotheek op. Geld verkwisten.
Nederlandse taal
©Centrum hout
Haal eerst de balk uit je eigen oog voor je Laat kritiek op jezelf voorgaan boven kritiek de splinter uit andermans oog haalt. op anderen. Hij/zij wil om de keur niet van de balk vallen. Hij/zij wil geen voorkeur uitspreken.
Stok Aan de strijkstok blijven hangen.
Geld achterhouden dat voor iets anders bestemd is. Nu weer ernstig. Een strafmaatregel. Iets voorkomen. Naar een veiling gaan zonder te bieden of te kopen. Men heeft veel misdreven. Ruzie maken. Hij loopt kaarsrecht. Hij spreekt over een door hem geliefd onderwerp. Dan bereikt men de overkant niet.
Alle gekheid op een stokje. Een stok achter de deur. Ergens een stokje voor steken. Gaapstokken kopen. Heel wat op zijn kerfstok hebben. Het aan de stok hebben met iemand. Hij heeft een laadstok ingeslikt. Hij zit op zijn stokpaardje. Men moet niet verder springen dan zijn stok lang is. Met de kippen op stok gaan. Vroeg gaan slapen. Van zijn stokje vallen. Flauwvallen. Wie een hond wil slaan, vindt licht een stok. Voor iets kwaads vindt men gemakkelijk een voorwendsel. Zijn maag wel aan de kapstok kunnen hangen. In moeilijke financiële omstandigheden verkeren waardoor men weinig eten kan kopen.
Latten
De lat te hoog leggen. De lat gelijk leggen. Zo mager als een lat. Op de lange latten.
Te hoge eisen stellen. Gelijke eisen stellen. Erg mager. Op skies staan.
Klompen Hij kwam met de klompen in het gelag. Met de klompen op het ijs komen. Nu breekt mijn klomp.
Hij sloeg een slecht figuur. Niet voorzichtig handelen. Nu snap ik er niets meer van.
Bos Al voer je wolven met de hand, ze blijven altijd naar het bos kijken. Door de bomen het bos niet zien. Hout naar het bos dragen. Huilen met de wolven in het bos. Iemand het bos insturen. Om de bosjes lopen. Wie bang is voor bramen moet uit het bos blijven.
Bepaalde eigenschappen blijven altijd aanwezig. Te veel details belemmeren het overzicht. Overbodig werk. Meedoen met de meerderheid. Iemand afschepen. Niet naar school of het werk gaan. Aan een karwei dat men niet kan voltooien moet men niet beginnen.
Bomen Door de bomen het bos niet zien. Er zijn nog wel hogere bomen gevallen.
7 van 8
Te veel details belemmeren het overzicht. Er zijn nog wel vreemdere dingen gebeurd.
Nederlandse taal
©Centrum hout
Het geld van de bomen schudden. Hoge bomen vangen veel wind. Je vastklampen aan de bomen. Jonge twijgen kan men buigen, oude bomen niet.
Een onuitputtelijke bron geld. Belangrijke personen krijgen veel kritiek. Je positie innemen. Kinderen kan men vormen, bij ouderen is dat veel moeilijker.
Men moet geen oude bomen verplanten. Spreeuwen willen wel kersen eten, maar geen bomen planten.
Oude mensen moet je liever niet laten verhuizen. Wel van alles willen profiteren, maar er niets voor willen doen.
Veel kappen vellen grote bomen.
Slechts met doorwerken wordt de klus geklaard.
Bronnen: o.a. Kramers woordenboek, Van Dale’s Groot woordenboek der Nederlandse taal en www.spreekwoorden.nl.
8 van 8
Nederlandse taal
©Centrum hout
