ING BudgetBarometer Maart 2012
Minder pessimisme over portemonnee
Nederlander voelt tandarts niet aan tand over tarieven De ING BudgetBarometer is in het eerste kwartaal van 2012 uitgekomen op 85 punten. Dat is een stijging ten opzichte van vorig kwartaal, maar de pessimisten hebben nog wel de overhand. Passend in de huidige economische onzekerheid wordt de opbouw van een financiële buffer het vaakst genoemd als spaarmotief. De tandartsrekening van Nederlanders kwam in 2011 uit op een kleine 180 euro. Met de tarieven zijn patiënten nauwelijks bekend, het gaat ze vooral om de kwaliteit. Ze vergelijken nauwelijks tussen praktijken. Pas bij forse kostenverschillen veranderen veel patiënten van tandarts.
oordeel over de toekomst. Een op de vijf (19%) huishoudens verwacht over drie maanden moeilijker rond te komen, terwijl vorig kwartaal nog 30% het somber inzag. Driekwart (75%) voorziet geen verandering in het komend kwartaal en 6% verwacht zelfs makkelijker rond te komen. De stemming over de huidige portemonnee ten opzichte van drie maanden terug is niet veranderd. Kennelijk zijn de negatieve verwachtingen van vorig kwartaal over begin 2012 voor veel Nederlanders niet helemaal uitgekomen. In het eerste kwartaal verandert er nu eenmaal altijd veel – zoals een nieuwe loonstrook, wijziging van de energietarieven, duurdere kappers en restaurants – en dat zorgt voor onzekerheid. Maar de soep werd uiteindelijk minder heet gegeten dan opgediend. ING BudgetBarom eter 10 0 95 90 85 80 75 2009
2 0 10 Stand ING B udgetB aro meter
2 0 11
2 0 12
To eko mstverwachting
Minder pessimisten Hoewel hun aantal is geslonken, overtreft het aantal pessimisten (19%) nog wel het aantal optimisten (6%) over de toekomst. Van de Nederlanders die denken Stemming verbeterd over drie maanden makkelijker uit te komen met hun De stemming van Nederlandse huishoudens over hun geld voorziet de helft (48%) een inkomensstijging. De eigen portemonnee is in het eerste kwartaal van 2012 pessimisten noemen vooral prijsstijgingen (31%) en verbeterd. De ING BudgetBarometer is uitgekomen op hogere vaste lasten (31%) als oorzaak van hun 85 punten. Daarmee laten Nederlanders het dieptepunt van het vierde kwartaal van 2011 (79 punten) achter zich. toekomstige krappere beurs en pas daarna een inkomensdaling (21%). Wel blijft de stand aan de pessimistische kant van de neutrale 100 puntengrens. De stemmingsverbetering is volledig toe te schrijven aan een minder negatief ING BudgetBarometer Economisch Bureau, maart 2012
Sparen voor de zekerheid Een derde (33%) van de Nederlandse huishoudens heeft de laatste drie maanden per saldo gespaard, een kwart (26%) heeft juist spaargeld aangesproken. De rest heeft (per saldo) niet gespaard. De meest genoemde reden (53%) om niet te sparen is dat het de laatste drie maanden niet is gelukt om geld over te houden. Daarna geeft een kwart (26%) aan een grote uitgave te hebben gedaan. Een op de elf (9%) vindt sparen niet nodig omdat hun buffers groot genoeg zijn. Voor de komende drie maanden is ruim een derde (36%) van de huishoudens van plan om per saldo geld opzij te zetten. Meer dan de helft (56%) van deze spaarders-in-spé noemt het aanleggen van een (grotere) financiële buffer als belangrijkste reden om te sparen. In deze tijden van economische recessie sparen huishoudens vooral voor de zekerheid en minder vaak voor een concreet doel. Heel Nederland naar de tandarts De tandartskosten zijn een belangrijke medische kostenpost van huishoudens. Vanwege de nieuwe tarieven waren tandartsen de laatste tijd veel in het nieuws. Alle aanleiding om hier in deze BudgetBarometer extra aandacht aan te besteden. Misschien is het tandenknarsend, maar bijna alle Nederlanders gaan regelmatig naar de tandarts. Slechts een op de zeven (14%) gaat nooit. Drie op de tien (28%) gaat één keer per jaar, zes op de tien (58%) twee keer of vaker. Inkomen en leeftijd blijkt van invloed op de vraag naar mondzorg. De tandarts wordt vaker dan gemiddeld overgeslagen door huishoudens onder modaal (33.000 euro): van hen gaat een kwart (24%) nooit. Van de 65-plussers gaat drie op de tien (28%) niet. T a nda rt s k o s t e n in 2 0 11 gemiddelde in euro 's (zelf betaald o f do o r verzekeraar) 12 0 10 0 80 60
controle – denk aan verstandskies trekken, tandsteen verwijderen of wortelkanaalbehandelingen – gaven Nederlanders gemiddeld 84 euro uit. De tandartsbezoekers geven in totaal dus gemiddeld 176 euro per persoon uit aan controles en extra behandelingen. Opvallend is dat spaarders minder dan gemiddeld kwijt zijn aan tandartscontroles (83 versus 94 euro) en extra behandelingen (66 versus 84 euro). Mogelijk letten de spaarders niet alleen beter op hun portemonnee, maar zijn ze ook zuiniger op hun gebit. Het lijkt er in ieder geval niet op dat spaarders de mondzorg scherper inkopen dan niet-spaarders. Spaarders blijken namelijk niet prijsgevoeliger dan de rest als het om de tandarts gaat. Wa t v in d t u h e t b e la n g rijk s t b ij d e k e u z e v o o r e e n t a n d a rt s ?
P rijs (4,0%) Kwaliteit (47,0%) Lo catie dichtbij huis (10,0%) B ekendheid met tandarts (16,0%) Flexibele tijden (2,0%) P rettig co ntact (20,0%) Weet niet (1,0%)
Tarieven niet het belangrijkst Sinds januari wordt er geëxperimenteerd met vrije tandartstarieven (in plaats van maximumtarieven). Het is de vraag of dit op termijn tot lagere tarieven leidt. In januari zijn de tandartstarieven in ieder geval met 3,3% omhoog gegaan. Slechts 4% van de tandartspatiënten vindt de prijs het belangrijkst bij de keuze voor een tandarts. Voor de helft (47%) geeft de kwaliteit de doorslag, voor ruim een derde (36%) prettig contact en bekendheid met de beste man of vrouw. Ook locatie dichtbij huis wordt vaker genoemd (10%) als hoofdmotief dan de prijs. 65-plussers noemen kwaliteit vaker dan gemiddeld (59% tegen 47%), huishoudens met een inkomens onder modaal noemen vaker de prijs als belangrijkst (7% tegen 4%).
40 18 - 2 5
B ro n: T N S
25-35
35-45
aan co ntro le
45-55 55-65
65+
NL
aan extra behandelingen
Gemiddeld 94 euro aan tandartscontroles Tandartsbezoekende Nederlanders besteedden vorig jaar gemiddeld 94 euro per persoon aan controles. Jongeren van 25 tot 35 jaar waren met 77 euro een stuk minder kwijt, 65-plussers juist meer: 112 euro. Ouderen blijken dus minder vaak naar de tandarts te gaan (72% tegen 86%), maar gemiddeld wel meer kwijt te zijn aan controles. Aan uitgebreidere mondzorg naast de ING BudgetBarometer Economisch Bureau, maart 2012
2
Vertrouwen op verzekering De geringe belangstelling voor de tarieven heeft mogelijk te maken met de verzekering. Ruim driekwart (77%) is aanvullend verzekerd tegen tandartskosten. De kosten komen dan niet (helemaal) voor rekening van de patiënt, waardoor zij er mogelijk minder rekening mee houden. Het hebben van een verzekering kan verzekerden onverschilliger maken over de rekening en zou zelfs het poetsgedrag negatief kunnen beïnvloeden. Een algemeen bekend economisch verschijnsel is moral hazard of moreel risico. Dat houdt
in dat mensen zich soms risicovoller gaan gedragen als zij verzekerd zijn voor de gevolgen van hun daden. Overigens geldt voor de meeste aanvullend verzekerden dat de pijn aan hun gebit zich wel deels vertaalt in pijn in hun portemonnee: slechts eenvijfde (22%) is 100% aanvullend verzekerd. Onbekendheid met prijs en kwaliteit Dat de tarieven weinig doorslaggevend zijn, zien we ook terug in de onbekendheid ermee. De meerderheid (56%) kan niet zeggen of de tarieven dit jaar gewijzigd zijn en slechts 8% van de Nederlanders kent precies de hoogte van de nieuwe tarieven van hun tandarts. Mogelijk verandert dit nog in de loop van het jaar, als meer patiënten een rekening hebben gezien van hun controle of behandeling. Consumenten vertonen niet echt ‘shopgedrag’ zoals zij dat doen bij de aanschaf van een nieuwe auto of keuken. Slechts 2% heeft een vergelijking gemaakt van de kwaliteit en kosten van verschillende tandartsen. Een op de zes (17%) wil dat nog gaan doen, maar de overgrote meerderheid (76%) is dat niet van plan.
ING BudgetBarometer Economisch Bureau, maart 2012
3
Tandartskeuze weinig prijsgevoelig Een hogere tandartsrekening zou voor drie op de tien (29%) Nederlanders reden zijn zich te oriënteren op andere tandartsen. De helft (47%) zou dat niet doen, terwijl een kwart (24%) het niet weet. Heel erg prijsgevoelig lijken patiënten daarmee niet. Toch stijgt de geneigdheid om over te stappen naarmate het kostenverschil toeneemt. Een op de zes (17%) zegt vrijwel zeker over te stappen bij een kostenverschil tot 50 euro. Dat aantal verdubbelt bij een bedrag tot 100 euro. Pas bij als het verschil oploopt tot 200 euro per jaar ziet een praktijk meer dan de helft (56%) van zijn klandizie vertrekken. Bij dure mondzorg, geen mondzorg Als alle tandartsen duurder worden, kunnen patiënten de kosten niet drukken door naar een concurrent te stappen. Niet naar de tandarts gaan is dan voor velen een optie. Bij een kostenstijging van 50 euro overweegt 18% om niet meer te gaan, bij een bedrag van 200 euro dreigt bijna de helft (44%) af te haken.
Olierecords zorgen voor hoge inflatie De prijzen lagen in februari 2012 gemiddeld 2,5% hoger dan een jaar eerder. Ten opzichte van drie maanden geleden stegen de kosten van brandstof flink. Boodschappen werden ook wat duurder, vooral verse groenten. De prijzen van kleding en boeken lieten juist een forse daling zien. De economie bevindt zich in recessie, normaal gesproken horen daar dalende inflatiecijfers bij. Onder invloed van flink stijgende olieprijzen blijft de inflatie nu hoog. Dit jaar zal de inflatie naar verwachting van het ING Economisch Bureau uitkomen op 2,3%. Energie houdt inflatie hoog In februari bedroeg de inflatie 2,5% - dat wil zeggen dat voor de gemiddelde Nederlander ‘het leven’ 2,5% duurder was dan een jaar eerder. De inflatie blijft daarmee opvallend hoog. Belangrijke boosdoener is de dure olie. Een vat olie is afgelopen maanden flink in prijs gestegen en omgerekend in euro’s lag de prijs voor 159 liter olie met meer dan 90 euro nog nooit zo hoog. Consumenten merken dat aan de pomp vrijwel direct. Ook niet-automobilisten voelen de hogere olieprijzen in hun portemonnee. Die werken immers door in de energietarieven. Hogere dieselprijzen voeren de kosten van vrachtvervoer op. Daarvan komt ook iets in het prijskaartje terecht. Gemiddeld zal de inflatie dit jaar uitkomen op 2,3%. Normaalgesproken loopt tijdens een economische recessie de gemiddelde prijsstijging terug. Nu doet de olieprijs vanwege spanningen in het Midden-Oosten juist een extra aanslag op de portemonnee van de consument. Mee- en tegenvallers De stijging van de brandstofprijzen springt als eerste in het oog. Voor een liter benzine betalen automobilisten 6,5% meer dan vorig kwartaal. Hoewel in mindere mate werd ook diesel flink duurder (+3,2%). LPG spande de kroon met een prijsstijging van 17% in drie maanden tijd. De eveneens oliegerelateerde energietarieven lieten een stijging van 2,1% zien het afgelopen kwartaal. Dat is al best een flinke stijging, maar gezien de huidige olieprijzen zit daar nog meer in het vat. ING BudgetBarometer Economisch Bureau, maart 2012
4
De prijzen in het boodschappenmandje namen de afgelopen drie maanden ook toe (1,6%). Dat kwam mede door de flinke prijsstijging (+10,7%) van verse groenten. Niet alle groenten stegen in prijs, voor aardappelen waren consumenten juist goedkoper uit (-2,6%). Onder impuls van de eindejaarsuitverkoop daalden de kledingprijzen flink. Afgelopen kwartaal daalde kleding 12,8% in prijs. Schoenen deden -11,8%. Reparaties worden elk jaar een stapje duurder. Ook deze januari zijn de tarieven voor schoenreparaties (2,2%) en reparaties van huishoudelijke artikelen (2,6%) gestegen. Boeken dalen juist stevig in prijs (-7,5%). Mee- en tegenvallers fffffffff prijsverloop (nov 2011=100)ggg
110
100
90
80 jan-11
jul-11
Kleding Brandstoffen Energie
jan-12
Verse groenten Boeken
Bron: CBS
Bespaartips Prijzen veranderen voortdurend. Consumenten kunnen daar op inspelen door hun aankopen aan te passen: door bijvoorbeeld meer te kopen van de goedkopere producten, ten koste van duurdere. Ook kunnen ze op veranderende omstandigheden inspelen. Hieronder volgt een aantal tips om de portemonnee te sparen. Bespaartips 1. Energie besparen op de korte termijn 2. Structureel energie besparen 3. Belastingtip: time uw grote aankopen 4. Kies de juiste koers 5. Hamster bij jaarlijkse accijnsverhoging 6. Eet met de seizoenen mee 7. Maak een aankoopkalender 8. Sla uw slag op de vrijmarkt
Tip 1. Energie bespaartip: korte termijn De recente olierecords jagen de energiekosten op. Minder energie verbruiken kan flink schelen op jaarbasis. De verwarming een graadje lager voordat u gaat slapen en als u de deur uitgaat scheelt. Zet hem eveneens een graadje lager als u thuis bent en douche twee minuten korter. Met deze drie simpele stappen besparen consumenten al snel zo’n € 250 volgens de bespaartest van het Nibud en Milieu Centraal. Tip 2. Energie bespaartip: langere termijn Overstappen naar een andere energieleverancier kan geld schelen. Door de toegenomen concurrentie lopen de prijzen van energiemaatschappijen de laatste jaren uiteen. Op internet zijn verschillende websites te vinden waarop je de prijzen kunt vergelijken. Volgens de Consumentenbond kunnen huishoudens die regelmatig overstappen naar een andere leverancier tot honderden euro’s per jaar besparen op hun energierekening. Met extra maatregelen, zoals het huis beter isoleren, dubbel glas plaatsen en een zuinige ketel installeren, valt nog meer besparen. Daarbij gaat de kost wel vaak voor de baat uit. Op verbeteruwhuis.nl kunnen consumenten een inschatting maken van de kosten en de jaarlijkse besparing op de energierekening. Tip 3. Belastingtip: Time uw grote aankopen Bent u van plan een auto te kopen of af te lossen op uw hypotheek? De timing van uw aankoop doet er fiscaal toe. Wie dat bijvoorbeeld dit jaar doet in plaats van januari 2013, kan vermogensrendementheffing besparen. Op een bedrag van 10.000 euro scheelt dat 120 euro. Voor de belasting over 2012 helpt het niet meer, daarvoor telt het vermogen op 1 januari 2012. Het voordeel komt volledig in 2013 terecht omdat er nog maar één peildatum is. Wellicht wilt u de aanschaf van een nieuwe auto verder vervroegen vanwege de belasting op personenauto’s en motorrijwielen (BPM). Deze wordt bepaald op basis van de aanschafprijs en de CO2 uitstoot. Deze regels worden per 1 juli 2012 aangescherpt. Slurpers zullen na die datum sowieso harder belast worden, maar ook consumenten die de aanschaf van een zuinigere wagen overwegen moeten opletten. Als hun nieuwe bolide na 1 juli 2012 in een hogere schijf komt te vallen, kan eerder aanschaffen flink schelen in de BPM. Tip 4. Kies de juiste koers Voor reislustige consumenten is de lente de tijd van het jaar om ergens buiten onze landsgrenzen van het voorjaar te genieten. Bij de keuze voor een aantrekkelijke bestemming zijn vervoers- en verblijfkosten het meest bepalend. Soms speelt de wisselkoers ook mee. Bij het plussen en minnen maken de huidige benzineprijzen de auto minder aantrekkelijk. Verblijfskosten kunnen consumenten goed vergelijken ING BudgetBarometer Economisch Bureau, maart 2012
5
via vergelijkingssites. De euro is de laatste tijd weggezakt ten opzicht van veel munten om ons heen. Een keuze voor een stad binnen de eurozone is zo aantrekkelijker geworden. Praag en Londen moeten nog maar even wachten totdat de euro weer sterker staat. Tip 5. Hamsteren kan lonen Rokers gaan meer betalen voor hun tabak. Bij veel goederen kunnen consumenten heel moeilijk van te voren inschatten of de prijzen omhoog of omlaag zullen gaan. Andere zaken laten zich lastig bewaren omdat ze bijvoorbeeld kunnen bederven, denk aan vis of fruit. Bij rookwaar gaan deze ‘bewaarbezwaren’ niet op. Elk jaar gaan per 1 april wettelijk de accijnzen omhoog en een pakje peuken bederft niet. Binnenkort gaan de accijnzen omhoog. Dat betekent dat rokers 0,20 cent per pakje duurder uit zijn. Hamsteren kan dus lonen. Stoppen helemaal. Tip 6. Eet met de seizoenen mee Veel groente- en fruitprijzen variëren met het seizoen. Ze zijn buiten hun seizoen doorgaans duurder, omdat we ze uit het buitenland of uit een (dure) opslagruimte moeten halen. Wie in de supermarkt of bij de groenteboer een beetje oplet, kan besparen op de dagelijkse portie vitaminen door te kiezen voor groente en fruit uit het seizoen. Aardbeien zijn goedkoper in de zomer, appels gunstiger geprijsd in het najaar en spruitjes beter te betalen in de winter. Niet alleen de seizoenen zijn prijsbepalend. Ook de oogst kan de prijs flink beïnvloeden. De goede aardappeloogst zien consumenten nu terug in lagere prijzen in het aardappelschap. Tip 7. Maak een aankoopkalender Prijzen variëren door het seizoen heen. Sommige aankopen zijn simpelweg nodig. Daarbij loont het om een aankoopkalender te maken om er op het juiste moment bij te zijn. De kledinguitverkoop in augustus en december hoort daar natuurlijk in thuis, maar vergeet niet dat in mei computers en bijbehorende apparatuur vaak in de aanbieding gaan. Die maand liggen de prijzen gemiddeld een krappe 1% lager. Meubels zijn in de regel gunstiger geprijsd in juli, gemiddeld 0,4%. In september zijn fietsen juist het goedkoopst – een voordeel van 1%. Sluit het koopjesjaar in november af met grote huishoudelijke apparatuur – ook valt uw fiscale vermogen per 1 januari dan weer wat lager uit. Tip 8. Sla uw slag op de vrijmarkt De vrijmarkt is niet alleen leuk. Op Koninginnedag oude spulletjes verkopen op de vrijmarkt kan aardig wat opleveren. En het levert ook nog eens ruimte op zolder op. Ook kopers kunnen hun voordeel doen met de vrijmarkt. Vaak kan voor relatief kleine bedragen een mooie lamp of CD op de kop worden getikt.
Verantwoording en disclaimer ING BudgetBarometer De ING BudgetBarometer meet het oordeel van Nederlandse huishoudens over hoe zij kunnen rondkomen. De feitelijke barometerscore is gebaseerd op een aantal vragen uit marktonderzoek door TNS NIPO onder een representatieve groep Nederlandse huishoudens en geeft aan hoe zij vinden dat het huishoudboekje sluit. De ING BudgetBarometer heeft als minimale waarde 0 en kan maximaal uitkomen op 200. De neutrale stand is 100. Het aantal optimisten en pessimisten over de eigen portemonnee houdt elkaar bij die stand in evenwicht. In meting-13 (in februari afgenomen onder 1031 Nederlandse huishoudens) is de BudgetBarometerscore uitgekomen op 85. De in deze publicatie neergelegde opvattingen zijn gebaseerd op de door ING vergaarde informatie en door ING betrouwbaar geachte bronnen. Deze gegevens zijn op zorgvuldige wijze in onze analyses verwerkt. Noch de ING, noch medewerkers van de bank kunnen aansprakelijk worden gesteld voor de in deze publicatie eventueel aanwezige onjuistheden. Aan de verstrekte informatie kunnen geen rechten worden ontleend. ING aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor de inhoud van de publicaties of voor informatie die op of via de sites wordt verstrekt. Auteursrecht en rechten ter bescherming van gegevensbestanden zijn van toepassing op deze publicatie. Niets in deze publicatie mag worden gereproduceerd, verspreid of gepubliceerd zonder de uitdrukkelijke vermelding van de ING als bron van deze informatie. De afnemer van deze informatie is verplicht aanwijzingen van de ING betreffende het gebruik van de informatie op te volgen. Nederlands recht is van toepassing.
ING BudgetBarometer Economisch Bureau, maart 2012
6
