Nationale crisisbeheersing en CIMIC Prof. dr. Rob de Wijk Directeur HCSS en HSD Hoogleraar IB Leiden
Van klassieke rampenbestrijding naar moderne crisisbeheersing • Interne en externe veiligheid raken verweven • Snel veranderende wereld levert veiligheidsrisico’s op • Veel bedreigingen worden ‘geïmporteerd’ en hebben lokale repercussies • Effecten rampen en crises grootschaliger, mogelijk grensoverschrijdend • Multidisciplinaire aanpak is vereist • Samenleving complexer en kwetsbaarder
Strategie Nationale Veiligheid (2007) Nationale veiligheid in het geding als vitale belangen in het geding zijn en ontwrichting dreigt. Vitale belangen zijn: • • • • • •
Territoriale veiligheid Economische veiligheid Ecologische veiligheid Fysieke veiligheid Sociale en politieke stabiliteit (veiligheid cultureel erfgoed) Rampenbestrijding, crisisbeheersing, terrorismebestrijding en (expeditionaire) militaire operaties zijn geëigende instrumenten
Cyberdreigingen Ontwrichting door: • “Cyber Pearl Harbour” • Grootschalige aanvallen op vitale infrastructuur (financiële wereld) • Kwetsbare SCADA-systemen
Staat van de Rampenbestrijding 2013 • • • •
Geen enkele VR voldoet aan de eisen van de wet op de VR (2010) Er is geen centrale regie (GRIP 5) Na incidenten en oefeningen wordt nauwelijks geëvalueerd. Systeemoefeningen worden te weinig georganiseerd (expertise, geld en menskracht). Prestatie-eisen ontbreken. • VR’s zijn brandweer zwaar. GHOR lijkt zich af te scheiden. Desintegratie dreigt, ook door nationale politie • Rol burgemeester als opperbevelhebber laat zich moeilijke rijmen met die van burgervader.
Eenheid in Verscheidenheid (Bestuurlijke Werkgroep Bovenregionale Samenwerking, Maart 2013)
Uitgangspunten: • Eén aanspreekpunt op rijksniveau • Helderheid over situatie die centrale aansturing behoeven • Eenduidigheid over (bovenregionale) crisiscommunicatie • Eenheid van doctrine
Evaluatiecommissie Wet veiligheidsregio’s en het stelsel van Rampenbestrijding en Crisisbeheersing (2013) • Wel rampenbestrijding, weinig crisisbeheersing • Onvoldoende integratie in de rampenbestrijding van de taken van gemeente en de politie. • Multidisciplinaire samenwerking en de voorbereiding op crises laten nog altijd te wensen over. Weinig uniformiteit. • Meer aandacht nodig voor bovenregionale samenwerking, regelmatig oefenen en de rol van de rijksoverheid.
Zicht overheid op beschermen burgers en bedrijven (Algemene Rekenkamer 2015)
• Informatievoorziening minister van V&J onvoldoende • Geen samenhang in handelen bij rampenbestrijding en crisisbeheersing • 25 VR te veel voor landelijke samenwerking en kennisuitwisseling • Geen zicht op doelmatige besteding publieke middelen
Militair optreden • Verschillende niveaus: politiek/militair strategisch, operationeel, tactisch en technisch. • Grondbeginselen waaronder: doelgerichtheid, eenheid van inspanning en economisch gebruik van middelen.
Sterke punten Defensie • Aansturen grootschalige, complexe operaties onder uiteenlopende omstandigheden. • Leiderschap op laag niveau binnen de organisatie. • Operationele gerichtheid, doctrine denken. • Leiden van (mobiele) hoofdkwartieren • Planvorming (incl. operationele behoeftestelling), opleiding, training en oefenen. • Teamplayers en buiten eigen grenzen denken • Nieuwe methoden zoals netwerk centrisme en effect based operations • Institutionalisering van lessons learned en kenniscentra • Internationale oriëntatie
Zwakke punten Defensie • Weinig politiek door can do mentaliteit en operationele gerichtheid. • Strakke organisatie en hiërarchie en onbegrip voor werkwijze anderen leidt tot • ‘bedrijfscultuur’ die niet spoort met die van bijvoorbeeld de politie
Nationale Risicobeoordeling risicodiagram
Cyberdreigingen Grootste dreiging door • Criminelen (afpersing, fraude, diefstal) en • Staten (spionage, vergelding, ontwrichting, militair – C4ISR) Minder dreiging door • Terroristen (beïnvloeden van gedrag, propaganda)
Nationale Cyber Security Strategie NCSS1
NCSS2
• •
Publiek-Privaat partnership Focus op structuren
• •
•
Benoemen multi-stakeholdermodel
•
•
Capaciteitsopbouw nationaal gericht
•
Generieke benadering: breed inzetten op weerstandverhogende maatregelen
•
•
Privaat-Publieke participatie Focus op netwerken / strategische coalities Verduidelijken onderlinge verhoudingen stakeholders Capaciteitsopbouw zowel nationaal als internationaal gericht Risicogebaseerde benadering: balans tussen bescherming belangen, dreiging belangen en geaccepteerd risico voor de samenleving
Verbeteringen • Oplossen: verkokering; samenhang tussen beleid prestaties, middelen; sense of urgency; kennisontwikkeling • Rijksniveau: betere coördinatie capaciteitenontwikkeling, meer kennisontwikkeling, operationele mindset, meer oefenen, doorbreken verkokering. • VR: maak onderscheid tussen rampenbestrijding en crisisbeheersing: – Rampenbestrijding: integrale aansturing door professional binnen politiek-bestuurlijke randvoorwaarden. – Crisisbeheersing: coördinatie, clearing house en kenniscentrum. – Meer oefenen, lessons learned en geen lessons noticed. – Meer schaalgrootte door fusies. – Betere uniformiteit. • Meer aandacht voor cybersecurity
