Nationaal Comité Herdenking Capitulaties 1945
Programma 2015 70 jaar Vrijheid Concept 7 september 2014
Voorwoord Met gepaste trots kijken we terug op 2014, de geslaagde activiteiten, de goede samenwerking met de politiek, het bedrijfsleven en de vele partners. We weten ons gedragen door het maatschappelijke veld wat onder andere zichtbaar wordt door de vele vrijwilligers die de activiteiten ondersteunen. Zonder hen was het niet mogelijk geweest. Maar 2014 zal vooral in de geschiedenis in gaan als het jaar waarin op zeer constructieve en coöperatieve wijze het Nationaal Comité Herdenking Capitulaties 1945 Wageningen (NCHC), Wageningen45(C45W) en de stichting Nationaal Erfgoed “Hotel de Wereld” (NEW) besloten hebben om de krachten te bundelen en samen te gaan vanaf 1 januari 2014. Vanaf dat moment zijn wij verder gegaan onder de naam Nationaal Comité Herdenking Capitulaties 1945 Wageningen (kort: Wageningen 45). Het voorliggende projectplan is het tweede algemene projectplan van de gefuseerde organisatie. Het bureau is van een projectorganisatie tot een programmaorganisatie gekanteld. Herdenken, Vieren en Agenderen zijn de centrale pijlers. Internationalisering, Kennis en de focus op de relatie politiek-militair-civiel/wetenschap zijn daarin de speerpunten. In 2015 besteden we aandacht aan het grote jubileumjaar 2015 en zullen we de toekomstbestendigheid van de organisatie met de verschillende activiteiten stevig verder verankeren. Ed Dumrese Directeur
1
Inhoudsopgave 1
Inleiding
2
Missie en visie
3
Programma-activiteiten 3.1
Herdenken
3.2
Vieren
3.3
Agenderen
3.4
Erfgoed
4
Organisatie 4.1 Interne organisatieontwikkeling 4.2 Ontvlechting van het Bureau45
5
Partners en samenwerkingsverbanden
6
Communicatie en informatievoorziening
7
Begroting
Bijlage 1
Projectplan Herdenken
Bijlage 2
Projectplan Vieren
Bijlage 3
Projectplan Agenderen
Bijlage 4
Projectplan Erfgoed
Bijlage 5
Projectplan Projecten
Bijlage 6
Toekomstvisie Wageningen45
Bijlage 7
Overzicht bestuur, Bureau45 en werkcomités Wageningen45 2015
2
1
Inleiding
1.1
Dynamische jaren
Per 1 januari 2014 is het Nationaal Comité Herdenken Capitulaties 1945 Wageningen (NCHC) met het Comité 4 en 5 mei Wageningen (C45W) en de Stichting Nationaal Erfgoed Hotel de Wereld (NEW) gefuseerd. Met een nieuwe en toekomstbestendige missie en visie en met nationale en internationale ambities wordt er gebouwd aan een organisatie die ook de komende decennia haar taken optimaal kan vervullen. In 2015 werkt de Gemeente Wageningen aan een privatisering van het Bureau45 van NCHC/C45W hetgeen een impact heeft op de samenstelling en organisatiekracht van de uitvoeringsorganisatie van de nieuwe stichting. Deze ontvlechting biedt mogelijkheden voor verdere professionalisering van de organisatie. Tegelijkertijd heeft de gemeente Wageningen een forse taakstelling op de financiële ondersteuning van Wageningen45 aangekondigd die een bedreiging kan zijn voor de uitvoering van een aantal van de kerntaken. De komende maanden worden de randvoorwaarden daarvan geanalyseerd en bekeken hoe de stichting hierop moet anticiperen. Daarnaast heeft het ministerie van Defensie aangegeven na 2014 haar financiële ondersteuning aan de stichting te willen herzien. Tegelijkertijd is 2015 een jubileumjaar vanwege het herdenken van 70 jaar vrijheid en vrede in Nederland en vrijwel geheel Europa. Met het thema ’70 jaar Vrijheid’ wordt hieraan op een uiteenlopende manier in ons programma uitgebreid aandacht aan besteed. Kortom, een transitieperiode met veel dynamiek in een periode van aanhoudende economische crisis waarin financiering van (culturele) activiteiten steeds moeizamer verloopt en minder vanzelfsprekend is. Met dit programma streven we met veel elan invulling te geven aan de missie van Wageningen45. De actuele ontwikkelingen in de wereld onderstrepen de noodzaak daarvan. 1.2.
Programmatische aanpak
De doelstelling van deze aanpak is om te komen tot een gestructureerd programma voor 2015 met een doorkijk naar de daaropvolgende jaren. Zoals elk jaar wordt een projectplan en een begroting opgesteld. In de bijlagen van dit programma zijn de projectplannen voor 2015 opgenomen. De afgelopen jaren is gebleken dat het financieren van de projecten en activiteiten van Wageningen45 steeds moeizamer verloopt. Enerzijds door de (gevolgen van) de huidige financiële crisis. Bedrijven stellen steeds scherpere prioriteiten en de financiële speelruimte van fondsen en sponsors neemt af. Anderzijds omdat sponsororganisaties hogere eisen stellen aan de inhoud van het te financieren programma. Inhoudelijk dienen de doelstellingen van projecten steeds meer een hoger doel te dienen en gebaseerd te zijn op samenwerking met andere organisaties. Tevens trekt zich de overheid toenemend terug. Een programmatische aanpak zorgt voor eenheid en afstemming en gaat versnippering tegen. Meer sturing op samenhang. Waar nodig samenwerken met anderen. Slimmer organiseren. Meer samenhang en werken onder één thema maakt het organiseren (zelfstandig maar ook met samenwerkingspartners) overzichtelijker en eenvoudiger. Maar het maakt ook de aanvraag van subsidies bij grotere fondsen minder complex. Bovendien geeft het meer duidelijkheid omdat voor de start van het activiteitenjaar helder is in welke mate de financiering rond is en dus wat er daadwerkelijk georganiseerd kan worden. De titel van dit programma voor het komende jaar luidt: ’70 jaar Vrijheid’. In 2015 is het 70 jaar geleden dat de capitulatie van de Duitse bezetter in Nederland in Wageningen werd ondertekend. Daarmee brak een lange periode van vrede aan. Zuid Nederland was al (gedeeltelijk) in 1944 bevrijd.
3
Naast het thema ’70 jaar Vrijheid’ gaan we uiteraard ook dit jaar activiteiten onder het thema van het Nationaal Comité 4 en 5 mei (NC45) organiseren. Dat thema is wederom ‘Vrijheid geef je door’. Deze thema’s zijn uitstekend te combineren en versterken elkaar. Verder gaat de Stichting Liberation Route Europe (SLRE) op verzoek van het vfonds onder een gezamenlijk label met samenwerkingspartners de coördinatie van communicatie en PR op zich nemen met betrekking tot een aantal herdenkingen in het komende jaar. Touroperators uit de UK, Frankrijk, België, Polen, USA en Canada worden gericht benaderd en van de activiteiten van de samenwerkingspartners op de hoogte gebracht. Op deze wijze verwacht het SLRE een stevige stimulans te kunnen geven aan de ontwikkeling van het bevrijdingstoerisme in Gelderland en Brabant. Voor 2014 is de herdenking van 70 jaar bevrijding door SLRE gecoördineerd. Wageningen45 neemt aan dit label deel waardoor onze activiteiten ook in communicatie-uitingen van SLRE meegenomen werden. Voor 2015 bekijken we op welke wijze wederom samenwerking met SLRE vorm kan krijgen. Wageningen45 heeft ook aandacht voor het actueel houden en het blijvend vernieuwen van het herdenken van de capitulaties en het vieren van onze vrijheid. In het kader daarvan wordt het programma op ‘De Dreijen’ voortaan het ‘Foulkes Festival’ genoemd. Met uiteraard een duidelijke verwijzing naar Generaal Foulkes, de Canadese generaal die namens de geallieerden de onderhandeling over de Duitse capitulatie in het Wageningse Hotel de Wereld voerde. Met deze naamswijziging komt het accent meer op het inhoudelijke karakter van het programma te liggen en minder op de locatie. Daarmee betonen we tevens meer eer aan het verleden en vindt er een integratie met het bevrijdingsfestival plaats waardoor elementen van het herdenken ook tijdens het bevrijdingsfestival in WageningenCentrum zichtbaar worden. 2.1
Missie
Het Nationaal Comité Herdenking Capitulaties 1945 Wageningen (Wageningen45), Platform voor Vrede en Vrijheid, heeft ten doel: ‘Herdenken van de capitulaties en vieren van de verkregen vrijheid. Aandacht te vragen voor de wereldwijde vraagstukken van Vrede, Vrijheid en Veiligheid vanuit Wageningen, Stad der Bevrijding’. Onze oorsprong ligt in Wageningen, de Stad der Bevrijding, van hieruit vervullen wij een nationale en internationale rol: Omdat in Nederland, hier in Wageningen samen met onze geallieerden de herdenking is gestart van capitulaties aan het einde van de tweede wereldoorlog, zowel in Nederland als in Nederlands Indië; Omdat Wageningen een belangrijke internationale kennispositie inneemt, met betrekking tot thema’s, die nu en in de toekomst bron kunnen zijn van (inter-) nationale conflicten; Omdat in Hotel de Wereld de capitulatie in 1945 is getekend (nationaal erfgoed) en Hotel de Wereld als nationaal erfgoed, het Defilé en het Bevrijdingsvuur Wageningen uniek zijn bij het eren en herdenken van bevrijders. Wij vragen aandacht voor Vrede, Vrijheid en Veiligheid, Door stil te staan bij de offers die gebracht zijn voor vrijheid en door eer te betonen aan hen die hiervoor gestreden hebben; Door een bijdrage te leveren aan de bewustwording over de wereldwijde vraagstukken van vrede, vrijheid en veiligheid, in het heden en de toekomst; Door een platform te bieden voor mondiale thema’s als voedsel, water, milieu, klimaat als potentiële bronnen voor conflictsituaties, die ook effect zullen hebben op ónze samenleving.
4
2.2
Visie
De missie leidt tot vier pijlers, die in onderling verband de stichting laten bijdragen aan Vrede, Vrijheid en Veiligheid in de wereld. Deze pijlers zijn: Het Herdenken Herdenken van hen die vielen als slachtoffer en als strijder voor onze Vrijheid. Stilstaan bij het feit dat Vrede en Vrijheid niet vanzelfsprekend zijn. Het Vieren Vieren van de vrijheid geeft ons de inspiratie en het besef, dat wij onze Vrede en Vrijheid moeten koesteren. Het Agenderen Een platform voor Vrede en Vrijheid stimuleert het maatschappelijke en politieke debat en draagt bij aan oplossingsrichtingen voor potentiële conflicten in de wereld. Onderdeel van het Agenderen is het stimuleren van onderzoek naar deze vraagstukken en het bijeenbrengen, verdiepen en uitdragen van kennis voor betere inzichten en een weerbare, democratische samenleving. Leren van het verleden en deze lessen door trekken naar het heden en de toekomst. Het Monument Hotel de Wereld is hét symbool voor de beëindiging van de Tweede Wereldoorlog in Nederland. Dit markeert het begin van het na-oorlogse Nederland. Het fundament onder deze pijlers is: Het samenwerken Wij zoeken verbinding met nationale en internationale organisaties en instituties uit politiek, defensie, wetenschap en maatschappij om invulling te geven aan bovenstaande Missie en Visie.
3
Programma-activiteiten
3.1 Herdenken Elk jaar herdenken we op 4 en 5 mei hen die vielen als slachtoffer en als strijder voor onze vrijheid. En staan we stil bij het feit dat vrede en vrijheid niet vanzelfsprekend zijn. Kern van alle activiteiten is de nationale herdenking van de capitulaties op het 5 Mei-plein in Wageningen. Tevens is Wageningen45 bij veel herdenkingen in het land vertegenwoordigd. Op 4 mei verzorgt Wageningen45 in de Stad der Bevrijding een: Stille tocht Herdenkingsconcert Bevrijdingsvuurceremonie Bevrijdingsvuurestafette En op 5 mei een: Herdenkingsbijeenkomst Nationale Herdenkingsplechtigheid op het 5 mei-Plein Bevrijdingsdefilé Foulkes Festival In bijlage 1 zijn de projectplannen voor deze activiteiten opgenomen. 3.2 Vieren Vieren van de vrijheid geeft ons de inspiratie en het besef, dat wij onze vrede en vrijheid moeten koesteren.
5
Vrede moeten we koesteren. Vrijheid is niet vanzelfsprekend. Ook niet na bijna 70 jaar na D-Day en de bevrijding van Nederland van het naziregime. Daarom besteedt Wageningen45 bij de bevrijdingsfestivalactiviteiten in 2015 uitgebreid aandacht aan het thema ’70 jaar Vrijheid’. Het Bevrijdingsfestival heeft de doelstelling om jongeren op een eigentijdse en laagdrempelige manier te betrekken bij de viering van de bevrijding en de dag van de vrijheid en de daaraan verbonden thema’s. Door pop- en wereldmuziek te combineren met diverse inhoudelijke activiteiten en presentaties wordt een feestelijke viering van de bevrijding gecombineerd met informatie en bezinning over maatschappelijke thema’s zoals vrijheid, democratie, discriminatie en mensenrechten. Het Bevrijdingsfestival in Wageningen bestaat uit 17 pleinen, met een breed assortiment van muziekstijlen. Op het gebied van wereldmuziek, dance, blues, jazz, pop, rock, hardrock, muziek van eigen bodem is er veel te beluisteren en te zien. Daarnaast is er ook nog het kinderfestival, een park met dans en acrobatiek en verschillende pleinen met relevante thema- en culturele activiteiten. Zoals politieke debatten, lezingen over vrijheid en de thema’s ‘Vrijheid geef je door’ en ‘70 jaar Vrijheid’. Op 5 mei vieren we dat we in Nederland in vrijheid leven, maar we staan ook stil bij het ontbreken van vrijheid elders in de wereld. De ideële organisaties laten hun stem horen bij het Plantsoen van de Vrijheid. De activiteiten op de 17 verschillende pleinen worden allemaal bedacht, ontwikkeld en georganiseerd door vrijwilligers wat een grote betrokkenheid van het maatschappelijk middenveld oplevert. De horeca-opzet met het muntenbetaalsysteem vanaf 2011 bevalt goed en wordt steeds verder geperfectioneerd. In bijlage 2 zijn de projectplannen voor deze activiteiten opgenomen. 3.3 Agenderen Wageningen45 beoogt een platform voor Vrede en Vrijheid te zijn om het maatschappelijke en politieke debat te stimuleren. Daarmee wordt een bijdrage geleverd aan oplossingsrichtingen voor potentiële conflicten in de wereld. Onderdeel van het agenderen is het stimuleren van onderzoek naar deze vraagstukken en het bijeenbrengen, verdiepen en uitdragen van kennis voor betere inzichten en een weerbare, democratische samenleving. Leren van het verleden en deze lessen verbinden met het heden en de toekomst. In het kader van ‘agenderen’ worden verschillende activiteiten georganiseerd:
Symposia en conferenties: het Nationaal Vrijheidsdebat 5 mei, Symposium Internationale Dag van de Vrede;
Lezingen: Vrijheidslezing Vrijheidsvuur (19 september), Vrijheidslezing Wageningen (eind april), De Wereld-lezingencyclus;
Wetenschappelijke activiteiten: College tour, Peace Conference;
Educatie: Scholenproject ‘De Democratiefabriek’ (basisonderwijs), Project t.b.v. middelbare scholieren (bijvoorbeeld een Debattoernooi ‘Battle for Freedom’), Adoptieceremonies, een Serious game;
Thema activiteiten: Activiteiten in samenwerking met lokale en regionale partners.
In bijlage 3 zijn de projectplannen voor deze activiteiten opgenomen. 3.4 Erfgoed Hotel de Wereld is hét symbool en icoon van de beëindiging van de Tweede Wereldoorlog in Nederland. Dit markeert het begin van het na-oorlogse Nederland. Met behulp van een lening van het vfonds is einde 2013 Hotel de Wereld aangekocht en in een beheersstichting
6
ondergebracht. Hiermee is het nationale erfgoed voor het publieke domein veilig gesteld en zijn de gebruiksrechten gegarandeerd. De Toekomstvisie 2016-2020 geeft aan dat Wageningen45 in de komende jaren een duidelijk accent wil leggen op het agenderen van vrede en vrijheid. Daarbij is hotel De Wereld, de plaats van de capitulatie-onderhandelingen, symbool en centraal uitgangspunt tegelijk. Die “lieu de mémoire” van internationale betekenis zal de komende tijd in toenemende mate in de belangstelling staan. Nu al komen er geregeld groepen belangstellenden maar ook individuele bezoekers de plek bekijken, maar er zijn geen mogelijkheden ze daar adequaat te verwelkomen en te informeren. Straks zal dat vermoedelijk echt problematisch worden als Wageningen, en dus hotel De Wereld, een wezenlijk onderdeel wordt van de Liberation Route. Het is dan van belang dat een accommodatie beschikbaar komt, die een oplossing biedt voor dat probleem. Het liefst binnen de muren van Hotel De Wereld, dat nu eenmaal ‘de fascinatie van de plek’ biedt. Maar anders toch een ruimte in de onmiddellijke omgeving. Dat hoeft geen omvangrijk historisch museum te zijn, maar wel een plek waar de documenten en de foto’s getoond kunnen worden en waar belangstellenden de historische filmbeelden van de capitulatiebesprekingen (en ook die van de capitulatie van Japan op de Missouri) in hun context kunnen bekijken. Op termijn lijkt het complex van de voormalige bibliotheek en de Aula van de Landbouwhogeschool daarvoor de ideale locatie – ook een relevante lieu de mémoire omdat in de Aula immers de ondertekening van de capitulatie plaats vond. In de tussentijd gaat Wageningen45 op zoek naar een geschikt alternatief in de nabijheid. Site-ontwikkeling wordt een van de belangrijkste en urgentste opgaven waarvoor Wageningen45 zich de komende jaren gesteld ziet. Zo’n accommodatie zou tevens de vestigingsplaats kunnen zijn van een Kenniscentrum Capitulaties. Zo’n instituut zou het kloppend hart moeten worden van de agenderingsactiviteiten van Wageningen 45. 4
Organisatie
4.1 Interne organisatieontwikkeling Na de bestuurlijke fusie van de stichtingen NCHC, C45W en NEW per 1 januari 2014 is ook de interne organisatie aangepast. Daarnaast kwamen in het startjaar veel werkzaamheden op de organisatie af m.b.t. marketing, PR en promotie. Door het ontstaan van de nieuwe stichting is opnieuw bekeken op welke wijze de taken en activiteiten op basis van de nieuwe missie en visie tot uitvoering gebracht moeten worden. Tegelijkertijd zijn de bedrijfsvoering en de inrichting van de uitvoerende organisatie aan de veranderende omstandigheden aangepast om te komen tot een efficiënte en slagvaardige project- en programmaorganisatie die haar nieuwe taken optimaal aan kan. Uitgangspunt is een professionele kerngroep binnen de uitvoeringsorganisatie. Deze zal wel altijd blijven rusten op een grote basis van vrijwilligers. Per 1 januari 2015 neemt Hans Tukker, Coördinator Agenderen, afscheid van de organisatie. Door het wegvallen van de subsidie van het Ministerie van Defensie zal de organisatie van de educatieve activiteiten op een andere wijze vorm moeten krijgen. Daarnaast zal Rob van Os, Coördinator Vieren, eind 2015 wegens pensioengerechtigde leeftijd de organisatie verlaten. 4.2 Ontvlechting van het Bureau45 De Gemeente Wageningen heeft een werkgroep in het leven geroepen om met externe begeleiding te komen tot ontvlechting van taken en verantwoordelijkheden van het bureau van Wageningen45. Dit bevordert de transparantie en een juiste rollenscheiding. Dit proces zal uiterlijk eind 2015 afgerond moeten zijn. Hierbij is nog wel een go/no-go moment opgenomen en heeft de Wageningen45 inspraak in het besluitvormingsproces.
7
4.3
Financiële onderbouwing
Het jaar 2014 was begrotingstechnisch een complex jaar. Om de financiële administraties van drie stichtingen te integreren moest bij alle stichtingen het lopende jaar per 31 december 2013 afgesloten worden. Het C45W kende echter een boekjaar van 1 augustus tot en met 31 juli. Hier diende dus eerst per 1 augustus het activiteitenjaar 2012-2013 afgesloten te worden en daarna per 31 december over de periode 1 augustus 2013 tot 1 januari 2014. Over beide perioden heeft de accountant een jaarrekening opgemaakt. Met de subsidiegevers zullen de subsidieafspraken t.b.v. van de nieuwe stichting bestendigd worden. Dit biedt tevens de mogelijkheid om de missie en visie van Wageningen45 onder de aandacht te brengen en de relaties te versterken. Ook in 2015 wordt gewerkt met taakstellende projectbegrotingen en werkafspraken uit het financieel statuut. 4.4
Evaluatie en verantwoording
Ook in 2015 wordt een intern evaluatieverslag en jaarverslag opgesteld. Hier worden leerpunten uitgehaald voor het komende jaar. Ook wordt er uiteraard in beschreven welke punten juist gecontinueerd moeten worden. Daarnaast wordt een extern financieel verslag opgemaakt. 4.5
Bedrijfsvoering
De vele activiteiten van Wageningen45 komen ook tot stand op basis van een groot aantal zakelijke contracten. Samenwerking met gespecialiseerde bedrijven en organisaties die bijdragen aan het succes van onze stichting. Organisatorische ontwikkelingen, technische veranderingen, wijzigingen in wet- en regelgeving en voortschrijdend inzicht leiden tot herziening van die contracten tijdens of bij de afloop van de afgesproken looptijd. In 2015 worden vernieuwde zakelijke afspraken en contracten gemaakt met de leverancier van drank t.b.v. de festivalactiviteiten, de financiële logistiek (waaronder het muntensysteem) en de programmering van muziek. Daarnaast worden de technische ontwikkelingen op het gebied van het betaalsysteem intensief gevolgd om mogelijk aanpassingen te verrichten om de risico’s zo klein mogelijk te houden.
5
Partners en samenwerkingsverbanden
De stichting Wageningen45 werkt als een netwerkorganisatie samen met tal van andere organisaties. Waaronder: 5.1
Gemeente Wageningen
5.2
Wageningen University & Research Centre
5.3
Fonds voor Vrede, Vrijheid en veteranenzorg (vfonds)
5.4
Nationaal Comité 4 en 5 mei (NC45)
5.5
Ministerie van Defensie (MinDef)
5.6
Ministerie van Volksgezondheid, welzijn en Sport (VWS)
5.7
Provincie Gelderland (ProGld)
5.8
Nederlandse Veteranendag (NLVD)
8
5.9 European Network of Places of Peace (ENPP) Sinds 2009 is het C45W founding member van het European Network of Places of Peace. Met andere partners in Europa wordt gewerkt aan versteviging van het netwerk. In 2015 is er een General Annual Meeting gepland en wordt er gewerkt aan o.a. een European Peace Route. Deze virtuele route beoogt een overzicht te geven van de uiteenlopende locaties in Europa waar vredesonderhandelingen hebben plaatsgevonden. 5.10 Project Bevrijdingstoerisme Het project Bevrijdingstoerisme is een samenwerking van de Regio FoodValley gemeenten Ede, Wageningen en Rhenen met Renkum en wordt ondersteund door de provincie Gelderland. De provincie Gelderland heeft, naast de investeringen van de FoodValley gemeenten, een miljoen euro toegekend aan ondersteuning van partijen die nieuwe activiteiten wil ontplooien. Wagenigen45 gaat in 2015 aanvragen bij het project Bevrijdingstoerisme indienen om haar activiteiten te laten ondersteunen en gezamenlijke doelstellingen te versterken. 5.11 Stichting Liberation Route Europe (SLRE) De Stichting Liberation Route Europe zet zich in om het Tweede Wereldoorlog Erfgoed in Gelderland onder de aandacht te brengen. De Liberation Route volgt het pad dat de geallieerden bewandelden tijdens de bevrijding van Europa. De route begint bij Normandië en loopt via Noord-Brabant, Nijmegen, Arnhem en de Zuid-Veluwe richting Berlijn. Deze gebieden speelden aan het einde van de Tweede Wereldoorlog een hoofdrol op het wereldtoneel. De Liberation Route laat de bezoeker beleven wat zich in 1944 en 1945 afspeelde in Noord-Brabant, rondom Arnhem en Nijmegen en op de Veluwe. Op ruim 80 locaties in de wijde omgeving liggen veldkeien, de zogenoemde luisterplekken. Op iedere luisterplek is een hoorspel te beluisteren over de indrukwekkende belevenissen van één of meerdere personen in de jaren 1944-1945. 5.12 Vrijheidsmuseum WOII Er bestaan vergevorderde plannen om een Vrijheidsmuseum WOII in Nijmegen te ontwikkelen. In 2015 wordt duidelijk in welke mate de ambities van dit grootse plan waargemaakt kunnen worden. Wageningen45 heeft de intentie om met het Vrijheidsmuseum WOII samen te werken door o.a. kennis uit te wisselen en om ook de mogelijkheid om expositiemogelijkheden in Wageningen te verkennen. 5.13 Overige partners Andere partners waar we de komende jaren mee samenwerken zijn o.a.: Centre for Development Innovation, Mayors of Peace, UPEACE, HopeXXL, Masterpeace, NCDO, Hogeschool Inholland.
6
Projecten
Ook in 2015 worden er projecten uitgevoerd die buiten het reguliere programma vallen. In de planning van capaciteit en financiën dient daar apart rekening mee gehouden te worden. 6.1
Jubileumjaar 2015
In 2015 is het 70 jaar geleden dat de capitulatieonderhandelingen met het Naziregime in Nederland in Hotel de Wereld plaatsvonden. Aan dit bijzondere feit wordt aan de hand van verschillende projecten aandacht geschonken: Project Herdenken 1 ‘Verspreidt het vuur’; Bevrijdingsvuur Bayeux/Berlijn/Hull/Canada Project Herdenken 2 Muzikale Vredesavond met Canadese jongeren (2 mei)
9
Project Vieren 1
‘Vier je Vrijheid’, presentatie en communicatie rond 70 jaar vrijheid inclusief aankleding stad (5 mei)
Project Vieren 2
Wagenings Vrijheidsprogramma (3 mei)
Project Agenderen 1 ‘Freedom and Worldfood issue’; Het voedselvraagstuk in relatie tot ecologische integriteit, sociaaleconomische rechtvaardigheid en vrede & veiligheid? In de bijlagen 1 tot en met 3 worden de activiteiten van deze projecten nader toegelicht. 6.2
Project Marigold
De gewapende conflicten in Europa hebben veel slachtoffers gekost. Niet alleen onder militairen maar ook onder burgers zijn op vele locaties in Europa miljoenen slachtoffers gevallen. Uiteraard denken we daarbij in eerste instantie aan de Eerste en de Tweede wereldoorlog in de vorige eeuw maar ook in gewapende conflicten daarna. Het is van belang dat we van de lessen uit het verleden blijven leren en de oorlogsslachtoffers blijven herdenken. In samenwerking met Stichting Exodus uit Huissen wordt een herdenkingsteken t.b.v. burgerslachtoffers in relatie tot gewapende militaire conflicten ontworpen. De plannen worden in 2015 uitgewerkt. 6.3
Project Over de grens van de regio
In samenwerking met het Project Bevrijdingstoerisme wordt gewerkt aan verschillende activiteiten die regio-overstijgend zijn:
7
Opzetten van een Peace University om kennis op het gebied van vrede, vrijheid en veiligheid uit te wisselen (WUR Leerstoel Disaster Management, NEW, VN, Ministerie van Buitenlandse Zaken, Centre for Development Innovation, UPEACE, NCDO);
Opzetten van een jaarprogramma Debat en Dialoog op het gebied van Vrede, vrijheid en veiligheid (in de zin van human security);
Promotie uitwisseling jongeren in 2015 in het kader van ’70 jaar Vrijheid’. Internationale samenwerking
In de Toekomstvisie 2016-2020 is opgenomen dat Wageningen45 in de toekomst nog een extra impuls aan het internationale karakter van de viering van Bevrijdingsdag wil geven. Sinds de jaren tachtig herdenken we op 5 mei de capitulaties, meervoud, dus ook die van Japan op het Amerikaanse oorlogsschip Missouri, op 2 september 1945, in de baai van Tokio. Dat komt tot dusver nog niet voldoende naar voren. Wageningen45 wil het einde van de Tweede Wereldoorlog in het Verre Oosten markeren door vertegenwoordigers van de landen, die de capitulatie van Japan mede hebben ondertekend, maar die niet in Europa meestreden, voortaan ook uit te nodigen op 5 mei in Wageningen. Dan zou dan om drie landen gaan: China, Australië en Nieuw Zeeland. China neemt daarin een andere positie in dan de andere twee: China behoorde met de VS, het Verenigd Koninkrijk en de Sovjet-Unie tot de landen die formeel verdragspartner waren. Daarnaast tekenden vijf andere landen mee, die ook in oorlog met Japan waren: Australië, Canada, Frankrijk, Nederland en Nieuw-Zeeland. Wageningen45 hecht eraan erkentelijkheid te betuigen aan alle landen die met de inzet van hun militairen offers gebracht hebben voor de bevrijding van Nederland en zijn overzeese gebiedsdelen van destijds. Het mede uitnodigen van China, Australië en Nieuw-Zeeland verbreedt die erkentelijkheid nadrukkelijk tot de oorlog overzee.
10
8
Communicatie en informatievoorziening
Vanuit de werkcomités wordt in samenwerking met het Bureau45 het mediabeleid uitgevoerd in nauwe samenwerking met de afdeling voorlichting van de gemeente Wageningen. Aan het mediabeleid ligt een communicatieplan van het Bureau45 van Wageningen45 ten grondslag. Dit communicatieplan wordt in 2015 aangepast aan de actuele ontwikkelingen en de veranderde omstandigheden. Medio april 2015 wordt een uitgebreid persbericht over de activiteiten op 5 mei uitgegeven in samenwerking met de Rijksvoorlichtingsdienst en de afdeling voorlichting van de gemeente Wageningen. De persopvang en -begeleiding zal op 5 mei plaatsvinden in en vanuit de kleine capitulatiezaal van Hotel De Wereld. De NOS wordt vroegtijdig benaderd om een rechtstreekse tv-uitzending te verzorgen van de nationale herdenking van de capitulaties en het defilé. Tevens wordt ook met andere stations in binnen- en buitenland contact opgenomen (vooral Canada en Engeland).
11
BIJLAGE 1
PROJECTPLAN HERDENKEN
In 2015 herdenken en vieren wij de capitulaties die 70 jaar geleden hebben geleid tot de bevrijding van ons Koninkrijk. De organisatie staat wederom voor de uitdaging om de bezoekers gastvrij in Wageningen te ontvangen en het evenement veilig en goed te organiseren. Het doel van deze activiteiten is conform de statuten van de Wageningen45, het stil staan bij het begrip “vrijheid”. Het voorliggende plan geeft een beeld van de activiteiten van het Nationaal Comité Herdenking Capitulaties 1945 Wageningen (Wageningen45) en hoe vorm wordt gegeven, aan de herdenking van de capitulaties op 5 mei 2015 in Wageningen. In het eerste hoofdstuk wordt een overzicht gegeven van de activiteiten, die daarna in afzonderlijke hoofdstukken in detail besproken worden. Vervolgens wordt ingegaan op de organisatorische, communicatieve en andere relevante randvoorwaarden van het programma. 4 mei 2015 Op 4 mei verzorgt Wageningen45 in de Stad der Bevrijding een: Stille tocht Herdenkingsconcert Bevrijdingsvuurceremonie Bevrijdingsvuurestafette En op 5 mei een: Herdenkingsbijeenkomst Nationale Herdenkingsplechtigheid op het 5 mei-Plein Bevrijdingsdefilé Foulkes Festival 5 mei 2015 Nationale herdenking capitulaties 2015 Evenals de voorgaande jaren bestaat de herdenking op dinsdag 5 mei 2015 uit een ochtenden een middagprogramma. Het ochtendprogramma bestaat uit een symposium dat de ambitie van een nationaal Vrijheidsdebat heeft. Passend bij het thema en het karakter van Wageningen en de herdenking wordt onderzocht of het symposium een internationale invulling kan krijgen. De locatie zal in overleg met het Werkcomité Symposium (WCS) worden vastgesteld. Uit wordt gegaan van het Hof van Wageningen, dat in de afgelopen jaren goede diensten heeft gedaan en aan de eisen voldeed. Traditiegetrouw wordt het symposium afgesloten met de uitreiking van de Paul Tensen Prijs. Het symposium is onderdeel van het programma Agenderen en zal daar verder toegelicht worden. Het middagprogramma wordt organisatorisch door twee werkgroepen uitgewerkt. De eerste werkgroep is verantwoordelijk voor de organisatie van de herdenkingsbijeenkomst in de Johannes de Doperkerk, de herdenkingsplechtigheid bij het Nationale Bevrijdingsmonument op het 5 Mei Plein. De andere werkgroep houdt zich uitsluitend met het Bevrijdingsdefilé, het historisch programma "Het Foulkesfestival" (voorheen “de Dreijen”), de opvang van de (jonge) veteranen en (internationale) erfopvolgers op “De Dreijen” bezig. Deze werkgroep zal dit jaar ook de receptie voor relaties en genodigden in de veteranentent verzorgen. Met betrekking tot de herdenkingsbijeenkomst in de Johannes de Doperkerk is het speerpunt voor 2015 om met beperkte facilitaire middelen dezelfde kwaliteit te waarborgen. Ook dit jaar wordt gestreefd naar meer samenhang met het symposium in de ochtend. Belangrijk blijft hierbij het actief betrekken van de jeugd. Uiteraard wordt veel zorg besteed bij het uitnodigen en faciliteren van binnen- en buitenlandse veteranen die nog fysiek in staat zijn om in Wageningen de herdenking bij te wonen. Ten behoeve van de vele genodigden worden op het 5 Mei Plein en in de voortuin van de Ceres-sociëteit tribunes geplaatst.
12
1
Ochtendprogramma
Het Nationaal Vrijheidsdebat (symposium) vindt plaats op dinsdag 5 mei 2015, voormiddag, in het Hof van Wageningen te Wageningen 09.00 – 09.45uur 10.00 uur 10.00 – 11.00uur 11.00 – 11.30uur 11.30 – 12.15uur 12.15 – 12.25uur 12.25 – 12.30uur 12.30 – 13.30uur naar huis) 2
Ontvangst deelnemers Aanvang symposium Inleidingen sprekers Pauze Plenair debat Uitreiking Paul Tensen Prijs Einde symposium Afsluitende lunch (alleen diegene die na afloop symposium terugkeren
Middagprogramma
Het middagprogramma vindt plaats op dinsdag 5 mei 2015, namiddag. 14.00 – 15.00uur Herdenkingsbijeenkomst in de Johannes de Doperkerk 15.30 – 15.45uur Herdenkingsplechtigheid bij het Nationale Bevrijdingsmonument 15.45 – 16.00 uur Fly past 15.45 – 16.30uur Bevrijdingsdefilé 16.30 – 18.00 uur Afsluitende receptie in de Veteranentent op het evenementen terrein “De Dreijen” Deze activiteiten worden in de volgende hoofdstukken verder beschreven. 2.4.1 Uitgangspunten Het middagprogramma zal, zoals reeds jaren gebruikelijk is, bestaan uit een feestelijke herdenkingsdienst in de Johannes de Doperkerk gevolgd door een kranslegging bij het Nationale Bevrijdingsmonument op het 5 Mei Plein. Aansluitend vindt het traditionele bevrijdingsdefilé van oud-(verzet)strijders, veteranen en actief dienende militairen plaats. De herdenking wordt afgesloten met een ontvangst en receptie voor de diverse groepen. In 2015 is het 70 jaar geleden dat de Duitse krijgsmacht op 5 mei in Wageningen capituleerde en dat de Japanse krijgsmacht op 15 augustus 1945 capituleerde, welke op 2 september 1945 de overeenkomst ondertekende op het Amerikaanse oorlogsschip ‘Missouri’, waarmee de facto een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog. Voor het middagprogramma worden o.a. voor het bijwonen van de nationale herdenking hoogwaardigheidsbekleders uitgenodigd. Tevens zullen militaire attachees worden uitgenodigd om aan de 70e herdenking in 2015 deel te nemen. In nauwe samenwerking met de Provincie Gelderland en de gemeente Wageningen wordt gestreefd naar een maximale afstemming van de activiteiten van het Nationaal Comité Herdenking Capitulaties 1945 Wageningen en andere partners. Voor de deelnemers (veteranen, musea, re-enactmentgroepen en muziekkorpsen) zal een goede opvang geregeld worden. Hiervoor wordt een tentencomplex ingericht op het terrein “De Dreijen”. Ook gebouwen van de Wageningen Universiteit zullen hiervoor in gebruik worden genomen. Uiteraard zal voor de deelnemers voldoende catering en vertier aanwezig zijn. Een en ander wordt gecoördineerd door de directie van het Bureau45. Hij wordt ondersteund door twee betaalde en enkele vrijwillige medewerkers. De leiding bij de diverse programmaonderdelen en op de verschillende locaties is gedelegeerd aan zogenaamde Regelingsfunctionarissen. Aan deze Regelingsfunctionarissen is een aantal ondersteunende functionarissen toegevoegd, waaronder personeel van het
13
korps Nationale Reserve en studenten van de studentenverenigingen van de Wageningen Universiteit, Larenstein en ROC A12. Een overzicht van de regelingsfunctionarissen is opgenomen in de bijlage. Programmaonderdelen middagprogramma 2.1
Herdenkingsdienst
In de Johannes de Doperkerk wordt een feestelijke herdenkingsdienst gehouden. De muzikale omlijsting wordt verzorgd door één van de militaire orkesten van de Krijgsmacht. Gelet op de stringente handhaving van de regelgeving op het gebied van brandpreventie kunnen, evenals vorig jaar, maximaal 650 toegangskaarten voor het bijwonen van de herdenkingsdienst worden uitgegeven. Hierbij wordt in principe de onderstaande verdeelsleutel gehanteerd: - Civiele en militaire autoriteiten en overige genodigden: 150 - Vertegenwoordigers van relevante organisaties, stichtingen en verenigingen: 150 - Vertegenwoordiging van de Nederlandse bevolking: 150 - Partners en/of begeleiders van defilanten: 100 - Geallieerde veteranen en individuele aanvragen 100+ 650 Voor rolstoelgebruikers is tevens een aantal plaatsen gereserveerd. Een beperkt aantal genodigden (VIP) wordt vóór het begin van de herdenkingsdienst ontvangen in de Capitulatiezaal van Hotel De Wereld en van daaruit geleid naar de Johannes de Doperkerk. Diverse Regelingsfunctionarissen (Aula en Hotel De Wereld) zijn met steun van enkele leden van het NCHC en personeel van het korps Nationale Reserve belast met de uitvoering in de Aula en Hotel De Wereld. De overige genodigden begeven zich rechtstreeks naar de Johannes de Doperkerk en dienen de aanwijzingen van het personeel op te volgen voor het innemen van de plaatsen. Met de algehele leiding in de kerk is de regelingsfunctionaris ‘Johannes de Doperkerk’ belast. 2.2
Herdenkingsplechtigheid Capitulaties 1945
Na afloop van de herdenkingsdienst heeft in het verleden een kranslegging door wijlen Z.K.H. Prins Bernhard plaatsgevonden. Sinds 2005 is vóór aanvang van het defilé een uitgebreidere en gevarieerde herdenkingsplechtigheid bij het Nationaal Bevrijdingsmonument op het 5 Mei-Plein georganiseerd. De kinderen van de St. Jozefschool uit Wageningen worden jaarlijks bij deze plechtigheid betrokken, omdat zij het monument geadopteerd hebben. Voor de vele hoogwaardigheidsbekleders bij de kranslegging en het defilé wordt een extra tribune met een capaciteit van ca. 250 zitplaatsen geplaatst. De Regelingsfunctionaris voor het defileerpunt is belast met de uitvoering van de regeling voor het gebruik van de tribune. 2.3
Bevrijdingsdefilé
Van de ruim 1.500 in Wageningen verwachte verzetsstrijders en veteranen zullen maximaal 1.000 defilanten participeren in het defilé. De deelnemende detachementen zijn samengesteld uit: - oud-verzetsstrijders;
14
-
groeperingen van Nederlandse oorlogsveteranen; veteranen van de geallieerde strijdkrachten; een groep van themaveteranen (een doorsnede van alle buitenlandse missies na Indië in het kader van Vrijheid wereldwijd); actief dienende militairen van de diverse krijgsmachtdelen (erfopvolgers); geallieerde erfopvolgers; jongeren.
Tevens participeren in het programma één militair muziekkorps, enkele militaire reünieorkesten en passende civiele muziekkorpsen (300 muzikanten). De totaal circa 1.300 deelnemers (1.000 veteranen + 300 muzikanten) worden ingedeeld in ca. 5 clusters van verschillende samenstelling en grootte. Voorshands wordt er van uitgegaan dat ca. 1.200 partners en/of begeleiders de veteranen (voornamelijk de oud(verzet)strijders en buitenlandse veteranen) zullen begeleiden. Voor planningsdoeleinden wordt derhalve uitgegaan van een totale verzorgingssterkte van 4.000 personen (inclusief personeel van de organisatie). De juiste aantallen zullen na de indiening van de opgaven van deelname medio maart 2015 worden vastgesteld. 3
Opzet Bevrijdingsdefilé 2015
Om de samenstelling en aantallen van uit te nodigen groeperingen voor het defilé in 2015 inzichtelijk te maken, is door de coördinator defilé een lijst opgesteld in volgorde van rechthebbende categorieën en een (deels) op ervaring van de afgelopen jaren gebaseerde prognose van opkomst. Het aantal buitenlandse veteranen is een schatting. Rechthebbende organisaties van veteranen, – van oudgedienden en – van gelijkgestelden (verzet; koopvaardij) worden uitgenodigd deel te nemen aan het defilé, zonder kwantitatieve beperking per groep (lopend, meerijdend op voertuigen, inclusief eventuele begeleiders). Bij deze uitnodiging is als voorwaarde opgenomen, dat bij de samenstelling van de groep voorrang moet worden gegeven aan WO-II veteranen of gelijkgestelden (zie hierboven). Overige groeperingen die worden uitgenodigd, dienen betrokken te zijn bij het motto van het defilé. In 2015 zijn dat “Vrijheid geef je door” en “70 jaar Vrijheid”. Met vorenstaand uitnodigingsbeleid wordt een gelimiteerd aantal Indiëveteranen (200) en militairen van de jongere generatie (erfopvolgers) betrokken bij het komende defilé. Het plan is dit jaar in het kader van het jaarthema “Vrijheid geef je door” weer één blok van 150 jongere veteranen samen te stellen. Bovenstaande resulteert in de onderstaande uitwerking. De te hanteren categorische lijst van uit te nodigen veteranengroeperingen en aantallen is als volgt:
Genodigden a.
Lopend Rijdend Totaal
Het Verzet Stichting Samenwerkend Verzet
5
5
10
b.
Veteranen WOII (NL en int.) en Ned. Indië
1
Ver. Oud-strijders Prinses Irenebrigade
-
10
10
2
Ver. Oorlogsvrijwilligers Engeland en Schotland
20
10
30
3
Stichting Koopvaardijpersoneel
-
5
5
4
Belgisch Nationaal Herdenking Comité
40
20
60
15
Genodigden
Lopend Rijdend Totaal
5
Kon. Nationale Federatie Oud-strijders Brig. Piron (BEL)
5
5
10
6
Royal British Legion (UK)
30
20
50
7
Royal Canadian Legion (CA)
20
10
30
8
D-Day Normandy Veterans Association
10
10
20
9
Ver. Poolse Oud-strijders in Nederland
-
10
10
50
50
10 Comité Thank You Canada & Allied Forces 11 Market Garden Veterans Association
20
10
30
12 Stichting Welcome Again Veterans
50
50
100
13 Federatie van Verenigingen Indië-Militairen (FIM)
30
50
80
14 Glodok (Indisch Jongeren Verzet)
-
10
10
15 Voormalige Ver. Oud-militairen voorm. KNIL “Madjoe”
10
10
20
16 Ver.Oud-Militaire Indiëgangers (VOMI)
30
10
40
17 Ver. van Oud-strijders Indiëbataljons Garderegiment Prinses Irene 30
10
40
18 Vriendenkring Gouvernements Marine
5
5
10
19 Ver. Oorlogsvrijwilligers Koninklijke Marine
15
15
30
c
Erfopvolgers, aan te wijzen door Defensie
150
-
150
d
Buitenlandse Mil. Ehdn. Analoog aan 2009.
60
e
Jongere veteranen:
60 -
Nationale – (Nieuw-Guinea), UN -, NAVO missies
120
30
150
f
Jongeren
35
-
35
g
Muziekkorpsen
300
-
300
Totaal
985
355
1340
Te verdelen over de volgende clusters: 1. WOII Internationaal Canada, UK; US; Pol; Bel; Aus etc. 2. WOII Nationaal 3. Indië 4. Geallieerde militaire erfopvolgers, Nederlandse militaire erfopvolgers 5. Jonge veteranen en Jongeren Omlooptijd: plm. 45 min. 3.1.1 Ontvangst-/opvangregeling Alle deelnemende defilanten, inbegrepen actief dienende militairen en muziekkorpsen, worden opgevangen in een door zorg van Wageningen45 in te richten tentencomplex op het terrein “De Dreijen van de Wageningen Universiteit en Researchcentrum.
16
In verband met het omkleden, worden enkele gebouwen in de naaste omgeving van het tentencomplex gebruikt voor de opvang van deelnemende muziekkapellen. De detachementen dienen uiterlijk om 13.00 uur aanwezig te zijn in het tentencomplex. Bij aankomst dienen de detachementen (commandant of diens vertegenwoordiger) zich onverwijld te melden bij het meldpunt voor de detachementscommandanten teneinde nadere informatie over de samenstelling van het defilé, de volgorde en plaats en tijd van opstellen te vernemen. Tevens dienen de detachementscommandanten eventuele bijzonderheden over hun detachement te melden bij dit meldpunt. Bij het meldpunt detachementscommandanten, zullen de detachementscommandanten worden voorzien van alle laatste bijzonderheden en zij zullen middelen ontvangen zoals bonnen c.q. munten voor lunchpakketen, toiletgebruik etc. (nadat zij zich hebben gelegitimeerd) 3.1.2 Bijzonderheden In het tentencomplex worden de ontmoetingspunten voor de defilanten aangegeven met detachements aanduidingsborden. Op deze ontmoetingspunten kan de detachementscommandant appèl houden en de bijzonderheden meedelen. Tijdens de aanwezigheid van de defilanten en hun partners/begeleiders in het tentencomplex zal toepasselijke muziek worden verzorgd in de muziektent. Rondom de ontvangsttent zal door het NCHC een aanvullend programma worden aangeboden in de vorm van exposities van (oorlogs)musea en staticshows van historische voertuigen en demonstraties en staticshows/displays van re-enactmentgroepen. Dit programma is voor deelnemers en publiek vrij toegankelijk. Het defilé wordt gestart met een fly-past van historische en moderne vliegtuigen. 4
Receptie en ontvangst
Autoriteiten en overige genodigden, in het bezit van een uitnodiging, worden na afloop van het defilé voor een receptie verwacht in de viptent, gelegen bij de veteranentent op het terrein “de Dreijen”. Daar zullen de gasten de gelegenheid hebben om defilanten, overige veteranen en hun partners en/of begeleiders te ontmoeten en een afscheidsdrankje te nuttigen. A Verzorging Defilanten en hun partners krijgen tegen inlevering van een versterkingsbon/munt een eenvoudig lunchpakket uitgereikt in het tentencomplex. Tevens worden zij voorzien van consumptiebonnen en polsbandjes voor het vrij gebruik van de toiletmogelijkheden op het evenementen terrein. B Transport en vervoer NS-vervoer: Rechthebbenden (deelnemende veteranen aan het defilé en hun begeleidende partner) krijgen door tussenkomst van het Veteraneninstituut (VI) een NS-vervoersbewijs ter beschikking. Dit NS-vervoersbewijs geeft op 5 mei de mogelijkheid van gratis vervoer per NS vanaf een station in of in de omgeving van de woonplaats naar het station Ede-Wageningen. De NSvervoersbewijzen worden tegen overlegging van een naam- en adreslijst van rechthebbenden tijdens de vergadering op 20 maart 2015 in Wageningen aan de detachementscommandanten uitgereikt.
17
Aanvullend busvervoer: Vanaf het station Ede-Wageningen in Ede naar het tentencomplex in Wageningen en terug, wordt mede door zorg van het Ministerie van Defensie gratis busvervoer ingezet. De juiste regeling voor het aanvullende busvervoer, zoals:-opstapplaats bij station EdeWageningen; bushalte bij tentencomplex; pendelregeling diverse parkeerplaatsen, vertrektijden; etc. wordt bekend gesteld tijdens de bijeenkomst met de detachementscommandanten op 20 maart 2015. Auto-vervoer: Voor veteranen/deelnemers aan het defilé, die met eigen vervoer naar Wageningen komen, is voldoende parkeerruimte gereserveerd op het parkeerterrein van Parenco in Renkum, Scheidingslaan, en de Englaan. Benodigde parkeerbewijzen worden op aanvraag van de deelnemende detachementen aan de verenigingen verstrekt Parkeren: Voor een beperkt aantal speciale genodigden is parkeerruimte gereserveerd op het Irene Brigadeplein, direct naast de Aula Wageningen UR. Voor de overige genodigden is parkeerruimte beschikbaar op het complex “De Dreijen. Vanaf alle parkeerterreinen is pendelvervoer beschikbaar naar de Johannes de Doperkerk. Na afloop van de herdenkingsactiviteiten is vanaf de Aula Wageningen UR wederom pendelvervoer beschikbaar naar het parkeerterrein “De Dreijen”. C Voeding Evenals afgelopen jaren zal op er het tentencomplex “de Dreijen” in aanvullende commerciële catering worden voorzien. D Geneeskundige hulpverlening Onder leiding en verantwoordelijkheid van de dienst 'Geneeskundige Hulp bij Ongevallen en Rampen’ (GHOR) regio West Veluwe-Vallei wordt een uitgebreid netwerk voor eventuele hulpverlening opgezet. Geneeskundige steunpunten zullen worden ingericht op “De Dreijen” en in de Johannes de Doperkerk alsmede op diverse plaatsen langs de defileerroute, tevens zal er een hulpverleningsbike team worden ingezet om snel ter plaatse te kunnen zijn in verband met de hulpverlening. Het centrale punt voor inlichtingen en meldingen is voor de veteranen de informatietent op het tentencomplex van de Wageningen UR op “De Dreijen”. In samenwerking met de gemeente Wageningen wordt een protocol voor repatriëring opgesteld. Dit wordt afgestemd met de verschillende ambassades. E Geestelijke zorg Onder leiding en verantwoordelijkheid van de Coördinator Netwerk Geestelijke Verzorging Veteranen verbonden aan het Veteraneninstituut te Doorn, zullen geestelijk verzorgers worden ingezet voor eventueel gewenste ondersteuning en begeleiding. Veteranen en hun familie die voor een vertrouwelijk gesprek of een andere dienst een beroep willen doen op een geestelijk verzorger kunnen zich vervoegen bij de informatietent bij de ingang van het tentencomplex. Bij eventuele calamiteiten voor, tijdens of na afloop van het defilé beschikken de commandoposten van de politie en de geneeskundige hulpverlening over de bereikbaarheidsinformatie van de aanwezige geestelijk verzorgers. F Facilitaire ondersteuning De facilitaire ondersteuning wordt grotendeels verzorgd door particuliere bedrijven. Hierbij valt hierbij onder meer te denken aan: - opbouw/inrichting tentencomplex; - sanitaire voorzieningen; - stroomvoorziening; - omroepinstallatie; - catering;
18
-
vervoer en transport; communicatiemiddelen.
Ook door het Ministerie van Defensie wordt steun verleend in de vorm van o.a.: - personeel (DVO, NATRES, chauffeurs) ; - busvervoer; - fly past; - advisering. De steunverlening door Defensie aan de Stichting Nationaal Comité Herdenking Capitulaties 1945 Wageningen is vastgelegd in een schrijven van de Commandant der Strijdkrachten welke door tussenkomst van Staf Commando Landstrijdkrachten wordt vertaald in een Operational Order (opord). Onderstaande facilitaire voorzieningen worden verzorgd door de afdeling Stadsbeheer van de gemeente Wageningen: - aanbrengen bewijzering; - plaatsen dranghekken; - afzetting wegen en parkeerterreinen; - plaatsen vlaggenmasten; - levering standaarden voor plaatsen vlaggen en banieren; - levering en plaatsing podium op 5 Mei Plein. Voor de uitvoering van de herdenkings- en vieringsactiviteiten wordt op ruime schaal gebruik gemaakt van infrastructurele voorzieningen die ter beschikking gesteld worden door de Wageningen Universiteit en Researchcentrum. Het betreft onder meer onderstaande voorzieningen: - Universiteitsterrein Bestuurscentrum Costerweg; - Aula aan de Generaal Foulkesweg; - Universiteitsterrein “De Dreijen” - Parkeerterrein Irene Brigadeplein De detailuitvoering van de facilitaire ondersteuning wordt in overleg met het Bureau45 NCHC besproken en vastgesteld binnen de Werkcomités. G Informatievoorziening Voor de detailregelingen omtrent het defilé ontvangen de deelnemende eenheden, organisaties en detachementen in maart 2015 het document 'Richtlijnen en aanwijzingen voor detachementscommandanten'. Tijdens de bijeenkomst voor detachementscommandanten op 20 maart 2015 wordt aanvullende detailinformatie verstrekt. In april 2015 zullen de deelnemende detachementen de laatste schriftelijke informatie ontvangen, inbegrepen de lijst met de definitieve samenstelling en volgorde van de detachementen van het defilé. Onder de button 'actueel' van de website van het Nationaal Comité Herdenking Capitulaties 1945 Wageningen (www.nchc.nl) zal - vanaf februari 2015 - de meest actuele informatie over de activiteiten op 5 mei 2015 geraadpleegd kunnen worden. 5
Jubileumjaar 2015
5.1 Project Herdenken 2 ‘Verspreidt het vuur’ In de toekomstvisie 2016-2020 van Wageningen45 wordt gesteld dat de plechtigheid rond het Bevrijdingsvuur een soort plechtanker is van Wageningen45, dat een centrale plaats moet behouden in alle activiteiten. Het vuur wordt al vaan 1948 in de nacht van 4 mei vanuit Wageningen verspreid. In 2014 is het vuur ook naar Groot-Brittannië overgebracht, naar Hull. Voor het jubileumjaar 2015 is het plan opgevat om in de periode voor 4 mei het vuur uit Bayeux op te halen en naar Wageningen te brengen. Tevens is het voornemen om
19
het bevrijdingsvuur vanuit naar Canada en Berlijn over te brengen en aldaar ceremonieel over te dragen. 5.2 Project Herdenken 3 Muzikale Vredesavond met Canadese jongeren (2 mei) In 2015 bezoekt en groep van 1.500 Canadese jongeren diverse Europese steden waaronder Wageningen. Op 2 en 3 mei wordt een speciaal bevrijdingsprogramma samengesteld voor deze jongeren maar ook voor (internationale) studenten van de WUR en de universiteiten van Nijmegen en Utrecht. 6
Organisatie en werkwijze
6.1 Wageningen45 Het bureau van Wageningen45 besteedt in 2015 extra aandacht aan inregelen van de veranderende taakverdeling en betere logistiek van materiaal (kortere lijnen en heldere verdeling verantwoordelijkheden) alsmede de boekhouding. 6.2 Uitnodigingenbeleid In samenwerking met het Nationaal Comité 4 en 5 mei en Gemeente Wageningen zal de afstemming van het uitnodigingenbeleid in 2015 verder verbeterd worden. De professionelere aanpak moet leiden tot een meer gericht uitnodigingenbeleid waarbij wel de identiteit van de stichting (Wageningen45) en de gemeente Wageningen gewaarborgd blijven.
20
BIJLAGE 2
PROJECTPLAN VIEREN
Wageningen45(C45W) kijkt met voldoening terug op de herdenking en viering van 2014. Mede dankzij de grote inzet van onze vrijwilligers en de steun van het V-fonds, Nationaal Comité 4 en 5 mei, provincie Gelderland, de gemeente Wageningen en onze sponsoren is op 4 mei 2013 in Wageningen een waardige Dodenherdenking met herdenkingsconcert, een indrukwekkende Bevrijdingsvuurestafette en op 5 mei 2013 een grootse viering van de bevrijding van Nederland in 1945 met vele culturele en inhoudelijke activiteiten gerealiseerd. Voor u ligt het plan voor de invulling van het programma op 4 en 5 mei 2015. In 2015 valt 5 mei op een dinsdag. De financiering blijft net als in voorgaande jaren een knelpunt. Door het slechte weer van 2012, taakstellingen in 2013 en 2014 en extra overheidseisen aan veiligheid zijn er nauwelijks reserves om wederom een slecht jaar op te vangen en zal terughoudend geprogrammeerd moeten worden. In 2014 is met name in de facilitering gesneden om het programma zoveel mogelijk voor de bezoekers op niveau te houden. Op de korte termijn zijn de effecten beperkt, maar deze kunnen op de lange termijn schadelijk zijn. Door de financiële crisis en met name de bezuinigingen bij de overheid (m.u.v. Provincie Gelderland!) moeten we wederom extra inspanningen doen voor het werven van sponsoren en fondsen. Cultuur is een belangrijk vehikel voor het uitdragen van de boodschap, welke in 2015 is: “Vrijheid geef je door” en “70 jaar Vrijheid”. Met veel thema-activiteiten en betrokkenheid van maatschappelijke organisaties wordt verder ingezet op het versterken van het uitdragen van deze boodschap naar het publiek Wageningen45 hoopt op ca. 100.000 bezoekers. Vooral op het gebied van mobiliteit en veiligheid moeten extra inspanningen geleverd worden. Ook zal de organisatie weer de opvang van buitenlandse veteranen verzorgen. Gezamenlijk wordt gewerkt aan een indrukwekkende, waardige herdenking en viering op 4 en 5 mei 2015. Het bureau werkt verder aan professionalisering van de werkzaamheden en personele versteviging van de organisatie. Bijzondere activiteiten in het evenementenjaar 2015 zijn het integreren van het Vrijheidsvuurmonument in de 4 mei ceremonie als ook de jaarlijkse aansluiting op de Bevrijdingsvuurestafette van Bayeaux via Eindhoven naar Wageningen (18 op 19 september). Ook zal in deze context van de regioactiviteiten in samenwerking met de Universiteit Wageningen een vrijheidslezing georganiseerd worden. Op internationaal niveau worden binnen het European Network Places of Peace (waarvan Wageningen45 medeoprichter is) verdere activiteiten ontwikkeld. Zoals in het vorige jaar ingezet is zal in het komende jaar de samenwerking in de regio onder het regiocontract en de Liberationroute geïntensiveerd worden. 1
Kernactiviteiten
Het komende jaar herdenken en vieren wij in 2015 voor de 70ste keer de bevrijding van de Duitse bezetters en de vrijheid van nu. Daarvoor organiseren wij het Bevrijdingsfestival op 5 mei 2015 vanaf 12.00 uur tot 00.00 uur en een publieksactiviteit op ‘Het Foulkes Festival’ vanaf 9.00 tot 18.00 uur. Tijdens de herdenking op het 5 Mei Plein zal geen versterkte muziek ten gehore worden gebracht op het evenemententerrein. Tijdens en navolgende Bevrijdingsdefilé zal uit veiligheidsredenen al op de verder afgelegen podia al wel versterkte muziek gemaakt worden om de bezoekersstromen te beperken). Het evenemententerrein bestaat uit twee gebieden
21
a) Centrum Costerweg, Lawickse Allee, Stadsbrink, Otto van Gelreweg, Generaal Foulkesweg, Veerstraat, Bowlespark, Grebbedijk; b) Wageningen UR-terrein ‘De Dreijen’ met de straten Arboretumlaan, Generaal Foulkesweg en Diedenweg als begrenzing; welke verbonden zijn door enkele straten, tevens onderdeel van het evenemententerrein: Ritzema Bosweg en Generaal Foulkesweg.
2
Organisatie en werkwijze
2.1
Gemeentelijke diensten overleg
Doordat het evenement in de openbare ruimte (het centrum van de stad Wageningen) plaatsvindt wordt bijzonder veel beroep gedaan op gemeentelijke diensten en is een goede afstemming met de gemeentelijke werkgroepen (vergunningen, veiligheid, mobiliteit, communicatie en beheer openbare ruimte) noodzakelijk. In het Gemeentelijke Diensten Overleg 4 en 5 mei (GDO) worden de onderlinge activiteiten afgestemd. Het voorzitterschap van het overleg ligt sinds 2007 bij de Afdeling Vergunningen van de gemeente Wageningen. 2.2
Vergunningen, milieu en handhaving
Het proces van vergunningverlening is afgelopen jaar veranderd naar een integrale vergunning voor de stichting. De stichting is dan gehouden om zelf (bilaterale) civielrechtelijke overeenkomsten met exploitanten (natte en droge horeca) aan te gaan. 2.2
Mobiliteit
In overleg met de werkgroep mobiliteit zal een verkeerscirculatieplan worden opgesteld. De politie wordt in het tot stand komen van het plan nauw betrokken. Externe ondersteuning door de heer Loendersloot blijft zoals voorgaande jaren gehandhaafd en biedt continuïteit. De werkgroep wordt i.v.m. de extra te verwachten drukte vroeg opgestart. Hierbij wordt
22
rekening gehouden met de mogelijk noodzakelijke afsluiting van wegen, parkeerverboden, omleidingen, parkeergelegenheid etc. 2.3
Veiligheid en orde
In samenwerking met de veiligheidsgroep, die aanbevelingen doet, wordt een veiligheidsplan opgesteld. Deze aanbevelingen worden door het comité uiteraard nageleefd. Mogelijk moet dit jaar extra aandacht besteed worden aan persoonsbeveiliging van hoogwaardigheidsbekleders. Ook is aandacht voor publieksstromen ten behoeve van openbare orde en veiligheid noodzakelijk. Op diverse locaties worden in overleg met de GHOR en de EHBO verschillende posten ingericht. 2.4
Communicatie en voorlichting
De bewoners binnen het evenemententerrein worden door verschillende media tijdig over het evenement en mogelijke overlast en verkeershinder op de hoogte gebracht. Hierdoor hoopt de organisatie onnodige bezwaren en overlast te voorkomen. 2.5
Voorzieningen
2.5.1 Horeca exploitatie Sinds 2009 is het vergunningsstelsel aangepast voor 4 en 5 mei. Daarmee heeft het NCHC en het C45W een volledige evenementenvergunning gekregen waardoor het mogelijk is om (binnen de kaders van veiligheid en orde) civielrechtelijke overeenkomsten met de horeca aan te gaan. De administratieve en organisatorische verantwoordelijkheid is bij het PB45 gelegd. Er zijn het afgelopen jaar stappen ondernomen om te komen tot professionalisering van de horeca-exploitatie tijdens het bevrijdingsevenement op 5 mei. Voor de bezoeker wordt gestreefd naar meer kwaliteit diversiteit aan horeca (food and beverage) waardoor de klant een grotere keuzemogelijkheid krijgt. 2.5.2 Muntensysteem In 2011 heeft het C45W een muntensysteem op het gehele evenemententerrein kunnen introduceren. Het NCHC maakte ook gebruik van deze munten. Dit jaar zal dit gecontinueerd worden door Wageningen45. C45W is ter ondersteuning van de logistiek van de munten en het wisselgeld een contract aangegaan met Ev’hands Productions. Een partij die bewezen heeft op dergelijke evenementen de financiële- en muntenlogistiek, waar mogelijk samen met lokale horecapartijen, adequaat te kunnen organiseren. Voordelen van het muntensysteem zijn: De betaling aan de horecapunten verloopt sneller en daarmee klantvriendelijker; Geen of kortere wachtrijen; De hoeveelheid wisselgeld wordt geminimaliseerd; Het is een veilig systeem. 2.5.3 Bekers De keuze voor recyclebare wegwerpbekers is uit milieuvriendelijke overwegingen voortgekomen. De bekers kunnen voor 100% gerecycled worden en de bezoeker kan een beter product vlotter verkrijgen. De milieubelasting is lager, omdat het gebruik van spoelbare bekers veel water en energie kost en na afloop door relatief veel heet water nagespoeld moeten worden. Ook zijn de productiekosten van spoelbare bekers veel hoger en is het productieproces milieuonvriendelijker. Uitgangspunt was om het totaal aantal gebruikte bekers voor 70% te recyclen. Dit percentage is onder druk komen te staan door de grote hoeveelheid bezoekers in de avonduren en vermenging van de bekers met ander afval. Toch kan gesteld worden dat
23
deze opzet een succes is, mede door de inzet van milieuploegen die de bekers op alle evenementenpleinen verzamelden en verwijderden. De inzet van de milieuploegen is door sponsoring en verkoop van bekers aan horecaondernemers gefinancierd. 2.5.4 Toiletunits Om de bezoeker meer service en kwaliteit te verlenen is dit jaar wederom gekozen voor het huren van moderne toiletunits. Hierdoor is een eenduidige uitstraling in de stad ontstaan en de hygiëne bevordert. De opzet is geslaagd hoewel er op sommige opstelplaatsen de inrichting verbeterd kan worden. 3
Risicofactoren/ slagingskans
De risico’s voor het evenement liggen vooral op financieel gebied. Zonder de steun van sponsoren, fondsen, de gemeente, de provincie en vrijwilligers is er geen goede basis voor de doorgang van verschillende activiteiten. Veiligheid blijft in deze tijd een aspect, dat extra aandacht verdient. Voor diverse rampen worden scenario’s opgesteld in het veiligheidsplan en met de hulpdiensten daarop geanticipeerd. Nationale rouw en epidemieën (zoals de MKZ-crisis) moeten door een evenementenverzekering afgedekt worden. Eveneens zit er een risico in het werken met vrijwilligers. De vrijwilligers maken het evenement mogelijk, maar zijn geen betrouwbare en continue factor. Door een goed vrijwilligersbeleid moeten de betrokken personen aan de organisatie gebonden worden. Tenslotte is het weer van doorslaggevend factor (hitte of kou). Voor extreme weersomstandigheden moeten ook aparte maatregelen voorbereid worden. 4
Jubileumjaar 2015
4.1 Vanaf
Project Vieren 1 ‘Vier je Vrijheid’; aankledingsproject “70 jaar Vrijheid” januari 2015 wordt op verschillende wijzen aandacht besteed aan 70 jaar Vrijheid. Publicitair op plaatselijke en regionale radio- en tv-zenders en in kranten; Middels scholenprojecten. Wageningen45 maakt vooral gebruik van scholenprojecten die door het Nationaal Comité 4 en 5 mei (NC45) ontwikkeld zijn; Het vertonen van een speciale herdenkingsfilm over de bevrijding 70 jaar geleden; Vanaf medio maart aanbrengen van banieren en vlaggen langs de toegangswegen van Wageningen om de kernwaarden van de Stad der Bevrijding zichtbaar te maken en te benadrukken. Er zijn genoeg banieren, vlaggen, backdrops, hekwerkbanieren etc. in de huisstijl van het Nationaal Comité 4/5 mei beschikbaar. Er worden banners/hekwerkbanieren/flyers/gadgets gedrukt met het thema 70 jaar Vrijheid die gebruikt worden op het Foulkes Festival, op het bevrijdingsfestival en bij andere activiteiten.
Themaverwerking door de stad heen. Er zijn verschillende ideeën ontstaan om door de stad heen het thema onder de aandacht te gaan brengen. Deze worden in de loop van het jaar in detail uitgewerkt inclusief een etalagewedstrijd met de middenstand. 4.2 Project Vieren 2 Wagenings Vrijheidsprogramma (3 mei) [werktitel] Op zondagmiddag 3 mei in de namiddag en avond wordt i.s.m. de Wageningen horeca en middenstand een Wagenings Vrijheidsprogramma georganiseerd. In principe op het hoofdpodium op de Markt. Bij slecht weer in de tent op De Dreijen. Een en ander is afhankelijk van de beschikbare (extra) financiële middelen. Ook op deze avond staat het thema centraal. O.a. met de bevrijdingsfilm van het NC45 en promo’s van Wageningen45. De kosten worden gedekt uit o.a. de opbrengsten uit de drankverkoop en merchandise. Hiermee wordt een andere doelgroep bereikt dan het publiek op 5 mei. Groot voordeel is
24
dat hierbij gebruik gemaakt kan worden van de reeds aanwezige (en gefinancierde) infrastructuur en facilitaire voorzieningen. Bij de uitvoering van de evenementactiviteiten wordt tevens gebruik gemaakt van het programma-aanbod van het NC45. Daarbij kan gedacht worden aan een nationaal tvprogramma, het op de festivals op laten treden van Ambassadeurs van de Vrijheid van de afgelopen 25 jaar en de reeds eerder genoemde scholenprojecten. Wageningen45 zoekt aansluiting bij deze activiteiten maar behoudt zelf de regie en voert haar eigen logo. 4.3 Meer integratie van herdenken en vieren Het uitgangspunt is om de elementen van herdenken en vieren meer dan voorheen met elkaar te verbinden. Met als doel om de waarden van de vrijheidsgedachte te benadrukken en het karakter van een ‘gewoon’ festival te verminderen. Zo zijn uitingen van ‘vieren’ zichtbaar op het Foulkes Festival op De Dreijen en elementen van ‘herdenken’ op het bevrijdingsevenement in de stad. Voorbeelden: Op de Dreijen is een podium aanwezig waarop culturele activiteiten m.b.t. 70 jaar Vrijheid getoond worden (toneel, poëzie, zang, dans); Op het evenemententerrein in de stad wordt historisch militair rijdend materieel opgesteld; Een rondleiding door het centrum van Wageningen van WOII-veteranen met een muziekkapel. Een korte tussenstop bij Vilente verpleeghuis Pauwenhof en een andere groep bij Zinzia verpleeghuis Rumah Kita zorgt voor extra aandacht voor hulpbehoevende senior inwoners van Wageningen uit de generatie van onze bevrijders; De mogelijkheden van een korte omleiding van een beperkt deel van het defilé over het festivalterrein worden onderzocht. 4.4 Eenduidige presentatie Zowel op het Foulkesfestival als op de pleinen, bij toegangswegen en in verbindingsstraten wordt de presentatie en de aankleding van de podia eenduidig opgepakt. Op elk plein wordt het thema 70 jaar Vrijheid inhoudelijk belicht. De organisatoren van elk plein kunnen daar hun eigen accent aan geven. De beoordeling voor de definitieve uitvoering daarvan wordt door het Hoofd Vieren van Wageningen45 gedaan. Hierbij hanteren we één huisstijl met het logo van Wageningen45 met tevens (volgens contractafspraken) gebruik van het logo van NC45, vfonds en andere subsidiënten. Hierdoor wordt in de gehele stad eenzelfde sfeer gecreëerd en wordt de boodschap over het centrale thema 70 jaar Vrijheid sterk en duidelijk herkenbaar gecommuniceerd. Om dat te bereiken worden vlaggen, banieren en spandoeken in groot formaat ontworpen en bedrukt. Daarbij wordt de compositie van logo’s en teksten dusdanig ingezet dat het overgrote deel van deze uitingen ook in de komende jaren (jaarrond) gebruikt kunnen worden. 4.5 Organisatie Doelstelling is niet om meer bezoekers te trekken maar de uitdaging is om de bezoekers meer met het thema in aanraking te brengen. Meer bewustwording en mede daarmee een kwalitatief hoog bevrijdingsevenement. Bovenstaande ambities worden rot stand gebracht door: Het formeren van drie werkgroepen: 1 Vieren; aankleding verbindingswegen en podia 2 Ontwikkelen van thema 70 jaar Vrijheid in overleg met de pijlers herdenken en agenderen en m.m.v. de pleinen en producten van NC45; 3 Betrokkenheid regionale bevolking m.m.v. de Wageningse Klankbordgroep van Wageingen45, eventueel aangevuld met Wageningse en regionale groepen. De werkgroepen bestaan uit vrijwilligers van het bureau, geleid door een MT-lid en aangevuld door een stagiaire. Totale bezetting maximaal 5 personen. Voor de organisatie van het bevrijdingsevenement, onderdeel ‘Vieren’ wordt uitgaan van de bestaande begroting. Financiële middelen voor de extra activiteiten worden door specifieke sponsors en fondsen gedekt. Het themaplein vervalt maar de middelen en financiën daarvoor worden
25
over het hele festival verspreid. Daarnaast wordt kritisch bekeken of het 50+ plus plein in de huidige opzet moet blijven bestaan.
26
BIJLAGE 3 1
PROJECTPLAN AGENDEREN
Achtergrond
Met de fusie tussen NCHC, C45W en het NEW heeft de stichting de bestaande themaactiviteiten samen kunnen voegen met het educatieve centrum van Hotel de Wereld en ontstaat de mogelijkheid om de activiteiten inhoudelijke en organisatorisch op elkaar af te stemmen. 2
Nationaal vrijheidsdebat (symposium)
2.1
Inleiding
Na de 50e herdenking in 1995 van de capitulaties van de Duitse en Japanse strijdkrachten is door het Nationaal Comité Herdenking Capitulaties 1945 Wageningen besloten om naast de bestaande herdenking een aanvullend programma in de vorm van een symposium te organiseren. Dit symposium diende zich met name te richten op vraagstukken op het gebied van vrede, veiligheid en mensenrechten en alle daaraan gerelateerde aspecten. Met deze uitbreiding meende het Comité een waardevolle en toekomstgerichte verbreding en verdieping van de jaarlijkse herdenking te verkrijgen. Gezien de goede ervaringen van de afgelopen jaren kan worden geconstateerd dat het symposium is uitgegroeid tot een hoogstaand en waardevol “nationaal debat”, dat zich mag verheugen op een grote belangstelling. De uitreiking van de Paul Tensen Prijs zal plaatsvinden taan het eind en in de marge van het symposium. 2.2
Uitgangspunten
2.2.1 Algemeen Het symposium richt zich op vraagstukken op het gebied van vrede, veiligheid en mensenrechten en daaraan gelieerde aspecten. De mogelijkheid wordt onderzocht om voorafgaand aan het symposium een essay over het thema van het symposium te publiceren in één van de landelijke dagbladen. Na een tweetal inleidingen, waarbij gerenommeerde sprekers hun visie op het gekozen onderwerp geven en een korte reactie hierop door de essayist, zal tijdens een plenaire discussie dieper worden ingegaan op de materie. Het symposium vindt plaats in de ochtend van 5 mei 2015. 2.2.2 Organisatie Namens het Nationaal Comité Herdenking Capitulaties 1945 Wageningen (Wageningen45) ligt de organisatie van het symposium in handen van het Werkcomité Symposium (WCS). Dit werkcomité is verantwoordelijk voor de themakeuze en de inhoudelijke voorbereidingen van het symposium. Het werkcomité wordt ondersteund door de projectorganisatie van het NCHC. Een nominatief overzicht van het werkcomité is opgenomen in de bijlage. 2.2.3 Deelnemers Het geplande aantal deelnemers aan het symposium bedraagt ± 400. De deelnemers dienen een zo breed mogelijk maatschappelijke vertegenwoordiging te omvatten, gerelateerd aan de themakeuze van het symposium. 2.2.4 Locatie De locatie van het symposium is het Hof van Wageningen (voorheen WICC).
27
2.3 Uitvoering 2.3.1 Themakeuze, sprekers en forumleden Voor het symposium wordt, evenals voorgaande jaren, aansluiting gezocht bij de themakeuze van het Nationaal Comité 4 en 5 mei. Het hoofdthema voor de periode 2011 tot en met 2015. luidt: “Vrijheid wereldwijd”. Binnen dit hoofdthema wordt jaarlijks een ander accent gelegd. In 2015 ligt dit accent op “70 jaar Vrijheid”. Prof. G. Frerks zal weer de uitwerking verzorgen. Daarnaast zal bij de themakeuze voor het symposium rekening worden gehouden met relevante maatschappelijke ontwikkelingen en bijzondere gebeurtenissen. De beide sprekers, alsmede de essayist, zullen in een vroegtijdig stadium worden benaderd. Tussen de voorzitter en vicevoorzitter NCHC, de dagvoorzitter, de sprekers en de essayist zal onderlinge afstemming plaatsvinden betreffende de inhoud van de toespraken en inleidingen. Het symposium wordt afgesloten met het uitreiken van de “Paul Tensen Prijs 2015”. (zie ook punt 3.1) 2.3.2 09.00 10.00 10.05 10.10 10.50 11.00 11.30 12.15 12.25 12.30
Tijdschema uur uur uur uur uur uur uur uur uur uur
Ontvangst Welkomstwoord door de voorzitter van Wageningen45 Introductie door de dagvoorzitter Spreker Korte reactie op de inleiders door de schrijver van het essay Pauze Plenaire discussie o.l.v. de dagvoorzitter Uitreiking Paul Tensen Prijs 2013 door de voorzitter van de jury Afsluiting 12.30 uur Buffetlunch Vertrek genodigden middagprogramma naar Hotel de Wereld cq. Aula
2.3.3 Ontvangst van de genodigden De dagvoorzitter, de sprekers, de schrijver van het essay alsmede een beperkt aantal speciale gasten worden voor aanvang van het symposium ontvangen door de voorzitter en de vicevoorzitter van het Algemeen Bestuur. De ontvangst en begeleiding van de genodigden worden uitgevoerd door de projectorganisatie van Wageningen45. 2.3.4 Bijwonen middagprogramma De dagvoorzitter, de sprekers, de essayist, het bestuur van de Paul Tensen Stichting en de jury van de Paul Tensen Prijs worden uitgenodigd de Nationale Herdenking in de middaguren bij te wonen. 2.3.5 Paul Tensen Stichting De Paul Tensen Stichting heeft als doel de behartiging van de belangen van kansarme jongeren. De nadruk ligt hierbij op de Derde Wereld. De Stichting stelt jaarlijks een prijs beschikbaar voor een persoon, groep personen of organisatie die veel inspanning heeft verricht met betrekking tot bovengenoemde doelstelling. De kandidaatstelling voor de prijs wordt tevens gerelateerd aan het thema van het symposium. De Paul Tensen Prijs 2013 wordt uitgereikt aan het einde van het symposium door de voorzitter van de jury. 2.4
Verzorging
2.4.1 Parkeren In de directe omgeving van de locatie waar het symposium plaatsvindt wordt zal voldoende parkeerruimte gerealiseerd worden en pendelbussen worden ingezet.
28
2.4.2 PR / Voorlichting Voor het symposium zal een plan van aanpak met betrekking tot de publiciteit worden opgesteld. Belangrijk onderdeel voor de PR is het bewegen van de sprekers om een essay voor publicatie in een toonaangevende krant te vinden. Met deze landelijke krant kan eventueel in samenhang met andere zaken een overeenkomst gesloten worden. Deze krant wordt dan mediapartner van het NCHC. Eind januari 2015 zullen vooraankondigingen worden verzonden aan potentiële deelnemers en doelgroepen. De deelname van jongeren (studenten in het bijzonder) is daarbij een speerpunt. 3
Symposium Internationale Dag van de Vrede
Conform de traditie van NEW zal rond de Internationale Dag van De Vrede op 21 september een actueel en diepgaand symposium georganiseerd worden op het gebied van vrede, vrijheid en veiligheid. De structuur, inhoud en voorbereiding zijn in lijn (te vergelijken) met de aangegeven opzet voor het bevrijdingsfestiival. 4
Wetenschappelijke activiteiten
In samenwerking met Wageningen Universiteit en andere partners organiseert de stichting uiteenlopende wetenschappelijke activiteiten zoals de Peace Conference en College Tours. In 2015 vindt de tweede editie plaats van de Peace Conference. LEZINGEN 5
Vrijheidslezingen
Door het jaar heen vinden verschillende vrijheidslezingen plaats. Een aantal is vast gepland (begin mei en 19 september) en een aantal doet zich ad hoc voor. 6
Wereldlezingen
De Wereld lezingen zijn de lezingen die voorheen door NEW georganiseerd werden. Nieuw hierbij is dat er ook aandacht besteed wordt aan de internationale gemeenschap. Tussen de vrijheidslezingen en Wereldlezingen wordt afstemming gezocht. EDUCATIE 7
Debattoernooi ‘Battle for Freedom’ (middelbaar onderwijs)
Ten behoeve van scholieren uit het middelbaar onderwijs wordt een programma ontwikkeld met een hedendaagse benadering van de begrippen vrede, vrijheid en veiligheid. 8
Scholenproject ‘De Democratiefabriek’ (basisonderwijs)
Elk jaar organiseerde Wageningen45 een scholenproject. De nieuwe stichting continueert deze activiteit. Het scholenproject wordt aangeboden aan verschillende scholen van Wageningen en omstreken. Doelgroep is de jeugd van Wageningen, met als doel kinderen te laten nadenken over belangrijke waarden als vrede, vrijheid en veiligheid. Zij leren op een interactieve manier gebeurtenissen uit de Tweede Wereldoorlog te interpreteren en te plaatsen in het heden. Project Bevrijdingstoerisme/Regio Food Valley en Wageningen45 zijn partner in het een project van Stichting Vredeseducatie en werken samen in aan het project ‘de Democratiefabriek’. In deze interactieve tentoonstelling onderzoeken kinderen en jongeren aspecten van vrijheid en democratie met behulp van allerlei gereedschappen, machines en
29
instrumenten. De metafoor veronderstelt een actieve rol van de bezoekers. Het is democratie in uitvoering. De deelnemers worden door de begeleiders gestimuleerd om zelf in de leeromgeving aan de slag te gaan, waarbij veel ruimte is voor dialoog, onderzoek en discussie. Daarbij wordt gereflecteerd op het meedoen aan de maatschappij (maatschappelijke participatie). Belangrijk aspect in de Democratiefabriek is een vernieuwend en toekomstgericht herdenken van WO2 in relatie tot heden vooral wat betreft een maatschappelijk besef over de waarde van vrede en vrijheid. De Democratiefabriek wordt gedurende vier jaren in de maanden maart en april 4 weken opgesteld in de gemeenten Ede, Wageningen, Renkum resp. Rhenen. In elke gemeente komt de Democratiefabriek gedurende de vier jaren elk twee keer. In dat jaar worden zowel de groepen 7 en 8 van het basisonderwijs uitgenodigd. Opdracht Het educatieve project heeft elk jaar een andere opzet. Omdat Wageningen45 ernaar streeft elk jaar een nieuw educatief project op te zetten, passend in het thema van dat jaar, is er geen standaard programma dat elk jaar weer opnieuw uitgevoerd kan worden. Om die reden heeft Wageningen45 gevraagd een concreet projectplan te schrijven, gericht op het educatieproject ‘De Democratiefabriek’. Doelstelling De leerlingen van groep 7 en 8 van Wageningse basisscholen bezoeken een interactieve expositie waarin begrippen als vrede, vrijheid, veiligheid, democratie en mensenrechten centraal staan. De doelstellingen van de tentoonstelling ‘De Democratiefabriek’ zijn: In deze interactie tentoonstelling onderzoeken kinderen en jongeren aspecten van vrijheid en democratie met behulp van allerlei gereedschappen, machines en instrumenten; de kinderen worden uitgedaagd om zelf een mening vorm te geven over vrijheid en democratie. Randvoorwaarden Het scholenproject moet plaatsvinden in de periode eind maart- begin april. Hierbij moet rekening worden gehouden met de schoolvakanties van de basisscholen. De uitvoering van de tentoonstelling moet goed voorbereid worden door het Comité 4 en 5 mei Wageningen, zodat alle betrokkenen op de hoogte zijn van hun taken en verantwoordelijkheden en de kinderen een leerzame en leuke dag beleven. Om misverstanden te voorkomen moet de communicatie vanuit Wageningen45helder zijn. Een bezoek aan de tentoonstelling mag niet een hele dag in beslag nemen en moet door vrijwilligers geleid kunnen worden. Verder moet er rekening gehouden worden met een beperkt budget voor de organisatie van het educatieve project. Daarnaast wil Wageningen45 een interactief project voor de jeugd van Wageningen neerzetten. De Democratiefabriek is een tentoonstelling waarbij kinderen interactief nieuwe kennis in zich opnemen en leren om een eigen mening te vormen over het onderwerp. Begrenzing/afbakening De doelgroep waar het educatieve project zich op richt, zijn de jongeren in de leeftijd van 10-15 jaar. Bij deze doelgroep moet rekening gehouden worden met een beperkt concentratievermogen van de jongeren en moet er gekozen worden voor een tentoonstelling die past bij de doelgroep. De tentoonstelling moet overeenstemmen met het doel dat het Comité met het educatieve project wil bereiken. Verder moet het ook afgestemd worden op het thema van dat jaar.
30
9
Serious Game
Doel Kinderen leren het verhaal kennen over de evacuatie in Wageningen en wat vrijheid en oorlog in Wageningen betekende en wat dat in een vergelijkbare situatie nu zou kunnen betekenen voor ze. Doelgroep zijn jongeren van 10 -14 jaar, leerlingen en toeristen. Het oorlogsverhaal is de achtergrond van en ‘serious game’ die de spelers in de stad gaan spelen. Bij aanvang krijgen de leerlingen een kaart mee, hierop zien ze de plattegrond van de stad en de mogelijkheid om het antwoord op te schrijven. Via een ‘layar app’ krijgen de spelers info te zien of te horen, deze is afkomstig uit de al beschikbare informatie uit POI’s, voor dit spel is deze informatie bewerkt. 10
Adoptieceremonies
Sinds een aantal jaren adopteren meerdere Wageningse scholen een monument met als doel de leerlingen te doen realiseren wat vrijheid inhoudt. Ieder jaar wordt de zorg voor het monument overgedragen van groep acht naar groep zeven tijdens een door Wageningen45 georganiseerde ceremonie. Hieronder staan de monumenten, de scholen en data waarop de ceremonie plaatsvindt op een rijtje.
Monument Prins Bernhard-plaquette Oorlogsplaquette Beekstraat Nationaal Bevrijdingsmonument Monument voor de Gevallenen
Joods Gedenkteken Indië monument Waterlelie
Betrokken school Tarthorstschool Ireneschool St. Jozefschool Johan W. Frisoschool (met een wake van een jaarlijks wisselende school op 4 mei Margrietschool Kardinaal Alfrinkschool
Datum overdrachtsceremonie 28 november/1 december 2013 26 maart 2015 8 april 2015 8 april 2015
April 2015 September 2015
Bij de onderste 2 monumenten worden de adopties door de scholen zelf georganiseerd. Wageningen45 faciliteert waar nodig. 10.1
Herdenking sterfdag Z.K.H. Prins Bernhard 1 december 2015
Na het overlijden van Z.K.H. Prins Bernhard (ereburger van Wageningen) in 2004, is ter nagedachtenis in december 2005 een plaquette onthuld aan de voorgevel van Hotel De Wereld in Wageningen. Deze plaquette is geadopteerd door de Van de Brink basisschool in Wageningen, waarbij jaarlijks met een overdrachtsceremonie op 1 december de verantwoordelijkheden worden overgedragen van groep 8 naar groep 7. Op 1 december 2015 wordt in Hotel de Wereld in Wageningen voor de 11e keer de sterfdag herdacht. Er zal een adoptie plaats vinden waar ook de veteranen van Wageningen voor uitgenodigd worden. Aansluitend is er voor de kinderen en de veteranen een lunch in het Heerenstraat theater. Daarna zal het programma voor de veteranen overgaan in het veteranencafé en gaan de leerlingen terug naar school. 11
Thema-activiteiten bevrijdingsfestival
Tijdens het bevrijdingsfestival vinden veel thema-activiteiten plaats. Dit jaar zullen ook deze in het licht staan van “70 jaar Vrijheid”. Het is de bedoeling om dit thema het komende jaar groots “70 jaar Vrijheid” uit te dragen. Diverse Wageningse maatschappelijke organisaties worden betrokken om hieraan invulling te geven. Ultieme toegift Elk jaar wordt aan alle artiesten gevraagd om het laatste nummer op te dragen aan de vrijheid. Dat zal ook nu weer gaan gebeuren.
31
Presentatoren/MC De presentator/MC kan veel betekenen in het onder de aandacht brengen van het thema. Wageningen45zal dan ook een themastuk aanleveren aan elke groep dat de presentator kan gebruiken. Schermen De pleinen die schermen hebben kunnen filmpjes draaien over vrijheid en het thema 70 jaar Vrijheid laten zien. Straattheater Vorig jaar zijn we een samenwerking aangegaan met de Artez (Hoge school voor de Kunsten) en zij hebben verschillende theateracts bedacht in het thema. Dit is goed bevallen en ook in 2015 zullen we contact opnemen met de Artez. Daarnaast kunnen mensen/groepen zich individueel aanmelden. In totaal zullen er 20 acts geboekt worden. Bij de toegangspoorten staan mooi verklede, hoge steltenlopers die de bezoekers welkom heten en vrijheid toewensen. 12
Project Agenderen 1
‘Freedom and Worldfood issue’
In de week van 1 tot 5 mei 2015 wordt aandacht besteed aan de kwestie rond het voedselvraagstuk in relatie tot ecologische integriteit, sociaaleconomische rechtvaardigheid en vrede & veiligheid. Daarmee wordt het bewustzijn van het niet vanzelfsprekend zijn van vrijheid vergroot en dat er alle reden is om de verkregen vrijheid in de afgelopen 70 jaar groots te waarderen.
32
BIJLAGE 4 1
PROJECTPLAN ERFGOED
Vernieuwd en toekomstgericht (her)denken
In samenwerking met het Project Bevrijdingstoerisme worden de volgende aandachtsgebieden uitgewerkt:
Vernieuwen van het bestaande herdenkingsaanbod
Eigentijds (actueel) maken van WO2-erfgoed en erfgoed inzetten voor een betere toekomst
Bovenregionale activiteiten ontplooien
Verbinden met ENPP
Per onderdeel wordt nader bekeken welke rol het NCHC op zich kan nemen.
33
BIJLAGE 5 PROJECTPLAN PROJECTEN Ook in 2015 worden er projecten uitgevoerd die buiten het reguliere programma vallen. In de planning van capaciteit en financiën dient hier rekening mee gehouden te worden. 1
Jubileumjaar ‘70 jaar Vrijheid’
Zoals in bijlagen 1 tot en met 3 aangegeven is, worden in het kader van het jubileumjaar 2015 aanvullende activiteiten georganiseerd. Deze worden projectmatig opgezet en begroot. Dit zijn: Project Herdenken 1 Herdenkingsconcert (4 mei); Project Herdenken 2 ‘Verspreidt het vuur’; Bevrijdingsvuur Bayeux/Berlijn/Hull/Canada Project Herdenken 3 Muzikale Vredesavond met Canadese jongeren (2 mei) Project Vieren 1
‘Vier je Vrijheid’, presentatie en communicatie rond 70 jaar vrijheid inclusief aankleding stad (5 mei)
Project Vieren 2
Wagenings Vrijheidsprogramma (3 mei)
Project Agenderen 1 ‘Freedom and Worldfood issue’; Het voedselvraagstuk in relatie tot ecologische integriteit, sociaaleconomische rechtvaardigheid en vrede & veiligheid? 2
Project Stichting Liberation Route Europe ’70 jaar Vrijheid’
2.1 Toelichting In 2015 viert Nederland de 70-jarig herdenking van de bevrijding van Nederland. Vanuit binnen- en buitenland zal er veel aandacht zijn voor de herdenkingen, evenementen en andere festiviteiten. De Stichting Liberation Route Europe (SLRE) wil, op verzoek van het vfonds, rondom 70 jaar Vrijheid op twee vlakken de samenwerking aangaan met organisatoren van evenementen. Het gaat om: Het voeren van communicatie en PR vanuit een overkoepelend logo of merk, dat door alle deelnemende partijen wordt gevoerd. Het gaat enkel over het thema ’70 jaar Vrijheid, de eigenheid van iedere organisatie blijft bestaan. SLRE stelt een uitgebreid communicatieplan op en iedere partner krijgt een communicatiekit met daarin zaken als logogebruik, banner voor de website, advertentie en achtergrondinformatie die aan uitingen kan worden toegevoegd. Het indienen van één gezamenlijke subsidieaanvraag bij het vfonds voor organisaties die hun financiering nog niet rond hebben. Er komt één format voor organisatoren die een format willen indienen. Het SLRE levert de gezamenlijke aanvraag bij het vfonds aan. Het vfonds bekijkt de aanvraag en bepaalt per evenement of subsidie wordt verstrekt. Zo ja, dan wordt het geld rechtstreeks aan de betreffende organisator overgemaakt. SLRE speelt geen rol in het toekenningsproces. Het SLRE benadert touroperators in de UK, Frankrijk, België, VS en Canada over dit programma met als doel om op een gericht manier grote groepen WOII-geïnteresseerde toeristen naar Brabant en Gelderland te halen. Daarnaast onderhoudt SLRE een herdenkingskalender waar iedere organisator activiteiten op kan laten vermelden. 3
Project Marigold
De gewapende conflicten in Europa hebben veel slachtoffers gekost. Niet alleen militaire getroffenen maar ook onder burgers zijn op vele locaties in Europa miljoenen slachtoffers
34
gevallen. Uiteraard denken we daarbij in eerste instantie aan de Eerste en Tweede wereldoorlogen in de vorige eeuw maar ook in gewapende conflicten daarna. Het is van belang dat we van de lessen uit het verleden blijven leren en de oorlogsslachtoffers blijven herdenken. In samenwerking met Stichting Exodus uit Huissen wordt een Remembrance- / herdenkingsteken t.b.v. burgerslachtoffers in relatie tot gewapende militaire conflicten ontworpen. De plannen worden in 2015 uitgewerkt. 4
European Network Places of Peace
Sinds 2009 is het Comité 4 en 5 mei Wageningen, als rechtsvoorganger van Wageningen45, founding member van het European Network of Places of Peace (ENPP). Met andere partners in Europa wordt gewerkt aan versteviging van het netwerk. In 2015 is er een General Annual Meeting gepland en wordt er gewerkt aan o.a. European Peace Routes. 5
Project Over de grens van de regio
In samenwerking met Project Bevrijdingstoerisme wordt gewerkt aan verschillende activiteiten die regio-overstijgend
Opzetten van een Peace University om kennis op het gebied van vrede, vrijheid en veiligheid uit te wisselen (WUR Leerstoel Disaster Management, NEW, VN, MinBuza, CID, UPEACE, NCDO)
Opzetten van een jaarprogramma Debat en Dialoog op het gebied van Vrede, vrijheid en veiligheid (in de zin van human security)
Promotie uitwisseling jongeren in 2015 in het kader van ’70 jaar Vrijheid’.
35
Bijlage 6 Organisatiesamenstelling Algemeen Bestuur Drs. F.W. (Frans) Weisglas, voorzitter* Gen-maj b.d. M.F.P. (Marcel) van den Broek, vicevoorzitter* Mr. J.W. Koekebakker (Jan-Willem), secretaris* Dhr. J.H. (Jan) Leander CCO, penningmeester* Mr. G.J. (Fred) de Graaf Prof. Dr. J.C.H. (Hans) Blom Dhr. A. (Ad) van Liempt Dr. IJ.H. (Tijs) Breukink Lgen b.d. A.G. (Ton) van Ede Kol mr. P.L.J. (Peter) Klijn Prof. Dr. C.M. (Cees) Karssen Mevr. A.C. (Alice) van der Scheer Ir. H.A.F.M. (Harry) Otten * Dagelijks Bestuur Bijzonder adviseur (op persoonlijke titel)
Prof. Mr. P. (Pieter) van Vollenhoven
Adviseurs Namens het Ministerie van Defensie: KTZ Ir. W.W. (Wolter) Sillevis Smitt (ambtelijk ondersteund en vertegenwoordigd door KLTZ H.J. (Henk-Jan) Kuin). De Commissaris van de Koning van Gelderland qq, vertegenwoordigd door de Chef van het Kabinet, de heer H.J. (Hein) Tromp De Burgemeester van Wageningen qq, dan wel een door hem aan te wijzen derde Wetenschappelijke Raad Prof. Dr. Ir. G.E. (Georg) Frerks, voorzitter Prof. Dr. Ir. D.J.M. (Thea) Hilhorst Prof. Dr. Ir. J.J.C. (Joris) Voorhoeve Prof. Dr. Bgen bd J.M.J. (Hans) Bosch Prof. Dr. H. (Hans) Blom Prof. Dr. J. (Ko) Colijn Drs. L. (Leon) Wecke Lt-gen b.d. M.L.M (Marcel) Urlings Dhr. J. (Jelle) de Gruyter Dr. C.W. (Christ) Klep Comité van Aanbeveling (op persoonlijke titel)
Dhr. C.G.A. (Clemens) Cornielje Prof. Dr. M.J. (Martin) Kropff GENMAJMARNS bd P. (Patrick) Cammaert Drs. A.G. (Bert) Koenders Mr. Drs. G.L. (Geert) Mak Mr. C. (Christa) Meindersma Dr. A. (Alexander) Rinnooy Kan Prof. Dr. C.P. (Cees) Veerman
Wageningse Klankbordgroep Dhr. G.J.M. (Geert) van Rumund (burgemeester), voorzitter Verder nog te benoemen
36
Bureau Directie Ir. M. (Ed) Dumrese Medewerkers Herdenken LTZE 1 b.d. H. (Henk) van de Beek AOOMARNALG b.d. H. (Harry) te Raa Medewerkers Vieren Dhr. R. (Rob) van Os 0317 492 589 Dhr. J. (Jan) Kuijs 0317 492 644 Medewerkers Educatie Kol b.d. H. (Hans) Tukker (hoofd Educatief Centrum) Dhr. J. (Jan) Kuijs Office Management en Communicatie Mevr. M. (Maartje) Roelofs Administratie Dhr. J.B. (Bas) van der Sijs CMC (beleid en financiën) 0317 492 599 Mevr. A.E. (Pia) Roelofs (boekhouding) 0317 492 628 Stagiaires en studenten-assistenten Mevr. M. (Mylo) Lorenz Dhr. H. (Hein) Gevers Dhr. C. (Carsten) Wentink Mevr. S. (Samantha) Regeer Mevr. J. (Jelke) Ridder Mevr. S. (Sanne) Teunissen Mevr. I. (Inez) Spierenburg Dhr. R. (Ricardo) Willemse Dhr. S. (Sander) Gunnink Organisatievrijwilligers Dhr. C. (Cor) Beukers Dhr. W. (Wil) Wiegerink Mevr. E.C. (Elianne) Rookmaaker Dhr. B. (Bob) Molier Dhr. J. (Johan) Saleming Dhr. G. (Gijp) Meurs Mevr. N. (Nanda) de Vries
37
