Namen:
Raynier van Dam, René Giethoorn, (L) Joëlle Stapelkamp Lisanne Vader Klas: L3k Groepsnummer: 01
Inhoudsopgave Hoofdstuk
Titel
Bladzijde
Voorwoord
3
· 1
Verslag van de gijzeling en bijbehorende zaken
4
· 2
De verhouding tussen Rusland en Tsjetsjenië
10
· 3
Politieke gevolgen van de gijzeling
17
Nawoord
23
Bronvermelding
24
2
Voorwoord Het onderwerp van ons werkstuk is: “Het gijzelingsdrama in Moskou.” We hebben dit onderwerp gekozen, omdat we het allemaal een interessant onderwerp vinden en we eigenlijk weinig weten over de achtergronden bij dit drama. Als eerste hebben we uitleg gekregen wat er van ons verwacht werd bij het maken van een werkstuk. We hebben groepjes gemaakt en zijn bij elkaar gekomen voor het kiezen van een onderwerp. Er kwamen verschillende onderwerpen aan bod, maar de gijzeling in Moskou vonden we allemaal het beste onderwerp! We gingen aan de slag met informatie zoeken, dit was nog een hele klus. Op internet, in de mediatheek, in de bibliotheek en in kranten. Maar veel informatie was er niet. Nadat we genoeg informatie bij elkaar hadden verzameld zijn we weer bij elkaar gekomen en hebben we een hoofdvraag en verschillende deelvragen opgesteld. Onze hoofdvraag is: “Wat wilden de Tsjetsjeense rebellen bereiken met de gijzeling in Moskou?” De deelvragen zijn: · Verslag van de gijzeling · Hoe is de verhouding tussen Rusland en Tsjetsjenië · Politieke gevolgen van de gijzeling We zijn weer bij elkaar geweest en hebben de informatie uitgewisseld. Zo kreeg iedereen de informatie die hij/zij nodig had en konden we aan de slag. Iedereen moest zijn/haar hoofdstuk uiterlijk woensdag 2 april inleveren bij de mensen van de lay-out. Er was alleen één probleem; Lisanne werd ziek en ligt nu in het ziekenhuis. Zij heeft daardoor haar hoofdstuk niet kunnen maken. Hierdoor klopte ons schema niet meer en kwamen er allerlei problemen om de hoek kijken. Lisanne, zeer behendig op de computer, zou een deel van de lay-out doen, de titelpagina maken en het hele werkstuk op cd branden. Helaas is dit niet mogelijk. Joëlle verzorgt nu alleen de lay-out……
3
Hoofdstuk 1. Hoe is de verhouding tussen Rusland en Tsjetsjenië? Joëlle Stapelkamp Inleiding De gijzeling in Moskou heeft alles te maken met de verhouding tussen Rusland en Tsjetsjenië. Voor een goed begrip van de situatie is het noodzakelijk de plaats die Tsjetsjenië in de Russische geschiedenis innam en tegenwoordig inneemt uit te leggen. Ik laat dit historisch overzicht beginnen in 1936, maar een totaalbeeld van de geschiedenis van het Tsjetsjeense grondgebied laat zien dat dit gebied al eeuwenlang een strijdtoneel is waarbij de Russen het er zo nu en dan voor het zeggen hebben maar nooit voor lang…. Vanaf 1936 tot 1992 maakt het Tsjetsjeense volk als de Sovjet Republiek Tsjetsjeno – Ingoesetië deel uit van de Sovjet Unie. Alleen van 1944 tot 1957 vielen de Tsjetsjenen hier niet onder. In die jaren werden de Tsjetsjenen er door de Sovjetleider Stalin van verdacht samen te werken met de Duitsers waardoor de totale bevolking, zo’n anderhalf miljoen mensen, verbannen werden naar Siberië.
Na de dood van Stalin gaf de nieuwe Russische leider Chroestjov de Tsjetsjenen toestemming terug te keren naar hun land.
Intussen maakten de Russen de dienst uit in de Tsjetsjeense staat. De Tsjetsjenen mochten hun eigen taal niet meer spreken, geen culturele evenementen meer organiseren en de islam niet meer belijden. In 1991 viel de toenmalige Sovjet Unie uit elkaar. Dit gebeurde niet in de laatste plaats door het optreden van de laatste officiële leider van de Sovjet Unie: Michael Gorbatsjov.
4
Hij had met zijn vernieuwende politiek van ‘glasnost’ en ‘perestrojka’ de aanleiding gegeven voor het moderniseren van de Sovjet maatschappij. Maar Gorbatsjov wist zijn ideeën niet praktisch door te voeren en verloor het hierdoor van zijn politieke tegenstander Boris Jeltsin. Jeltsin werd president van het nieuwe Rusland.
Vele staten zoals Oekraïne, Georgië, Wit Rusland en Tsjetsjenië eisten meer zeggenschap in de Unie van Sovjetrepublieken maar zonder resultaat. In Tsjetsjenië vond daarom in 1991 een staatsgreep plaats waarna de Tsjetsjeense Republiek zich onafhankelijk verklaarde. De Tsjetsjenen waren blijk en voelden zich eindelijk vrij. De vrijheid duurde echter niet lang want de Russische regering accepteerde de uitgeroepen onafhankelijkheid niet, waarna, op bevel van de Russische leider Jeltsin, het Russische leger werd ingezet om de orde te herstellen. Dit leidde tot een bloedig gewapend conflict waarbij de Tsjetsjenen, onder leiding van het hoofd van de Tsjetsjeense verzetsbeweging, Doedajev, zich hevig verzetten. Dit had weer als resultaat dat de Russen overgingen tot het plat bombarderen van de Tsjetsjeense hoofdstad Grozny. Intussen zorgde president Jeltsin er in Rusland voor dat alle macht zich bij hem concentreerde alhoewel de Russische Grondwet van 1993 spreekt van een democratische federale Republiek.
De oorlog in Tsjetsjenië duurde tot 1996. Toen vond een bestand plaats. De Russische troepen trokken zich terug naar de grenzen van Tsjetsjenië.
5
Er werd afgesproken dat de definitieve status van Tsjetsjenië (afhankelijk, onafhankelijk of een beetje afhankelijk van Rusland) vijf jaar later bepaald zou worden. De Republiek Tsjetsjenië bleek heel moeilijk te besturen en het werd chaos in het land. Nadat volgens de Russen, Tsjetsjeense rebellen bomaanslagen hadden gepleegd in Moskou, begon in de herfst van 1999 de tweede oorlog met Rusland. Kort daarna verscheen een nieuwe leider in Rusland: in maart 2000 werd Poetin tot president gekozen. President Poetin kiest voor ‘een dictatuur van de wet’. Hiermee bedoelde hij dat er heel veel nieuwe wetten moesten worden gemaakt om het land te ordenen. Bovendien moesten al deze wetten strikt nageleefd worden om chaos te voorkomen. Poetin had dit doel gesteld omdat ook in Rusland zelf bleek dat het erg moeilijk was om ‘zomaar’ over te gaan van een strenge communistische staat naar een democratische staatsvorm. Het conflict in Tsjetsjenië duurde intussen voort. De hoofdstad Grozny werd weer zwaar gebombardeerd. Er kwamen steeds meer verhalen naar buiten van schendingen van mensenrechten, zowel door de Tsjetsjeense strijdkrachten als door het Russische leger.
Tijdens een OVSE conferentie in november 2000 werd Rusland door de wereld nog opgeroepen om voor het conflict met Tsjetsjenië met politieke middelen een oplossing te vinden en niet met geweld. In april 2000 nam de mensenrechtencommissie van de Verenigde Naties zelfs een resolutie aan waarin Rusland veroordeeld werd vanwege: “wijdverbreide en flagrante schendingen van mensenrechten”. De opinie in de wereld leek zich in dit conflict tegen Rusland te keren. Maar…als in september 2001 de aanslag op de Twin Towers in New York plaatsvindt en de Amerikaanse president Bush de ‘war on terrorism’ uitroept en Afghanistan binnenvalt, raakt het Tsjetsjeense conflict uit beeld. De wereld houdt zich vanaf doet moment met name bezig met terrorisme bestrijding. Dat zijn ‘belangrijkere zaken’. Hierdoor kan president Poetin in Tsjetsjenië met harde hand zijn gang gaan.
6
Er zijn berichten van veel mensen in vluchtelingenkampen en er zijn heel veel schendingen van mensenrechten: mensen worden zomaar gevangen gezet, mishandeld of ‘verdwijnen’. De officiële verklaringen vanuit het regeringscentrum – het Kremlin – in Moskou laten weten dat het Russische leger de Tsjetsjeense bevolking beschermt tegen de Tsjetsjeense rebellen maar ‘niets is minder waar’, aldus getuigen van mensenrechtenschendingen. De berichtgeving uit Tsjetsjenië bereikt natuurlijk het Kremlin maar wordt verder niet officieel onderzocht door de Russische regering. De Russische regering heeft er kennelijk belang bij een dergelijk conflict te laten voortbestaan. Er speelt namelijk meer in dit conflict dan ‘alleen’ de onafhankelijkheidsstrijd van het Tsjetsjeense volk. Vanuit het gezichtspunt van de Tsjetsjenen blijven altijd de eerder genoemde 40- en 50-er jaren een rol spelen waarbij de totale Tsjetsjeense bevolking gedeporteerd werd naar Siberië. Vanuit Russisch oogpunt wordt als reden aangevoerd dat andere republieken het onafhankelijkheidsstreven van Tsjetsjenië wellicht zullen volgen en dat dit streven naar onafhankelijkheid dus de kop moet worden ingedrukt. Maar de meest waarschijnlijke reden, die echter nooit genoemd wordt vanuit Russische kant is economisch van aard. Rusland wil de doorvoer van de per pijpleiding vervoerde olie vanuit de Kaspische Zee via Tsjetsjenië veilig stellen. Dat dit voor de Russen de belangrijkste reden is in het Tsjetsjeense conflict ligt voor de hand. Want het zou toch niet voor te stellen zijn dat het Russische Moskou zich, onder de noemer van een anti-rebellen operatie, zo druk maakt en zoveel mensenlevens opgeeft voor een stukje grond dat in grootte slechts de helft van Nederland is.
7
Op 23 maart 2003 is er een referendum gehouden in Tsjetsjenië. De Tsjetsjenen hebben toen gestemd over een nieuwe Grondwet. Alhoewel de Russische regering voor dit referendum er veel aan heeft gedaan om zowel de Tsjetsjenen als de Russische bevolking als het buitenland te overtuigen van het feit dat de wederopbouw in Tsjetsjenië in volle gang is en dat een referendum daar positief aan kan bijdragen, gelooft niet iedereen daarin. In de week van 16 maart 2003 hebben 50 Russische en internationale mensenrechtenorganisaties president Poetin opgeroepen het referendum af te blazen. Zij zeggen dat het referendum alleen in het belang is van een paar Moskouse democraten en niet de wil is van het Tsetsjeense volk. Bovendien heeft de Raad van Europa geen waarnemers gestuurd naar Tsjetsjenië om erop toe te zien dat het referendum eerlijk verloopt. De reden die de Raad van Europa aanvoerde was dat er op het Tsjetsjeense grondgebied nog steeds een oorlogssfeer heerst. Het referendum is gehouden en zonder incidenten verlopen. Een overweldigende meerderheid, namelijk 95%, van de stemmen heeft ´ja´gezegd tegen een nieuwe Grondwet voor hun republiek die als belangrijkste bepaling heeft dat Tsjetsjenië als autonome regio verankerd blijft binnen de Russische Federatie en dus geen onafhankelijke staat wordt. De tegenstanders van de Grondwet en het referendum stellen dat de Tsjetsjenen helemaal niet weten waar ze voor stemmen maar dat de Tsjetsjeense burgers, na zoveel jaren oorlog, alleen willen overleven. De bevolking is, na twee oorlogen waarbij zeker 200.000 burgers omkwamen en een half miljoen mensen vluchtten, uitgeput. Eigenlijk kregen de Tsjetsjenen van Rusland twee mogelijkheden om voor te kiezen: of Rusland dwingt hen met geweld om binnen de federatie te blijven of ze mogen er zelf voor kiezen via het referendum. Meer keus is er niet! Alhoewel door Moskou de uitslag van het referendum gezien wordt als het bewijs dat het normale leven in Tsjetsjenië weer op gang komt, hebben de Tsjetsjeense rebellen al laten weten het referendum als een politieke ´farce´te beschouwen dat wil zeggen dat het volgens hen niets voorstelt. Dit voorspelt niet veel goeds voor de toekomst. De Russische president Poetin, die nooit heeft willen onderhandelen met de rebellen, inmiddels heeft willen toegeven is ´dat er in Tsjetsjenië door Rusland fouten zijn gemaakt…… Beantwoording deelvraag: De verhouding tussen Rusland en Tsjetsjenië was in het verleden en is tegenwoordig slecht en wordt beheerst door gewapende conflicten. De hele situatie tussen Rusland en Tsjetsjenië is ongetwijfeld een voedingsbodem geweest voor de gijzeling in het theater in Moskou door Tsjetsjeense rebellen.
8
Bronvermelding: Artikel Volkskrant 15 - 3 - 2003 Artikel Volkskrant 17 - 3 - 2003 Artikel Volkskrant 24 - 3 - 2003 Artikel Volkskrant 25 - 3 - 2003 Groen Links Magazine maart 2003 Encarta-encyclopedie basiseditie-Winkler Prins Internetsites: · http://www.evd.nl · www.amnesty.nl/landeninfo/lan_rus.shtml
9
Hoofdstuk 2. René Giethoorn
Het verslag van de gijzeling en de bijbehorende zaken
Inleiding In dit hoofdstuk krijg je het verslag te zien van de gijzeling. Maar hoe verliep dat nou? Wat voor wapens gebruikten ze? En hoe konden er zoveel slachtoffers vallen? Dat kom je allemaal te weten in dit hoofdstuk. Het verslag van het gijzelingsdrama in tijdsvolgorde De spanning rond het Moskouse theater was om te snijden in de koude, natte nacht van vrijdag op zaterdag. De Tsjetsjeense rebellen hadden laten weten dat ze direct na zonsopgang gijzelaars zouden gaan neerschieten, als de Russische regering niet zou beginnen met het terugtrekken van troepen uit Tsjetsjenië. “Wij waren aan het wachten op de dood,” zegt Olga Tsjernjak, een journaliste van Interfax die zich tussen de achthonderd gijzelaars bevond en de bestorming heeft overleefd. Rond middernacht zei de Russische journaliste Anna Politkovskaja na een gesprek met de rebellen niet te twijfelen aan de ernst van de dreigementen. Om twee uur 's ochtends, vier uur voor het verstrijken van hun deadline, werden de emoties een kleine gegijzelde jongen te veel. Hij gooit een fles naar de rebellen, rent naar de uitgang en roept: “Mamma, ik weet niet wat ik moet doen,” vertelt Tsjernak op de Russische tv vanuit haar ziekenhuisbed. “Ze openen het vuur op hem, maar missen en raken twee mensen die vlakbij zitten. Een man werd in zijn oog geschoten, en een vrouw in haar zij. Er vloeide veel bloed.” Een half uur later droegen artsen de twee gewonde gijzelaars naar buiten. De commandanten van de Alfa-troepen waren toen al begonnen met de voorbereiding van de bestorming, blijkt later. Om drie uur klinkt buiten het theater een luide explosie, gevolgd door schoten. Het Russische crisiscentrum zoekt contact met rebellenleider Movsar Barajev, maar krijgt geen heldere verklaring voor wat er binnen gebeurt. Om half zes zijn schoten te horen, gevolgd door een heleboel ontploffingen. Een groep van ongeveer dertig Alfa-commando's rent in gebukte houding richting het theater. Ambulances met gillende sirenes komen aanrijden, journalisten werden op grote afstand gehouden. Volgens officiële verklaringen hadden de rebellen rond dat tijdstip twee gijzelaars doodgeschoten, waarop een groep gijzelaars in paniek besloot om koste wat kost te ontsnappen. De Tsjetsjeense rebellen opende het vuur op hen. Woordvoerders van de geheime dienst FSB en de politie meldden dat op dat moment werd besloten het theater direct te bestormen. De Alfa-troepen lieten gassen het gebouw instromen, waarbij ze volgens reddingswerker Vladimir Michailov gebruik maakten van het ventilatiesysteem.
10
Michailov heeft als hoofd van de Moskouse Diggers de FSB geadviseerd, omdat hij als geen ander het ondergrondse stelsel van tunnels en riolen in Moskou kent. Het radiostation Echo Moskvi heeft op dat moment gijzelaar Natalja Skoptseva aan de telefoon. “We smeken u om het gebouw niet te bestormen,” zegt zij. Direct daarna neemt een andere gijzelaar, Anna Andrianova, de telefoon over. “Er komt hier gas naar binnen. Ik weet niet wat voor een gas, maar we voelen het. We houden nu zakdoeken voor ons gezicht. Ze komen ons halen! O mijn God! Kun je ons horen? Ze zullen ons allemaal vermoorden! Er komen soldaten aan!” Het telefoongesprek eindigt in een oorverdovend geluid van schoten en geschreeuw, totdat de lijn verbroken wordt. Een zwaar vuurgevecht breekt uit rond half zeven 's ochtends. De commando's stormen het gebouw binnen. Ze dragen geen gasmaskers, maar breken de ramen en glazen deuren met de achterkant van hun geweer en openen gordijnen. Er zijn weer harde explosies en schoten hoorbaar. Volgens reddingswerker Anatoli Beloöesov, die vlak na de Alfa-troepen het theater binnengaat, worden de explosies veroorzaakt door granaten die een felle lichtflits en luide knal veroorzaken, om de gijzelnemers te verblinden en te desoriënteren. “We kregen het bevel onverwacht, het was absoluut niet zo voorbereid,” zegt Alfaofficier Andrej niet lang na de bestorming tegen een journaliste van de Times. “Ik kreeg de indruk dat enkele gijzelaars de spanning niet meer aankonden en besloten hadden te ontsnappen, op wat voor manier dan ook. De terroristen begonnen natuurlijk te schieten en toen kregen wij het bevel om binnen te stormen. We losten schoten en konden soms niet het verschil zien tussen de gijzelaars en de gijzelnemers. Er liggen daar veel lijken en er zijn heel veel gewonden gevallen.” Op televisiebeelden is te zien hoe om half zeven vijf vrouwelijke gijzelaars naar buiten rennen, hun gezicht met handen en armen bedekkend. Een half uur later komt weer een vrouwelijke gijzelaar naar buiten lopen. Ze blijft versuft staan en kijkt om naar de deur waardoor ze zojuist het theater verlaten heeft. Een commando rent op haar af, slaat een arm om haar heen en voert haar voorzichtig weg. Twee jongens van een jaar of zeventien volgen, hand in hand en zichtbaar verwart. Een militair leidt ook hun snel weg. Vanaf tien over zeven komen veel gijzelaars naar buiten, elkaar ondersteunend of liggend op brancards. Militairen dragen levenloos uitziende mensen in hun armen of over hun schouders naar de gereedstaande ambulances. Lijken van rebellen worden aan de voeten naar buiten gesleept en bij elkaar op straat gelegd. Reddingsploegen gaan het gebouw binnen, onder wie 'digger'-leider Vladimir Michailov. “Wat ik daar zag was afschuwelijk,” vertelt hij enkele uren later, achter de afzettingen vlakbij het theater. “Er hing een geur van gas en bloed. Overal lag glas op de vloer. Iedereen leek dood. “We sloegen de gijzelaars op de wangen om hen bij te laten komen. De mensen kwamen voor onze ogen tot leven, en omhelsden elkaar op de vloer.
11
Iedereen was in shock. Een meisje pakte me stevig beet, en weigerde me nog los te laten,” vertelt de grote man, op wiens verweerde gezicht de schok nog zichtbaar is.
“Wat ik daar zag was afschuwelijk,” vertelt hij enkele uren later, achter de afzettingen vlakbij het theater. “Er hing een geur van gas en bloed. Overal lag glas op de vloer. Iedereen leek dood. “We sloegen de gijzelaars op de wangen om hen bij te laten komen. De mensen kwamen voor onze ogen tot leven, en omhelsden elkaar op de vloer. Iedereen was in shock. Een meisje pakte me stevig beet, en weigerde me nog los te laten,” vertelt de grote man, op wiens verweerde gezicht de schok nog zichtbaar is. Michailov heeft niet meer dan tien dode gijzelaars gezien. “Ik zag een man wiens hoofd was ingeslagen en een vrouw die gereanimeerd werd. Verder lag er in een hoek een groep dode terroristen, maar daar stonden commando's omheen.” De gijzelaars worden weggevoerd in ambulances en bussen. Om tien voor half acht komt Koedratsev de journalisten vertellen dat het gebouw is ingenomen en dat rebellenleider Barajev is gedood. De Russische tv laat zijn bebloede lijk zien, naast zijn geopende hand ligt een halflege fles cognac. In totaal zijn vijftig rebellen gedood , velen kregen een kogel door het hoofd en er werden er drie opgepakt. Als de gijzelaars weg zijn mag een Russische tv-ploeg de theaterzaal filmen. Her en der zitten in de rode theaterstoelen dode vrouwelijke Tsjetsjeense gijzelnemers. De een het hoofd achterover en half open mond, anderen met het gezicht in de armen. Het ziet er uit alsof ze slapen. Op verschillende plaatsen in de zaal liggen bommen, en op het balkon is een groot explosief aangebracht. Rond de zevenhonderd gijzelaars worden bevrijd, zeker 117 anderen overleven de bestorming niet. Velen van hen hebben te lang de gasdampen ingeademd, of zijn gestikt in hun eigen braaksel. Volgens Russische artsen zijn er onder de doden velen die voor de gijzeling last hadden van bronchitis, astma, allergie of hart- en vaatziekten. De tactiek die de 12
Russen hebben uitgedacht om zoveel mogelijk levens te sparen, is velen juist fataal geworden. De gijzelaars Tsjernak en Andrianova, beiden journalisten, hebben de bestorming overleefd. Tsjernak vertelt in het ziekenhuis tegen het persbureau Interfax dat iedere keer als er schoten klinken, de vrouwelijke strijders uit hun stoelen opspringen en naar de springstoffen op hun buik grijpen. Ze zagen er blij en opgewonden uit en zeiden bereid te zijn om hun vrijheid te verdienen door zichzelf op te blazen. Zodra Tsjernak merkte dat er gas het gebouw binnen kwam, bedekte ze haar hoofd met een T-shirt dat ze zo vochtig mogelijk gemaakt had. Ze verloor haar bewustzijn en kwam 's avonds in het ziekenhuis bij. Tsjernaks man Sergej is nog niet gevonden, maar ze neemt de autoriteiten niets kwalijk. “Een bestorming was onvermijdelijk en dankzij het sterke gas konden de gijzelnemers hun dreigementen niet uitvoeren,” meent zij. “Ik wist zeker dat iedereen dood zou gaan, maar velen van ons zijn gered.” Gijzelnemers De gijzelnemers in het Moskouse theater eisten een "einde aan de oorlog". Dat heeft een vrijgelaten bezoeker van het theater gezegd. De opmerking wordt beschouwd als een bevestiging dat de daders Tsjetjseense strijders zijn. De gijzelnemers in het theater in Moskou dreigden het gebouw op te blazen met explosieven als veiligheidstroepen tot een aanval overgaan. De daders zouden zich de zelfmoordcommando's van de 29ste divisie noemen. De gijzelnemers zouden explosieven in het theater hebben geplaatst en ook explosieven om hun lichaam dragen. Schattingen over het aantal gijzelaars lopen uiteen van zevenhonderd tot duizend. De leden van het Tsjetsjeense dreigden de gijzelaars dood te schieten als Rusland zijn militairen niet uit Tsjetsjenië terug zouden trekken. Dat heeft de arts Maria Sjkolnikova, een van de gegijzelden, voor radio Echo in Moskou gezegd. Volgens de vrouw liep de spanning in het theater op. "De eisen van de terroristen werden steeds meer een ultimatum. Zij zeiden: “Jullie verblijven hier al meer dan tien uur en jullie regering heeft niets gedaan om jullie te bevrijden,” aldus Sjkolnikova. Volgens een andere gijzelaar dreigden de Tsjetsjenen elk uur tien gijzelaars te doden, als niet aan hun eisen voldaan zou worden. De rebellen dreigden bij zonsopgang de gijzelaars dood te schieten, maar voordat het ultimatum afliep, rond half vijf in de ochtend, bestormden de Russische speciale troepen het theater. Binnen een uur was de gijzeling voorbij en waren ook de bommen die de terroristen in het theater hadden geplaatst onschadelijk gemaakt. De Russische autoriteiten zien de bevrijdingsactie voor de gijzelaars in Moskou als een succes, ondanks dat er meer dan honderd doden vielen. “De beslissing om de operatie te beginnen, werd genomen omdat wij vreesden dat minstens duizend mensen het leven zouden verliezen,” zei Vasilijev. Honderden gewonden lagen zaterdagavond nog in het ziekenhuis. Onder de speciale troepen zouden geen doden zijn gevallen. Veel gijzelaars moesten in een shock-toestand uit het theater worden gedragen.
13
Van de Tsjetsjeense rebellen overleefde slechts een klein deel de bestorming. Onder de doden was ook hun leider, Movsar Barayev, een neef van de Tsjetsjeense krijgsheer Arbi Barayev die vorig jaar zou zijn omgekomen. Drie terroristen werden gearresteerd. De Russische autoriteiten spreken tegen dat enkele gijzelnemers wisten te ontkomen, nadat ze zich in burgerkleding onder de gijzelaars hadden gemengd. Onder de 42 gedode terroristen zijn ook 18 vrouwen die explosieven om hun middel hadden gebonden. Onder de gijzelaars bevonden zich een Nederlandse vrouw uit Bilthoven en haar 14jarige zoon. De vrouw heeft de gijzeling niet overleefd. Ze is vermoedelijk gestorven door het verdovingsgas dat bij de bestorming is gebruikt. Gas De Russische speciale troepen maakten bij de bevrijdingsactie gebruik van een onbekend gas. Volgens de baas van het ziekenhuis Sklifosovski in Moskou was de toestand van 42 gijzelaars slecht. Ze waren allemaal vergiftigd door een onbekend gas. Een radiostation uit Moskou berichtte dat enkele van de dode gijzelaars mogelijk zijn overleden, omdat ze gestikt waren in hun eigen braaksel. Het gebruikte gas zou de braakneigingen hebben opgewekt. Meerdere gijzelaars hebben verklaard dat er gas in het theater is gespoten. Minister Vasilyev ontkende dat het gas slachtoffers heeft gemaakt. “Dat is niet waar,” aldus Vasilyev na een gesprek met de hoofd van het medische team in het ziekenhuis waar de meeste gegijzelden lagen. Van de 104 gijzelaars die zijn opgenomen zijn er negen gestorven. Bij één van hen was dat als gevolg van vergiftiging. De elitetroepen die betrokken waren bij de bevrijding van de gijzelaars uit het Moskouse theater, hebben een in de sovjettijd ontwikkeld gas gebruikt. Het gas was voor hun ook nog onbekend. Later is bekend gemaakt dat het gas gebaseerd was op het opiaat fentanyl. De artsen waren niet op de hoogte gesteld van de samenstelling van het gas waardoor veel gijzelaars overleden. Fentanyl is een pijnstiller, maar wanneer je een hoge concentratie ervan naar binnen krijgt raak je bewusteloos. Op de eerste televisiebeelden vanuit het gebouw waren terroristen te zien die nog zaten in de stoelen binnen de zaal waar ze waren doodgeschoten. Kennelijk waren ze gedood nadat ze door het gas waren ingedommeld.
14
Poetin vraagt om vergiffenis De Russische president Vladimir Poetin vroeg zaterdagavond om vergeving omdat de autoriteiten niet in staat waren geweest alle gijzelaars te redden. “Vergeef ons dat we niet in staat waren om iedereen te redden,” zei Poetin tijdens een toespraak die door de televisie werd uitgezonden. Eerder op de dag bezocht hij een ziekenhuis waar verscheidene slachtoffers van het gijzeldrama in Moskou waren opgenomen. De Russische autoriteiten boden de Tsjetsjeense rebellen vrijdagavond nog aan hen niet dood te schieten, als ze alle gijzelaars zouden laten gaan. Dat aanbod volgde op een ultimatium van de rebellen; ze zouden zaterdagochtend bij zonsopgang enkele gijzelaars doodschieten als Moskou niet aan hun eis voldeed om de oorlog te in hun land te beëindigen. Zaterdagochtend vroeg schoten de terroristen inderdaad twee gijzelaars dood en er raakte twee mensen gewond. Aanval in Tsjetsjenië Het Russische leger was na het einde van het gijzelingsdrama in Moskou een groot aanval begonnen in Tsjetsjenië. Speciale eenheden kamden delen van de Kaukasusrepubliek uit, op zoek naar plaatsen waar zich volgens nieuwe informatie terroristen zouden schuilhouden, meldde een Russische legerchef vanuit de Tsjetsjeense hoofdstad Grozny. Bij de plaats Novogrosnenski zouden drie rebellen zijn gedood, berichtte het persbereau Itar Tas. Een afgezant van de president van de Tsjetsjeense rebellen veroordeelde de gijzelingsactie door zijn landgenoten. “We hebben het altijd al gezegd. Dit zijn niet onze methoden. We mogen ons niet verlagen tot het niveau van onze tegenstanders door onschuldige mensen het doel van acties te maken,” zei Achmed Zakajev. De in Denemarken in ballingschap levende Zakajev betoog de slachtoffers van het gijzelingsdrama zijn medeleven. Grimmige sfeer De situatie in het theater verslechterde toen er in de kelder van het theater een leiding sprong en het gebouw onder water kwam te staan. Reddingswerkers wilden naar binnen om de leiding te repareren, maar de gijzelnemers vreesden dat dit een truc was van de politie om het gebouw te bestormen. De sfeer werd steeds grimmiger. Er waren berichten dat de meeste gijzelaars vastgebonden in hun stoelen zaten. Een gijzelaar meldde aan een radiostation dat veel mensen een zenuwinstorting dreigden te krijgen. De orkestbak werd als toilet gebruikt. De gijzelaars leefden van water en chocolade uit de kantine. De gijzelnemers weigerden warm eten binnen te laten brengen. Een cameraploeg van het tv-station NTV mocht in het theater filmen. Op de opnames waren gemaskerde mannen en gesluierde vrouwen zien die explosieven op hun lichaam droegen. Ze waren gewapend met geweren, pistolen en granaten. Alleen leider Mosvar Barayev liet zijn gezicht zien tijdens het interview. Het Arabische tvstation al-Jazeera zond beelden uit van Tsjetsjeense strijders die zeiden bereid te zijn zich op te offeren voor God en de onafhankelijkheid van Tsjetsjenië.
15
Beantwoording deelvraag Het blijkt dus dat niemand goed gehandeld heeft waardoor er veel slachtoffers vielen. De artsen waren niet op de hoogte van het soort gas, zelfs de speciale eenheden wisten niet waarmee ze te maken hadden. Bronvermelding Internetsites: · http://www.thefloor.nl/news/oth_news_fullarticle/0%2C3046%2C81400%2C00. html · http://www.businessnieuws.nl/news/oth_news_fullarticle/0%2C3046%2C8137 8%2C00.html · http://www.parool.nl/1035609665714.html · http://www.rtl.nl/actueel/rtlnieuws/index.xml/view/actueel/rtlnieuws/2002/10_ok tober/24/buitenland/gijzeling_moskou_leger.xml · http://www.222chat.nl/news/0,2031,80_1585_1236250,00.html · http://www.volkskrant.nl/buitenland/1035522036737.html · http://www.nrc.nl/W2/Lab/Profiel/Rusland/links.html · http://www.nrc.nl/Moskou/Dossier/inhoud.html · http://www.nrc.nl/Moskou/Dossier/tijdbalk.html · http://www.rtl.nl/(/actueel/rtlnieuws/dossiers/dossier_paginas/jaaroverzicht_20 02/)/components/actueel/rtlnieuws/rtl_plus/jaaroverzicht_2002/gijzelingmoskou-jaaroverzicht.xml
16
Hoofdstuk 3 Politieke gevolgen van de gijzeling Raynier van Dam Inleiding In de vorige hoofdstukken ging het over wat er voor en tijdens de gijzeling gebeurde, maar wat gebeurde erna? Heeft de politie er goed aan gedaan om gifgas te gebruiken? Die vraag lossen we in dit hoofdstuk op. Rechtszaak: Na de gijzeling zijn er veel rechtszaken geweest tegen het gebruik van het gifgas, omdat gegijzelden beweerde fysieke schade overgehouden te hebben. Omdat een mensenleven natuurlijk geen prijs kent, winnen sommige slachtoffers bedragen van miljoenen euro’s schadevergoeding, zo blijkt uit het volgende artikel: Miljoenenclaim gijzeling Moskou (Van onze redactie buitenland) AMSTERDAM - Nabestaanden en overlevenden van de theatergijzeling in Moskou hebben 57 miljoen euro schadevergoeding geëist van de lokale autoriteiten in de Russische hoofdstad. Voor Russische begrippen is dat een ongehoord hoog bedrag. In totaal zijn 61 claims ingediend, alle op grond van het feit dat de 129 doden die vielen bij de bevrijdingsactie, het slachtoffer werden van het gas dat werd ingezet om de Tsjetsjeense gijzelnemers uit te schakelen. De Russische overheid heeft nooit opheldering verschaft over de exacte gang van zaken in oktober, noch over de verantwoordelijkheid daarvoor. De claimindieners hekelen niet alleen de inzet van gifgas, maar vooral ook de slechte opvang van de slachtoffers. Doktoren waren niet ingelicht over de aard van het gebruikte gas, ziekenhuizen niet voorbereid op de komst van honderden gewonden. Op grond van de antiterrorismewet stelt advocaat Igor Troenov de stad Moskou aansprakelijk, maar burgermeester Joeri Loezjkov bestrijdt dat. Loezjkov voert aan dat 'de Tsjetsjeense oorlog niet onder zijn jurisdictie' valt. Moskou betaalde eerder wel vijftig- tot honderdduizend roebel aan de slachtoffers.Gisteren werd voor een Russische rechtbank een begin gemaakt met de behandeling van de eerste 24 claims, in aanwezigheid van dertig rechtstreeks betrokkenen. Advocaat Troenov klaagde over het gebrek aan openbaarheid - de media kregen aanvankelijk geen toegang - en over de geringe omvang van de rechtszaal, die het pers en publiek onmogelijk maakte de zaak te volgen. Troenov beschuldigde de rechtbank ook van vooringenomenheid. De rechters hebben zich volgens hem laten inpakken door het stadsbestuur, door gratis telefoonaansluitingen en andere gunsten te accepteren. Overigens ontdekte de Russische veiligheidspolitie gisteren een lading explosieven in twee auto's die geparkeerd stonden in een buitenwijk van Moskou. De vondst wordt in verband gebracht met de dreiging van nieuwe Tsjetsjeense terreuracties.
17
Dat de slachtoffers gelijk hebben om te protesteren tegen het ingrijpen bij de gijzeling van de regering, kan je concluderen uit een fragment uit een artikel: Gas doodt zeker 115 gijzelaars Van onze correspondente Corine de Vries MOSKOU - Het onbekende gas dat de Russische elitetroepen zaterdagochtend hebben gebruikt om een einde te maken aan de gijzelingsactie in het Moskouse theater, heeft het leven gekost aan 115 gijzelaars. Ook de Nederlandse vrouw Natalja Zjirov kwam door vergiftiging om het leven. Haar zoon ligt in het ziekenhuis, maar maakt het goed. Ruim 750 gijzelaars hebben de bestorming overleefd. Als je uitrekent hoeveel doden er zijn gevallen als gevolg van het gifgas kom je uit op meer dan 98% . De politie heeft dus 57,5 x zoveel slachtoffers gemaakt als de gijzelnemers!
Hier is een foto van mensen die het theater uit gedragen worden ,omdat ze zijn verwond door het gifgas. Ook werd er aan mensen gevraagd hoe ze de afloop van de gijzeling vonden, dit is de uitslag: - Hoe classificeert u de afloop van de gijzeling in Moskou? - 44.3% Slecht - 29.5% Redelijk - 26.1% Goed
18
Door deze uitkomst begin je je toch af te vragen of de politie wel goed gehandeld heeft. Ik denk dat de meeste mensen vinden van niet, zie volgend artikel: Nieuwspoort annuleert lancering Tsjetsjeense krant De lancering in Den Haag van een nieuwe Tsjetsjeense krant is afgelast vanwege de 'publieke veiligheid'. Chechen Times De vereniging wilde de Chechen Times, de eerste Tsjetsjeense krant in Europa, lanceren in Nieuwspoort: het Haagse perscentrum. Volgens voorzitter M. de Bok van Nieuwspoort heeft hij de beslissing zelf genomen en heeft de politie of de inlichtingendienst AIVD zich niet met het besluit bemoeid. De persconferentie stond al langer gepland. “Toen hebben we er intern ook al discussie over gehad, maar het recht van het vrije woord gaf toen de doorslag,” aldus De Bok. Belachelijk Secretaris A. Ampoekajev van de Tsjetsjeense Democratische Vereniging noemt het besluit van Nieuwspoort 'belachelijk'. Hij vindt het onbegrijpelijk dat het "centrum van de vrije pers'' geen ruimte wil geven aan de oprichting van een krant. De vereniging is speciaal opgezet om de krant te lanceren en bestaat voornamelijk uit Tsjetsjenen die in het buitenland wonen. Andere locatie Volgens Ampoekajev gaat de persconferentie alsnog door en zal er iemand op de geplande tijd voor Nieuwspoort staan om de tientallen verwachte bezoekers naar een andere locatie te verwijzen. Bij de persconferentie zal ook hoofdredacteur A. Batajev van de nieuwe krant aanwezig zijn. Nieuwspoort heeft het besluit doorgegeven aan het ministerie van Buitenlandse Zaken. De AIVD wil niet op de zaak reageren. Ze annuleren dus een krant voor “publieke veiligheid”. Ik denk dat ze gewoon niet bekend wilden maken dat ze een enorme fout hebben gemaakt!
19
Het gas Hoe zit het nou eigenlijk met dat gas wat er gebruikt is, we weten nu wel dat het veel slachtoffers heeft gemaakt, maar hoe komt dat, oftewel wat doet het gas? Hier een artikel met wat meer informatie over het gebruikte gas en de geheimhouding ervan: Rusland onthult toch soort gas Van onze verslaggevers MOSKOU/AMSTERDAM - Rusland heeft woensdag een einde gemaakt aan de geheimzinnigheid rond het gas waarmee de gijzelactie in het Moskouse theater werd beëindigd. Het gas, dat aan meer dan honderd gijzelaars het leven kostte, is gemaakt op basis van het opiaat fentanyl, zo verklaarde de Russische minister van Volksgezondheid Joeri Sjevtsjenko gisteravond. Amerikaanse, Duitse en Zwitserse artsen waren na onderzoek van de gijzelaars uit hun landen al tot die conclusie gekomen. Woensdag zijn nog twee voormalige gijzelaars in het ziekenhuis aan vergiftiging overleden, waardoor het aantal doden door het gas nu ten minste 115 is. Nog 152 mensen liggen in het ziekenhuis, van wie acht in kritieke toestand. In binnen- en buitenland werd de roep om het bekendmaken van de samenstelling van het gas steeds luider. Omdat het Kremlin bleef zwijgen, namen geruchten toe dat er gebruik was gemaakt van een verboden chemisch wapen. Sjevsjenko zei nadrukkelijk dat 'chemische substanties die onder de chemische-wapensconventie vallen, niet zijn gebruikt'. Hij ontkende eveneens de berichten dat de behandelend artsen van niets wisten. 'Specialisten, onder wie ikzelf, zijn kort van tevoren gewaarschuwd. Medici hadden duizend spuiten met antigif klaarliggen.' Medische teams die zaterdag de gijzelaars hadden bijgestaan, zeiden echter dat ze van niks wisten, en dat er geen antigif ter plekke was. De Amerikaanse ambassadeur Alexander Vershbow zei dinsdag dat gijzelaars gered hadden kunnen worden, als medici op de hoogte waren gebracht van de samenstelling van het gas. Fentanyl is een opiaat, een morfineachtige stof. Het wordt veel gebruikt als pijnstiller, ook in Nederlandse operatiekamers, zegt anesthesioloog dr. Rudolf Stienstra van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). Het middel wordt met behulp van een infuus toegediend, en werkt binnen enkele minuten. Daarnaast krijgt een patiënt narcosegas zoals isofluraan, voor het eigenlijke inslapen. Fentanyl is weliswaar een pijnstiller, maar wanneer iemand een hoge concentratie binnenkrijgt, raakt hij bewusteloos, zegt Stienstra. Hij is onbekend met het feit dat de stof ook met behulp van een oplosmiddel is te verstuiven, zoals de Russen hebben gedaan in het Moskouse theater.
20
Hier is een reconstructie van de bevrijding. Ook kan je het gebruik van het gas zien, je ziet dus dat het gas direct op de gijzelnemers en gijzelaars afkwam en ze geen kans hadden om te ontsnappen, de politie wist dit en ging er toch mee door… In principe hadden veel mensen dus nog kunnen worden gered. Er is een tegengif voor, maar omdat de medici niet op de hoogte waren van het gebruikte gas konden ze dus niets doen. De politie was dus slim geweest als ze medici hadden ingelicht over het gas. En dat is nog niet alles, want het blijkt dat het gas nog bijna nooit is gebruikt en dus ook nog niet was getest! Beantwoording van de deelvraag Mijn conclusie aan de hand van alle informatie in dit hoofdstuk is dat de politie het gas nooit had mogen gebruiken, zelfs niet als er een tegengif bestond, want de stof was nog nooit getest!
21
Bronvermelding Internetsites: · http://www.volkskrant.nl/ · http://www.ps.nl/ · http://www.rtl.nl/ Het Parool, 17-1-2003
22
Nawoord Wie heeft wat gedaan: · Verslag van de gijzeling à René · Hoe is de verhouding tussen Rusland en Tsjetsjenië à Joëlle · Politieke gevolgen van de gijzeling à Raynier We hebben met z’n allen informatie gezocht op internet, in de mediatheek, in de bibliotheek en in kranten. Er was maar weinig informatie te vinden in boeken. Maar des te meer op internet! Ook in de kranten stond wat informatie! Toen we in de mediatheek en de bibliotheek naar informatie zochten en we die niet konden vinden, wisten we niet meer zo zeker of dit wel zo’n goed onderwerp was. We waren een beetje teleurgesteld… We hebben doorgezet en vonden veel informatie op internet en in kranten. We hebben een paar keer onenigheid gehad over wie wat doet, wanneer het werkstuk ingeleverd moest worden enzovoorts, maar dat ging snel over. Het liep best lekker, totdat we allemaal ons eigen hoofdstuk in moesten leveren bij Joëlle. Raynier had het nog niet af, hij had niet genoeg informatie en ook geen tijd gehad. Hij heeft het – weliswaar te laat – alsnog ingeleverd. De ziekte van Lisanne is in het voorwoord als genoemd. De volgende keer zouden we het anders aanpakken. Betere afspraken, bijvoorbeeld over de inleverdatum van de hoofdstukken bij de mensen van de lay-out. Voor ons is nu alles duidelijk, er zijn geen nieuwe vragen bij ons op gekomen en er zijn ook geen vragen onbeantwoord gebleven! Antwoord op de hoofdvraag: De rebellen wilden met de gijzeling bereiken dat het Russische leger zich terug zou trekken uit Tsjetsjenië. Tsjetsjenië wil een onafhankelijke staat worden, maar van de Russische regering mag dit niet.
23
Bronvermelding Internetsites: · http://www.volkskrant.nl/ · http://www.ps.nl/ · http://www.rtl.nl/ · http://www.thefloor.nl/news/oth_news_fullarticle/0%2C3046%2C81400%2C00. html · http://www.businessnieuws.nl/news/oth_news_fullarticle/0%2C3046%2C8137 8%2C00.html · http://www.parool.nl/1035609665714.html · http://www.rtl.nl/actueel/rtlnieuws/index.xml/view/actueel/rtlnieuws/2002/10_ok tober/24/buitenland/gijzeling_moskou_leger.xml · http://www.222chat.nl/news/0,2031,80_1585_1236250,00.html · http://www.volkskrant.nl/buitenland/1035522036737.html · http://www.nrc.nl/W2/Lab/Profiel/Rusland/links.html · http://www.nrc.nl/Moskou/Dossier/inhoud.html · http://www.nrc.nl/Moskou/Dossier/tijdbalk.html · http://www.rtl.nl/(/actueel/rtlnieuws/dossiers/dossier_paginas/jaaroverzicht_20 02/)/components/actueel/rtlnieuws/rtl_plus/jaaroverzicht_2002/gijzelingmoskou-jaaroverzicht.xml
· http://www.evd.nl · www.amnesty.nl/landeninfo/lan_rus.shtml Artikel Volkskrant Artikel Volkskrant Artikel Volkskrant Artikel Volkskrant
15 - 3 - 2003 17 - 3 - 2003 24 - 3 - 2003 25 - 3 - 2003
Groen Links Magazine maart 2003 Encarta-encyclopedie basiseditie-Winkler Prins Het Parool, 17-1-2003
24
